20/08/14, Ақтөбе, Таксим кафесі, сағат 23:00, жергілікті тұрғындар мен польшалық фанаттар қақтығысы:


21/08/14, ФК Ақтөбе — Легия матчы алдында:



Бұл жолы да кезекті еуропалық матчқа кезекші болып түстім, сол себептен билет сатып алуды жөн көрмедім. Алайда матчтың басталу уақыты тағы бір «кезекшілігіммен» қатар түсті. Бірінші кезекшілігімді әріптесіме қалдыруға тура келді. Екінші таймға ғана үлгеру үмітім қалды. Ойын басталып та кеткен ед…

Сәлем достар!

Бұл кім деп тұрған шығарсыздар… Есімім Елубаев Манарбек. Осы сайтқа жаңадан қосылғам.



Бұл сайтты мен Google ден тапқам. Бір кіргеннен сайт ұнап қалды. Атына заты сай. Қызық десе қызық ақ… Бұл сайтқа енді көптеген мәліметтерді салып отырамын.

ЕЛубАй МаНАрбЕк

...Ұлдарға қарағанда әкесіз өскен қыздарға қиындау. Ер балаға ер тәрбиесі маңыздырақ деп айтылғанымен. Әкесіздік жағдайда қыз бала кейіпкерінен айрылады. Үлкен өмірде бағыт-бағдар болатын образ болмайды. Сондықтан жеке өмірге соқыр мысықтарша аттанады. Сене алады, бірақ сенімді бола алмайды. Бір шектен екінші шекке құлай кетеді, біреуінен екіншісіне жүгіреді. Бұйырмаған нәрсенің орнын толтырам деп біраз опық жейді. © Эльчин Сафарли

Эпилог ретінде:
"Садақа" тақырыбына жазба жазу тапсырмасы берілген алғашқы 5 күн бойына білім базамда бұл ұғым жайында дерек-
тердің, қатысты материалдардың жоқтығына көзім жетті. Тіпті - мүлдем идеясыздық... Бірақ, шегінерге жол жоқ
еді: артымда - тар жолдың тайғағын кешкен "тағдырым", алдымда - абырой мен жауапкершілік тұрды...

---

Асыл дініміз Ислам әлемінде «Садақа» ұғымы:

Садақа — Алла Тағаланың ашуына ұшырауынан сақтаушы, қателіктерді өшіруші, тозақ отынан сақтаушы, қиямет күні әркім өз теріне малшынатын аптап ыстықта иесіне саюшы, мейірімділік сезімді оятушы, жүректі жұмсартушы ең ізгі амал;

деп келеді екен… «”Садақа және зекет” кітабы, 19 бет (авт. Нұрлан Анарбеков) »

---

Қайырымдылық жасаудың садақа мен зекет атты түрлері жайлы тіпті жалпылай базалық түсініктің аздығы мен «бір бастаған істің қыр-сырын толық меңгеріп алу» принципімнің себебінен, Астана қаласындағы: «Нұр Астана» және "Әзірет Сұлтан" мешіттеріне арнайы осы тақырыппен бас сұқтым.

«Нұр Астана» орталық мешіті

Орналасуы: Астана қаласы, Қабанбай батыр көшесі, 36	Ауданы: 3930 ш.м.	Сыйымдылығы: ≈10 000 адам	web сайты: Үммет.кз

Осы мешіттің наиб имамы Төлеби Оспан ағамызбен сұқбаттасудың сәті түсті.

Ассалаумағалейкум Аға.
«Садақа» тақырыбында жазба жазу үшін блоггерлік сараптама жасап жүр едім. Жалпы, осы тақырып жайында не айта аласыз? Дінімізде садақа жайлы не делінген?

Уағалейкум ассалам уа рахматуллахи уа баракатух.
Дінімізде садақа жайлы көптеген аяттар риуаят етілген:
«Жасырын не ашық түрде көп садақа беріңдер, ризықтарың көбейеді, көмекке ашық болыңдар дұғаларың қабыл болады.» (Ибн Мажә);
«Ілімділер ілімінен, мал-мүлкі барлар мүлкінен садақа берсін.» (Ибни Сүнни);
«Бір дана құрма да болса садақа ретінде беріңдер, өйткені ол аз да болса аштықты кетіреді және судың отты сөндіргені секілді күнәларды жояды.» (Ибни Мүбәрәк);
«Садақа нәпіл ораза тұтудан да құнды.» (Байхаки);
«Садақа ретінде берілген бір үзім нан Аллаһу та’аланың алдында Ухуд тауындай үлкейеді.» (Табарани).
Садақа беру — жүрегінде иманы бар нағыз мұсылманның, оның пайдасы мен Алла Тағаланың берер мол ризығы мен берер абыройынан үміт еткеннің ісі. Қандай да бір жағдай болмасын садақа беру міндет. Тіпті, Құдайға шүкір, қазір кез-келген жанның ең болмаса жарты келі бидай бере алатындай жағдайы бар. Сондықтан оны жүрек пен ардың жағына қалдырдық.
Аға, Сіздердің мешіттеріңіз тарапынан мұқтаж жандарға қандай садақалар беріліп жатыр? Қандай шаралар ұйымдастырылуда?

Біздің мешітке Астана қаласының Есіл ауданына қарасты материалдық жағдайы төмен, көмекке мұқтаж жандарды қамтамасыз ету (бейресми) міндет етілген. Әрине, мешітіміздің есігі — оны шынайы көмекке зәру боп қаққан жанның әрбіріне ашық.
Бізде, аудандағы сондай көмекке зәру жандардың, оның ішінде нақты мектеп жасындағы 250 баланың тізімі бар. Мойнымызға сол балаларды мектепке дайындау жүктелген. Мешіттің кіреберісінде орналастырылған «Мектепке жол» атты акциясынан және жекелей тұлғалардан түскен қаржылар — тура осы балалардың несібесіне бұйырғалы тұр. Керек-жарақты бәрін алып, сақадай сай дайын отырмыз.
Орташа есеппен 1 баланы киіндіріп жарақтауға кеткен қаржының шамасы қандай болды?

(қолына сатып алынған заттардың есеп-фактурасын алды) Әр баланың жас шамасына қарай, сыныбына қарай — оған жұмсалған қаражаттың да орташа соммасы әрқалай. Атап айтар болсақ:

1 балаға:
Дәптер/қалам және т.б.с.с. жарақтар — 2000 мен 2600 теңгенің шамасында;
Дорба (сөмке) — 1300 бен 4400 теңгенің арасында;
Мектеп формасы (ақшасы қолына беріледі) — 13000 мен 30000 теңге көлемінде қаржы жұмсалды.

Міне, осындай дайындықпен алдағы тамыз айының 26 күні, тізімдегі барлық жандарды осы мешітке шақыртып, арнайы табыстайтын боламыз.

Әңгімеңізге рақмет. Алла істеріңізге береке берсін.

---

"Әзірет Сұлтан" мешіті

Орналасуы: Астана қаласы, Р. Қошқарбаев даңғылы мен Тәуелсіздік даңғылының қиылысы, нөмірсіз	Ауданы: 17 700 ш.м.	Сыйымдылығы: ≥ 12 000 адам	web сайты: Мүсілім.кз

"Әзірет Сұлтан" мешітінің наиб имамы Қуат Ерғалиұлы өзінің жеке кабинетіне қабылдап, барлық сұрақтарыма толық жауап берді.

Аға, қайырымдылық жасаудың ізгі амалдары деп садақа мен зекетті білеміз. Осылар жайлы айтып беріңізші.

Дініміз Исламда садақа мен зекеттің екеуінің орны бөлек. Садақаны — міндет, зекетті — парыз деп білгеніміз жөн. Зекетті арнайы жандар ғана бере алады, ал садақаны кез-келген жанның беруіне болады. Зекет жылына бір рет, садақа көңілдің қалауымен беріледі.
"Әзірет Сұлтан" мешітіне қойылған садақа жәшіктері жайлы сұрайын деп едім.
Мешітке бас иіп кірген әрбір адам осы садақа жәшігіне азын аулақ болса да тиын тебен тастамай шықпаса керек. Осы жәшіктер қалай бақыланады, қорғалады, кімнің назарында? Сол сұрақтарға жауап берсеңіз.

Мешітімізде жалпы саны әр жайға орналастырылған 10 садақа жәшігі бар. Аптасына бір бет ондағы түскен қаржыны мешіттен жалпы саны 7 адамнан кем емес құрылатын арнайы комиссия шешіп отырады. Ол комиссияның құрамына: мешіт имамы, бухгалтері, және міндетті түрде ерікті жамағаттан 2 адам кіреді. Жәшіктің аузын жабарда әр жолы комиссия мүшелерінің қолы қойылған қағаз жабыстырылып, мөрленіп отырылады.
«Мешіттен садақа жәшігі ұрланыпты» дегенді жиі естіп жатамыз. Ол жәшіктердің қауіпсіздігі қаншалықты қамтамасыз етілген?

Меніңше, қауіпсіздік шаралары жоғарғы деңгейде қамтамасыз етілген. Мешітте барлығы 76 камера орналастырылған. 3 ауысымда күзетшілер қызмет етеді, әр ауысымда — 7 адамнан. Ол жәшіктердің салмағы да біршама ауыр, тіпті 2-3 адамның орнынан қозғалтуға шамасы келмесе керек.
Жауап бергеніңіз үшін рақмет айтамын. Алла разы болсын!

---

Сонымен -

Садақа — әрбір жанның жүрек қалауы мен арына қалдырылған игі шаралардың бірі. Дініміз — садақа берушілерге аса бір құрметпен қарайды. Садақа берудің де түр-түрі бар: қаржылай, біліммен, көңілмен, заттай т.б.
Бастысы — жүректе тап-таза ниет пен Алланың адал жолын танитын иманның болуы.
Осы жазбамды оқып отырған әрбір адамнан ертең мектепке барар дайындығы жоқ мектеп балаларына көмектесулерін сұраймын. Астанада болсаңыз жүріп жатқан «Мектепке жол» акцияның телефон нөмірлерін ашық қалдырдым. Сіздің де қалаңызда/ауылыңызда осы тектес шаралар жүріп жатқан болар. Қолыңыздан келсе көмектессеңіздер екен. Алла разы болсын!

Қайырымдылықтың ең ізгі амалы — Садақа

Садақа беру — көп діндерде ерікті түрде көмек көрсетуді білдіреді. Дарвинизм тұрғысында, адамдардың қиын-қыстауда бір-біріне көмек қолын созуы — бізді жер бетінен жойылып кетуден құтқаратын әлеуметтік қорғаныс инстинкті.
Садақа беруді өзім рефлекс деңгейінде жүзеге асуы тиіс әрекет санайтынмын. Тек, көшедегі қайыр тілегендердің ұйымдасқан мафия екенін, ал интернеттегі қайырымдылық шарасына сеніп, шұғыл жіберген садақаң кезекті алаяқтың қалтасына кеткенін білгенде, ішің «суиды». Әділ де болғың келеді, шын мұқтаждың жан айқайына үнсіз де қалғың келмейді. Күмәншіл адамның садақаны жүрегіне емес, ақылына жүгініп беруі не бермеуі қаншалықты орынды? Адамның шын ниетін анықтауда айып бар ма?

Біз өмір сүріп жатқан әлемді жаратқан Құдайдың разылығы үшін жасалған әрбір жақсы іс садақа болып табылады :x

---

Садақа ретінде берілген көмек адамды апаттардан, бәлелерден қорғап, дүниеде сау-саламатты өмір сүруге себеп болады. Осылайша жәрдем еткен адам дүниеде де, ақыретте де үлкен нығметтерге қауышады.

---

Бүгінгі жазбамда Әлемдік негізгі діндердегі садақаның роліне тоқталсам деймін.

---

ИСЛАМ ДІНІ

---

«Қолы ұзын адам»
Айша анамыз (р.а.) әңгімелеуде:

Аллаһ Расулы (с.а.с.) бақиға аттанбай тұрып өз жарларына: «Маған алдымен қолы ұзын болғаның қауышасың», – деп кеткендіктен, кейде қолдарымызды қабырғаға қойып, бір-бірімізбен салыстыратынбыз. Аллаһ Елшісінің «қолы ұзын» дегені көп садақа берушіні меңзегендігін кейін түсіндік. Зейнеп қайтыс болғанда барып, бұл әдетімізді тоқтаттық. Зейнеп аласа бойлы еді. Өзі ісмер әйел болатын. Тері илеп, түрлі киімдер тігетін. Тапқанынан көп садақа беретін».

Ислам дінінде мұсылманның бауырына жасаған барлық игі істері, жақсылықтары, қамқорлығы садақа болып саналады және одан ол сауап алады.

---

ХРИСТИАН ДІНІ

---

«Авель мен Каиннің садақасы»
Еңбектің оннан бір бөлігі Құдайдікі — Малахия 3:8-9
Авель қойшы болатын. Ол садақаға өзінің жақсы деген қойларын берді. Құдай оны қабыл алып, оның малының саны көбейе түсті.
Ал Каин диханшы еді. Ол Құдайға өзінің еңбегінің оннан бір бөлігін садақаға берді. Бірақ Құдай оны қабыл алмады. Садақасы қабыл болмаған Каинның жүрегін мұң басып, арты өлімге душар етті. Құдай оның садақасын қабыл алмауының себебі оның не алып келгендігін де емес еді. Ол еңбегінің оннан бір бөлігін шын жүрегімен беруі тиіс болатын. Каин болса садақаны өз еңбегінін ең соңында қалған, ештеңкеге жарамсыз, жартылай кеуіп қалған дақылынан берген еді.

---

БУДДА ДІНІ

---

«Қайтарым»
Бір ауылда Будданың өмір сүру салтын ұнатпайтын адам тұрыпты. Ол оны жалқау, жанына жастарды жинап алып бостан босқа уақыт өткізетін адам ретінде санайды екен. Оны білген Будда шәкірттерін жинап алып, сол адамның үйіне садақа сұрап барыпты.
— Бхавати! Бхикшам дехи! (Құдай жарылқаған! Маған садақа берші!)
Оны байқаған ол кісі:
— Бұл жерден кет! Мұнда саған бір тиын да берілмейді, — деп түрлі балағат сөздер айтып, оны мазақтап айқайлапты.
Будда оның ол сөздеріне ренжімек түгілі күлімдеп қана қойыпты. Сонда ол адам ашуын басқаннан кейін сабасына түсіп Буддаға барып:
— Әкей! Мен бір істі түсінбей тұрмын. Түсіндіріп бересіз бе?
— Айта ғой.
— Мен жаңа сізді түрлі жаман сөздермен балағаттадым. Бірақ сіз үндемей, тек қана күлімдеп қойдыңыз. Неге менің сөздерім сізге тимеді?
— Ойлап көрші, сен маған тамақ алып келіп бердің. Бірақ мен оны жеуден бас тарттым. Ол тамақты сен не істейсің?
— Мен оны қайтадан алып кетемін.
— Сен бағана маған тамақтың орнына жаман сөздер бердің. Мен оны алудан бас тарттым. Енді оларға не болады?.. Олар сенің өзіңе қайтып барады. Менің оған еш қатысым жоқ, — деп жауап берген екен.

P.S. Суреттегі жазбаларды оқу үшін үстінен басу қажет.

Тәп-тәуір киініп алған адам алдыңыздан ақша сұрап шықса, бірінші түріне қарайсыз. Бет-аузы ісіп тұрса, әрине, арақ үшін садақа қимасыңыз анық. Солай ғой? Бәріңіз олай етпессіз, бәлкім. Мен «нанға», «жолға» ақша сұрайтын «пяншіктерді» айналып өтуге тырысамын.
Ал, тәуір киініп алып, қолына бағалы телефонын ұстаған адам ақша сұраса ше? Оның шынымен қиналып тұрғанына сенесіз. Жақсылық жасап кетуіңіз әбден ықтимал. Менде осылай «кенет қинала қалған» адамдарға аяушылық сезімі көбірек оянады.

Көшеде ән айтып, аспапта ойнап отыратын жандарға ешқашан ақша тастап көрмеппін. Рас, жанында отырып, біраз өнерін тамашалап аламын, «сау адам қайыр-садақа сұрамау керек» деп ойлайтын болармын. Сіз ше, тамашалаған өнерді садақамен бағалап кетесіз бе осы?

Ал, киерге киімі, ішерге асы болмай қалып, көшеде тіленіп отырған жандарға ше? Аяқ-қолы сау болса, мүлде назар аудармаймын дей алмаймын, өте сирек қайырымдылық жасаймын. көше жағалаған мүгедектердің еңбек етуге мүмкіндігі аздығын ескеріп, бес-он тиын садақамды қиып жататыным бар.

Демек, адамдардың қайырымдылық жасауына аяушылық сезімі, оның ішінде де тым қиын жағдайлар көбірек әсер ететін сияқты. Оған мына экспериментім дәлел бола алады.

Есіл жағалауында өнеріне ақша тіленіп отырған адамдар ғана болғандықтан, жиналған бар қаржы соларға салынды.

Құрметті Назарбаев Университетінің қызметкерлері мен студенттері!
Студенттік Үкімет бұрын қолданыста болған техника, заттарды, және тағамдарды сату мақсатындағы «Garage Sale&Food Fair» қайырымдылық акциясын өткізетіндігін қуанышпен хабарлайды.
Осыған байланысты cіздер қажеті жоқ заттар мен құралдарды алдын-ала iliyas.kurmangali@nu.edu.kz адресіне жазып, тапсыруларыңызға болады. Акция Назарбаев Университетінің кампусында өткізіледі. Жиналған барлық қаражат 6 жасар Бағдатова Аделяның миына ота жасау үшін жұмсалатын болады.
Күні: 22 тамыз
Өткізілу орны: Атриум, 4-5 блок.

19 тамыз күні Назарбаев университетінің қызметкерлері мен студенттеріне осындай хабарлама келіп түскен болатын. Содан құлақтанған жұрт өздерінше бір өзгеше тірлікке кірісіп те кетті.

---

Garage Sale (аулада жаппай сату) — түбі америкадан келген дәстүр. Ол — шуақты күні артық затты аулаға шығарып көршілерге сату арқылы үйді босатып жинап алудың жақсы әдісі. Оның үстіне адамдар бір-бірімен араласып, қауқылдасып қалуға тамаша себеп. Garage Sale-ді негізінен пайда көру мақсатында емес, көңілді уақыт өткізу үшін жасайды. Ал кейінгі кезде мұндай шарадан түскен ақшаны қайырымдылыққа жұмсау кең таралып келеді.

---

Жаңалыққа жақын жүретін жастар қайырымдылықтың осы форматын назардан тыс қалдырмаған. Осылайша Назарбаев университетінің кең атриумында сағат 12-нің шамасында сауда қызып сала берді.



Ұзыннан тізілген үстелдер үстінде түрлі дәмдер, киім-кешек, ойыншықтар мен бұйымдар сатуға қойылған:


Ілияс Құрманғали, шараны ұйымдастырушы, «Саясаттану» мамандығының 2 курс студенті:

Бұл кішкентай қыз ешқайсымыздың туысымыз, не танысымыз емес. Сәуле атты досым ол жайлы интернеттен көріп айтып келді. Мұндайлар көп десе де, біз бұл жайға бей-жай қарай алмадық. Содан эдвайзерімізбен ақылдасқанда ол кісі осы «Garage Sale» идеясын айтты. Мен ол идеяны ары қарай жетілдіріп, оған «Food Fare» яғни тағамдар жәрмеңкесін қостым, себебі ол өтімдірік болатынын білдім. Факультетіміздің менеджері Эмиль ұйымдастыру жағынан көмектесті. Қайырымдылық шарасынан мұғалімдер де тыс қалмай түрлі заттар мен бұйымдарын өткізді, кітаптардың дені студенттердікі. Дәмнің бәрін студент қыздар өздері пісіріп әкелді. Осылайша бәріміз ең болмаса бір өмірді сақтап қалуға қолымыздан келгенін жасап жатырмыз.

---

Ештеңе сатып алмай-ақ жай садақа тастап кетуге де болады:


Әсел Ахметова, «Биология» мамандығының 3 курс студенті:

Біздің осы университетте барлық жағдайымыз жасалған, еш уайымымыз жоқ десек те болады. Соған шүкіршілік етіп, осындай мұқтаж адамдарға титтей болса да көмек көрсету жастардың парызы деп ойлаймын. Тек қана өзімізді ойламай бір сәт сыртқа көз салып, жан-жақты болуымыз керек. Осы тұрғыда бұл шараның маңызы зор.

---

Орал Қыдыршаев, «Тарих» мамандығының 1 курс магистранты:

Ұйымдастырушыларға ризамын. «Көп түкірсе көл деген», қазақ бола тұрып қазақ қызына жанымыз ашымаса кім көмектеседі? Әр өңірде мұндай көмекке зәру жандар бар. Оларға да осылай жәрдем етілсе нұр үстіне нұр бола түсер еді."

---

Виктория Әлжанова, Назарбаев университетінің қызметкері:

Бұл студенттер ақшаларын кино мен пиццаға жұмсап жөндеріне жүруге болатын еді. Бірақ олар тоғышарланбай уақытын, энергиясын осындай ізгі іске бағыттауы, шыны керек, мені қуантты.

---

Такеши Матсунага, Назарбаев университетіне шақырылған профессор:

Жапонияда мұндай қайырымдылық шаралары болып тұрады, бірақ оларды көбіне тек арнайы ұйымдар ұйымдастырады. Ал қазақ жастарының өз еріктерімен кішкентай қызға көмектесуге ұмтылуы мақтауға тұрарлық.

---

Міне, осындай аппақ көңіл мен кіршіксіз ниетке куә болып қайттым. Аталмыш шарадан бүгін 223 000 теңгедей ақша түсіпті. Ертең де жалғасын таппақ.

Аделяға көмек қолын созам дегендерге:

Казкоммерцбанк:
Есепшот нөмірі: KZ1292615017V1976000
Карта нөмірі: 6762 0535 0843 0398

Халық банк:
Есепшот нөмірі: KZ216010002001179594

Сбербанк:
Есепшот нөмірі: KZ12914012204KZ02C93

Казкоммерцбанк:
Есепшот нөмірі: KZ1592615015G6761000

QIWI әмиян: 87022093730

Халқымызда бірнәрседен ұтылып, немесе ойламаған жерден үлкен шығынға ұшыраса: «Бастан садаға, бас аман болсыншы», — деп шүкіршілік қылып жатады. Қазіргі «Садақа» ұғымымен тура сәйкеспесе де, түп-төркіні бәрібір бір негізден алынған шығар деп ойлаймын.

Өткен апта кіші-гірім болса да, осындай құрбандықтарға толы болды. Енді қайтейін, кеткен шығындардың барлығы өз еркімнен тыс болса. Бұндайда «Бастан садаға» дейсің амалсыздан.

Автомобилім Алматы облысында тіркеуде еді. Өзімнің ресми тұрғылықты жерім қалаға ауысқаннан кейін, машинаны да Алматыға «көшіру» керек болды. Автомобилестерге арналған ХҚКО-н қалай іздеп тапқанымды, одан жолым болмай кері қайтқанымды ежіктеп сөзді көбейтпей-ақ қояйын, қысқаша айтқанда — машинаны тіркеуден шығару үшін алдымен Өтеген батыр кентіндегі (Іле ауданының орталығы) жол полициясы бөлімшесіне бару керек болды.

#1 садақа
Көлік құралын тіркеуден шығару үшін бір төлемдер жасалады (ресми қалай аталатынын ұмытып қалдым). Жалпы сомасы 2-3 мыңның айналасы. Өтеген батыр кентінің маңайындағы жолполға барғанымда бұл жердегі төлемдер «БТА Банк» терминалы арқылы жасалатын болып шықты. Терминалға жақындағаным сол-ақ, бір жігіт жетіп келді: «Аға, былай төлейсіз, бүйтесіз, мынаны басасыз», — деп көмектесіп жатыр. «Жолы болар жігіттің...» деген мәтел есіме түсіп, шаруамның аздап жеңілдегеніне қуанып та қалдым. Сөйтсем, бұл жігітті ешкім кеңесші етіп тағайындамапты, сол маңайдағы ұсақ-түйек сататын дүңгіршектің сатушысы екен. Адамдардың аңқаулығын пайдаланып, осындай қызмет көрсетеді де, терминалға салынған ақшаның артылғанын өз телефонына лақтырып отырады. «Жә, енді көмектесті ғой», — деп өзімді жұбатып, үндемедім. Десек те, далаға кеткен 300-400 теңгеге ішім күйіп бара жатыр, әрі әлгінің қулығына аздап ашуым да келді. Бар айтқаным:
— БАСТАН САДАҒА!

#2 садақа
Көлігімді салыстырудан өткізіп, номерді ағытып, құжаттарымен қоса офицерге тапсырдым. Полицей:
— Квитанциялар қайда? — дейді.
Терминалдан төлем жасағанда 3 квитанция алған болатынмын. Ешбірі жоқ, шамасы әрлі-берлі сабылып жүргенде бір жерде түсіп қалған. Ғимаратты кезіп шықтым — жоқ. Офицердің алдына тағы бардым: «Аға, квитанцияларды жоғалтып алыппын. Көшірмелері бар, сонымен қабылдайсыз ба?». Ол құжаттарымды қабылдаудан бас тартты. Амал жоқ, терминалдың алдына тағы бардым. Бір төлемді екі рет жасағаным үшін өз-өзімді іштей балағаттан тұрмын. Енді қайтеміз:
— БАСТАН САДАҒА!

#3 садақа
Іле ауданының есебінен шыққаннан кейін, жұрт мақтаған — мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталығына тарттым. Бұл мекеменің қарапайым ХҚКО-нан ерекшелігі — тек қана автомобилистерге қызмет көрсетіледі. Барлық процедуралар бір жерге топтастырылған демесеңіз, қызмет көрсету жүйесі әлі де жетілдіруді қажет етеді. Дәлірек айтсақ — персоналдың білімін, тәрбиесін әлі де жақсарту керек. Жә, бүгінгі әңгіме ол туралы емес.
Мемлекет тарапынан жасалған бір жақсы бастама — өздігінен қызмет көрсететін ксерокөшірме автоматтары. Жұмыс принципі қарапайым: тиынды саласыз, көшірмені жасайсыз (Өтеген батыр кентінде бір бет үшін 30 теңге алып еді, оған да бір «Бастан садаға» деп кеткенмін ). Қуанып кетіп, автоматқа жақындағаным сол, бір қыз жетіп келді: өз қалтасынан 5 теңге салады да, сізден 30 теңге алады. Ұрысып жүруге уақыт қайда, тез-тез ақшаны ұстатып, қызмет көрсететін залға жүгірдім. Кезегім келіп қалған болатын. Ақшадан гөрі, көзіңді бақырайтып қойып бассыздыққа барып отырғандарына көбірек қынжылған сияқтымын. Не де болса:
— БАСТАН САДАҒА!

#4 садақа
Көлікті қайта тіркегенде келесі төлемдер жасау керек:
— Тіркеу үшін — 483 теңге.
— Техникалық паспорт үшін — 2164 теңге.
— Номер белгісі үшін — 4847 теңге. Барлығы 7494 теңге.
Қазір нақты айта алмаймын, бірақ «Qazaq banki» кассасында 8 мыңнан асатын соманы бергенім есімде. Демек, қалғаны не банктың комиссиясына, не кассирдің қалтасына кетті. Алданғанымды мен кейін, Egov-тың Call-орталығына хабарласқаннан соң біліп отырмын. Не дейміз енді:
— БАСТАН САДАҒА!

Бұлар тек Жол полициясына барған кездегі еріктен тыс садақаларым, одан бөлек үй жөндетуге, жиһаз алуға қатысты бірқатар желіну фактілерім бар.

"Өзгенің қателігінен сабақ алу" деген мәтел бар ғой. Мақсатым да сол, автоны бір жердің тіркеуінен шығарып, басқа мекенге есепке қойған кезде осындай ұтылулардан сақтандыру. Шығынның бәріне «Бастан садаға» дей бергенше, қайырымдылық қорына жіберген әлдеқайда тиімді болар ма еді. Айтпақшы, мен үшін азабы көп болған аптаны әлемдік шараға айналып кеткен Ice Bucket Challenge қайырымдылық акциясына қатысумен аяқтадым. Шарт бойынша, мүгедек балаларға арналған «Амир» қорының шотына 1 мың теңге аудардым. Бұл жолы бәрі менің еркіммен болды.

Бірінші қадам. Көбінде киножанр әдеби жанрмен анықталады. Кейде киносын көрмей жатып әдеби нұсқасын оқуға кеңес беріледі. Кеңеске жүгініп, киберпанк жанрындағы жазылған әңгімені оқи бастадым. Рецензиясында ең танымалы делінген. Танымалы болса да, маған жақпады ма, аяғына дейін оқып тауыспадым. Қайдағы бір қараңғы, бүлікке толы заман сипатталады. Бас кейіпкер заңға қарама-қайшы немесе заң бұзылатындай шекте қимылдайды. Сонда жанрдың қызығы неде? Аяғына дейін қызығын күтіп оқи түсуім қажет пе еді?
Танымал дегені көпшілік оқырман мазмұнын ұнатқанында болар. Неге жанрды қабылдамадым? Сондықтан жанрды түсінуге екінші рет бел байладым.

Екінші қадам. Осы жанрға қатысы бар-ау деген киноны қарап көрдім. Әдеби және кино нұсқасында жанр өзін қалай ашатынын салыстырмақшымын. Кинода баяндалатын оқиға болашақта орын алады. Технология, соның ішінде ақпараттық технология, кибернетика — дамыған қоғам. Сонымен қатар әлеуметтік құлдырауды және «әлеуметтік құрылымның» айтарлықтай өзгерген құрылымы сипатталады. Технологиялық дамудың шарықтауы және қоғамның құлдырауы бір-біріне қарама-қайшы жағдай, керісінше, технологиялық даму жоғарылаған сайын қоғамның әлеуметтік жағдайы дұрысталуы керек емес пе? Жанрды байқап, түсінгенім осы.
Үшінші рет жанрды түсінуге әрекет жасауымды Википедиядан бастадым.
Үшінші қадам. Киберпанк сөзін жанрдың атауы ретінде Гарднер Дозу алғашқы рет қолданыпты-мыс (1980-ші жылдары). Уильям Гибсонның шығармасына рецензия жазғанда, «High tech. Low life» «жоғарғы технологиялар, төменгі деңгейлі тұрмыс» деп жанрдың критерийін анықтапты.
Содан ой түйдім. Киберпанк жанры ғылымның, техниканың мүмкіншіліктерін көрсетеді. Сондықтан фантастика жанрының бір құрама бөлігіне айналды. Яғни, Дозудың критерийіне сай келген фантастиканың бір түрі. Ұмытып барамын. Түсініксіз болған әдебиет, кино жанры Киберпанк маған өз сырын ашты. Қуанғандықтан, «мен көрген кино» дей бере:
-Ең танымалы, культті кино, яғни, өз қалаушылары және табынушылары бар «The Matrix» (Матрица). Киноны түсірген режиссерлер Лана және Эндрю Вачовски («Вачовски ағайындылары» атымен белгілі жұп).
Кино келесі сюжеттен басталады. Бас кейіпкеріміз — жас жігіт Томас Андерсон екі түрлі өмір кешеді. Күндіз үлкен кәсіпорынның программалаушысы, түнде Нео атты хакер. Бір уақытта дербес компьютеріне түсініксіз, орынсыз, күтпеген жерден:

-The Matrix has you (сен матрицаға тиесілісің), — деген жазуды оқиды. Осы сәттен шым-шытырық оқиға басталып, жалғасын табады.
Кейіпкеріміз жиырмасыншы ғасырдағы адамзаттың дамуының ең шарықтауына жеткен мезеттегі дамыған қалада өмір кешеді. Бірақ, бұл әлем — кейіпкеріміздің нағыз әлемі емес, компьютер жадысындағы, яғни, матрицадағы әлем. Кейіпкеріміз ұйқылы-ояу жағдайда.
Жасанды интеллект, Архитектор атты программа осы виртуальді әлемді матрицада жасап шығарады. Сонда нақты өмір қайда? Виртуальді емес, нақты жер бетіндегі адамзаттың өмірі ше?
Аспанды қараңғы бұлт басқан. Жердің бетіне күн сәулесі нашар өтетін болашақ заман. Машиналар және адамдар соғысында күн батареясы арқылы қуаттанатын машиналардың жұмысын тоқтату үшін адамдар ашық аспанды қолдарымен қара бұлтпен торлайды. Бірақ, бұл амалдары машиналарды тоқтатпады. Адамзаттың кішігірім бір бөлігі жер бетін басқан машиналардан қашып, жердің қойнауына жасырынады. Енді жер беті адамзаттың бесігі емес. Жер бетін машиналар билеген заман. Өзге адамдар бар ма? Бар. Олар инкубаторда ұйқылы-ояу кейіпте өсіріледі. Күн көзінің қуатынан айрылған машиналар адам денесінен қуат алуды меңгеріп, инкубатор жасайды. Инкубатордағы адамдардың миы жүктемеге -«компьютерге» қосылған. Жүктемеге қосылған ми денеге көп қуат бөледі және инкубатордағы дененің дамуына ықпал жасайды.

Бас кейіпкеріміз -инкубаторда өсіп жатқан адамның бірі. Инкубатордағы әр адамның миы матрицаға қосылған. Олардың әрқайсысы матрицада өзін жеке тұлға деп қабылдап, кәдімгі өмірдегідей бір-бірімен қатынасады. Үйленеді, үй-ішін бала-шағаға толтырады және қартайып өледі.
Инкубаторда өсіп жатқан әр адамның миы матрицамен тығыз байланысқаны соншалықты, мысалы, матрицаға қатысты біреу-міреудің өмірі тоқтаса, онда оның инкубатордағы денесі жансызданады.
Нақты әлемде машиналарға қарсы адамдар партизан шайқасын жүргізуде. Сырттан жасырын келіп, матрицаға (компьютер жадысына) қосылу мүмкіншілігі адамдардың жеңісіне үміт береді. Адамзаттың азаттыққа деген күресі матрица ішінде виртуальді әлемде басталады.

Кинода бір-бірімен оңай түйіспейтін күрделі сәттер бір-бірімен сәтті тұтасқан.
«Матрица» (1999) киноэкрандарға шығып «Матрица қайта жүктеу» (2003, мамыр), «Матрица революция» (2003, қараша) деген атаулармен жалғасып, кинобаянның үштігін құрады.
Өкінішке орай, фантастиканы жанр ретінде қабылдамаймын дегендер де табылды. Жұмсағын да, қаттысын да. Киберпанк жанр ретінде қабылдамаймын деп асығыс шешім қабылдағандардың арасында өзім де болдым. Киберпанк сөзі екі сөзден тұрады, осы сөздерді дәлме-дәл аударсаңыз, кибер-қоқыс деген сөз шығады. Жанрдан жиіркену үшін осы да жеткілікті шығар. Киноны үстіртін, алғаш көргенімде, атыс-шабыстарды жаңаша көрсетіп, арзан көрермен жинайтын кино деп қабылдағанмын. Қателесіппін. Әрине. Матрица киносында атыс-шабыс баршылық, атыс-шабыс тек негізгі сюжеттің әрлеуі, негізгі мазмұны «технократиялық коллапс және адам».