Басың айналды ма?

Бауырым айтшы, осы қазақ халқын, халқын емес-ау қазақ жастарын дінге кіргізген кім? Ненің әсерімен жастар жаппай сақал қойып, кәлимә айтып дінге кіріп діндар болып жатыр? Жалпы осы конвеир өз жұмысын қай уақытта, кімнің, нақты ненін әсерімен бастады?

Жастарды жаппай дінге кіргізген Қазақстан Мұсылмандарының Діни Басқармасы ма? Әлбетте бұлай деп ешкім айтпас. Себебі мешіттердегі жүргізілетін уағыздың сапасын, түрін өзің көріп жүрсің. Мешіт имамдары аптасына бір рет, халық жұма намазына жиналғанда ғана өз жұмысына кірісіп, шала-пұла, сырылдаған микрофонмен алысып отырып уағызын айтар. Басқа уақытта бұлар уағыз айтып ел аралап басын қатырып жатпайд.

Жастар өздерінің ізденісінің ықпалымен кірген болар? Жалпы қазіргі біз өмір сүріп тұрған заманда “жастар өз ізденісімен дінге кіред” деген сөз сәл томпақтау. Логикаға салсақ, тұла бойындағы энергиясын қайда жіберерін білмей жүрген жастар дінге емес, батыстық мәдениеттің ықпалымен дискотека деп, анау деп, мынау деп кете беруі керек. Өздігінен дін іздейтіндей ата-аналары намаз оқымайд, оларға сәби кезінен бастап уағыз айтып, дінге үйретіп тәрбие көрсетпеді ғой. Еліміздің дамуының өтпелі кезеңінде материалдық проблемаларымен шақшадай басы шарадай болып, “бала-шағамды қалай асыраймын? Не жегіземін?” деп жүрген олар қайдан ондайға мұршасы болсын. Болған күннің өзінде, атеистік қоғамда тәлім алған олар жастарға дін үйретіп, кәлима жаттатуға білімдері жетпес еді.

Олай болса жастар дінді қайдан үйренді деп ойлайсың?

Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін КСРО кезінде қасқайып тұрған “темір перденің ” қабырғасы шытынап, қазақ халқы басқа мемлекеттерге саяхаттап, саяхаттай былай тұрсын, тіпті, сол шет елдерде білім алып, оқу оқуға мүмкіндік алды.

Дәл осы кезеңде ата-аналардың балаларын шет елдерге діни білім алуға жіберу тенденциясы басталды. Әйтеуір, не керек, ата-аналар: “балам дін үйреніп, мұсылман болып келсе жаман болмас, артықтық етпес. Үйренсе үйренсін, бабаларымыз осы діннің әсерімен талай жаңалықтар ашып ғалым болып еді, әулие болып кереметке жетіп еді” – деп көп ойланбастан-ақ балаларын жіберіп жатты.

Шетке болғанда, сол діннің әсерінен қазіргі таңда бір-бірімен қырқысып, қырылысып жатқан Иракқа, Ауғанстанға, Пәкістанға, ҚМБД ның өзі шатақ дін – Уахаббизмнің тараған жері деп пәтуә шығарған Сауд Арабиясына, Мысырға. Әйтеуір ұстанған діндері мамыражай тыныш өмір кешуге себеп болудың орнына, еш береке таптырмай, өз діндері өздерін сор болып отырған мемлекеттерге.

Солай да солай, “мұсылман болып, елге дін жайып, қызмет қыламыз, елдің алға сүйрейтін локомотиві боламыз, жұрттың, елдің алды болып, ел тағдырына араласамыз оралғасын” деген ниетпен кеткен жігіттердің оқу оқып келген беттегі сықпыттары ата-аналары ойлағандай болмады. Кесек сөйлеп, коғамның кез-келген мүшесімен еркін әңгіме айта алып, санасы, ойы кеңіп, ел алдында сөз бастап ой айтып, жастарды еңбекке, елге қызмет қылуға, елді сүйіп, риасыз жұмыс істеуге шақырудың орнына сол білім қуып кеткен жастар мешіт жағалап дін уағыздайтын жалаңаяқ молдалар атанды.

Былайша айтқанда, жігіттер бір жақты кетіп қалды. Қоғам өміріне аралспайтын, кез-келген жерде, кез-келген отырыста, кез-келген бас қосуда реті келсе де, келмесе де уағыздарын тықпалайтын сондай бір жағымсыз миссионерлерге айналды.

Ата-аналарының қасында болып, жұмыс жасап ақша тауып қызмет қылғандары ілеуде біреу болар. Бұл енді сол тоқсан бесінші жылдардың шамасы.

Сонда не айтатын еді дейсіз ғой? Қасына жолап әңгімесін тыңдай кетсеңіз өздері “Таухид” деп атайтын ілімін айтa бастайды…

“Бір Құдайдан басқаға құлшылық қылу ауыр күнә. Сендердің Бекет деп, анау деп, мынау деп әулиелерден медет тілеулерің – барып тұрған надандық, оларға табынып, сәжде қылғандық” деп жіберіп тартып отыра беретін…

Бұндай масқараны естіп көрмеген, есі кіргелі бері Құдайдың алдында өзддерінен құлшылығы асқан деп есептейтін мұсылман құлдардан өзі үшін Құдайдан дұға қылуын сұрауды әдетке айналдырған халыққа бұл шынымен де тың жаңалық болды. Тіпті кейбір ауылдың ақсақалдары уағыз айтып, тіл безеп жүретіндерді таяғымен ұрып қуып шығып жататын еді. Бұған енді ол кезде ешкім қатты мән беріп соңына түскен жоқ. “Сандалып-сандалып қояр” деп мысқылмен қарайтын еді.

Енді сұрақ туад, бұл уағызшы жігіттердің бұлай елді кезіп уағыз айтып, аралауына не нәрсе мотивация болды екен?

Менің ойымша оқыған оқу орындары елге барып дін жаясың, қаржылай көмек көрсетеміз деп жіберген болуы керек. Олай дейтін себебім, Ақтауда өскен біз де осы жалаң аяқ молдаларға тап болып, әңгімесін тыңдау “бақытына” ие болғанбыз.

Біздің мектеп жасына келіп қалған кезімізде бұлар жалаңаяқтығынан арылып, светский өмірге адаптацияланған кезі еді. Бір қызығы бұл кісілер өз уағызын жүйелі түрде жүргізетін еді. Барлығы графикпен. Уақытпен. Күніне неше адамға уағыз айтып, неше адамға намаз оқытып, кімді дінге кіргізгенін жазып, дәптеріне ұқыпты түрде тіркеп қоятын. Кешке таман жиналып отчет тапсырушы еді.

Уағызына бірнеше мәрте қатысып, ығына жығыла бастаған адамдарды қырықтық, отыздық деп атап, Алла ризалығы үшін деп ел-елді, қала-қаланы, аууыл-ауылды аралап дін уағыздауға шақыратын. Бір қызығы тамақтану мен тұратын жерді өз мойындарына алып ақшадан таршылық көрмейтіндерін айтатын…

Бұл жігіттер акцентті ақыл-ойлары тоқтамаған, психикасына әсер ету оңай болатын жастарға көбірек салатын.

Әйтеуір не керек, ауылдағы адай ақсақалдардың қаупі орынлалып бүкіл Ақтау жастары жаппай дінге кіріп, “мұсылман брат” атанып жатты. Бірінен соң бірі. “Анау намаз бастап кетіпті, мынау сақал қойыпты” деген әңгімелерді Құдайдың құтты күні еститінбіз.

Бұл уағызшы жігіттердің жұмысының жүйелілігі, сапалылығы соншалық тек Ақтау емес, жалпы Қазақстанның барлық елді мекендерінде жастардың дінге кіру процесі басталып жатты. Жас діндарлар, арифметикалық емес, геометриялық прогрессиямен өсіп жатты. Тіпті бұл конвейрді тоқтату тіпті мүмкін болмады. Ауыл ақсақалдары наданға баланып, орыстанып кеткен дүбәрә атанып, қадірі қашып жатты.

Жастар арасында “мұсылман брат” деген термин пайда болып, осы терминнің астындағы жігіттер өздерінің тусовкасымен тусить етіп жүретін еді. Қоғамдық өмірге араласпайтын, жұрттың ақылын тыңдамайтын, елдегі жаңалықтардан хабары жоқ, өздерінің діндерінен басқамен жұмысы жоқ шайкалар көбейіп кетті. Бұл енді қаланың дворларындағы ситуация еді.

Осы уақытта бұл “Таухид” идеясы қоғамның жоғарғы қабатына да әсер етіп, енді тек ауыл-аймақтың қарапайым жастары емес, биліктің тұтқасын ұстаған, елге зиялы атанған адамдардың арасында да белең алып үлгерген еді. Бұл кісілердің әңгімесі, жүріс-тұрысы дворовый жігіттердікіндей болмаса да идеялары бір.

Ата-анасының тиымымен уағызшы жігіттерге ермей жүрен кейбір жастар сол кумирлерінің соңына еріп ақыры сол идеяға иланып жатты. Көбі “мәшфәрә, отыздық, анау-мынау” деп, “Құдай үшін” деп ата-анасынан безіп, сөзін тыңдамайтын, ақылдарына құлақ аспайтын деңгейге жетті.

Осы мезгілде ата-аналар балаларын шет елге оқуға жібергеніне өкініп, дін оқимын деп кеткен көршілерінің балаларының қуып кетіп жатқанын көрген отбасылар кенжелерін мешітке жолатпастай болды. “Мешітке баланы жіберу опасно” деген пікір ата-аналардың арасынде кеңінен жайылды.

Жеңгелеріміздің есік алдында айтып отыратын өсектері осы теманы ешқашан айналып өтпейтін болды. “Ойбуууу, ананың баласы пәлен болыпты, мынаның баласы түген болыпты. “Oсы күні баланы мешітке жіберуге де қорқатын болдық қой” деген әңгімелерді талай құлағың шалған болар.

Бұл уағызшы жігіттердің идеясы басында ушықпаған қалыпта еді. Кейін араларына қосылып сенімге әбден кірген адамдарды одан әрі обработкадан өткізетін. Бұдан кейін жігіттер: “керек десек мемлекеттің заңы да, мектептің заңы да маған заң емес. Мынау кәпір мемлекет, әділет үшін, имандылық үшін күресу керек” деп ұрандайтын нағыз радикалдың өзіне айналып шыға келетін. Бірақ “Таухидтің бастапқы сатысында” жүрген жігіттер бұдан хабарсыз болды. Шындығында бұлар да потенциальный радикалдар еді.

Сонымен қорытынды не? Қорытынды мыау…

1. Осы жылдың маусым айында Ақтау қаласының сыртындағы ГМ 172/1 қатаң режимдегі колонияда қарулы шабуыл жасалып 21 адам түрмеден қашып шыққан. Сол мекеменің таратқан ақпараттарына сәйкес қақтығысқа қатысқан адамдар уахабиттік идеямен сусындаған адамдар болған. Бұл оқиғаны жариялаған лада.кз сайтына соңыра хакерлік шабуыл жасалып сол оқиғаға байланысты ақпараттардың барлығы жойылып кеткен. “Сайтта сайтқа шабуыл жасаған хизбуттахрир” деген сөз шығып тұрған.


2. Қашқын тұтқындардың ішінде 2007 жылы Қордай ауданында «Такфирлер жамағаты» лаңкестік ұйымын құрғаны және басқарғаны үшін ҚР ҚК 233,164,251 бабы бойынша сотталған Дәурен Әлімбетов деген уаххабит қылмыскер де бар.


3. Сонымен қатар 2008 жылы Маңғыстауда полиция капитаны Бисекеновты «Аллаһу акбарлап» өлтірген уаххабилік ағым мүшелері Е.Алпанов, Н.Ажиев, О.Жолдасбаев бар болған.

4. 2009 жылы 23-шілдеде ақтөбелік үш жігіт Атырау облысы арқылы Ресейге өткелі тұрған жерінен ұсталды. Соттың пайымы бойынша, олар Дағыстанға лаңкестік пиғылмен бара жатқан. Үшеуі темір торға жабылды. Ақтөбе қалалық сотының судьясы Рауия Құспанованың хабарлауынша, Асхат Түркімбаев жеті жылға, Серік Ізтаев алты жылға, Дәулет Исімбаев алты жылға бас бостандығынан айыру жазасына кесілді.

5. Саид Бурятскийдің идеясына елітіп, еліктеген астаналық бір топ жас Ингушетияда ұсталды. Солардың екеуіне – ағайынды Жасұлан Сүлейменов пен Қуат Жобалаевқа «Джамаат әл-Фараби» атты лаңкестік топ құрды» деген айып тағылды. 2009 жылы қарашада ағайынды Жасұлан мен Қуат сегіз жылға бас бостандығынан айырылды. Себебі, олардың пәтерінен «Ф-1» гранатасы, «Байкал» пистолеті, флэш карта мен дискілер табылған. Сонымен қатар имам ән-Нававидің хадистері, Мухаммад ибн-Абдул Ваххабтың кітаптары болған

6.2009 жылғы шілдеде Дағыстанға «жиһадқа» аттанған жаңаөзендік өрімдей бес бала ФҚҚ қолынан қаза тапты. Бұлардың кетуіне интернет сайттардың террористік пиғылдағы ақпараты себеп болғаны БАҚ-та жазылды.

7. «Қазақстан жаңалықтары» агенттігінің мәліметіне қарағанда, 24-ақпанда 25 жастағы атыраулық Қанат Нүрекенов интернеттен Саид Бурятскийдің дәрісін көшіріп алып, жолдастарына таратқаны үшін бір жылға сотталған. Аталған дәрістегі үгіт-уағызда ҚР Жоғарғы соты террористік деп таныған, республика аймағында қызметіне тыйым салынған «Мұсылман бауырлар» ұйымының қауіпті идеологиясы жатқанын сот анықтады. Тергеу ісімен Атырау облысы бойынша ҰҚКД айналысты.

8.«Алматы» телеарнасының 2009 жылы 11-тамыздағы ақпаратына сүйенер болсақ, Алматының Шаңырақ ықшамауданында экстремизмді насихаттаған Әділхан Нұрхитовты тәртіп сақшылары Петропавл қаласында жасырынып жүрген жерінен тұтқындаған болатын. Оның сыбайласы Абдуманап Мавлянов шекара асып үлгерген. Ұйым мүшелері кәпірлерге қарсы «жиһад» жариялауды басты ұран етіп ұстайды. Тергеу барысында күдіктілер Ресей азаматы Саид Бурятскийді пір тұтатынын анықтаған. Солтүстік Кавказ аумағындағы қарулы топтардың басты идеологы саналатын Бурятский әзірлеген “жиһад” жайлы фильмдерді олар Алматының қақ ортасында дәріптеген.

10. 2011 жылдың 17 мамырында таңғы сағат 10-дар шамасында Ақтөбе облыстық ұлттық қауіпсіздік комитетінің департаменті орналасқан аумақта жарылыс болды. Жақын маңдағы қонақүй қызметшілерінің айтуынша, күдіктілердің екеуі де сақалды жігіттер көрінеді. Сырт пішіні діни топ мүшелеріне келеді-міс. Белдерінде «шаһидтік белдік» болған.

Олай болса біз дінді қайдан үйренуіміз керек? Ғылымның қайнар бұлағын қайдан табамыз? Нағыз адамгершілікке, шынайы махаббатқа, шынайы сүйіспеншілікке бастайтын жол қайсы?

(жалғасы бар)