Осыған дейін арықтау үшін диета мен фитнестің қайсысы маңызды деген тақырыпқа тоқталған едім. Ол постты бастан-аяқ оқуға ерінсеңіз, тұжырымымды қысқаша айта кетейін. Мен үшін екеуі мәреге жетуге көмектесетін құралдар. Демек, бір-бірін толықтырып отыруы керек. Алайда, ең басты проблема адамның басында. Арықтағысы келген жанға кедергі болатын мифтер мен стереотиптер әртүрлі мамандар мен шарлатандар жасаған арықтау бағдарламаларынан да көп. Ендеше, бірінші кезекте миды тазартып алайық.

Өмірімнің өткен бөлігіне шолу жасасам, өз басымда да стереотиптердің сынғаны деп айта алатын оқиғалар жеткілікті екен. Бұл жерде нақты айту қиын — олар жалпыға ортақ стереотиптер ме, әлде жеке басымда қалыптасып, бұзылмас деп есептеген принцептер ме. Дегенмен, солардың бірнешеуімен бөлісіп көрейін.

Миф #1. Атырауда тудым, Атырауда тұрамын, Атырауда өлемін

Қалада тусам да, ауылда өскен мен секілді мәмбеттің болашағы белгілі еді. Өзімнің пайымым бойынша: «Ауылдың орта мектебін бітірген, грантта оқуға шамасы жоқ, әдеби кітаптарды сүйіп оқиды, романтик. Демек, Атыраудағы бір газеттің ортаңқол редакторы болып күнін кешеді. Әйелі көрші ауылдан, немесе университетте танысқан өзі секілді бір малшының, не балықшының қарапайым қызы болады. Екі-үш баласы болады, жасы қырыққа жақындағанда әупірімдеп баспанаға қол жеткізеді. Сөйтіп жүріп елеусіз өмірден өтеді де кетеді. Мүмкін артында 1-2 кітабы қалатын шығар».
Мен бұдан артығын күткен де емеспін, қалаған да жоқпын. Біреу тіпті маған Атыраудағы өмірің 1,5 жылмен шектеледі десе, қарқылдап бетіне күліп кетер едім. Не болды, ал? Бір күні заттарымды бір рюкзакқа тықтым да, қалтамдағы 30 мың теңгемен Алматыға тайып тұрдым. Барлығы әп-сәтте болғаны сонша, есімді қалтамдағы ақша таусылғанда ғана жидым. Атырауға оралуға намысым жібермеді. Алматыда 1-2 жыл жүре тұрайын деп шештім. Ол 2007 жылдың жазы болатын.

Миф #2. Мен танымал болмаймын

— Саламатсыздар ма! Эфирде жаңалықтар, микрофон алдында Ернар Бекенов.
Түсінесіздер ме — мен ауылдан бірнеше ай бұрын ғана келген баламын, бойымда мәмбеттігім әлі бар. Маған біреу 1-ші курстың соңында радио-диктор боласың десе, бетіне күле қарап тұрып, жерге «харқ» еткізіп бір түкіріп тастап, бұрылып кетіп қалар едім. Радиоға қайдан тап болдым? Білмеймін, әйтеуір басында өндірістік практика дедім, одан кейін стажировка дедім, тағы бір ай — мен штаттағы радиожүргізушімін.
— Сіз Ернар Бекеновсыз ғой жаңалықтар оқитын?!
Олар мені қайдан таниды? Қызық екен, қалалық «Тандем» радиосының өз фан-клубы бар екен және олар радиодағы барлық өзгерістерді бақылап отырады. Уау! Менің де фанаттарым бар!

Миф #3. Басшылық лауазым маған бұйырмаған

Сіз 19 жасар бас редакторды танисыз ба? Ол мен. Радиодағы 1 жылдық өмірімде бас редакторлыққа дейін көтерілдім. Екінші курста оқып жүрген кезім еді.
Әлгі газеттің ортаңқол редакторы туралы ойларым миф болып қалды. Бас редактор қайда, қарапайым газетші қайда?

Миф #4. Менің әйелім нағыз қазақ болады

Мен тілімді сүйемін, мен ұлтымды сүйемін! Орыс тілділермен ешқашан, естисіз бе — ешқашан дос болмаймын. Астраханның бір ауыз қазақша білмейтін қызы? Ха-ха! Ондайлардан алыс жүр, сенің әйелің нағыз қазақ болуы керек.
2010 жыл 8-9 қазан. Атыраулық Ернар мен астрахандық Светаның үйлену тойларына қош келдіңіздер.
Кейде менен әйелім әзілдеп сұрайды:
— Бір ауыз орысша білмейтін, ұлтшыл, ашушаң, жағымды бір қылығы жоқ ауылбайды қалай сүйіп қалдым?
— Білмеймін, өзім де осы сұраққа жауап таба алмай талай таңды атырдым, — деп шын жауап беремін.

Миф #5. Қайын жұрт — жауың

Өзімді бөтен адамдармен жарасып кетуі қиын адам ретінде білемін. Оның үстіне қайын жұртпен жақын араласу күшік күйеулікке алып келеді деген сенімде едім. Мүмкін тәрбиеден шығар, әкем мысалы өз қайын жұртымен әлі күнге дейін жақын араласпайды. Әкем менің болашақ әйелімнің ауылына танысу үшін, келінге сырға салып, құда түсу үшін алғаш барып келгенде ашуланып келді:
— Құда қызық адам екен, әлі көрмеген болашақ күйеуді балам деп отыр!
Мен үшін де бұл біртүрлі қылық көрінді. Кейін таныса келе көп нәрсеге көзқарасым өзгерді. Жыл сайын жазда Ресейге қайын жұртқа барамыз. Атам құшақ жая қарсы алып, мен үшін алып қойған сыбағасын береді, сырасын құяды (ол жақта сыра ішімдік болып есептелмейді). Енем де «Балам, қарның ашпады ма?» деп күні бойы құрақ ұшып жүреді. Өмірімде бұндай құрмет көрмеген мен үшін бұл тосын көрінсе де, кейін үйреніп кеттім. Бажам марқұм тіпті бар жұмысын тастап, шекарадан келіп күтіп алатын. Сосын қайтқанша думанды демалыс басталады.

Қарап отырсам, өзгерістердің көпшілігі қазіргі әйеліме қатысты болыпты. Бірақ жеке мен үшін ғана, көпшілігіміз үшін қалыпты емес болып есептелетін тағы бір стереотипті бұзыппын: Ешқашан күйеуі әйелінен кіші болмайды. Иә, әйелім өзімнен 3 жас үлкен.

«Ешқашан ешқашан деме», — дейді ғой орыс халқы. Принциптер мен стереотиптер талай өзгереді екен. Осыдан бірнеше жыл бұрын өміріңде осындай оқиғалар болады десе сенбес едім. Әлі де талай нәрсе өзгерер, тек ең бастысы өзіңді жоғалтып алмау.

«Арнайы „Үздік кино сыншысы“ байқауы үшін»

1+1 (фр.Intouchables) 2011 жылы прокатқа шыққан, сценарий желісі шынайы өмірден алынған оқиғалардан тұрады.
Фильмнің қысқаша мазмұны.Филипп- парапланмен ұшу кезінде, қайғылы жағдайға ұшыраған, арбаға таңылған науқас. Филипп-ақсүйек, өнерді, кітапты жақсы көреді және классикалық музыканы сүйіп тыңдайды.Жас кезінде әйелінен айырылған.Филиппке қарайтын күтушілер ,әдетте, көп уақытқа шыдамайтын.Кезекті арнайы күтушілерді таңдау кезінде, Филипптің таңдауы Дрисске түседі. Дрисс- түбі сенегалдық, криманалды оқиғаларға қатысы бар, тіпті түрмеге де отырып шыққан, нашаға әуес дөрекі көше жігіті.Бірақ осындай оқиғаларға қарамастан, Филипп пен Дрисс арасында достық пайда болып, қызықты оқиғаларды бастан кешеді.

Кейіпкерлерді талдау.

Филипп пен Дрисс әлеуметтік-тұрмыстық, мәдениеті, білімі жағынан бір-біріне қарама-қайшы кейіпкерлер.Филипп-жалғыздықтан жапа шеккен, ішкі дүниесі алай-дүлей арпалысқа толы кейіпкер.Өмірдегі бар қуанышы өнер мен мәдениет.
Қарғыс атқан мүгедек қайда © Дрисс
Неге Филиптің таңдауы Дрисске түсті?
Арнайы күтушіге үміткерлер арасында психологтар, өз ісіне жауапты, білімді, тіпті алғашқы медицина курсын бітіргендер де болды.Бірақ таңдау қара жігітке түсті.Сұрақтың жауабын іздеп көрейік: Дрисс Филиппке аяушылық танытпауы.Мүгедек ретінде мүсіркемеді.Әрине мүгедек науқасқа аяушылық сезімі болмау мүмкін емес.Бұл жерде Дрисс аяушылық сезімін жасыра білді.
Тіпті фильмдегі мына үзінді дәлел:
-Бұл жігітте аяушылық сезімінің бір тамшысы жоқ, күтуші ғып бекер алғансыз.
— Ал мені аяудың кажеті жоқ, адамдардың мүсіркеуінен шаршадым, түсіне аласың ба?


Мені таңқалдырғаны, Дрисстің үй қызметкерлерінен бастап, хатшы қызға дейін, тіпті асыранды байдың ерке қызына дейін, тіл табысып кетуі, сырт көзге дөрекі, бұзақы болып көрінгенімен, жүрегінде бір мейірім бар екені көрініп тұрады.

Актерлік шеберлік

Франсуа Клюзенің актерлік шеберлігіне күмен келтіре алмаймыз.Кейіпкердің образын жақсы аша білді, эмоциясын ішкі дүниесін көременге жеткізе білді.Түсірілім алдында актер өмірдегі кейіпкер Филипп Поццо Ди Барго бірнеше рет кездесіпті.Бірнеше уақыт ішінде актер кейіпкердің қозғалу, сөйлеу тыныс алу мәнерін байқап, дайындалыпты.Омар Си да жас болғанына қарамастан, тәжірбиелі әріптесінің көлеңкесінде қалған жоқ.Тіпті салыстырмалы түрде айтсақ кейбір эпизодтарда мысы басым түсті. Дуэт ретінде Франсуа Клюзе мен Омар Си тамаша жұмыс жасады.Бұл актерлер болмағанда, бәлкім фильм сәтті болмас па еді…

Режиссерлік жұмыс және сценарий

Оливье Накаш және Эрик Толедано драманы комедияға айналдыра білді.Режиссерлер көрермендерге тек қана күлкі сыйлаған жоқ, адамға ой салатын әдемі афоризмдерді ұтымды пайдалана білді.Бұл жердегі әзілдер Голливудтың анайы, дөрекі немесе өтірік шытырманға толы комедияларынан мың есе артық.

Саундтрек және музыка

Фильм басталғаннан адамның көңілін баурап алатын әуен ойналады.Классикалық музыкамен заманауи музыка бірін-бірі толтырып әдемі байланысқа түсті.Бірде көңілін құлазып, бірде алға жетелейді.Композитор Людовик Эйнауди шеберлігімен таныла білді және Fly,Una Mattina әуендері көрермендер көңілінен шықты.

Фильмнің көрерменге берері:

Бұлтты күннен кейін шуақты күн бар.Фильм бізге оптимистік ойлар сыйлайды, ерекше күш береді.Өмірде жақын адамдардың тым қымбат екенін түсінесін. Бір өзгеше сезімге бөленесің өмірдің қымбат екенін түсінесін.Кейде қаншама досың немесе көрікті жұбың болса да жалғыздықты сезінеміз.Жалғыздықтан қорқамыз. Атақ, байлық, махаббат қуған мына заманда достық кейде, екінші планда қалып койып жатады.Кейде достықты бір мүдде үшін пайдаланып жатамыз.Ең жақын деген досымызға сырымызды бөлісе алмаймыз. Фильмде адал достықтың барын көрсетті, бізге бір жақсы ой салды.Бейтаныс жанның да бізге жақын адам болуы мүмкінін көрсетті.Абдель Селла мен Филипп Поццо Ди Баргоның өмірін бізге қандай болғанын көрсетті.Фильм жоғары бағаға лайық.

салеметсиз бе кешириниз шет елге шыгу ушин тол кужатты кай жерде тексериледи

«Бензин бағасы өсті». «Бұл не деген масқара, өзіміз мұнай өндірушымыз, жанармай жоқ». Әлеуметтік желілерді ақтарсаңыз осындай пікірлер көп. Көлігі бар екінің бірі жанармайдың жоқтығы мен бағаның өсуіне наразы. Айыптау біреу, мемлекет неге реттемейді? Тоқтаңыз. Айыптауларды азайтып, мән-жайға байыппен қарайық. Мемлекет жағдайды барынша реттеп отыр. Мемлекет те бензин тапшылығын қолдан жасауға құлықты емес. Өйткені әлеуметтік ахуалдың ушығатынын біледі. Ендеше жанармай тапшылығы қайдан пайда болды?

Алдымен ішкі нарықтағы жағдай

Қазақстан жыл сайын 80 млн. тонна мұнай өндіреді, оның 15 млн. тоннасы Атырау, Павлодар, Шымкенттегі мұнай өңдеу зауыттарына жіберіледі. Бұл біздің зауыттар өңдей алатын ең шекті көлем. (Бұдан артық өңдеуге зауыттардың өндірістік қуаты тек 2016 жылы ғана зауыттарды қайта жасақтаудан кейін ғана мүмкін болмақ). Тамыз айында отандық зауыттар өндіріс жоспары бойынша АИ-92 маркалы бензиннің 208 мың тонна, дизельдік отынның 415 мың тоннасын өндіру қажет болған. Ал, бұл айда нарықтағы тұтыну көлемі АИ-92 бойынша 287 мың тонна, дизелдік отын 415 мың тонна. АИ-92 бойынша жетіспейтіні 79 мың тонна. Жалпы жыл сайын біздің зауыттар 1,9 млн.тонна АИ-92 маркалы автобензин мен 4 млн. тонна дизель отынын өндіреді. Ал, тұтыну мөлшері жыл сайын шамамен 2,8 млн.тоннаны және дизель отынын тұтыну 4,6 млн. тонна. Жетпейтін жанармай үшін Ресейлік жанармайға тәуелді болатынымыз түсінікті.

Импорт Ресейден

Бұрын бензинді Ресейден ешбір кедергісіз әкелуге болатын. Яғни әрбір жеке оператор (жеке компаниялар) қанша сатып алатынын, сататынын өзі білетін. Соңғы үш жылдан бері жағдай өзгерді. Ресей жағы Қазақстанға отынды әкелу кезінде жоғалатын пайданы өтеу мәселесін көтерді. Себебі қазақстандықтар бензинге баж төлемейтін. Ресей мамандарының есебі бойынша, бұдан Ресей жағы шамаман жыл сайын 580-600 млн. доллар көлемінде шығын шегіп отыр. Ресейдің бұл талабынан кейін мұнай өнімдерін тасымалдау арнай индикативті баланспен реттелетін болды. Индикативті баланс дегеніміз — екі мемлекет үкіметтерінің жыл сайын қол қоятын арнайы құжаты. Бұл бойынша Ресейден кедендік алымсыз тасымалданатын бензин көлемін анықталады. Бұдан артық тасымалданса экспорттық алым алынады. 2012-2013 жылдары Қазақстанға Ресейден әкілетін бензинге баж салығын мемлекет төлеп келді. Сөйтіп, жеке операторлар үшін АИ-92 бензинінің 1 тоннасы 600 доллардан болса, мемлекет үшін 940 АҚШ долларынан келді. Салмақ мемлекетке түсетін. Мемлекет бұл қадамға амалсыз барғаны түсінікті. Егер баж салығын мемлекет өзіне алмаса қазақстандықтар үшін бензин тоннасына $330-350 қымбаттар еді. Әрине артық алымды мемлекет төлеп отырған соң, жеке компаниялар сатып алу мөлшерін кемітпейтіні түсінікті. 2014 жылдың балансы АИ-92 бойынша 670,8 мың, дизельдік отын бойынша 470 мың тонна белгіленген. Алайда, биылғы мамыр айының өзінде жеке компаниялар шекті мөлшерден 100 мың тонна артық тасымалдаған. Мемлекет бұл жағдайды реттеу үшін «ҚазМұнайГаз Өнімдері» ЖШС-ін бірыңғай оператор тағайындады. Ендігі жерде жеке операторлар сұраныс көлемін осы бірыңғай оператор арқылы өткізуі тиіс. Алайда маусым айында жеке операторлар келесі айға жеткілікті сұраныс бермеген. Яғни «No 1 отын қауымдастығы» мүшелері болып табылатын бөлшек сауда нарығының қатысушыларынан ҚМГӨ атына РФ-ден импортталатын мұнай өнімдерінің көлемін сатып алуға мүдделілік таныту туралы өтініштері келіп түспеген. Өйткені қордағы жанармай көлемі сұраныстан көп. Шілде, тамыз айларында маусымдық жұмыстардың салдарынан жанармайға сұраныс артатыны түсінікті. Жанармай нарығындағы тапшылықтың бір себебі осы.

Тапшылыққа тағы бір себеп, Ресейдің Ачинск МӨЗ-дегі авария салдарынан РФ ішкі нарығында мұнай өнімдері қоры төмендеді. Бұл Ресейдегі бағаның өсуіне әкеп соқтырған тағы бір фактор болды. Артынша РФ ФАС бензин экспортын шектеді. Бұл
Қазақстандағы бензин тапшылығының тағы бір себебі.

Ресейде мұнай өнімдері нарығы мемлекет тарапынан реттелмейді. Сондықтан жеке нарықта бензин бағасы соңғы жылдары ұдайы өсуде. Мысалы: қаңтар-ақпан айларында литрі 147 теңге болса, наурыздан маусымға дейін 151-ден 165 теңгеге дейін көтерілген. Аргус Медиа-ның зерттеуі бойынша 2014 жылдың тамыз айында Қазақстандағы МӨЗ-да бензиннің көтерме бағасы тоннасына 591 $ құраса, Ресейде 670 $ болған. Бұл көрсеткіштен-ақ жанармай бағасының тиімсіздігі байқалды. Мемлекет нарықтық тепе-теңдік үшін 22 тамызда АИ-92 бойынша бағаны 128 теңгеге көтеруге мәжбүр болды.

Мұнай өнімдерінің бағасын әлемдік нарық белгілейді. Әлемдік мұнай котирвокалары бойынша АИ-92 134 тенге/л, дизельдік отын– 122 тенге/л құрауы керек. Кейбір сарапшылар бензин бағасы нраықтық өлшем бойынша 170 теңге болуы керек деседі. Қазақстан бұл ретте де жанармай бағасын барынша қолайлы етіп ұстауға тырысып отыр.

Жанармай тапшылығы қашан шешіледі?

«ҚазМұнайГаз Өнімдері» нарықты реттеп, жанармай тапшылығын азайту үшін барын салуда. Экономикаға кері әсері мен шығындарға қарамастан тамыз айында Ресейлік «Башнефть», «ЛУКОЙЛ» сынды компаниялармен қосымша 34 мың тонна мұнайөнімдерін жеткізу туралы келісімге қол қойылған. Мұның ішінде жеткізілуі тиіс 10 мың тонна АИ-92-нің 6,2 мыңы Қазақстанға қарай жіберілген. Қазіргі кезде «Газпромнефть», «Гелиос», «ҚазМұнайГаз» компанияларының жанармай тиелген вагондары жолда көрінеді. Демек алдағы бір-екі аптада мәселе шешілуі тиіс.

Баға өсе ма?

Қазіргі кезде ресейлік трейдерлер Ресейдің куропалық және оңтүстік бөлігінде мұнай өңдеу зауыттарындағы жөндеу жұмыстары салдарынан тапшылық байқалуы мүмкін деген болжам айтып жатыр. Бұл өз кезегінде реттелмейтін ресей нарығында бензин бағасын көтеруге әкелуі мүмкін. Бұл да қазақстандық нарыққа әсер ететіні түсінікті. Жақында Энергетика министрлігнің өкілдері қазіргі баға соңғы баға еместігін мәлімдеді. Нарықтағы жағдаймен бағамдасақ бүгінгі бағаның тәуір екені түсінікті.

Ресей жанармайына тәуекел қашан азады?
Отандық мұнай өңдеу зауыттарын жаңарту жұмыстары аяқталмайынша, өкінішке орай, жағдай өзгеріссіз қалатынын Энергетика министрлігінің өзі мәлімдеп отыр.

Не істелуде?
Отандық МӨЗ өндіретін бензин көлемі ақырындап ұлғаюда. Мысалы: былтырғы жылмен салыстырғанда өткен 6 айда 17,4% артық бензин өндірілген. Егер зауыттар модернизацияланса өндіріс көлемі тағы артады.

Не істеу керек?
Дәл қазір сарапшылардың бар кеңесі үнемді көліктермен жүруге үйреніңіз, автокөлігіңіз болса бензиннен газға көшіңізден аспай тұр.

7 арна ұжымы 7 қыркүйек күні Астана мен Алматы қаласының тұрғындарына 7 сағаттық керемет концерт ұйымдастырып жатыр. Алматы қаласында өтетін «Аналар күні» шарасы аясында ең көп мөлшерде бауырсақ пісіруден рекорд жасалады. Рекорд орнату рәсімі енелер мен келіндер арасындағы аспаздық жарыс түрінде өтеді. Нұртас Адамбаев келіндер тобына болысса, Аша Матай енелер тобына жанкүйер болады. «Аналар күні» мейрамын бірге тойлайық, отбасыңызды ерте келіңіз!

---

Ақсәуле Әлжан, 7 арна журналисті, жаңалықтар жүргізушісі

— Ақсәуле, қызметіңіз сол, күнделікті 7 арнаның жаңалықтарын халыққа жеткізіп отыру керексіз. Бала мен қызметті қалай ұштастырасыз, қалай үлгересіз?

— Мен бұрынғының аналарына таң қалам, Эльвира. Біздің әжелерімізге. Мысалға, менің туған әжем, Мырзағұлова Жәми Мырзағұлқызы мен нағашы әжем Басығарина Маржан Бозайқызы екеуі де дүниеге он-оннан бала әкелген, соларды бағып-қаққан, балаларын білімді, тәрбиелі азамат қылып өсіріп, орын-орнына қондырған алтын құрсақ аналар. Солар сияқты баланы да туып, жұмысты да жасап, шалын да бағып-қағып үлгерген аналарым тұрғанда, 1 баламен жұмысқа да үлгеріп, үйді де игеріп жатырмын деп мақтанғаным дұрыс болмас

— Қыз баласы үшін қай жаста ана атанған қолайлы деп ойлайсыз? Өзіңіз неше жасыңызда ана болдыңыз?

— Мен кішкентайымнан еркелеу, еркекшоралау болып өстім. Үйдегілерге де, қасымдағы құрбы-құрдастарыма да «мен ешқашан тұрмыс құрмаймын, біреудің киімін жуып отырамын ба» дейтінмін. Өсе келе, әрине, оның әбестік екенін, отау құру, ана болу – әйел адамның негізгі «жұмысы» екенін түсіндім. Өзім 26 жасымда тұрмыс құрып, 27 жасымда ана атандым. Тұңғышымыздың аты – Әлиасқар, жасы қазір 3-те. Балалы болғаннан кейін барып, баланың қызығы не екенін түсіне бастағандай болдым. Баланың басты қызығы – оның өсіп-өнгеніне куә болып, оның баласын қызықтау. Былайша айтқанда, әже болуға асығып жүрмін  Сол тұрғыдан алғанда, мүмкіндік болса, қыздарға тұрмысқа ертерек шығып, ертерек ана атануға кеңес берем. Өйткені, сонда немереңнің ғана емес, шөбереңнің де қызығын көру бұйыруы мүмкін.

— Баланы дүниеге әкелгенде анада түрлі сезім болады дейді ғой: бірі алғашында баласын жатырқайды, бірі, керісінше, елжіреп тұрады. Сізде қандай сезім болды?

— Эльвира, сұрақтарың тереңнен кетіп жатыр ғой. Бұл әр адамның жеке, жақын адамына ғана ашатын сыры ғой, сондықтан бұл сұрақты жауапсыз қалдырайын. Бір ғана сөз айта алам: Ұлымның анасы болғаныма БАҚЫТТЫМЫН.

— Түн ұйқыңызды бөліп, бөбек ауырып қалып, оны жұбата алмаған сияқты қиындықтардан қалай өттіңіз?

— Ия, баланы дүниеге әкелу – одан кейінгі қиындықтардың ең оңайы сияқты көрінеді маған. «Сенің табаныңа қадалған тікен менің маңдайыма қадалсын» деген мәтел осы жағдайды жақсы сипаттайды. Әр ана үшін солай деп айта аламын. Әсіресе, бала дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 3 ай аса қиын болады, меніңше. Сол уақытта да, содан кейінгі уақытта да маған көмектесіп жүрген енем мен анама үлкен алғысымды айтам, сол кісілердің көмегінсіз қиын болар еді.

— «Балаға қанша тәрбие берсең де, өзіңе ұқсайтын болады. Одан да өзіңді тәрбиеле,» деген бар. Сіз балаңызға қандай тәрбие беріп жатырмын деп ойлайсыз?

— Ол да дұрыс. Бала бізге қарап бой түзейді. Бірақ ауызша айтқан ақылдың да артықтығы болмайды. Кішкентайымыздан «үлкенге сәлем бер», «қартқа ізет жаса», «кішіге қамқор бол» деп, үлкендер құлағымызға құйып отыратын, солардың ақылын алғаннан кем болғанымыз жоқ. Қазақтың тәрбие беру дәстүрі баланы имандылыққа, сыпайылыққа, әдептіліккке баулиды. Осы қасиеттермен қатар үлымыздың бойына өжеттілік, ердің мінезін, өз шешімін негіздеп, өз таңдауын өзі жасай алу сияқты қасиеттерді бергіміз келеді жолдасым екеуміз.

— Баланы қол көтеріп, қорқытып, ұрысып өсірген дұрыс па, сіздіңше?

Еркелеу болдым деп айтып кеттім жоғарыда, шыны керек, анамнан таяқ жеген күндерім болды. Әкем марқұм бізге, қыздарға да, інімізге де қол көтермек түгілі даусын көтеріп көрмеген адам еді. Өте сирек жағдайда, егер шынымен, еркелік бастан асып жатса, «Ш» дәруменімен «укол» жасап жіберуге қарсы емеспін  Бірақ, негізгі тәрбие, күнделікті бағыт-бағдар баламен түсіністік, сенімділік, махаббат жағдайында өту керек. Қатты қорқытқан, көп ұрысқан бала жасық болып өсуі мүмкін, оның несі жақсы?

— Әке балаға қатал болу керек пе?

— Өзге отбасыларды білмеймін, өз әкем балаға өте жұмсақ, өте мейірімді адам еді. Қазір де Әлиасқар үшін мамасы мен папасын салыстырса, «хороший коп» папасы да, «плохой коп» — мен. Өзіміз сөйтіп бөліп алғанбыз рөлімізді. Сондықтан, егер балаға «әй» деп отыратын адам болса, әкенің қатты қаталдығы керек те емес сияқты.

Қазіртанымалтұлғалардыңқайсысыналмасақ та, бәрікөпбалалы. Сіздіңжоспарда алтын, күмісалқағаталпынужоқ па?))
Алла берсе, бәрі де болады.

— Балаңыз үшін әлденеден бас тартқан, құрбан қылған жаңдай болды ма?

— Жоқ, керісінше. Балам дүниеге келмей тұрып, декреттік демалыстан бастап өз-өзімді жетілдіруге, түрлі кітаптар оқуға ұмтылдым. Қазір де ұлымның мақтанышына айналайыншы деп, өзімді жан-жақты дамытуға тырысып жүрем. Сондықтан, балам үшін ештеңені құрбан қылмағаным былай тұрсын, ол маған, керісінше, орасан зор, үлкен «сыйлықтар» жасады.

— Балаңыздың күтушісі бар ма? Ол балаңызға ойдағыдай тәрбие береді деп сенесіз бе?

— Астанада қазір жақсы күтушіге сұраныск өп. Менің құрбыларымның бәрінде дерлік күтуші бар, күнде күтуші іздеп, аласұрып жатқан бір келіншек хабарласады  Соған қарағанда, жақсы күтуші табу – қиынның қиыны секілді. Сондықтан, егер, мүмкіндік болса, анаңыз немесе енеңіз келіссе, әжелерден асқан «күтуші» жоқ-ау өмірде. Құдайға шүкір, әзірге күтуші көмегіне жүгініп көрген емеспіз.

— Баласының болашағына алаңдамайтын ана жоқ. Ұлыңыздың болашақтағы таңдауы қандай болмасын қолдаймын деп ойлайсыз ба? Әлде өзіңіздің көздегеніңізді осы бастан үйретіп жатырсыз ба?

— «Қарға баласын аппағым дейді». Мен үшін де ұлымыз – асқан ақылды, талантты бала болып өсіп келе жатқан секілді, осы үмітімізді Алла бере көрсін. Болашақта немен айналысам десе де, өз еркі болады. Қазір байқасаңыз, бастауыш сыныптардағы балалар 3 тілде еркін сөйлейді, компьютер, техниканың құлағында ойнайды, спортта, өнерде жан-жақты дамыған бүлдіршіндер. Жыл өткен сайын Қазақстанда «сапалы» балалар саны көбейіп келеді. Сондай балаларға біз не ақыл айта алармыз дейсіз? Аман болсын, әйтеуір

— Сұхбаттасқаныңызға рахмет!

---

Алматы қаласы Горький атындағы Мәдениет және демалыс паркінде, ал, Астана қаласын Мега ОСО-да өтетін аналар күніне арналған концертке келіңіздер! Концертке Турал, Altygirls триосы, Роза Мұқатаева, Турал Рахимберлин және басқа да әншілер қатысады. Сіздерді сағат 10:00-17:00 аралығында күтеміз!

Мен бірінші рет өзіміз туралы, яғни әлсіздіктерінен сүрініп жатса да өздерін мықты санауын қоймайтын ер адамдар туралы жазып отырмын.

Бірде менің әпкем өз бөлмесінде отырып көз жасына ерік берді. Оның не үшін жылап отырғанын білу үшін қасына барған әкеме мен де мұңая қарадым. Олар бірнеше сағат әңгімелесті. Сол кешкі әңгімеде әкемнің айтқан бір сөзі әлі күнге дейін жадымда жатталып қалды. Арада сегіз жыл өтсе де әр таң сайын сол сөзді еске алып келемін. Ол сөз маған күш-жігер береді.

Әкем әпкемнің шашынан сипап отырып:
— Қызым, саған нағыз адам кездеседі, содан бастап көз жасыңды тыятын боласың, — деді. Сол кезден бастап мені өзіме «Ұсақ-түйектен жоғары бола білетін нағыз адам болудың жолы немесе нақты ережесі бар ма екен?» деген сұрақ қоя бастадым. Уақыт өте келе «Егер ер адамдардың бәрі рухы биік, жаны мен жүрегі таза болуы үшін күресе білсе, бұл әлем мүлде басқаша болар ма еді» деген ойға тоқталдым. Нағыз адам деген қалағанының бәрін сатып алуға мүмкіндігі бар адам емес екендігін түсіндім. Әкем әпкеме:
— Саған қамқор болудың орнына тек қана өзі туралы айтудан жалықпайтын, өзін өзі мақтап, жеткен жетістігін тілге тиек ете беретін адамнан аулақ бол. Кемшілігіңді үнемі бетіңе басып, бойыңдағы көп нәрсені өзгерту керек деп санайтын адаммен тағдыр жолыңды қоспа. Өзгере алмағаның үшін тастап кете баратын немесе сені өзгенің әдемі көзі мен мінсіз мүсініне айырбастай салатын жолдас саған не керек? Жан дүниеңді көзбен көріп, жүрекпен сезе алмайтын жан саған қажет пе? – деді.

Осы сөзден кейін мен нағыз адам болу – ақшаң көп, қарның тоқ, мінер көлігің мен тұрар үйің болып, сұлулардың ортасында жүру емес екендігін түсіндім. Жаны таза, мақсаты айқын, шынайы бейнесін көрсетуден жасқанбайтын, әйел бойындағы рухани құндылықты бағалай білетін адам, міне осы нағыз адам!


Менің әпкемнің тұрмысқа шығуы оған бақыт әкелді. Оның өмірлік серігі нағыз адам деп айта аламын. Ол адам атақты да, танымал да, мансап қуған немесе ең ауқатты да адам емес. Бар болғаны ешқашан, ешуақытта әпкемнің көңіліне кірбің түсіріп, жылауына себепші болған емес. Әпкем екеуі бірге жеткен армандары мен жетістіктері үшін қуанып, шүкір етеді. Олардың отбасылық өмірлерінің әрбір сәті қуанышқа, бақытқа, сәулелі сәтке толы. Олардың жұп жазбай келе жатқандарына көп жылдың жүзі болды, қазір олардың үш ұлдары бар.


Ол нағыз адам, яғни жездем, әпкемді жақсы көретіні сондай әлі күнге дейін маңдайынан иіскеп, еркелетіп отырады. Маған да сондай күндерді көру бақыты бұйыртсын деп тілеймін!

… Ол кәдімгідей арман болатын. Алғашында қалай жүзеге асыратынымды білмедім. Ол деп отырғаным – менің ойыма алғаным. Маған көмектесе алады-ау дегендерге айтып та көрдім. Басында біразы күлді – «Қайдағы, олай істей алмайсың ғой». Біразы біртүрлі қарады. Жә, көп созбай, қысқасын айтайын. Бірінші курста оқып жүргенде-ақ «осыдан үйлену тойымдағы қыдыруда тек бірыңғай көліктермен жүрмесем ба!» деп түйін жасап қойғаным бар. Бірақ, содан бері, үйленгенше бірнеше жыл өтіп кетті, оның үстіне той алдында алаңдататын көптеген түйткілдер бар дегендей, бұл арманым көмескілене бастады. Ұмытып та қалдым. Тек, оқта-текте көшеде өтіп бара жатқан жас жұбайлардың көліктер тізбесін көргенде ғана көкірегімнің түбінде қатталып жатқан ойым бас көтеретін…

Хош, жасым 27-ге келіп, Жаратқан Алла сәтін салып, үйлендім. Ауылтойды өткіздік. Содан соң үлкен тойға дайындық басталып кетті. Ата-анам, әулеттің үлкендері тойхана мен дастархан, қонақтар жағын ойласа, мен өзімнің ұмытыла бастаған арманымды жүзеге асыруға кірістім. БМВ! Тек қана БМВ. Иә, иә, «Бэха» аталып кеткен 5-ші үлгідегі осы бір көлікке сонша ынтықпын. Жастайымнан.



Жалпы, менің ойымша, бесінші үлгідегі БМВ — седан көліктердің ішіндегі ең бір жарасымды, ең бір мықты әрі жүйрігі саналады. Көз алдыңызға елестетіңізші: таңғы сағат 5. Бозарықтың тақтайдай тегіс тасжолы. Астыңда БМВ. Ызғытып келесің. Газдың акселераторын басқан сайын алға жұлқыған көлік сені орындықтың арқалығына жапсыра түседі. Қанша алға ұмтылсаң да бәрібір кеудеңнен басқан қарсылық күші қоймайды. Ал оның құмыға шығатын гүрілдеген даусын айтсаңшы, шіркін! Кез келген «Мен!» деген ер жігіт сүліктей қара, сыланып тұрған «Бэханы» көргенде жай тұра алмаса керек. Олай болмаса, маған кел. БМВ-ның басты қарсыласы — «отандасы» Мерседес саналады. Мерседес те жаман мәшине емес. Оны да қолы жеткен мінеді. Бірақ, дәл менің өзіме Мерседес — ақ көйлекті, ақ жағалы, кеңсенің адамдары мінетін, ресми шаралардың көлігі секілді болады да тұрады. Тек сызылып мінуге арналғандай. Ал БМВ-ның жөні мен үшін мүлде бөлек.

Хош, содан тойға деген дайындықтың шыжығы басталып кетті. Жұмыста істейтін жігіттің БМВ-сы бар. Әзірге қолда бары сол ғана. Не істеу керек? Іздеу керек! Табу керек! Біраз бауырларым құлағдар болған соң үдесінен шығу керек қой серттің? Жә, басқаларды қойғанда, өзімді қайда қоям..? Басқаларға күлкілі естілер, бірақ, менің сол кезде жағдайым онша езу тарттыра қоймайтын. Үлкендерге айтпадым бұл ойымды. Қарсы болары әу бастан белгілі. Ең алдымен көпшілікке танымал «Шара-Бара» газетіне барып жарнама бердім. Жақындарымның таң қалғаны әншейін болып қалды сол кезде. Жарнама қабылдайтын орыс қыздардың маған тіпті біртүрлі көзбен қарағанын көрсеңіз. Оларды түсінуге болады. «Гулянкаға» көлікті газет арқылы іздеген адамды алғашқы рет көріп отырған болар. Тас лақтырсаң, арнайы ақысына қалаған жеріңе баратын ақ Мерседеске тиетін ол кезде («Геленваген» деген «мода» бертінде пайда болды. Тағы да Мерседес..!) Содан, «Требуются БМВ 5-модели для гулянки» деген мазмұндағы жарнаманы екі айға беріп шықтым. Ең қызығы енді басталды. Газетті оқып, хабарласатындар аз болатынын білемін. Сондықтан көше аралауға шықтым. Иә, кәдімгідей көше араладым. Шымкенттің көшелерін. Бала кезімде ертегі оқығанда «Содан, Ер Төстік қолына темір таяғын алып, аяғына темір етік киіп, жолға шықты» дегенді оқушы едім. Сол жолдар есіме түсе берді. Дәл өйтпесем де табаны қалың кеды киіп алдым. Қолымда темір таяқ емес, қағаз, қалам және ақшам бар. Сәтін салғанда еңбек демалысымның соңғы күндері болатын. Таңертеңнен қара кешке дейін боспын. Өзіме ұнайтын көлік іздеп жүрмін. Қырсыққанда сүліктей қара БМВ-лар тоқтамайды-ау..! Барлығы да көшемен ызғытып кетіп бара жатыр. Ал тоқтап тұрғандарының түсі әр түрлі. Қызыл, жасыл, көк дегендей. Әйтеуір, түс ауа бір қара Бэханы көрдім. Қасына жайлап барып, тап бір ұрлыққа түсетін адамға ұқсап, жалтаңдап тұрсам бола ма? Енді дәл осылай боларын кім білген. Параққа «айып етпеңіз, көлігіңіз «гулянкаға» қажет болып тұр. Ақшасын төлеймін. Мүмкіндік болса, хабарласыңыз» деп, ұялы телефонымның нөмірін қосып жаздым да, көліктің есігіне қыстырып, тұра қаштым. Ұяттан қысылып барамын. Ешкім көрмей тұрғанда, «Әй, неғып жүрсің?» демей тұрғанда кетіп қалғым келді. Өстіп-өстіп, бойым үйрене бастады. Өтірік болмасын, оншақты БМВ-ны іздеп тауып, қағаз қыстырып шықтым. Алғашқыдай, бұқпантайлаған жоқпын, тұра қашпадым (езу тартып отырғаныңызды сеземін).

Содан, арада бірер күн өтпей бір жігіт хабарласты. «Шара-Бараны» оқыпты. «Бұл қалай болар екен? Бұрын тек БМВ болып, «гулянкаға» шықпаған едім» дейді. Сұрастыра келе көлігінің түсі сүлік қара екенін, салоны таза былғары, дөңгелегінің дискісі — титан, көлемі 16 екенін білдім. Нағыз керегі осы емес пе? Оған қоса үнемі бірге жүретін досы да бар екен. Оның да БМВ-сы бар, түсі қара-көк екен! Құдай берді деген осы болар! Кешке қарай тағы да екі жігіт телефоныма қоңырау шалды. Олар автотұраққа қойып кеткен көліктерін ашқан кезде жерге құлаған қағазды көріпті. Алып оқыған соң ішек-сілеміз қатып күлдік дейді. Қызық болған соң хабарласып тұр екен. Мейлі, күлсе, күле берсін. Маған БМВ түгелдесем болды. Айтқандай, о баста 5 БМВ тапсам болды деп жүргем. Екі аптадан соң ұзын-саны 11 БМВ иелерінің аттары жазулы тұрды телефонымда. Құдайға мың да бір шүкір дей беремін қайталап. Енді маған солардың арасынан 7-еуін таңдап алу ғана қалды. Ал бұл, сізге — өтірік, маған — шын, оңай таңдау емес. Оның үстіне басында «көреміз» деп, кейіннен, той болатын күні хабарласқан жігіттер де болды. Әттең-ай, ол кезде 7 жігітпен келісіп қойған едім. Осы арада Байтұрсынов көшесінің бойындағы орындыққа қаптауыш тігетін шеберге риза болдым. Ол ақ БМВ-сымен қалыңдық пен күйеуді алып жүруі керек еді. Той өтетін күні шұғыл жұмысы шығып қалып, біраз әбігерге түсіп қалдық. Дегенмен, Құдай айдап, сол күні шеберханаға басқа бір жігіт ақ түсті БМВ көлігімен келе қалыпты. Сонымен келісіп, өзінің орнына жіберді.



Осылайша, той күні 7 БМВ болып, барлық жастарды жинап, қыдыруға шықтық. Бір ақ БМВ-ға жас жұбайлар мінген. Жолшыбай «өңім бе, түсім бе» дей бердім қайталап. Сол күні барлық ойлағаным сәтті шыққанына әлі күнге Аллаға шүкіршілік айтамын. Тек арада уақыт өткен соң ғана жүзеге сәтті асқан арманымның маңызы арта түсуде, орны ерекше білінуде. Сол күні орындала қоймағанда мен «гулянкасыз» қалмас едім, әрине. Бірақ, бір-ақ күндік сәт енді қайтып айналып соқпас еді… Сол күні маған қол ұшын созған жігіттерге, достарыма, қасымда демеу болған бауырларыма айтар алғысым шексіз. Мүлде бейтаныс шымкенттік жігіттердің бір кісідей жұмылғанын мәңгі ұмытпаспын. Аллаға мың да бір шүкір! «Бэхалар» бұзылмасын! Бауырлар аман болсын, достар жасасын!

Керемет анекдотты жәй ғана баяндап беретін адам айтса, түк күлкілі шықпайды. Ал, әңгімені қызық айтатын адам жәй анекдотты айтса, қатыруы мүмкін.
Блогер Эльвира Ерғалина қызық эксперимент жасады. Бір анекдотты 6 әзілкешке айтқызып көрді. Әрине, анекдоттың күлкілі шығуы айтушысына байланысты екенін дәлелдеді.
Жайдарман ойыншылары мен Нысана, Базар жоқ әзіл-сықақ театрларының ойыншылары айтқан бір анкдотты сіздер де көріңіздер

Білім күні қарсаңында Қармақшы ауданы бойынша жұмыспен қамту орталығына Жетіқаранан ауданына қарасты халал-әлеуметтік орталықтың бір топ қызметкерлерінің жолы түскен еді. Алайда Қызылорда қаласының Қарттар ісі жөніндегі комитет басшысы ақұдайлардың атынан ас беріп жатқандықтан, қызметкерлердің біразы ат басын сонда бұрды. Тек әріптесім Блялов Мадидің түрмеде бірге «отырған» жан досы Қармақшыдағы «Балықшы» балабақшасының басшысы болғандықтан, жол сапарын бірге жалғастырдық. Қуанышыма орай, Қармақшы ауданына қарасты жұмыспен қамту орталығының күні кеше сайланған басшысы Шупакова Кызжибек жұмыс орнында бейшара халықтың мәселесін шешіп жатты. Басшымен сұқбаттасудың да сәті түсті.

---

— Шупакова ханым, жаңа қызмет орныңыз құтты болсын! Жалпы, Қармақшы ауданы бойынша жұмыссыздық мәселесі қалай шешіліп жатыр?

— Көп-көп рақмет, молодец! Негізі, бұл сұрағыңа осы орталықтың экс-басшысы жауап беруі керек. Осы қызметке күні кеше ғана тағайындалған едім. Сонда да сұрағыңа жауап беруге тырысайын. Өткен жылмен салыстырғанда биыл халықтың жұмыссыздық көрсеткіші екі есе азайды десек те болады. Дегенмен, халықты жаппай жұмысқа орналастыру науқаны мүмкін емес жағдай. Марқұм папым айтушы еді, кезінде қазақ халқы жаппай сауаттандырылмағандықтан, толық-элементарлы сауаттандырылған сауаттандыру ісіне партия тікелей басшылық етті деп. Сондықтан біздің орталық қолдау жұмыстарын арттырғандықтан, жұмыссыздық мәселесі де оң нәтиже көрсетіп отыр.

— Жұмыссыздық мәселесінің екі есеге азайғанын дәлелдеп көрсететін статистика бар ма? Есепті кім жүргізді, қалай болды екен, жалпы?

Айтып отырмын ғой, жұмысқа кеше ғана қосылдым. Есепті ешкім жүргізбейді. Біз статистиканы орталыққа келіп түскен өтініштер бойынша анықтаймыз. Бүгін ғана базаны бір шолып шыққан едім, осы тамыз айында 48 адам өтініш өткізген екен. Ер адамдарға қарағанда әйелдердің өтініші көп. Түсінесіз ғой, ауылдың тұрмыс-тіршілігі қиын. Олар тем более балаларын оқытып жатыр. Сол себепті ауданға келіп жұмыс жасауға мәжбүр. Кредиттері де бар Kaspi Bank-тен алған. Статистиканы зерттеп отыратын уақытымыз да жоқ. Жұртқа жұмыс тауып береміз бе, әлде…

— Түсінікті. «Егемен Қазақстан» газетінде жемқорлық бойынша осы Қызылорда облысы бірінші орыннан түспей келеді. Оңтұстық Қазақстаннан да озық боп тұр. Жұмыссыздыққа тіркелген жұрт жұмысқа парасыз орналасатын шығар?

Оой… Қазір әлемнің кез келген жерінде жұмысқа парасыз қабылдану мүмкін емес. Қазақстанның қай жеріне барсаң да ақша беруіңе тура келеді. Бізді олай жемқорлық деп кемсітудің қажеті жоқ. Іі-і… Бізде, Қызылорда облысында, жемқорлыққа жол бар! Иә!..

— Тоқтай тұрыңыз. Жемқорлыққа жол бар? Қалайша… Сонда...

Осы журналистер де қызық. Газет оқымайсыңдар ма, телевизор көрмейсіңдер ме!? Қызылорда облысы заңнамалық тұрғыдан келгенде экологиялық аймақ болып табылады. Құжаттарда солай бекітілген. Ай сайын зымыран ұшатындықтан, зияны екі есе ұлғая түседі. Мына №30 мектепте Тұрымтаев Серік деген завуш бар. Соның жалғыз баласын Астанадағы әкімшілікке пара беріп орналастырдық. Заң жүзінде. Құжаттарға қол қойылған. Себебі біздің территория экологиялық апатқа ұшырайтын аймақ болып есептеледі. Журналис болғасын газет оқып, шамалы білімді болу керек қой…

— Түсінікті. Бірақ жұмыссыздыққа тіркелген жұрт пара ретінде беретін ақшаны қайдан табады?

Қайдан табады несі!? Үкімет бюджеттен бөлмей ме. Айтып отырмын ғой, біз экологиялық аймақты мекен етеміз. Жыл сайын Үкіметтен аталмыш нормаға сәйкес ақша бөлініп отырады. Ол да ретсіз таратыла бермейді. Әуелі мамандық бойынша, жалақы бағасына сәйкес бөліп отырамыз. Біздің бугалтер қыздар соны есептейді. Жасыратыны жоқ, осы облыс бойынша басшыларға да миллиондап ақша беріледі. Заңдағы көрсетілген нормаға сәйкес. Білесің, Қызылорда облысы дегенің нағыз қазақылықтың сақталған жері ғой. Заңға қайшы әрекеттер жасамаймыз. Осы сұрағаның да жетер. Біздің жұмыс істеуіміз қажет.

---

P.S. Шупакова Кызжибек ханым мені жылы шығарып салып, өзі түскі үзіліске шықты. Кабинет есігінің сыртындағы жазуда үзіліс уақыты 13.00-16.00 аралығында екен. Тағы да таң қалдым. Шупакова ханымды да суретке түсіріп үлгермеген едім. Ұжымды үнемі суретке түсіріп, оны әзірлеумен айналысатын Фоос Виктор деген жігіт бар екен. Әкесі қазақ екен де, шешесі неміс екен.