21 қыркүйек пен 13 қараша аралығында азаматтық қоғам саласындағы өзекті мәселелерді Интернет кеңістікте, әлеуметтік желілерде және блогтарда ақпараттық сүйемелдеу үшін журналистер мен блогерлер арасында конкурс өткізілген болатын. Оны Ұлттық Интернет Ассоциациясы ҚР Дін істері және азаматтық қоғам министрілігінің қолдауымен және Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының грант арқылы қаржыландыруымен «БАҚ қоғамдағы құқық бұзушылыққа «мүлдем төзбеушілікті» қалыптастыру құралы ретінде» атты жобасы аясында жүзеге асырды. Конкурс «Үздік мақала», «Үздік видеоматериал» және «Әлеуметтік желідегі үздік пост» номинациялары бойынша өтті. Конкурсқа 100-ден астам материал қабылданды. Конкурсқа негізінен жас журналистер, блогерлер мен студенттер қатысты. Материалдар «Nukte.kz» ақпараттық агенттігінің сайты мен парақшасына салынып отырды.
Бүгін, 16 қазан күні, осы конкурстың жеңімпаздар мен жүлдегерлерін марапаттау рәсімі «Егемен Қазақстан» газетінің редакциясында болып, оған көптеген блогерлер мен журналистер қатысты. Жеңімпаздар мен жүлдегерлердің тізімі былай қалыптасты:

«Үздік мақала» номинациясы:
1-орын — Айбек Қабдешов
2-орын — Ақбота Ахмет
3-орын — Ермек Исабаев

«Үздік видеоматериал» номинациясы:
1-орны — Александра Миличкина
2-орын — Жұлдыз Жасұзақ
3-орын — Азамат Ерғалиев

«Әлеуметтік желідегі үздік жазба» номинациясы:
1-орын — Серік Ерғали
2-орын — Жанар Нұрышева
3-орын — Сәтжан Кәріпбаев.

2016-шы жылы елімізде 140840 неке тіркелсе, 51775 отбасы ажырасып кеткен.Бұның себебі неде? Ажырасуға себеп ретінде статистика мына жағдайларды келтіреді:

Ажырасу себептері;

— Отбасылық кикілжің, (ұрыс-керіс, бір-бірін түсініспеу).
— Көзге шөп салу, (опасыздық).
— Күйеуінің жұмыссыз жүруі,
— Әйелінің не күйеуінің ішімдік, есірткіге салынуы.
— Ене мен келін арасындағы жанжал.
— Күйеуі не әйелінің жұмысбастылығы.
— Перзенттің болмауы, (бедеулік).
— Тұрмыстық жағдай.

Күйеуге тиіп, бір бала тауып алсам.

Бұл ажырасудың басты себептері ретінде айтылыпта жазылыпта жүр. Бірақ біз айта бермейтін мына жайтты басты назарға салғым келеді.Ол қазіргі қыз-келіншектердің «күйеуге тиіп бір бала тауып алсам, кейін ажырасып кетемін» –деген жеңіл ойдың пайда болуы. Өкінішке орай біз бұл тақырыпты әліде ашық айтуға ұяламыз. Егер бұл тақырыпты бүгін біз көтермесек, ертеңгі күні статистика биылғы жылы ажырасқандар саны өткен жылға қарағанда артты деген деректі ғана оқып отыра беретін күнге жетеміз. Әлемдік рейтингке назар салсақ Қазақстан ажырасу бойынша 10-шы орынды алады екен. Бұл Отбасы Институттарының жоқтығы ғана емес, адамдар арасындағы сенімнің аздығы. Отбасын ажырастырмаудың тиімді жолының бірі. Ажырасқан отбасыларға орташа көлемде айыппұл салу қажет.

Айыппұл көлемі қандай болады?

Мысалға 50-200мың теңге көлемінде. Егер күйеуінен кінә болса 100мың, әйеліне 50мың теңге. Әйелінен кінә болса керісінше. Айыппұл екі жаққада салынады. Бұл екі жақтың ажырасуға шешім қабылдағанда ғана сот арқылы жүзеге асырылады. Ал екі жақ араға жыл салып қайтадан бірге болуды қалап некеге тұрса салынған айыппұлдың 50%-ы екі жаққа да қайтарылады. Бірақ екінші рет ажырсқан жағдайда айыппұл еселеніп салынады, және қоғамдық жұмысқа тартылатын болады. Бұл ажырасқан отбасы үшін өте үлкен жаза болар еді.

Айыппұл қайда кетеді?

Айыппұл мемлекетке салық ретінде түспейді. Мемлекеттік емес ұйымдар жанынан Институт құрылып ақша тікелей сол ұйымға түседі. Институттың басты жұмысы отбасылы адамдардың ажырасуын болдырмау. Ал, айыппұлдан түскен ақшаны Институт атынан ашылған порталдан онлайн бақылауға болады.
Ажырасу бүгінгі қоғамның басты дертіне айналып бара жатыр. Ал сол дертті қоғам болып бірге жеңуіміз қажет.

#56млннеүшін деген хештегті бассаңыздар, бір топ программистердің кирилллица-латын [ ̶к̶о̶н̶в̶е̶р̶т̶т̶е̶р̶і̶ ] конвертері 56 миллион тұрмайтынын техникалық және экономикалық аргументациямен дәйектегенін көруге болады. Оны it-ден мақұрым мен сияқтылар да түсінеді.
Таза қаріпбиаралық конвертер «бір әріпке — бір әріп» принципіне сай, тіпті серверлік жүктемесіз офлайн режимде де жасала алады (мысалы, жүктеп алатын бағдарлама әм қосымша іспетті). Бірақ "̶п̶ұ̶л̶ы̶м̶" "ұлтым" деп ұрандаған 56 миллион сұраушылар смета сұрасаң, қосымша төте жазу туралы немесе техникалық терминдерді қолданып ми ашытады, әлбетте.
Тегін-ақ конвертерлер тұр. Mіne, mysaly, Zakondag'y konverter: www.zakon.kz/perevod_na_latinicu.html

Қазіргі кезеңде ұлт, тіл, діл деп ұрандатып, тиын істеуді ұят деп білетін адаммын. Әрине, отарлану комплекстерінен арылмаған адамдар, "Қамшы" сияқты сол арқылы нан тауып отырған пОрталдар және саналы адамға түсінікті өз құнынан асыра сілтенген жоба алғысы келетіндер, негізі, сын айтқан блогерлерге рақмет айту керегін түсінбей отыр. Мемлекет қаржысы жұмсалып қойылғаннан кейін әңгіме әлдеқайда ауыр болады. Қаржы полициясына «Отан үшін арда туған, ұлтым деп күңіренген» аргументтер өтпейді. Дені елге оралған қандастарымыздың "қазақты сүйе отырып", артық тиын істеп қалуына қарсы болмауға да болады. Қандастарымыз ғой! Бірақ, жеке мен, шаршадым. Құсық-бастамалармен басы артық теңгені талан-таражға түсіруден шаршадым…
Жемқорлық мейлінше азаюы үшін бірнеше толқын ауысуы тиіс деп білетін адаммын. Яки сіз және сіз тәрбиелеген буын қайтыс болып, ұрпақ жаңаруы керек… Қап және әттең, алайда қазір де қарап отырғым келмейді.
«Е, ақшаны қызғандыңдар, бір қазақтан — бір қазақ көре алмай» деген ̶к̶ө̶т̶ патриот аргументке айтарым — есектің енегін жепсіңдер. Дә-ә-әу нәжіс. Қазақшылықпен бүркеніп, ақша жеуден құсқым келеді. Бвуууәқ.

Сол себепті 10 миллион теңгеге конкурс жариялап, «Ал істеп бер» деу — біріншіден, сын ұғымының өзіне қайшы. «Тек Сәкен Майғазиев деңгейіндегі әнші ғана Сиви Махмудидің әнін ұнатпауға құқылы» стайл. ШайнапсыЗдар, салық төлеуші ретінде кез-келген азамат құқылы. Алайда, кәсіби деңгейі артық болмаса, кем еместердің де пікірі сондай. Жалпы ақша артық жұмсалатынын түсіну үшін көп ми қажет емес. Рымбек Ізғали, мысалы, програмист ретінде бірнеше сағатта конвертердің бета-версиясын жасай салды. Конкурстарыңа көлденең бұтақ қоя отырып, жайдан-жай.
«Ақшаға бәрін сатып алуға болады» деген пиғыл былай-былай ұлтты сүюге қайшы емес екен, ә? Сын айтқан блогер-программистер конкурсқа баса көктеп қатысып кетеді деп ойлаған шығар. Ха. Өресі тар, көреген емес қадам болыпты.

Кәллаларыңа әлі қонбаған бір нәрсені түсіндіре кетейін. Конвертерді жалпы жасауға өлермендік танытпаудың себебі — қазіргі латын қаріптерінің нұсқасына іш тартпау. Кейбір адамдар, мәселен, 56 миллионға иероглиф берсе де конвертерлеуге әзір ғой…
Мысалы, қазақтың тұңғыш сайттарын жасаған Аршат Оразға «вообще поқ». Ол техникалық тұрғыда оған көп қаржы немесе уақыт керегі жоғын көрсетіп, конвертер жасай салды. Өзіне ұнамды қаріпбимен!
Mіne, türіk älіpbiі negіzіndegі oquğа tüsіnіktі nŭsqа: kerekinfo.kz/translit.html

Қазіргі нұсқаны қазір сынамасақ, ертең ақылгөйсінгеннің не керегі бар?
Біріншіден, әріптік сулифа. Қаріптер қандай жолмен таңдалды? Егер қазақтың бағына біткен көшбасшының есімі Мүсілім болғанда, апострофсыз u әрпі ү болар еді. Есімі ғайыптан тайып Қуат болғанда, u әрпі у болар еді… Қазір, кирилицада сызығы бар ұ — латынша сызығы жоқ u боп шыға келді. Бұл — тездетіп қол қоюға ұсынып жіберген шенеунік пен мамандар тарапынан саяси жағымпаздықтың лингвистикалық көрінісі.

Екіншіден, ө әрпі латынша o' деп жазылады. Бірақ мысалы, ең әйгілі футболшылардың бірі Самюель Этo'оның ныспы онсыз да апострофпен жазылады. Sami'y'el Eto'o дегенді Самюель Этөо деп оқуымыз керек қой, иә, онда? Қалайша? Ол азаматтың фамилиясы дұрыс оқылуына құқығы бар емес пе? Әлде ол ̶н̶и̶г̶е̶р̶ қара нәсіл болғасын солай жазып-оқи ма қазақтар? Расизмнің иісі аңқиды.
Яки, онсыз да апострофпен жазылатын сөздердің әліпбиаралық транслитерация кезіндегі түсініспеушіліктерді Самюель парадоксы деп атадым.

Үшіншіден, ағылшын тілін білетін көзі ашық ағайынның когнитив диссонансқа түсуі. Ы әрпі — у болса (ағылшынша жақын, жалпы, уай әрпі — и, ай қызметінде), у әрпі — y'. What?! Неге? Формал логикаға сай емес қой…
Неге и мен й бір таңба? Латынша «Менің досым Саид еріп келед» пен «Менің досым Сайд еріп келедтің» айырмасы жоқ па? «Ой, сен смс жазғанда араб шығар дегем, сөйтсем досың америкалық екен ғой!»
Кері конвертация кезінде «жасанды сана» қайсысын таңдауы тиіс? Әр әріпке — жеке-дара латын таңбасын берген жөн емес пе? Талқылау керек еді, кемі.

Төртіншіден, әрине, хештег мәселесі. 56 миллион сұраған бауырдың бірегейі Біләлді хештегтейін десем, #Bіla'l деп шығады, тег толық алынбайды. Сосын біреудің атының қасында боғауыз айтасың деп шығасыңдар… Білә-хештегтеріңдісссс… :(
Латынға өтуге ешкім қарсы емес. Конвертер жасауға да ешкім қарсы емес. Бірақ мұнда құндылықтың сұрағы емес, механизмнің мәселесі мазалағанын түсінген шығарсыздар. Неге? Неге олай? Неге осынша?

Түпнұсқа мына жерде.

«Ой-Зерек» радиобағдарламасының 2017 жылғы 11 қарашасындағы эфирінде жартылай финалдық кезеңнің алғашқы ойыны өтті. Қонаққа келген «4.fm» командасы ойынды 5:6 есебімен аяқтады.

< — Иә, иә, 90 градус қисық түсірілім. :)

Тағдыры қиын жан-жануар паналайтын мекемелердің бірінде Гомер деген жолбарыс өмір сүреді. Бұл мақұлықтың қандай мамандық иелерінен зардап шеккенін табыңыз.

Дана Круглова отандық ресурстардың бірінде жергілікті үйлерде тұруға болатынын, бірақ сатып алуға болмайтынын, ал кейбір ұйымдардың үстінде үш түрлі ту бір гербпен тұрғанын жазады. Журналист қандай елді мекен туралы баяндайды?

Бұл ауыр салмақтағы спортшы 2004 жылы Олимпиада ойындарының финалына шыққан тұңғыш мысырлық боксшы атанды. Оның аты-жөні Брунейдің 13-сұлтанымен, 17 ғасырдағы парсы суретшісімен және ХІХ ғасырдағы Мысырдың падишасымен бірдей. Интуицияға салып, оның аты-жөнін атап көріңіз.

«Қазаққа басқа геометриялық пішіндерден гөрі Х көбірек ұнаса керек. Өйткені, ол үшін — зат неғұрлым ауқымды болса, соғұрлым маңыздырақ көрінеді. Сондықтан да, әдетте, атақты Һәм бай қазақтардың қабірінің үстіне осындай ескерткіштер тұрғызылады» деп жазады Шоқан Уәлиханов. Ал 1883 жылы француздың әзілкеш жазушысы Альфонс Алле басқа суретшіден бұрынырақ ақ Х түріндегі «Бозарған қыздардың қарда алғашқы шіркеулік тазаруы» атты картина жазды. Х-ті атаңыз.

Бір әзіл суретте қыз бала мен әжесі дастархан басында отырады. Әжесі: «Ойбу, менде тағы да шарф шығып кетті» дейді. Кейіпкер қыздың әжесіне не үйрете алмай қойғанын нақты атаңыз.

Психомедицинада әлемдегі барлық объектілерді бөліктерден тұрады деп елестетуге тұрақты ұмтылыс және бұл объектілердің қай жерге ең орнықты сәйкесетінін анықтауға тырысу Х эффектісі немесе Х синдромы деп аталады. (Х-тің авторы – Пажитнов.) Атаңыз.

Қазақ жұмбағын шешіңіз.
Қаз-қатар тесігі бар,
Қалпақсыз есігі бар.
Көмейінде тілі бар,
Аузын буар жібі бар,
Кеме сынды пошымы,
Білсең айтшы, осыны?

2010 жылы олар Линн Малерба есімді әйелді басшылыққа сайлады. Малерба «Мутави Мутахаш», яки «көп жүрек» деген мағынадағы жаңа есімге ие болды. Алайда 1826 жылғы әдеби қайнаркөзге сенсек, олар мүлдем қалмауы керек еді. Олар кімдер?

Алексей Константиновтың қанатты сөзінің кейіпкері өзін жалғыз сезінбейді, себебі оның АЛЬФАсы көп. Бір туристік сайтта АЛЬФАлар көлдерді сипаттау кезінде кездеседі. Wikiwand.com сайтында «АЛЬФАлар» атты 2008 жылғы қорқынышты фильмнің қазақ тілінде сипаттамасы, сюжеті, түсіру тобы туралы мәліметтер жазылған. АЛЬФАны атаңыз.

Бұл территорияда шығарылатын кәдесый тиындардың номиналы жергілікті үш долларды құрайды, ал формасы жалпы қабылданған нормадан ерек. Бұл аймақты атаңыз.

Бұл ұйымды түрлі жылдары басқарған адамдардың ішінде (Изя) Фидель мен (Игорь) Саввин бар. Ал 1927 жылдан бері ол формал түрде атына заты сай болды деуге болады. «Азаттықтың» айтуынша, мекеменің Ирандағы аналогы 1996 жылы құрылған және тәулігіне бір сағат жұмыс жасайды. Оны екі сөзбен атаңыз.

Аудионұсқаны мына жерден табасыздар.
Жалпы Қазақ радиосының тікелей эфирін мына сілтемеден тыңдауға болады.

Астаналық әкімдіктің медиа орталығы 13-19 қараша аралығында болып өтетін мәдени бағдарламаны ұсынады.

13 қараша күні «Астана» концерт залында Қарағанды қаласынан келген симфониялық оркестрдің камералық хоры «Й. Брамс. Неміс реквиемін» орындайды.

14 қараша күні Қ.Қуанышбаев театры «Бразилия байлығы» атты ертегісін ұсынады. Дәл осы күні «Астана Операда» кешкісін «Менің жаныма жақындаған сен...» атты концерт өтеді.

15 қарашада Қ.Қуанышбаев театрында өтетін «Аққудың көз жасы» лирикалық драмасын тамашалай аласыз.

16 қарашада «Жастар» театрында «Достық пен Қулық» ертегісі қойылады.

17 қараша күні «Жастар» сарайында «Мир вкусного меда» көрмесі 19 қарашаға дейін жалғасады, ал Қ.Қуанышбаев театрында Ұ.Есдәулеттің «Зере» драмасы болады.

Осы күні Горький атындағы театрда «Язычники» драмасы, «Астана» концерт залында «Жыр атасы – Қабан жырау» өтеді.

17 қарашада «Астана Операда» «Кармен» операсының премьерасы болады.

18 қараша М.Горький атындағы театрда «Кішкентай Мук туралы кішігірм оқиға» ертегісі мен «Күлкілі ақша» комедиясы ұсынылады.

Ал «Жастар» театрында «Диляфруздың төрт күйеуі» атты комедияның қойылымы болады.

18 қарашада астаналық циркте «Ұлы орыс циркі» шоу бағдарламасы өтеді.

19 қараша М.Горький атындағы театрда «Аленький цветочек» ертегісі мен «Пробуждение» драмасы, ал Қ.Қуанышбаев театрынан «Қызыл орамалды Шынарым» лирикалық драмасын тамашалай аласыздар.

«Жастар» театрында «… Көзіме бір көрінсең бала ғашық» повесінің желісімен қойылым болады.

«Жастар» сарайында IV халықаралық «Восходящая звезда» балалар, жасөспірімдер мен ересектер фестивалінің мәдени жабылу кеші өтеді.

«Что? Где? Когда?» ойынында Қазақстаннан және қазақтарға қатысты нәрселер туралы да сұрақтар шығып тұрады. Сондай сұрақтардың бірнешеуін жинап көрдім. Бұрын көрмеген болсаңыз жауаптарын тауып көріңіз.

Карсон Дэвис Браун атты фотограф өзінің MASS жобасында супермаркеттегі тауарларды түсіреді. Түрлі супермаркеттердегі бір түсті тауарлардан инсталляция жасайды да тез-тез түсіріп қашып кетеді.

Карсон Дэвис Браун: «Бұл жобам шамамен көше және ландшафт өнерінің ортасы. Супермаркеттердегі бір түсті тауарларды жинаймын да инсталляция жасаймын. Сауда алаңдарын музей сияқты қылдым, ал сатып алушылар — оны тамашалаушылар. Суретке түсіруге рұқсатым болмағандықтан тездетіп фотоға түсіремін де, қашып кетемін.»

Көкшеге қайта келгелі Оқжетпестің ойындарын көрмесем өзіме күнә болатындай сезіндім. Дәл жанында отырып мұрнымның астында ойнап жүргендер туралы хабардар болмасам неғып жүрм а? Оның үстіне Реалдан ұят болар, « не, испандықтар мен каталондықтардың, неміс мәшинелерінің ойынын көргенде бізді неге көрмейсің, көргіш болсаң!»- деп жергілікті командамның ойыншылары ағыл-тегіл жылай ма деп те ойладым.

Сонымен, өздеріңіз білетіндей биылғы маусым біздер үшін өттеее-өөттее сәтсіз болды. Бірнеше болжамымды жазып көрейінші:
— ойынға деген құлық болмады ма?
— әлде экс тренерлердің қателігі ма?
— пиар мен қолдау һәм «внимание» жетіспеді ма?
Облыс әкімі командамен, ардагер ойыншылармен кездесу өткізгенге дейін біз таблодағы кестеде соңынан санағанда бірінші орын болдық.(одан кейін де цифрлар өзгермеді) Одан соң, тренерлерге сөгіс жарияланып, орындарын босата бастағанда бір ерекше леп есіп, команда жандана бастаған сияқты болды. Жаңа тренерлік тандем Сергей Попков пен Борис Глушков өз істеріне «Тараз» ФК-мен ойын өткізерде ғана келді. Әрине өте кеш, сонда да үміт болды. Аз уақытта жаңа тандем керемет табысқа жетпесе де барынша команданы ұжымдастыра білді.



Алғашқы жеңіске жаңа стадионда, жаңа газонда жеттік. Басқаша болуы мүмкін емес еді. Адамдарға лық толған стадиондағы қаншама көзді жәудіретіп, «пазоооор» болып жеңілгені «не красиво» болатын еді. Бірақ жігіттер жарады! Әсіресе Әлібек Булешовке, жартылай қорғаушы Максим Фединге және басқалары жақсы тырыса білді. Осы матчтағы басты фаворит- Тимур Досмағанбетов болды. Сол қанаттағы қорғаушы өзінің "қорқынышты" соққыларымен қарсыластың қақпасына шабуыл жасай білді. Айтпақшы, бұл чувактан көп нәрсе сұрап білуге болады. Мүмкін алдағы уақытта сұхбат алып қалуым мүмкін :m :m :m



Алайда, сабаздарымыз шамалы босаңсыды ма келесі «Астана» ФК –мен болған ойында ойсырап қалды. Әрине, Астана өте тәжірибелі команда. Ойыншылары да мықты. Біздікілер де жаман болмады, тырысты. Сонда да қонақтар аса тартысты ойын көрсете алмады ма деп ойладым. Мүмкін үй иелерінің мысы басты ма, кім білсін.

Осы жеңілістен кейін бірінен соң бірі жеңілістен көз ашпады. Қайта «сухой» кетіп, жер тепкілеп қалған жоқпыз ғой) сонда да Қостанайлық «Тоболмен», Павлодарлық «Ертіспен», «Ордабасымен» болған ойындарда есеп айырмасы үлкен болмады, дей тұрғанмен Премьер лигадан ұшып, Бірінші лигаға қалған командалармен қол ұстасып кете бардық. Ееех, Оқжетпесім-ай):Y



Осы жерде маусымды қорытындылаған «Ордабасымен» болған ойыннан кейін Попков: — Закончился наш неудачный и многострадальный сезон. Я хотел бы поблагодарить ребят за последний матч, в котором мы бились до конца, как и обещали. Трудно предъявить претензии к тем, кто остался, так как в силу различных причин до этой игры пятеро покинули команду. Сегодня ребята старались, но были ошибки. Более мастеровитая команда «Ордабасы» этими ошибками воспользовалась. Поздравляю команду хозяев и их болельщиков с бронзовыми медалями, так как ФК «Ордабасы» для меня тоже не чужой.
Не могу не поблагодарить за сезон кокшетауских болельщиков, которые несмотря на всю сложность ситуации были с командой и поддерживали ее.
Всех с окончанием сезона. Мы сделали все, что смогли.

Иә, ағай қолдарынан келгенше тырысты. Өзі айтқандай сәтсіз әрі жүйкені жеген маусым болды. Жігіттерге көз тиген, не сөз тиген. Ұшықтату керек. :Y



Көкщеліктердің Премьер-лига чемпионы болғандарын жарты ғасырдың ішінде көре алар ма екенбіз, ә?) Клубтың құрылғанына 60 жыл, Карл! Мойындай салайын, осы уақытқа дейінгі ойындарда Оқжетпестің қанша рет ПЛ-дан ұшқанын, қанша рет жеңіске жеткенін білмеймін. Әлі архив қопарып, зерттеу жүргізетін уақытым да аз болды. Мүмкін ол туралы өздерінен, не білетіндерден сұрап көрермін деп ойлаймын…

Мораль: Оқжетпестің ойыншылары мынаны оқыса мені стадионның бағандарына асып қоятын шығар. Сонда да ішімді тесіп бара жатқан сөздерімді жазбасам болмады.

— Құрметті жігіттер, мен сендерге жақсы болсын деп айтамын! –деп өзінше болып отырған дей ма )))) *lol*

P.S: Төртінші рет чемпион атанған алтынбек «Астаналықтарды», одан соң қолабек «Ордабасылардықтарды», күмісбек «Қайраттықтарды» биылғы жылғы жеңістерімен ақ жүрек, қара ниетпен құттықтаймыз! )))))

Бүгінгі сұхбатымыздың қонағы — жас кәсіпкер, «Бүгін Групп» компаниясының бас директоры, ІТ-маманы Айбек Қуатбаев.

— Алғашқы сауалымызды қазақ математиктерінен кімдерді айтар едіңіз деп сұрасақ және бизнеске деген қызығушылығыңыз қай кезден басталды?
— Асқар Жұмаділдаев ағаны исі қазақ біледі. І курста еліміздің жас ғалымы, математик Дөрбетхан Сұраған, жанында Болыс Сәбитбек деген жігіттер болды. Болыс қазір АҚШ-та оқып жатыр, Дөрбетхан Нью-Йоркте оқып келді. Сосын Нұрғиса деген тағы бір жігіт болды. Империал Колледж деген Лондонның атақты университетінде білім алып жатыр. Бұлар математиканың соңына түскен таланттар. Өзім екінші курстың соңына қарай бизнеске қызыға бастадым.
— Студент кезіңізде АҚШ-қа барып қайтыпсыз. Ол жақтан түйгеніңіз қандай?
— Иә, екінші курстан соң Work and Travel бағдарламасымен АҚШ-қа барып қайттым. Ол жаққа барған соң, айналама зер сала қарай бастадым. Әлемде қатты байып, кейін кедей болып қалған, кедей болып өмір сүріп жүріп, кенет байып кеткен адамдар және әлеуеті тұрақты адамдар көп. Түсінгенім, адамдар жұмысты ақша үшін істемейді екен. Олар нарықта бар дүниені қалайша одан да жақсы, әдемі, ыңғайлы етіп жасаймын деп бас қатырады. Ақшаға қатты мұқтаж болса, аз пайызбен несие ала салады екен. Зәулім үйде тұрғысы келсе, қолжетімді ипотека рәсімдей салады. Инфляция өте төмен және 1-3% ғана.
— Бұған дейін бірнеше жыл бұрын бизнесімді IPO-ға шығарсам деген сұхбатыңыз шыққан. Қазір ол туралы не айтасыз?
— Иә, «7 күнге» (http://7kun.kz сайты — ред.) 2 жыл бұрын берген сұхбатым болатын. Шыны керек, қазір сайттан алшақ кеттік. Соңғы интернет жобаларымыздың бірі «Егемен Қазақстан» газетінің порталын жаңарту болды. Тұтынушылар өздері бізді іздеп келеді. Өзімізді жарнамалау жағына аса көңіл бөліп жатқанымыз жоқ. Алған бағытымыз қазір hard soft (құралдарды бағдарламалау) саласы. Мәселен, қазір көлік жолдарындағы жылдамдық, stop-сызықтарды анықтайтын бақылау камераларын өндіруші ірі компаниялары Қазақстан, Ресей, Венгрия, Қытайда бар. Камера құны 1 000 000 теңге тұрса, оған бағдарламасын қосып, Қазақстанға шетелдік компаниялар 5 000 000 теңгеге сатады. Біз осы жұмыстарды өз қолымызға алдық. Амал жоқ, корпусын, темір-терсектерін сырттан сатып аламыз. Себебі бізде темір-терсек өндіретін салалық компания жоқ. Өзіміз өндірейік десек, қымбатқа шығады. Негізінен кез келген құрылғыға бағдарламалық жүйе жасауға бейімделдік. Сонымен қатар, банктік жүйелердің бағдарламасын да әзірлей аламыз.
Қазіргі жобаларымыздың қаржылай айналымы 10 000 000 $ болды. Жартысынан көбі темір-терсек сатып алуға және қалғаны бағдарламалық жүйелер әзірлеуге кетеді.
— Бумеранг жобасы дегеніміз не?
— Беспилотник дрон құрастырғымыз келеді. Жұмыс істеу принципі келесідей: дронды ұшырасыз, жіберген жеріңізге барып, қайтып келеді. Ұшу бағытын Яндекс Карта, Google Карта координаталарымен белгілейсіз. Бұл — шекара қызметіне, құрылыс компанияларына, жол салушы компанияларына, ауылшаруашылық саласына қажет құрал. Әзірге дәл қай уақытта істеп бітетініміз белгісіз және келесі жылы халықаралық «Kadex» қару-жарақ пен әскери-техникалық мүліктер көрмесіне прототипін көрсетпек ниетіміз бар. Жобаның әрі қарайғы тағдыры белгісіз, бұл — энтузиазммен істеліп жатқан жоба.
— Еліміздің нарығында шетелдік IT-компаниялардың келтіріп жатқан ыңғайсыздықтары бар ма?
— Иә, біздің нарықта шетелдің компаниялары көп. Біз олармен, керісінше, серіктестік орнатып жұмыс істеудеміз. Мысалы, ол компаниялар өздеріне тиесілі жұмысты істеген соң, біздің компанияға тиесілі істерді бізге тапсырады. Сәйкесінше біз істей алатын жұмысты өзіміз істеп, шамамыз жетпегенін оларға береміз. Осылай жұмыс істеу арқылы біз шетелдік компанияларға төтеп бере аламыз және өзімізге пайда әкеле аламыз. Оларды тоқтату өте қиын, себебі елімізде маманданған IT-компаниялар өте аз.
— ІТ-саласының басқа елдерде дамуы қалай?
— ЖІӨ 20% Қазақстанда мұнайға тиесілі болса, Украинада ІТ-саласына тиесілі.
Өткен жолы екі жігітіміз Украинаға барып қайтты. Ол жақта 40 жасқа келген адамдардың өзі IT-саласына бет бұрып жатыр екен. Олардың жері қазба байлыққа толы емес, шикізаттары бізбен салыстырғанда аз. Сондықтан олар үшін табыс табудың қолжетімді және ыңғайлы жолы — IT. Біз комьюнити ұйымдастыруды қолға алудамыз. Украинада комьюнитилер жақсы дамыған. Яғни, білімдері мен тәжірибелерін өзара бөлісу, көмектесу жағы жақсы жолға қойылған. Бір-біріне өте жақсы көмектеседі. Білгенін жасырып қалу, айтпай, көмектеспей қою деген оларда жоқ. Посткеңестік елдердің арасында Украина мен Белоруссияның IT-саласы қарқынды дамуда. Ал Ресейге келер болсақ, олардың ЖІӨ жоғары көрсеткішке ие, мұнай-газ, тау-кен және басқа да ауыр және жеңіл өнеркәсіптердің сұранысының арқасында жақсы дамып жатыр.
Біздің нарықтағы шетелдік компаниялар бізге кедергі келтіріп жатқан жоқ және нарығымызда әлі игерілмеген, сұранысқа ие табысты бағыттар көп, оларда бәсекелестер аз. Сондықтан әзірге шетелдік компаниялар отандық компаниялардың бәсекеге қабілетті болуын шыңдайды және серіктестік мақсаттағы тәжірибе алмасу арқылы біліктіліктерін арттырады.
— Қазіргі таңда елімізде ІТ-саласын таңдаған жастар көп және көбі өз саласында жұмыс істемейді. Істейтіндердің өзі салыстырмалы түрде шетелдік ІТ-мамандарынан әлдеқайда төмен жалақы алады екен. Себебі неде деп ойлайсыз?
— Иә, өте орынды сұрақ. Еліміздегі ІТ-мамандары бізге көп сияқты көрінгенімен, салыстырмалы түрде жоғарыдағы аталған елдерден саны аз екен. Себебі оларда әрбір бесінші адам ІТ-ға қызығады. Сондықтан олардың ЖІӨ 20% ІТ саласына тиесілі. Біздің мамандар басын бастайды, толығымен тереңдеп игеретіндері аз. Сөйтіп, жұмыс жоқ деп қарап отырады. Мысалы, біздің компанияда жүйелік аналитик, жоба менеджері, аналитик, инженер сияқты ашық 3-4 жұмыс орны бар. Бұл мамандарды 3 айдан бері іздеп жатырмыз. Яғни, жұмыс берушілердің талаптары тереңдеп бара жатыр, ал жұмыс іздеушілердің көбі біліктілігін арттырмай, тоқтап тұр. Менің ойымша, жұмыс іздеушілер қазір қай компанияға қандай мамандықтар жетіспейді, соларды зерттеп, сол бағытты меңгеру керек сияқты. Өздеріңіз білесіздер, қарапайым компьютер ғана жөндеп, бірнеше редакторлық бағдарламамен жұмыс істеп көріп, «программистпін» деп айтатындар бар. Альберт деген таныс ағылшын ІТ-маманының: «ІТ-маман қандай программалау тілін меңгергені маңызды емес. Олар музыкант сияқты, бастысы есту қабілеті жақсы болса, кез келген музыкалық құралда ойнап кете алады екен». Сол сияқты, икемділік керек. Жалпы жас буынға, ІТ-саласына бет бұрып жатқан мамандарға айтарым, нарықта қандай талаптар қойылып жатыр, не нәрсеге сұраныс бар соны жылдам меңгеріп, сұранысқа ие маман болуға болады. Елімізде ІТ-компанияларының саны артып келеді, соған байланысты мамандарға да сұраныс арта түсуде.
— Big Data, әлеуметтік инженерия туралы, жасанды интеллект туралы не айта аласыз?
— Қазіргі таңда жасанды интеллект, Big Data салалары әлемдік драйвер бола алады. Мәселен, кезінде Жібек жолы, қазір мұнай салалары ауыз толтырып айтарлықтай жетістікке жетті. Дәл мұнай саласының орнын баспаса да, адамзат өміріне қажетті бір сала болары анық. Big Data күннен-күнге өсіп келе жатыр. Себебі адамдардың ақпарат алмасуы бұған себеп. Жиналған ақпаратты machine learning-ке салып, мәліметті адамзат игілігіне де, адамзатқа қарсы мақсатқа да іске асыруға болады.
— Елімізде ІТ-саласы бойынша қай бағыттар әлі де жетілдіру мен толықтыруларды қажет етеді деп ойлайсыз?
— Біздегі мемлекеттік органдардың өзара құжат, хат алмасу мүмкіндіктері әлі де толық дұрыс жолға қойылмай келеді. Басты себебі, меніңше, реформалардың жиі істеліп, бір үлкен жұмыстың соңына дейін аяқтала алмай қалуы себеп сияқты. Екіншіден, банк саласындағы cyber security жүйелері жақсы дамымаған, әлі де болса олқылықтары бар. Үшіншіден, жасанды интеллект саласы. Осыны көптеген кәсіпкерлер маркетинг саласында пайдаланғысы келеді.
Бізге түркі, ислам елдері арасындағы ІТ-нарықта бәсекеге шығуға болады екен. Сонымен қатар, жақында Катар мемлекетін зерттедік. Ол елдің бір қызығы, Израиль мемлекетімен жұмыс істегісі келмейді. Екіншіден, ол елде жергілікті ІТ-компаниялары өте аз. Үшіншіден, ол елдің билік тарапы жергілікті компанияларына сыртқы нарыққа жұмыс істеуге дұрыс жағдай жасай қоймаған. Көп араб елдерінің ІТ-нарығын үндістандықтар қамтамасыз етеді. Сондықтан біз де ол елдерге өз қызметімізді, өнімдерімізді шығара аламыз деп ойлаймын.
— Сөз барысында Украинаның ЖІӨ 20% ІТ-саласы қамтамасыз етеді дедіңіз. Қалай ойлайсыз, біздің елдегі ІТ-саласы осындай жетістікке жете ала ма?
— Еліміздің экономикасының 5 негізгі драйвер саласы бар. Олар: құрылыс, транспорт, агроөнім, өнеркәсіптік өндіріс, қызмет түрлері. Қазақстанда ЖІӨ 4%-дан 5%-ға өсті. Шамамен 160 млрд. доллар болса, яғни ол 9 млрд. долларға тең. Қазақстанда ІТ-саласы драйвер болуы қиын, себебі біздің ІТ-компаниялар шетелдерден қаржы әкелулері керек. Өкінішке орай, біздің ІТ-компаниялар сыртқы нарықты қойғанда, ішкі нарықтың өзін қанағаттандыра алмай келеді. Әрине, болашаққа позитивті көзқарастамын, ал қазір ЖІӨ-дегі көрсеткіштің елеулі бөлігі ІТ-саласына тиесілі болады деу қиын.
— Жоғарыда айтқан 5 драйвер салаға ІТ-саласын сүйемелдесек, ІТ-саласының қаржы айналымын қаншалықты жоғарылатуға болады?
— Әрине, бұл жағдайда ІТ-саласының қаржылай үлесі жоғарылай түседі. ІТ-саласы жалпы кез келген жұмысты оңтайландыратын, оны оптимизациялап ыңғайлы әрі жеңілдете түседі. Соның есебінен ЖІӨ өсе алады. Көлік саласына әлі де жаңа технологияны енгізіп, жүргізушілерге барынша ыңғайлы етуге болады. Ауылшаруашылық саласына жаңа технологияны енгізіп, басқаруды оңтайландырып және өнімділікті арттыруға болады. Жеріміз үлкен, оны бақылау, қадағалау, өсімдіктердің дұрыс өсуі бар, оны әрі қарай дамытуы бар, барлығына ІТ-технология қажет. Мысалы, Латвияда Big Data пайдаланатын бір ІТ-жоба бар екен. Олар әртүрлі жерлерге датчиктер орнатып, соның есебінен жер туралы түрлі мәлімет жинайды. Қай жер құнарлы, климаттық ақпарат, қай жерге қандай өсімдік өсіру қолайлы сияқты мәліметті фермерлерге сатады. Ондай мәліметті сатып алған фермерлер мол пайдаға кенеледі. Міне, осындай өнім істеуімізге болады. Кең жеріміздің егістік картасын істесек, қай өңірге не егу тиімді екені туралы мәлімет алуға болады, кәсіп істегісі келген адамдарға бағыт, еліміздің қазынасына кіріс әкелуге болады. Сөйтіп, 5 драйвер саланың жұмысын алға жылжытып, сыртқы нарыққа шығып ЖІӨ көтеруге болады.
— Еліміздің ІТ-мамандары шетелдік ІТ-компанияларда жұмыс істеуге қаншалықты лайық деңгейде?
— Қазақстаннан шетелге жұмыс істеуге кетіп жатқан мықты ІТ-мамандар бар. Бұған әлі де кінәлі біздің ІТ-компанияларымыз деп ойлаймын. Олармен әлі де мықты жобалар істеп шығаруға болар еді. Герман Грефше айтқанда, «миды экспорттап» жатырмыз. Әлемдік математика, физика, информатика пәндерінен олимпиада, ғылыми жобалар бойынша мектеп оқушыларымыз ТОП-30-ға кіреді. Бұл — үлкен жетістік. Яғни, елімізде ІТ-жүйесі дұрыс құрылмаған. Бұған мүмкін уақыт керек, мүмкін мемлекет тарапынан қолдау керек. Елімізден әлемге әйгілі бір компания шығатын болса, шетелдегі мамандарымыз қайтып келеді деп ойлаймын. Әлемнің 10 мықты Google, Microsoft, Amazon сияқты т.б. ІТ-компанияларын алып қарасақ, барлығында қазақ жігіттері жұмыс істейді. Бұл біздің мамандарымыз шетелдік үздік мамандармен бірігіп, бір деңгейде жұмыс істей алатындығын дәлелдейді.
— Сұхбатыңыз үшін алғыс білдіремін. Ісіңізге сәттілік тілейміз!

Сұхбаттасқан — Нұржол Табиғат

Қазақстан-ZAMAN газеті, №45 (1174), 9-қараша

http://kazakhstanzaman.kz/new/2017/11/09/айбек-қуатбаев-іт-мамандары-заман-тал/

Астана қаласының 20 жылдығын дайындау және өткізу жөнінде штабтың отырысында конкурсты өткізу туралы бірқатар ұсыныстар қарастырылып, 2017 жылдың 6 қарашасы мен 27 қараша аралығында 22 күнтізбелік күнге созылатын конкурс жариялау туралы ортақ пікір қабылданды. Конкурсқа өтінімдер жеке және заңды тұлғалардан қабылданатын болады (шығармашылық топтар, жарнама агенттіктері мен фирмалар, суретшілер, сәулетшілер, жобалық ұйымдар, авторлық ұжымдар).

Сонымен қатар, үздік брендбукті таңдайтын сараптау комиссиясы құрылуда.

Конкурстың мақсаты – Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығына орай тарихи-мәдени сабақтастықты, сонымен қатар республика астанасының болашақ дамуының тенденцияларын ескеретін, қала имиджінің жаңаруына және оның өзіндік ерекшеліктерінің бекуіне әсерін тигізетін, бренд-бук, логотип пен ұран жасау бойынша жақсы концептуалды жобаларды анықтау.

Үздік деп танылған логотип пен ұран Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын атап өту, ақпараттық себепті қалыптастыруға бағытталған жарнамалық, маркетингтік және басқа да шараларда әрі қаланың мәдени, туристік және әлеуметтік потенциалын жақсартуға пайдаланылады.

Конкурстың қорытындысы бойынша комиссия үздік бренбукті таңдап, жеңімпазға 8 000 000 (сегіз миллион) теңге табыстайды.

Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығына орай үздік брендбук (BrandBook) туралы байқау ережесі

Жалпы ережелер

1. Бұл ереже Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығына орай үздік брендбук (BrandBook) – (фирмалық стиль), логотип пен ұран жасауға байқауды ұйымдастыру мен өткізу тәртібін анықтайды (бұдан әрі – Байқау).
2. Логотип – Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығы оқиғасының ерекшелігін жеткізе алатын, графикалық, әріптерден тұратын, бейнелермен, әріптермен, оюлармен т.с.с. біріктірілген көрнекі немесе көлемді белгі белгіленген кез-келген қисын (эмблема, сөздер, әріптер, сандар, бейнелеу элементтері, түстер қисыны).
3. Ұран – қала тұрғындары мен қонақтарының эмоционалды үміттерін құра отырып, қаламен байланысты (ассоциацияланатын) қысқа жеңіл есте қалатын сөйлем мен сөз тіркесі.

Байқаудың мақсаты мен міндеттері

1. Байқаудың мақсаты – Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығына орай тарихи-мәдени сабақтастықты, сонымен қатар республика астанасының болашақ дамуының тенденцияларын ескеретін, қала имиджінің жаңаруына және оның өзіндік ерекшеліктерінің бекуіне әсерін тигізетін, бренд-бук, логотип пен ұран жасау бойынша үздік концептуалды жобаларды анықтау.
2. Үздік деп танылған логотип пен ұран Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығын мерекелеуге, ақпараттық себепті қалыптастыруға бағытталған жарнамалық, маркетингтік және басқа да шараларда, сонымен қатар қаланың мәдени, туристік және әлеуметтік потенциалын жақсартуға пайдаланылатын болады.
3. Байқаудың міндеттері:
Елорда брендбугін, логотипі мен ұранын әзірлеуге барынша қатысушылар санын тарту;
Қазақстан Республикасының Елордасы – Астана қаласының 20 жылдығына орай ерекше логотип пен ұран дайындау мен құру.

Байқаудың әкімшісі

1. Байқаудың әкімшісі «Астана қаласының Ішкі саясат басқармасы» ММ (бұдан әрі – Басқарма) болып табылады.

Байқауды өткізу орны

1. Байқауды өткізу орны – Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 11, 5 қабат, № 539 кабинет.

Байқауды өткізудің шарттары мен тәртібі

1. Байқауды ұйымдастыру мен өткізу үшін, сондай-ақ оның нәтижелерін жариялау мақсатында Астана қаласы әкімінің өкімімен Сараптама комиссиясының (бұдан әрі – Комиссия) дербес және сандық құрамы жасақталады.
2. Комиссиясы жұмысының негізгі формасы отырыс болып табылады. Комиссия жұмысының айқындығы мен әділдігін қамтамасыз ету мақсатында оның отырыстарында тәуелсіз бақылаушылардың қатысуына рұқсат етіледі. Байқау комиссия отырыстарында бақылаушылар ретінде Астана қаласы мәслихатының депутаттары, бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа да мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың, коммерциялық ұйымдар мен саяси партиялардың өкілдері қатыса алады.
3. Комиссиясы келесі қызметтер атқарады:
Байқау талаптарына сәйкес келетін, келіп түскен материалдарды бағалайды;
Байқау жеңімпаздарын анықтайды;
Байқау жеңімпаздарын марапаттау рәсімін өткізеді.
4. Комиссиясының шешімі ашық дауыс беру арқылы қатысушылардың көпшілігінің даусымен қабылданады. Қарау нәтижесі хаттамамен рәсімделеді және Комиссиясының төрағасымен бекітіледі.
5. Комиссиясының мүшелері:
нақты ұсыныстарды талқылауға, қарастыруға және сәйкестендіруге қатысады және Байқаудың жеңімпаздарын анықтау туралы шешім шығаруды қамтамасыз етеді;
Байқауға ұсынылған барлық материалдармен танысуға, сонымен қатар Комиссия отырысының хаттамасында жеке пікірін көрсетуге құқылы;
заңнама талаптарын сақтауға, Байқау ұсыныстарын әділ және бейтарап қарауға міндетті;
талаптарға сәйкес келмейтін қаланың жалпы принциптеріне қайшы келетін Байқау жұмыстарын кері қайтаруға құқылы.

Жеңімпаздарды марапаттау

1. Байқау нәтижелері бойынша жеңімпаздарға 8 000 000 (сегіз миллион) теңге көлемінде марапаттау туралы шешім қабылданады.

Байқаудың қатысушылары

1. Байқауға қатысуға шығармашылық шеберханалар, жарнама агенттіктері және фирмалар, суретшілер, архитекторлар, жобалық ұйымдар, аралық мамандықтар мамандары қатыса алады (бұдан әрі – Қатысушы).
2. Әрбір Қатысушы шексіз жұмыстар санын ұсына алады.
3. Байқауға қатысуға қаланың визуалды сәйкестігінің келесі элементтері кіретін байқау жұмыстары жіберіледі:
логотип — графикалық элементтер, кейіптер, әріптер, түрлі түсті шешімдер;
ұран — негізгі идея;
брендбук — фирмалық стильді пайдалану бойынша нұсқаулық.
4. Комиссия ұсыныстың уақытылы түспеуіне, жоғалуына немесе бүлінуіне жауап бермейді.
5. Байқау талаптарына сәйкес келмейтін, уақытынан кеш түскен немесе белгіленген талаптардың бұзылуымен жасалған байқау жұмыстары Байқауға қатысуға жіберілмейді.
6. Байқауға ұсынылған конкурстық жұмыстар қайтарылмайды және рецензияланбайды.
7. Байқаудың өткізілуі Байқау туралы ақпаратқа әділ, ашық қолжетімділікті қамтамасыз ету және оны қоғамның бақылауы мақсатымен бұқаралық ақпарат құралдарының қатысуымен сүйемелденеді.
8. Байқауға ұсынылатын жұмыстарда өзгенің әрленім идеясын (толығымен немесе ішінара) пайдалануға тыйым салынады. Бұл шартты орындамаған жағдайда, жұмыс байқауға қатыстырылмайды. Байқау жұмыстарының әрленімі авторлық құқықтарды, логотипке құқықтарды, тауарлық белгілерді, фирмалық атаулар немесе өзге де жарнамаға мүлкі құқығын қоса алғанда үшінші тұлғалардың құқықтарын бұзбауы қажет.

Байқауды өткізу және жұмыстарды ұсыну мерзімі

1. Байқау бір кезеңмен өткізіледі.
2. Байқауды өткізу мерзімі: 2017 жылдың 6 қарашасы мен 27 қараша аралығы.
3. Байқау жұмыстары қарастыруға баспа түрде келесі мекен-жай бойынша: 010000, Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 11, № 535 кабинет, 2017 жылдың 27 қарашасы сағат 18:00-ден кешіктірмей тапсырылуы қажет. Байланыс телефондары: +7 (7172) 556719, 556717.
4. Егер қатысушыға жазбаша түрде жұмыстың қабылданғаны туралы растау жіберілген жағдайда жұмыс қабылданған болып есептеледі.
5. Байқауға ұсынылатын материалдардың құрамы:
жобалық материалдарды дайындау кезінде қатысушыларға көркем авторлық шеберлік еркіндік мүмкіндігі беріледі;
байқау жұмысы графикалық және сипаттамалық бөлімдерден тұруы қажет және қағаз тасымалдауышта орындалуы қажет.
6. Байқау жұмысына келесілер кіруі тиіс:
1) графикалық бөлім (А4, А3 пішіндегі қағазда орындалады):
логотип пен ұранның авторлық идеясының бейнеленуі;
жобаның идеясы мен көркемдік шешімдерін көрсететін нобайлар, сызбалар мен суреттер (жоба авторларының көзқарастары бойынша таңдалады);
қалалық ортада авторлық идеяны пайдаланудың фотомонтажы немесе басқа бейнесі (визуализация).
2) суреттер .jpeg форматта ұсынылады, ажыратымдылығы 300 dpi-дан кем болмауы, электронды нұсқадағы көлемі 5 Мб-тан артық болмауы тиіс. Байқау шартының сұранысы бойынша қатысушы .cdr, .psd пішіндерінде байқаудың графикалық материалдарын ұсынуы қажет.
3) мәтіндік бөлім – қабылданған сәулеттік-көркемдік шешімдердің мәнін ашатын және негіздейтін брендбуктің рәміздерінің сипаттамасымен түсіндірме жазба.

Байқау жұмыстарына қойылатын негізгі талаптар

1. Байқау жұмыстарына техникалық талаптар:
идеяның түпнұсқалығы және Байқау мақсаттары мен міндеттерін ашатын көркемдік шешімдер кіруі;
ерекше, түпнұсқалы, заманауи, ықшам, көп қырлы графикалық элемент;
үш тілде ұран мәтіні (қазақ, орыс, ағылшын);
логотип бейнеленген графикалық файл;
түрлі-түсті шешім (түрлі-түсті және монохромды форматта басып шығару мүмкіндігі;
қала логотипін кәдесый және полиграфиялық өнімдерде пайдалану үлгілері;
кез-келген бетте (қағазда, картонда, шыныда, ағашта, металда) орналастыру мүмкіндігі;
технологиялық талаптарға сәйкестік (өлшемдері өзгерген жағдайда оқылу мүмкіндігін сақтау, түрлі-түсті және монохромды нұсқада бірдей сәтті көрініс);
Астана қаласының 20 жылдығына фирмалық стильді пайдалану бойынша жазбаша нұсқаулықты ұсыну.
2. Келесілерді дайындау және ұсыну қажет:
қала логотипі – кемінде 3 нұсқа;
қала ұраны – кемінде 4 нұсқа;
брендбук – брендтің тұжырымдамасының мәтіндік сипаттамасы, логотиптің түрлі-түсті шешімдері және оны әртүрлі беттерде пайдалану үлгілері.
3. Брендбукке келесілер кіруі қажет:
1) Логотип:
тұжырымдама (сипаттама). Фирмалық стильдің негізгі элементі ретінде фирмалық белгілінің тұжырымдамалық сипаттамасы. Белгінің идеологиясы;
логотиптің визуалды шешімі;
фирмалық белгіні басып шығарудың шарттары;
масштабтық тордың көмегімен фирмалық белгіні үлкейту/кішірейту жағдайлары;
2) логотиптің ұранмен үйлесе орналасу үлгілері:
тігінен;
көлденеңінен;
ярустық.
4. Логотиптің ұранмен үйлесе орналасу шекралары (рұқсат етілетін пропорциялары):
1) логотиптің түрлі-түсті гаммасы:
логотиптің негізгі түстерін анықтау;
рұқсат етілетін қосымша түстерді анықтау.
2) шрифт:
логотип пен ұранға шрифтті таңдау;
шрифтті пайдалану шарттары.
5. Логотип пен ұранның орналасу ережелері:
сыртқы жарнама, көше көрсеткіштері;
фирмалық киім, галстуктер, орамалдар мен шарфтар.
кәдесый өнімдері: блокнот, қалам, пакет, саптыаяқ, тәрелке, сағат, белгілер;
қалалық көлікті рәсімдеу
қоғамдық көлік аялдамалары және қаладағы навигация
қалада көрме және жарнамалық конструкциялар рәсімдеу
қаланы сыртқы брендтеу (пилондар, жарнама панельдері, қабеттік модульдер, ту конструкциялары, жол көрсеткіштер, пиктограммалар, навигациялық элементтер, кіші архитектуралық формалар). Конструкциялар саны тапсырыс берушінің келісімімен.
ғимараттар экстерьері: кіріс тобын, қасбеттерді, витриналарды, ілінетін конструкцияларды рәсімдеу.
6. Иллюстрацияларды пайдалану ережелері – графикалық кескіндер мен фотосуреттер. Суреттердің көңіл күйі, графикалық стиль, түрлі-түсті палитра.
7. Фирмалық стильмен жұмыс жасау тәртібі мен ережелері.
8. Пайдаланудың жіберілмейтін үлгілері
логотип;
шрифттер;
түрлі-түсті гамма.
9. Ұранға қойылатын негізгі талаптар:
ықшамдық, нақтылық;
шындыққа сәйкестік – сенімділік тудыруы және шындыққа сәйкес келуі қажет;
көз тартымдылық – адамдарға неге бұл қалада өмір сүргісі, бала өсіріп, оған үлес қосып, онда жұмыс жасағысы келетіндігінің жеке себептерін жеткізуі қажет;
қабылдауға қарапайымдылық;
түпнұсқалық;
ақпараттық;
есте қалушылық;
іс-әрекетке түрткі болу;
қала логотипіне сәйкес келу, логотиппен бірге тұтас образ жасауы қажет;
ұран мақсатты аудиторияның жиіркенішін тудырмайтындай жазылуы қажет: оңай оқылуы, айтуға күрделі сөздер мен абревитуралар болмауы қажет;
ұранның ешқандай саяси немесе діни себептері болмауы қажет;
коммерциялық кәсіпорынмен, брендпен, қызметпен немесе тауармен бірегейлену құқығына ие болып табылатын немесе ие болған ұран пайдаланылмауы қажет.
10. Логотипке қойылатын басты талаптар:
500х500 пиксельден кем емес, өлшемі 300 КБ кем емес графикалық файл;
қаланың логотипінің үш тілде мәтіні мен иллюстрациясы (қазақ, орыс, ағылшын);
түрлі-түсті шешім (түрлі-түсті, монохромды, рельефті басып шығару мүмкіндігі).

Авторлық құқықтар

1. Ерекше мүліктік және аралас құқықтар, дәлірек айтқанда жеңімпаздың логотипін пайдалану және жеңімпаз логотипін пайдалануға рұқсат беру немесе тыйым салу ерекше құқығы «Астана қаласының Ішкі саясат басқармасына» ММ (бұдан әрі – Басқарма) беріледі.
2. Байқау жеңімпазы Басқармамен логотипке ерекше мүліктік және аралас құқықтарды беру туралы ақысыз түрде шарт жасасуы қажет.
3. Байқау нәтижелері жарияланғаннан кейін 5 күн ішінде конкурс жеңімпазы логотипке мүліктік авторлық және аралас құқықтарды беру туралы шарт жасасудан бас тартқан жағдайда қазылар алқасы конкурс қатысушылары арасынан басқа жеңімпазды таңдайды.
4. Ұсынылған жұмысқа авторлық және аралас құқықтарды қоса алғанда үшінші тұлғалар талаптар, наразылықтар мен талаптар ұсынған жағдайда қатысушы оларды өз атына және өз есебінен шешуге міндетті.
5. Байқау ұйымдастырушылары Басқармамен жасалған келісім-шарт негізінде авторлық сыйақы төлемей ұсынылған материалдарды ақпараттық және жарнамалық-имидждік мақсатта жария түрде пайдалануға (тираждауға, материалдарды жалпыға ортақ мәліметке жеткізуге және т.б.) құқығын өзіне қалдырады.