Әдетте ғалымдарды ғаламға тигізер орасн зор пайдасы бар ғылыми істермен шұғылданатын адамдар деп қабылдаймыз. Ол адамдар қоғамымызды абаттандыра отырып техникалық прогресске үлкен септігін тигізеді деп ұғамыз… Бәрі дәл біз ойлағандайма? Бұл сұрақтың жауабын осы мақаладан табасыздар деп ойлаймын.
Мақаланы аудармалай отырып Өтейбойдақ бабамыздың өмірі мен оның ұрпаққа арнап жазған бірақ әлі де болса орнын таппай жүрген «Шипагерлік баян» айдарындағы ғылыми еңбегі жайлы хикая есіме түсе бергені…
Суретке нұсқа Жеңнің ұшымен жалғасушылардың құйт(ы)ұрқы қылықтары шаршатты...(бұл көп нүктеде көп нәрсе тығылып жатыр)
Күндегі күйкің тірлікпен қазандықты шұқылап жүрген кезімде — немерем қалалық телефонға сені апам шақырып жатыр деген соң, дәлізге кірдім.Радиотелефонды немерем көп зерттейтіндіктен, біраз демалыста еді… Дәліздегісі СССРден қалған дисковвый.
Кемпірімнің ұзақ ах-үх деп жатып түсіндірген көп сөзінен түсінгенім — халықаралық орталықтағы мамандардың айтуынша лицейдегі баламның жанары солып бара жатса керек
… Әрі қарай жылап сықтау, сосын олардың телефоны...
Ата-ана үшін — бала бар үміті
Әлгі кемпірім берген нөмерге телефон шалдым: Халықаралық бла-бла-бла-бал деген хатышмен амандасып болған соң мән жайды білмек болдым…
… Да-бы-Да-бы-Бы-да-Да-ххххххх — кенеттен қазақшаға ауысып:
— Қызым бастығыңды шақыршыны айтуға тура келді.
— Ол болса ЖОҚты айтты…
— Қарағым, баламды алдын ала тексеріссіз сіздердің мұндай ізгі қадам жасауларыңыздың себебін түсінбедім.
— Здоровье детей прежде всего
… дан басталатын Қрыптағы ХИП-ХОПТЫ бастады.
— Әй күнім, бақылдамай байыптап түсіндірші…
— Халықаралық… блы-блы-бля-бладан тұратын шикі сарынды естідімде дым түсінбегендіктен трубканы қойуға мәжбүр болдым…
… Әрине трубканы қойғаныма себеп болған — өзін аса білімді санайтын топас хатшы еді…
Май шамды жағып жіберіп мәселені түртпектедім. Біраз нәрсені біреулерге түсіндіріп — пысқайларға көп нәрсені түсіндіріп тұру керек екенін өзімде түсініп, кездесетін нүктеге келгенд үхххх дедім.
Есіме қазандығым (ғашығым) түсіп солай қарай аяңдадым. Бір сағатқа жетпес уақытта кемпірім қалта телефонымды безілдетіп — шалым оу, аналарға не айтқансың?! Кешірім сұрап жатыр дегенді айтты. Ал мен кешірген жоқпын. Себеп — ҚАЗАҚ мазақ болуын қоюы керек қай қайдан келген ҚҰЙТҰРларға. Нуктеге барам!
ПыСы: Менің қазандығымда әзірше ыс көп — үтір нүктелерін ажыратып алыңдаршы
Тағы да сол бітпес күбір…
Елуді еңсеруім керек пе еді, осыны түсіну үшін? Не деген ақымақпын. Не оқығанмын? Сол қариялар бізден көп білген ғой сірә! Қазандықтың(…………… ) миыма салған ойраны ғой ойландырған — қу ағашпен тұтатып қи жағып еш қиналмастан қыстауында мал, отауында бала баққанн қазақылық өзгергенін өздерің де білесіңдер. Қазақ үйде оннан аса бала туып, бала асыраған бабалырымздың паймын ай.
… Известняк(?) деген нәрсенің қасиетін түсіну мақсатында химия факультетін бітірген достарымның және аты барда жортып жүріп елді танушыладан сұрастыра келе тұрмысымызды түзеуге туындайтын мүмкіншіліктерімздің ұлан ғайрлығына тәубе келтірдім.
Артта қалған өмірге бір қарайласам, барлық уақыт қолдағы телефонмен, əлеуметтік желіге шұқшиып өтіп барады екен. Адамдармен де сирек араласатын болдық. Кеше бір қызбен(группалас) кəдімгідей ашылып сөйлестік. Себебі, менің телефонымның қуат көзі, оның айлық тарифы бітіп қалған еді. Бұлар өшпесе біздің сөйлесуіміз неғайбыл. Қарап отырсам айналамдағы адамдарға, реальды өмірге қарағанда, вертуалды өмір қызығырақ сияқты. Отырыстарда, кештерде барлығы инста мен фейсбукке шұқшиып отырады. Оның ішінде мен де бармын. Мен мына жердемін деп салып жібереміз. Бұл мақтанғанымыз ба əлде басқа ма түсінбедім.
«Бір отбасының үйінде вай файы өшіп, туыстарымен амалсыз сөйлесіп, „жақсы адамдар екен“-дейтін əзіл шыны аралас əңгімені естіген боларсыздар». Біз бұған жете қоймадық, бірақ осы бетімізбен өрлей берсек, шыңыраудан бір-ақ шығарымыз анық. Желіні дерт дейміз. Мұның себебі де бар. Болып жатқан барлық келеңсіз оқиғалар, осы желінің жемісі. Əлемдік қоқыс деп те атайтынын естігем. Енді, осы дерттен құтылудың, сəл болса да жазылудың амалы барма?
Ғалымдар зерттепті. Көпшілік халықтың желіге кіруінің себебін. Адамда ішкі қанағаттану деген болады екен. Мысалы: бір адам өзіне көңілі толмайды. Сырт келбеті қисынсыз, болмаса өз-өзіне сенімділігі төмен. Оған «сен сұлусың», «саған мына киім жарасымды»деп ешкім айтпайды. Тіпті ата-анасы да. Осындай жағдайда адамда ішкі ашығу пайда болады. Ол қарынның ашуына мүлде ұқсамайды. Сол аштықтан құтылу үшін, желі арқылы тояттауға тырысады.
Нəтижесі: тəні ашылған суреттер мен ұяттқа қайшы келетін бейнелер. Жазылушыларынан келетін лайк, комментарий бəрінен іштей қанағаттанады. Бірақ бұл уақытша ғана. Əлгі ашығу қайта келгенде. Жоғарыдағы оқиға қайта қайталанады. Осы орайда желіге неге құмармыз деген сұраққа көпшіліктің пікірін сұрап едім.
Гүлжан 20 жаста
Қызықты, жаңалықтар көп. Достарыңның, туыс, таныстарыңның кайда не істеп жүргенін білесін. Телефоным жоқ болса, бірдеңе жетіспей тұрған сияқты.
Арай 19 жаста
Менің желіге күнде сурет жариялағым келіп тұрады. Себебі мен ұнататын адам көріп, лайк басуын қалап тұрамын. Ол көрмесе салған фото қызық емес болып қалады. Жетістікке жеткенімді адамдар көрсе деймін. Жақындарым қуанып, дұшпандарым қызғансын деген де ой бар.
Қамшының сабындай ғана ғұмырды желіге желімделіп өткізіп жатырмыз. Ата-аналарға, жəне барлық қолданушыға құлақ қағыс. Рухани ашықпас үшін мына емді қолдансақ.
Айналамыздағы адамдарға жылы қатынаста боласақ, бумеранг заңы бойынша қайта келеді. Достарымызға жақсы пікірлер айтайық(киімің жарасымды, шашыңда жақсы сəндепсің, бетіңді күшті əрлепсің) деген сияқты. Сонда, ашыққан бос орынды толтыру үшін желіге жүгінбейді. Соңғысы, ата-аналар балаларына жақсы сөздер айтып отырса «сен əдемісің», «сен өзіңe сенімдісің»,«сенің қолыңнан бəрі келеді» сынды сөздер. Сонда балаларыңыз сіз айтуға тиісті сөзді сырттан іздемейді. Егер, осы айтылған ойды қолданатын болсақ, күндердің бір күні, бұл дерттен де айығармыз деген сенімдемін.
Қытайда біздің заманымыздан бұрынғы 11 ғасырда дені сау адамдардың танауына, шешекпен науқастанған адамның іріңді қабыршағын салатын болған. Үндістанда теріні сызаттап, сол жерге шешек қабыршағын ысқылаған, Грузияда шешек іріңі жұқтырылған инемен теріні шаншып егетін болған. Еуропада мұндай әдісті 17 ғасырдың аяғына дейін қолданып келген. Бірақ егудің мұндай әдісі ауыр асқынулармен аяқталып, кейде өлімге де әкелген, ал егілген адам айналасындағыларға жұқтырушы болған деседі.
Екпенің қысқаша тарихы осы. Қазір қоғам екпеге байланысты ойлары да екіге бөлінген. Бірінші тарап «залалды» десе, екіншісі «тегін болса болды» деп жүре береді. Кез келген тегіннің кейін сұрауы бар. Дəрігерлерден екпеге байланысты сұраған болатынмын. Мыңқ етіп бірдеңені айтқандай болады. Əйтеуір ауруға қарсы,- дейді. Ал кейбір дəрігерлер балаларына екпе салдырмайтын көрінеді. Кейінгі жылдары екпеге қатысты бірнеше даулы оқиғалар бар. Соны бірі- Жаңаөзенде. Қызылшаға қарсы екпе салынған балалар, Ақпанның ортасынан кейінгі екі апта ішінде қаладан 86 бала денелері жансызданып, талып ауруханаға түсті. Тіпті кейбіреуі қайта құлап көмекке жүгінген. Бұл нені көрсетеді. Дəрігерлердің салғырттығы ма? əлде дəрінің сапасыз болғаны ма?
Доктор Лоуренс Вилсонның зерттеуі бойынша, балалардың 70%-ы екпе салдырғаннан кейін қайтыс болған ал қалғаны апта өтпей жер қойнына тапсырылыпты. Артынша, Нейл З. Миллер «Новые исследования: Чем больше обязательных прививок в СТРАНЕ, тем выше уровень детской смертности»-деп дүр сілкіндірді.
Голландия мен Немістің тəуелсіз зерттеушілері екпе салдырмаған балалардан гөрі салдырған балалар аурушаң болып келетінін. Егер, балаларды егуді тоқтатса аурғандар саны дүрк төмендегенін байқаған.
Билл Гейтс әлемдегі адам санын реттеу үшін шошынарлық мәлімдеме жасаған болатын. Оның айтуынша: «Біз, алдымен халықтың санын көбейтіп алдық. Бүгінде әлемде 7 миллиард адам бар. Бұл сан шамамен 9 миллиардқа дейін көбейеді. Енді, егер біз жаңа вакциналар, денсаулық сақтау, репродуктивті денсаулық саласы бойынша үлкен жұмысты қолға алсақ, халықтың санын 10 немесе 15 процентке қысқарта аламыз» – деп жар салғаны бар.
Фармацевтиканың барлық табысы – дәрілік заттарды алудан түседі, ал оларды тек қана ауырған жағдайда ғана сатып аласыз. Ендеше, дені сау адам – нашар тұтынушы, ал сырқат адам – табыс түсіретін тұтынушы. Дәлірек айтқанда Қытайлардың: «тауарың тез өту үшін сапасыз ет» деген ұстанымы секілді. Сенің денсаулығың нашарласа, дәріні көбірек аласың. Демек балаға егілетін екпелердің кейбірі осыған дайындау сияқты.
Назерке 22 жаста
Менің ойымша, вакцина салудың еш кемшілігі жоқ. Керісінше, денсаулықтың мықты болуына септігін тигізеді. Алайда қазір екпеден ауру болды, адам өлді деген түрлі жан шошытарлық хабарлар естіп жүрміз. Дегенмен, бұл адамның өз денсаулығына жəне екпе салған дəрігердің кəсібилігіне байланысты деп ойлаймын. Көпшіліктің пікірі де дəл осы тектес.
Қортындылай келе, баланың имунитеті 6 жасқа дейін қалыптасады екен. Егер, кішкентай сəбиге вакцина қолданатын болса, əлі бұғанасы қатпаған балаға кері əсер ететін көрінеді. Сондықтан да өмір есігін жаңа ашқан сəбиді инемен тықпалай бермеген дұрыс сияқты. Ал сіздер қалай ойлайсыздар?