Сәби болғым келеді...
Сәби болғым келеді… Өмір жолын жаңадан бастау үшін емес. Сәбидей ештеңеге алаңсыз күй кешу үшін де емес. Себебі басқада…
Автобус ішінде келемін. Жан — дүнием астаң — кестең. Қайда, не үшін бара жатқанымды да білмеймін. Күйкі тірліктің күйбеңіне қолымды бір сілтеп, басым ауған жаққа кетіп қалғым келді. Дәл осы сәт мені ешкім де қуантып, жүзіме күлкі үйіре алмасы анық еді. Ой үстінде отырған менің көзім алдыңғы орында отырған орта жастағы әйелдің алдындағы 1 — 2 жасар періштедей кінәсіз де, күнәсіз сәбиіне түсті. Ол алақ — жұлақ етіп, әркімнің жүзіне бір үңілуде. Әр аялдамада есіктен кірген-шыққан адамдарға таңқала қарайды. Аяғын әрең алып, автобусқа сүрініп, шалынып кірген маскүнемге көз салған сәби жүзін тыжырайтты. Не үшін екені де белгісіз. Оның нұры жоқ жүзінен бе, әлде арақ сасыған денесінен жиіркенді ме? Ол жағы беймәлім. Арада біраз уақыт өткенде әлгі сәбидің көзі маған қадалды. Менің суық жүзімнен жасқанды ма, басын кері бұрып алды. Ойы басқаға ауып кеткен сәби сәлден кейін маған қайта назарын аударды. Оған қарап отырған мен еріксіз жымидым. Оның да күткені осы болғандай екі қолын шапалақтап, мәз — мәйрам болып кетті. Оның күлкісіне жолаушылардың бәрі сүйсіне қарайды. Себебі сәби жүзінде жасандылықтың табы жоқ еді! Сондықтан болар, онымен қоса күлгің келеді! Арада тағы біраз уақыт өтті. Бір орында тұрудан жалыққан болуы керек, әлде қарнының ашқаны ма, сәби жылай бастады. Анасының «Сәл шыда, үйге жетіп қалдық» деп жұбатқаны болмаса, оны басқа ешкім жұбатпады. Жылағанына таң қалмады да. Әркім ішінен «Бала ғой!» деп ойлағаны анық! Дәл осы сәтте менің де онымен қоса жылағым келді… Қатты — қатты айқайлап, бар дауысыммен… Бірақ, жылай алмаймын. Себебі, мен жыласам көпшілік «Бала ғой» деп ойлай салумен шектеліп қалмайды! Сәбилер екі — ақ себептен жылайды деседі: қарны ашқанда және әлдебір дене мүшесі ауырғанда. Ал үлкендер жыласа… Үлкендер жаны ауырғанда жылайды… және жылай-жылай жас таусылғандай болатын сәттер болады. Ондай кезде адам жыламай-ақ жылай бастайды. Көзінен жас ақпағанмен, жүрегі қан жылайды. Үлкендер үшін бұдан асқан ауыр күй жоқ та шығар…
Ия… Сәби болғым келеді. Күлгім келген сәттерде «Анау не ойлайды? Мынау не ойлайды?» деген сұрақтарға бас қатырмай — ақ еркін күліп, жылағым келген сәттерде де ешкімнің көзқарасына қарамай — ақ, ешкімге есеп бермей — ақ жылай салғым келеді!.. Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев айтқандай «Бақытсыз — ақ бақытты болып, бақытсыз — ақ ойнап күлгім» келеді! Қыста жауған ақ қармен жас баладай атысып ойнасам деймін. Жазда жауыннан кейінгі шалшық суды қызық көрген баладай кешіп жүрсем деймін. Әттең… жас бала емеспін. Үлкендер күлгісі келген уақытта күле салуға, жылағысы келген сәттерде жылай салуға, ойнамайтын уақытта ойнай салуға жол бермейді! Себебі, сырт көзге ерсі көрінеді. Ал сәбилерге бәрі де жарасады! Сондықтан сәби болғым келеді. Өзгелердің дұрыс емес «түсініп», дұрыс емес «ойлап» қалмаулары үшін өзімізді үлкендерге сай ұстап, кішкентайлардың әрекеттерін жасамауға тырысамыз… Тырысып жүріп, өзімізді өзіміз танымайтын күйге жеткенімізді де байқамай қаламыз…
Автобус ішінде келемін. Жан — дүнием астаң — кестең. Қайда, не үшін бара жатқанымды да білмеймін. Күйкі тірліктің күйбеңіне қолымды бір сілтеп, басым ауған жаққа кетіп қалғым келді. Дәл осы сәт мені ешкім де қуантып, жүзіме күлкі үйіре алмасы анық еді. Ой үстінде отырған менің көзім алдыңғы орында отырған орта жастағы әйелдің алдындағы 1 — 2 жасар періштедей кінәсіз де, күнәсіз сәбиіне түсті. Ол алақ — жұлақ етіп, әркімнің жүзіне бір үңілуде. Әр аялдамада есіктен кірген-шыққан адамдарға таңқала қарайды. Аяғын әрең алып, автобусқа сүрініп, шалынып кірген маскүнемге көз салған сәби жүзін тыжырайтты. Не үшін екені де белгісіз. Оның нұры жоқ жүзінен бе, әлде арақ сасыған денесінен жиіркенді ме? Ол жағы беймәлім. Арада біраз уақыт өткенде әлгі сәбидің көзі маған қадалды. Менің суық жүзімнен жасқанды ма, басын кері бұрып алды. Ойы басқаға ауып кеткен сәби сәлден кейін маған қайта назарын аударды. Оған қарап отырған мен еріксіз жымидым. Оның да күткені осы болғандай екі қолын шапалақтап, мәз — мәйрам болып кетті. Оның күлкісіне жолаушылардың бәрі сүйсіне қарайды. Себебі сәби жүзінде жасандылықтың табы жоқ еді! Сондықтан болар, онымен қоса күлгің келеді! Арада тағы біраз уақыт өтті. Бір орында тұрудан жалыққан болуы керек, әлде қарнының ашқаны ма, сәби жылай бастады. Анасының «Сәл шыда, үйге жетіп қалдық» деп жұбатқаны болмаса, оны басқа ешкім жұбатпады. Жылағанына таң қалмады да. Әркім ішінен «Бала ғой!» деп ойлағаны анық! Дәл осы сәтте менің де онымен қоса жылағым келді… Қатты — қатты айқайлап, бар дауысыммен… Бірақ, жылай алмаймын. Себебі, мен жыласам көпшілік «Бала ғой» деп ойлай салумен шектеліп қалмайды! Сәбилер екі — ақ себептен жылайды деседі: қарны ашқанда және әлдебір дене мүшесі ауырғанда. Ал үлкендер жыласа… Үлкендер жаны ауырғанда жылайды… және жылай-жылай жас таусылғандай болатын сәттер болады. Ондай кезде адам жыламай-ақ жылай бастайды. Көзінен жас ақпағанмен, жүрегі қан жылайды. Үлкендер үшін бұдан асқан ауыр күй жоқ та шығар…
Ия… Сәби болғым келеді. Күлгім келген сәттерде «Анау не ойлайды? Мынау не ойлайды?» деген сұрақтарға бас қатырмай — ақ еркін күліп, жылағым келген сәттерде де ешкімнің көзқарасына қарамай — ақ, ешкімге есеп бермей — ақ жылай салғым келеді!.. Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев айтқандай «Бақытсыз — ақ бақытты болып, бақытсыз — ақ ойнап күлгім» келеді! Қыста жауған ақ қармен жас баладай атысып ойнасам деймін. Жазда жауыннан кейінгі шалшық суды қызық көрген баладай кешіп жүрсем деймін. Әттең… жас бала емеспін. Үлкендер күлгісі келген уақытта күле салуға, жылағысы келген сәттерде жылай салуға, ойнамайтын уақытта ойнай салуға жол бермейді! Себебі, сырт көзге ерсі көрінеді. Ал сәбилерге бәрі де жарасады! Сондықтан сәби болғым келеді. Өзгелердің дұрыс емес «түсініп», дұрыс емес «ойлап» қалмаулары үшін өзімізді үлкендерге сай ұстап, кішкентайлардың әрекеттерін жасамауға тырысамыз… Тырысып жүріп, өзімізді өзіміз танымайтын күйге жеткенімізді де байқамай қаламыз…
Сәл түсіністік танытайық, қай заттың қайда орналасқанын үйреніп алғанша
деп… Есікті аша сала, үйде не бар екенін бірден аңғару мүмкін бе, сірә?
Ал күтейік
Не меңзегеніңізді түсімбедім, салыстырыс болған жоқ, бірақ та, сол қаяу болмас үшін, өмірлік мән табу керек сияқты.
Демек, сізде, арман дегенге қарағанда, күнә толы ғой?
Шымкент деген сіз Шымкенттенсіз бе, деген мағынада жазылған.