Қазақшадан орысшаға, орысшадан шет ел тілдеріне

Сериалы мақалардың шығыспасы. Кіріспесі мына жақта: Шел ел тілдерінен орысшаға, орысшадан қазақшаға

Қазақтың сөздерін айтпағанда, қазақ елі мен ұлтының атауы шел ел тілдерінде дұрыс жазылмайды. Оған да орыстардың тілін кінәлайын десең,…

Қазақстанның атауы неге французша және ағылшынша «Kazakhstan [Казахстан]», немісше «Kasachstan [Казахстан]», испанша «Kazajistán [Казахистан]»?

Ағылшын тілінде Қ әрпі кездесетін орындарда Q әрпі қолданылады (Iraq, Qatar). Бірақ бұл ережелері Қазақстан мен қазақтарға жарамай қалыпты. Оның хупиясы орыс тіліндегі Казахстан атауының шет ел тілдеріне аударылып кетуінде болар. Өйткені, ел артындағы аңыз әпсаналарға тіренсек, қазекемнен бұрын орекемдер шетелмен қатынас орнатты, тілдерін үйренді. «Орта Азияда Казахстан дейтін ел бар» деп қалса керек, оны шетелдіктер сол қалпында қағып алып, Kazakhstan деп атап кеткен.

Ағылшын, француз, испан, неміс халықтарында Қ әрпі жоқ. Десек те, Қ әрпінің орнына Q-ді пайдаланулары тиіс еді на деп ойлаймын. Түрік ағайындарда Қ әрпі болмағандықтар Kazak деп айтады. Дұрыс! Түріктің тілі келген сөзге (Kazak) Фғанцуздардың тілі сынбай ма на? Ғ-ны айтқан Фғанцуздар Kazak сөзін де айтады. Айтпаса сөзді K әрпінен бастамайды. К-мен бастаған соң екінші Қ-ның орнына да K-ны қолданбай ма на.

Орыстардың қазақтарды казах деуінің төркіні орыстардың қойнында өскен бірәтішке ұлтының (ұлт болса егер) атауының да казак болуынде дейді көпті көрген түк көрмегендер. Орыстардың казакар мен қазақтарды шатастырмас үшін казах деуіне кешіріммен қарасақ та ағылшындар мен олардың ағайын ұлттарының қазақтарды казахтар деуге еш негіздері жоқ қо. Бикоз олар украиндар мен орыстардың арасындағы казактарға тиісінше Cossacks, Cosaques, Kosaken, Cosaco дейді.

Соңында, орекемдердің кесірінен бе, қазақтардың білімсіздігінен бе (өздерін таныта алмағандарын айтам), шет ел адамдарының ептібайымағандарынан ба, білмим на, Қазақстан мен қазақ сөздері иттің атына да ұқсамайтын атау болып қалды. Алдынан оқысаң да ҚАЗАҚ, артынан оқысаң да ҚАЗАҚ сөзін не өз тілдеріне бейімдеп алмады (қазақтардың ағылшындар дегеніндей), не дұрыстап айтпады (Iraq, Qatar дегендей).

Осы. Білімі мен ғылымы орыстарға тәуелді болған біздің атымыз бен затымыз осы.

Қазақстанның ағылшын тіліндегі атауы Qazaqstan болу керек.