Акешим-омиримнин тиреги
Акеме мен арнаймын бар тилекти
Тек акелер жасасын
Аскар тауым ак журекти асыл текти

Арманым самгашы бир аспанга
Акемди тенеймин асыл жанга
Мен ушин акемнин орны болек
бир алладан тилеймин амандыгын да

Балаларым деп журген акешим
Ол дара гой ешким тен келмес шын
Ардактаймын куанамын барына
Ардайым аман болшы жан акешим-деп мен жырлаган акем оте асыл жанды адам. Мен ушин ешким ешким жетпейди. Мен акемнин барына куанамын.тек тил козден аман болып ортамызда журе берсин деп тилеймин.Акемди оте жаксы коремин.Сондыктан мына олен жолдарын АКЕМЕ арнадым.

-Әрине, қозғалтқыштан! Мотордан (неміс. аудар. –қозғалту).
Қуат -қозғалтқыштың негізгі техникалық көрсеткіштерінің бірі. Механиктерге қозғалтқыш және қуат сөздері тұрақты сөз тіркес.
Бу қозғалтқыштың өндіретін қуатын ат күші арқылы бағалауды 1789 жылдың төңірегінде Джеймс Уатт ұсынған. Кейіннен оның есімімен өзі енгізген ат күші ұғымын ығыстырған қуат бірлігі Ватт аталды.
Өз ұсынысын жасамас бұрын Джеймс Уатт инноватор ретінде, жылуды механикалық қозғалысқа айналдыратын бу машинасының жұмысын жетілдіріп танылды.
Таңқаларлығы! Техника тарихында бу машинасын жетілдіріп, бу қозғалтқышына айналдыру үшін біршама уақыт өткенінде.
Мұның себебі! Бу машинасының жұмыс принципі түсінікті, қарапайым, жетілгені соншалықты оның жұмысын түсінуге басқаша көзқарасты қажет етпейді деген үйренішікті ұғымның болуында, ғалымдар да осындай ұғымға сүйеніп бірінің ізін бірі басып жүре бергенінде болып тұр.
Уаттақа дейін ешқайсы ол түсінгендей бу машинасының жұмысын түсінбеген. Уатт болса бу машинасына бетбұрыс жасап, бу машинасын жетілдіріп, жаңа үлгідегі бу қозғалтқышын жасады. Қозғалтқышты!

Суретте Ньюкманның бу машинасы (wikipedia.org)
Оның қозғалтқышының негізінде алғаш кәсіптік мақсатта қолданылған Ньюкманның бу машинасы жатыр. Ньюкманның машинасы шахтадан суды шығаратын мамандырылған қондырғының ажырамас бөлігі ретінде қабылданды. Уаттың бу қозғалтқышы болса кең қолданысқа ие болған алғашқы қозғалтқыш. Сондықтан Уаттың бу қозғалтқышын сөз еткенде универсал сөзін қосамыз.
Осылайша жылуды механикалық қозғалысқа айналдыратын жылу қозғалтқыш ғасыры темір және өзен жолдарында оттың жылуымен жүретін көліктерді де адамзат қолданысына сыйлады.
Ғасырлар бойы жұмыс жасауға бейімдеген тірі жануарларды, соның ішінде атты, бу қозғалтқышы алмастырды.
Уатт жылу қозғалқыштарында қолданатын көптеген техникалық шешімдердің түпнұсқасын ойластырып жасады. Қазір мұнай өнімдерін отын ретінде пайдаланатын автомобиль қозғалтқыштарында кең тараған негізгі механизм -иінді білік және бұлғақ жұбы Уаттың оригинальді техникалық шешімі себепші болған десек қателеспейміз.
Өлшеуіш құрал шеберінің қол-көмекшісі бағындарған шың!
1975 жылы Джеймс Уатт және Мэтью Болтон (Баултон) кәсіпкерлік серіктестік құрады. Бу қозғалтқышын құрастырып жинайтын өнеркәсіп ашады. Екеуі серіктес болған жиырма бес жылда көптеген бу қозғалтқыштарын жасап шығарады.
Он сегіз жасында өлшеуіш құрал шеберінің қол-көмекшісі қызметін атқарып еңбек жолын бастады. Сонау заманда, транспортир тектес өлшеуіш құралды жасайтын шеберде қажет етті-ау!
Сексен үш жаста әл-қуатты, өнеркәсіптік қозғалтқыш жасау саласының пионері, танымал кәсіпкер, ғалым, көптеген техникалық жаңалықтың түпнұсқасын жасаушы дүние салды.
Қазіргі бензин, дизель қозғалтқыштарын бір-бірімен салыстырсақ ең бірінші оның қуат көрсеткішіне көңіл аударатынымыз.
Жүз, жүз елу, екі жүз аттың күші бар қозғалтқыштар бар.
Ең басты сұрағымызға жауап берейік.
-Сонымен, неліктен қозғалтқыш күші ат немесе Джеймис Уаттың есімімен аталған Ватт өлшем бірлігімен бағалынады?
Механикалық жұмысты атқаруға жұмсалған қуатты анықтауды көрсететін формулаға көңіл аударайық:

N=F*V мұнда N –қуат Вт, F –күш Н, V –жылдамдық м/сек.

Энциклопедиядағы деректерге сүйенсек Джеймс Уатт бір ат күшін келесідей анықтағаны белгілі.
Сегіз сағаттық жұмыс аусымында немесе күнінде бір ат шахтадан жүкпен толтырылған бөшкені тік тартып шығарғанға жұмсаған күшін анықтап көрген.
Шахтадан көмірді, суды, жұмысшыларды жер бетіне шығару үшін сыйымдылығы 1 баррель, яғни сыйымдылық көлемі 140.9 -190.9 литр бөшкелерді қолданылған. Әдеткі бөшке салмағы 400 фунт, яғни салмағы 163.8 кг есептелінетін.
Бір аттың күші жүкке толы бөшкені тартып шығаруға шамасы жоқ, сондықтан екі аттың күші қолданатын.
Уатт бір аттың күші ½ баррельді сегіз сағат бойы 28.8 км-ге 3.6 км/сағ жылдамдықпен тартуға шамасы жетеді деп есептеп шығарды.
Яғни, 3.6 км/сағ дегеніміз 1 м/сек, яғни 1 сек. ішінде ат 73.71 кг күш өндіреді.
Уатт өмір сүрген Викторияндық заманда қолданылған ағылшын өлшем бірлігіне көшсек, яғни метр-фут, кг-фунтқа.
Бір секундта 1 футқа жылжып, 550 фунт жүкті тартады. Бір минут бойы 550 фунтты алпыс футқа тартып ат 33 000 фут-фунттың жұмысын істейді деп Уатт шешкен.
Уаттың есептеулерінің мағынасын қайтадан ой елегінен өткізіп не ұсынғанын түсінеңіз, келесі пікірге қосыласыз:
-Қозғалту үшін өндірілген күш және оны тұрақты өндіру уақыты жаңа өлшем бірлігі, жаңа түсінікті береді, -депген ойды өздігінен тудыратына көз жеткізесіз.
Қазіргі қозғалтқыштарды тірі ат күшімен салыстырып, бағалауға болмайды. Ат күші қосымша бірлік. Қозғалтқыш қуатын ат күшімен көрсету коммерциялық мақсатта қолданылады. Қозғалтқыштағы ат күші нақты шама.
Мысалы:
Қозғалтқыш қуаты 67 кВт =67 000 Вт. Бір ат күшінде 735 Вт тең деп қабылданғанын ескерсек, яғни қозғалтқышта 91 аттың күші бар.
Джеймс Уатт және Мэтью Болтон заманнан бері қозғалтқыштың цилиндрінің ішіндегі қысымдар едәуір артты. Қозғалтқыштың ат күшін есептегенде поршень диаметрі және цилиндрдегі поршень жүрісін ескеру жеткіліксіз. Газдар қысымы жасаған жұмысты ескеру үшін индикаторлық қысым ұғымы енгізілді, келесідей қозғалтқыш қуатын есептейін формула жасалынды:

Жалпы Ni қозғалтқыштың индикаторлы қуаты, Nэ қозғалтқыштың эффективті қуаты деп бөлінеді. Соңғысы бірінші көрсеткіштен 15-20% аз, өйткені қозғалтқыштың қуатының бір бөлігі қозғалқыштың ішкі кедергісін жену үшін жұмсалатынын ескереді.
Қозғалтқыштың қуатынан басқа иінді біліктегі айналдыру моменті деген ұғым бар. Оның көрсеткішіде қуатпен байланысты, айналдыру моменті автомобиль дөңгелегінде табамыз, бірақ-та бұл да маңызды, автомобильге жаңа әңгіменің басы.
Он сегізінші ғасыр соңы Ұлыбританияда сауданың, текстиль, көмір өндірудің саласын және протекционизмнің дамуы өндірістік төңкеріске себепші болды. Бүгінгіде жас мемлекетімізде де протекционизм көрінісі орын алды. Отандық өндірушілерді қорғап, дамуына жағдай жасау бүгінгі күннің тәртібі.
Джеймс Уатты, тарихта ең алғашқы кең қолданыс тапқан бу қозғалтқышының түпнұсқасын жасаушы және құрастырушы ретінде еске аламыз.

Реплика:
-Барлық күш көрсеткіштерді тізбей бірден Bugatti Veyron бар емеспе демейсің бе? Оның қуатты қозғалтқышы аталған автомобиль моделін ең жылдам сериялық өндірілген супер автомобильге айналдырғанын айтпайсың ба! Қозғалтқышта 1000 аттың күші бар! Соңғы 10 жылда әлемде ең жылдам автомобиль орынын сақтады, бірақ-та (2015) қазір ең жылдам автомобиль LaFerrari дейді-мыс.
Репликаға жауап:
Өмірден түйіп білгенімізге сүйене:
-Неғұрлым автомобиль қозғалтқышында аттың күші мол -соғұрлым автомобиль жүйрік, -деген пікірді қағида деп қабылдаймыз. Аталған пікір орынды. Механиктерде де осы қағиданы ұстанады.
Қазіргі өмір техникаға бағынышты. Сондықтан оқытын –оқтын, үзік –үзік түскен ақпарат техниканың мүмкіншілігі туралы интуитивті білімізді қалыптастырады. Интуитивтік білім мектеп, колледж, институт, университет қабырғасынан тыс қалыптасқандықтан:
-Білім ошақтарында өмірге керектіге оқытпайды, -деген, пікір бар.
Интуитивті білім кейде өзіне артқан міндетін атқармайды.Соған көңіл аудартқым келеді.
Жауап соңын түсінбей, пікірін білдіртпекші болған оқырманға (аңқау) оқырманға:
Білім ошақтарында өмірге керектіге оқытпайды деген пікір барына көңіл аудартып тұрмын, керісінше, жүйелі білімді білім ошақтарынан алатынымызға көңіл аудартқым келеді, осы мақсатта жазбамды жаздым.

2004-тің басы-ау деймін… Малайзияда жүргенмін әйтеуір. Азидолла е-хат жіберіпті: «Мына сілтемеге кіріп, тіркелші. Ана жақта деген айтыс боп жатыр. Өлең жазатының бар ғой, қашщищ...» деген сияқты, шамамен. Елді сағынып жүрген студентке керегі сол емес пе, бардым, кірдім, тіркелдім, айтыстым…
Ол кездегі «керектің» келбеті де, сәні де, мәні де басқа еді. Қазақ тілінде форум ашылды деп қуандық. Ой жаздық, пікір айттық, айтыстық, тартыстық… Аршат, Бекжан, Нұрғиса, Әсет, Ертай, Жұлдыз, Нұргүл, Мәриям, Жанна, Гаухар сияқты қыз жігіттер өмірде де жақсы араласып, дос боп кеттік. Бір емес бірнеше отау да құрылды сол ортаның ішінде. Одан кейін үйлі-баранды болдық. Отбасымызбен араластық…
Біздің буынымыз сияқты содан бері талай буын өсіріп, талай түлек түлетіпті «керекинфо». «Керекшілер» деген өзінше бір қауым ел қалыптасты. Әрине, уақытқа қарай іші де, сырты да үнемі жаңаруда… Бірақ, өз басым сол 2004-2005терден кейін көп кірмеген болатынмын.
Жазуға деген құштарлық баяғыдан бар ғой. Бірақ, жұмысым мен ортам мүлде басқа салада болған соң, қолға қалам алу кейінге қала берді. Тек соңғы уақыттары ғана жазу туралы кәдімгідей ойлана бастадым. Тіпті сол, өзім жүрген бизнес пен қаржы, экономика бойынша да неге жаза бермеске дегендей ойлар келе бастады. "Қайда жазам" деген мәселе туғанда, айналып келіп, осы «керекке» тоқтадым. Керемет жазғыш, сұмдық блогер болып кетуіміз екіталай шығар. Дегенмен, азды-көпті түйгеніміз бар, көргеніміз бар. Біреуге қызық болар, біреуге ой салар, біреуге бағыт сілтер. Не болса да, келдік ортаға оралып, достар. "Қайта оралу" дейсіңдер ме, «жаңғыру» дейсіңдер ме, өз еріктерің. Сәттілік тілеңдер, «жас» керекшіге!

көктем мезгіліне 1 күн қалды…

Бала күнімде маған ешкім ертегі айтып бермепті. Мүмкін, ес білмейтін кезімде айтқан да шыға. Мен ертегілерді оқыдым. Иә, дап-дардай оқушы болған сәтімде ертегі оқуды бастадым :) Үлкен ағам қаладан 5-6 кітаптан беріп жібереді, мен жаттап алғанымша қайталап оқи беремін.
Бір қызығы… сол ертегілердің қазір ешбірі де есімде қалмапты. Күніне, сағатына, тіпті, минутына қанша ақпарат алмасып жатқанда, бала күнгі оқыған ертегілерім миымның қатпарларымен бойлап, тереңге қарай құлдилаған болар :)
Санап шықтым, бес ертегіні жатқа біледі екенмін: «Мақта қыз бен мысық», «Бауырсақ», «Жеті лақ», "Қарға мен түлкі", "Қызыл телпек". Андерсеннің ертегілерін есепке алмағанда, әрине :)
Егер маған балам «ертегі оқып бере қал» дейтін болса, мен осы бес ертегіні айналдырып отыра беретін түрім бар болашақта)))
Былай қарасаң, аса мән беруге тұрмайтын сияқты. Бірақ, бала тәрбиелеп отырған ана үшін ертегінің жыры белгілі-ау. Ойдан ертегі шығарғыш аналар да аз емес сияқты))

Қашаннан бері естіп жүрсем де, ertegiler.kz сайтына бас сұғып, асықпай ақтарып, материалдарын толық қарап шығуға бүгін ғана қолым тиді. Бұл сайтта түнгі беске дейін отыра беріппін :) Ертегілерді балаша мәз боп тыңдадым, балалардың қалай мәз болып жатқанын елестетіп-ақ отырмын. Расында, Arai media group ұжымы керемет дүние ұсынып, елдің алғысын алып отырған жайы бар.

Ертегілердің балаларға берер өзіндік тәрбиесінен бөлек, баласы ертегісіз ұйықтамайтын ана үшін қандай көмек екенін айтсаңызшы…

Қысқасы, өзіңіз кіріп көрсеңізші, бәрін түсінесіз)) Тіпті, ұялы телефоныңызға арнайы қосымшасын орнатып алсаңыз да болады ;) — ertegiler.kz

Баласы арқылы анасын да астыртын тәрбиелейтін, өнегелің, өмірлік мәні бар қазақ ертегісі көп болсын!

Жаңа ертегілерді асыға күтемін :)

Біз бұл жеңіс туралы айтудан жалықпаймыз. Қазақстандық боксер Геннадий Головкин Бүкіләлемдің бокс қауымдастығы (WBA) нұсқасы бойынша әлем чемпионы және Бүкіләлемдік бокс кеңесінің (WBC) нұсқасы бойынша «уақытша» чемпион титулына 72,6 кг дейінгі салмақ категориясындағы айқаста британдық Мартин Мюррейді жеңді.
Головкин қарсыласына қатарынан 19 нокаутын жіберіп, рингтегі мерзімінен бұрын тоқтатылған төбелестер бойынша Тайсонның рекордын қайталады.


Мюрреймен төбелесінен кейін 32 жасар қазақстандық былғары қолғап шеберінің кәсіби рингтегі 32 жекпе-жегінің 32 жеңісі. Оның ішіндегі 29 жекпе-жегі нокаутпен ерте аяқталған.

Жақында ғана Астана қаласында «Болашақ» өнер мектебі ашылды. Мектептің директоры — радиожурналист Әсел Ергешқызы.
Мектепте оқушыларды, жастарды өнерге оқытады, дауыс қою, вокал сабақтары, қолөнер бұйымдарын жасау, ақындыққа үйрету, тағы да басқа сабақтар беріледі.
Мектепті жақыныраө, тереңірек білгіңіз келсе, мына видеоны көріңіз.

Елбасшымыз халықты отандық өнімдер пайдалануға шақыруды тапсырғаннан бері елімізде өндірілетін тауарларға назар сала бастадық. Байқасақ, олар шынында да өте сапалы. Әрі химиялық қоспалары жоқтығына, тіпті, аздығына сенімді боламыз.
Мысалы, сүт өнімдерін алайық. Сүт өнімдерінің сақтау мерзімі ұзарған сайын құрамында қоспалардың көп екенін аңғара беріңіз. Өзімізде шығатын сүт өнімдері ары кетсе, он күн ғана сақтауға жарамды. Ал, шет елдерден импортталатын сүт өнімдері айлап тұрса да, мыңқ етпейді. Демек… Демек, ой түйетін сәт жетті-ау :)

Оны қояйықшы, жалпы сүт өнімдерінен жеңіл әлі тез жасалатын десерттің мәзірін ұсынамыз ;)

Қыз баланың әдемі киініп, таза жүргені жеткіліксіз. Сұлулықты нақтылай түсетін әдемі макияж да керек. Мұны бүгінгі заманның арулары өте жақсы біледі. Сондықтан бет күтімі, бетті әдемілеп бояп жүру сәнге айналып отыр.
Барлық қыздар бетіне бояуды ұқыппен, орынды жағуды біле бермейді. Сондықтан кейде бояудың сұлуландырып емес, сұрықсыз қылып жіберетіні бар. Мұны білген нәзік жандар кәсіби визажистердің көмегіне жүгініп, түрлі сабақ алуда.
Кей қыздардың мұндай сабақтарға ақшасы жете бермейді.
Сол үшін біз визажист Айдана Әлімжаннан бояну сабақтарын беруді дұрыс деп шештік.
Ең алғашқы сабақ — бетті әрлеу.

Осыдан жеті жыл бұрын… Маусым айының он жетісі. Жайма шуақ күннің елесі де көрінбейді. Аспан қара-сұр түске боялып, жаңбыр тоқтамастан нөсерлетіп, құйып жатыр. Мен бар жоғы тоғыз жаста едім. Біздің үйіміздің дәл жанында орналасқан 304-ші пәтердің арғы жағындағы ащы зар қатты әсер еткен болуы керек, әлі күнге дейін есімнен кетер емес. Бұл уйде ұзын бойлы, қолы ашық, жүрегі таза еркек, иманды, өзгелерге тек жақсылық ойлайтын, күннің сәулесіндей шуағын шашып жүретін қамқор әрі мейірімді әйел, тәрбиелі, үріп ауызға салғандай сұлу, ақылы көркіне сай қыздары- Айманмен үшеуі тұрушы еді. Міне, бүгін ошақтың ұйытқысы болып отырған – аяулы жар, қамқор ана о дүниеге аттанды.
Содан бері үш жыл өтті… Айман екеуміздің арамыз жеті жас болса да құрбы едік. Қазір оның көзінен бұрыңғыдай ұшқынды, бойынан бұрыңғыдай сенімділікті байқай алмайсың. Анасының қазасынан кейін ашылып та сөйлемейді, үйінен де көп шықпайды. Жер басып жүруінің бір-ақ себебі бар. Ол — әкесі. Айманның орнына өзімді қойып көргем, сондықтан оның не ойлап, не сезетіндігін жақсы білем. Десе де, жас қыздың күннен күнге шынайы өмірден алшақтап бара жатқандығын көру, жаныма ауыр тиуші еді.

Міне, бүгін екінші күн Айманның өмірге деген құлшынысы артқандай, күлімсіреп әндетіп жүр. Бұны көргенімде, барлық жаманшылықтың артта қалғандығын, енді Айман үшін жаңа өмір басталатындығын сезгендей болдым. Бірақ Айманды өмірге қайта алып келген не нәрсе болды екен? Ұзақ ойланып, бойжетіп тұрған шағы ғой, бәлкім махаббат болар деп түйдім. Жақын барып, өзінен сұрап едім, айтқаным дәл келіпті – махаббат екен. Тек… Сүйген кісісі жәй адам емес, танымал әнші болып шықты. Мен бұл- махаббат емес, фанатизм екендігін анық байқаған едім. Бірақ ол кезде Айман олай ойламайтын, ақымақ қызша күндердің бір күнінде ғашығына қосылатындығына риясыз сенуші еді. Мен үшін Айманның бұның бәрі бос қиял, арман екендігін түсінгендегі, жүрегінің екінші рет жаралануын қалай қабылдайтығын елестетудің өзі қорқынышты еді. Оған түсіндіргім-ақ келді, бірақ аз уақыт ішінде басынан өткеретін тамаша сезімдерді одан тартып алуға дәтім бармады.

“Аз уақыт”- мен ойлағандай аз болмады, екі жылға созылды. Осы екі жылдың ішінде ол жігіт Айманның жанының бір бөлшегіне айналды, суреті бөлмеде, керек десеңіз стақанының сыртында, көпшік пен көрпесінің тысында тұрды. Айман оның қатысқан концерттерін, түрлі ток-шоуларын, БАҚ өкілдеріне берген сұхбаттарын үзбей қадағалап отырушы еді. Жанкүйерлерге арнап өткізген кездесулерінен мүлде қалмайтын. Бір қызығы, әлгі әншінің оны мүлде танымайтындығын біле тұра, өзін әлемдегі ең бақытты адамдай сезінетін.

Бір күні Айманның әкесі жүрегі ауырып, науқастанып қалады. Айман жаны қысылып менің қасыма келіп “осы күнге дейін ертегі кейіпкеріне сенген жас қыздай, ақымақ болып келген екенмін. Қара басымның ғана қамын ойлап, әкем туралы мүлде ұмытып кетіппін. Әкем де о дүниеге аттанса, өз-өзімді кешірмеспін! Одан да жұмыс тауып, өмірімді қалпына келтірейін,-” деп еңкілдеп отырып, жылайды. Ең алдымен арманына айналған, қияли кейіпкермен қош айтысу керектігін өзі жақсы түсінетін. Бірақ бұнысынан түкте шықпайтындығын біліп, танымал әншінің жанкүйерлермен кездесуіне соңғы рет келеді. Кездесу біткеннен кейін, жанкүйерлер әншімен суретке түсіп, қолтаңбасын кезекпен алып жатады. Кезек Айманға да келіп жетеді. Қыз жігіттің көзіне ұзақ, телміре қарайды. Жігіт болса:
-Сізге не керек? Суретке түсеміз бе? Әлде қолтаңба берейін бе?-дейді
-Жоқ, ешқайсысы да керек емес. Тек жай ғана менің көзіме қарап, “Мен сені мүлде танымаймын? Сенің кім екеніңді, тіпті сен туралы еш нәрсе білмеймін! Сені сүюім мүлдем мүмкін емес деші !”-өтінемін деп, жасқа толы көзімен жалына қарайды. (Айман дәл осы жолмен ғана, жиіркеніш сезімін оятып, одан бас тарта алатындығына сенімді еді.) Жігіт:
-Мен сені сүйем,-дейді де, қыздың қолындағы қағазды алады. Айман алғашында, есі ауысқан адамдай, өз құлағына өзі сенбей бір орнында тұрып қалады. Есін жиған уақытта, одан бетер қиналып, ойы сансаққа жүгіріп, көз жасын көл қылады. Үйіне келіп, жігіттің беріп жіберген қағазын қараса, телефон нөмірі тұр екен… Бүгінде, екеуі бақытты отбасын құрды. Айманның әкесі болса, дертінен құлан таза айығып, немерелерінің қызығына тоймай, шалқып ғұмыр кешуде.

Өмір –алып ойын алаңы. Бізді қай жерде және қандай тосын сый күтіп тұрғандығы сізге де, маған да беймәлім! Бастысы, жеңіске жетудің екі алтын қағидасын есіңізден шығармаңыз. Оның бірі- ережемен ойнау жане сол ереже курастырушысы болу, екіншісі- ешқашан берілмеу.