Астанада қысқы жылыту маусымына электр желілерін дайындау жұмыстары жүргізілуде

Ежелден көшпенділердің өмірі жылқымен тығыз байланысты болған.
Біздің ата-бабаларымыз үшін ұрыс даласында ең сенімді серігі һәм көлігі, қиын
кезеңдерде күн көріс көзі болған. Сондықтан жылқы көптеген ұлттық ойындардың бөлінбес құрамы, оның ішінде бәйге десе делебесі қозбайтын қазақ жоқ.



Бүгінде спорттың бұл түрін кейбіреулер ең қатыгез ойын деп санайды. Себебі жылқылар жазықсыз жарақат алып немесе өліп жатады. Алайда тұрғындар арасында ең қызықты әрі белгілі спорт болып қала береді. Астана қаласы әкімдігінің медиа орталық тілшісі күні кеше Қазақстан Президентінің Кубогына бәйге жарысын тамашалау үшін ипподромға барып, қазіргі заманауи бәйгедегі өзгерістерді көріп қайтты.



Бәйге – көптеген түркі елдердің ұлттық спорт түрі болып табылады. Ол көшпенділерде ең қастерлі қанға сіңген қызығушылық деуге болады.          



Бұрындары ат жарыстары ұзақ шақырымдарда (тіпті кейде 50 шақырым) өтсе, бүгінде бәйгені өткізуде бірқатар өзгерістер енгізілген. Мысалы, сәйгүліктерді 21 шақырымнан 31-ге дейін жарыстыруға рұқсат беріледі.  Оның себебі, бұл спорт түрі шабандоздардың емес, жылқылардың жарақат алу қаупі зор болуымен байланысты.



Биыл бәйгеден Қазақстан Президентінің Кубогы елорданың «Қазанат» ипподромында өтті. Шабандоздар жорға жарыс, құнан және бәйге, аламан бәйге бойынша сайысты. Соңғысы қашықтығы (21 км) бойынша ең ұзақ әрі қиын болып есептеледі. Міне, осы жарыста тұлпардың шыдамдылығы мен күші сынға түседі.



Айта кетейік, көптеген араб және таза ағылшын тұқымды аттар мұндай ұзақ қашықтықққа шыдамайды. Сондықтан шабандоздар жергілікті жылқылардың тұқымына аса мән береді. Көнекөз қариялар кезінде қазақтың жылқылары 100 шақырымға дейінгі қашақтыққа шыдас бергендерін айтады. Алайда мәреге тек бірнешеуі ғана жетеді екен. 



Бәйгенің ережесі бойынша шабандоз ретінде балалар немесе бозбалалар жайдақ және барынша жылдамдықпен қатыса алады. Шабандоздық әдіс-тәсілдері мен тұлпардың табиғи мүмкіндіктері, бәйгеге дайындығы үлкен рөл ойнайды. Жеңімпаздар халықтың ықыласына бөленіп, құрметке ие болады және ақшалай бағалы сыйлық беріледі.  



Биыл жарыс жеңімпаздарына берілетін жүлде қоры қомақты болды. 51 млн. теңге бірінші келген 5 шабандоз арасында үлестірілді. Аламан бәйгеде 13 миллион теңге, құнан бәйгеде 7 миллион теңге және ең жылдам қашықтықта — жорға жарыста үш миллион теңге
жүлдеге тігілді. 



Ақшалай сыйлықтан бөлек, жеңімпаздарға Атырау облысының әкімдігі мен ұйымдастыру комитетінің арнайы сыйлығы табысталды.
Биылғы бәйге Астанада Атырау облысының күндері аясындағы соңғы шара болды. Кештің
көркін «Номад» театрландырылған қойылымы кіргізді. Онда каскадерлер өнер
көрсетті.



Жарысқа Қазақстанның барлық аймақтарынан әр қашықтық бойынша елуге жуық шабандоз қатысты. Үздіктер ақтық мәрені бірінші кесіп өтуге барынша ұмтылды. 



Жарыстарды тамашалауға келгендерге жамбы ату, қыз қуу, палуандардың күресі және ипподромда өтетін қызықты ойындардан көрініс көрсетілді. 



Ең шыдамды әрі жылдам тұлпар атағын «Тасқын» атты сәйгүлік жеңіп алды.
Бұл қазанат 2014 жылдан бері жарыстарға қатысып жүр және көптеген жүлделі
орындар мен жүлделерді иеленген. 



Үздік шабандоз алматылық Дияс Жұмаш атанды. Бәйгедегі өз жеңісін ол өз отбасына арнады. 



 Құнан бәйге жарысында (7 шақырым) Ділмұхамет Жолаушы бірінші келді. Ол 7 млн.теңгені қанжығасына салды. Жорға бәйгеде (5 шақырым) Айхан Төлегенов үздік болды. Оған 3 млн.теңгенің сертификаты табысталды. 



Айта кету керек, жүлде қоры демеушілердің қаржысынан жиналды. 

«Еңбек жолы» байқауы аудандар мен қалаларда ағымдағы жылдың маусым айында басталған. Конкурс еңбек әулеттері мен кәсіпорын жұмыскерлері арасында өткізіледі. Ұсынымдар еліміздің экономикасына елеулі еңбек үлесін қосқан ең үздік еңбек әулеттері және меншік нысанына қарамастан барлық кәсіпорын жұмыскерлерінен қабылданады. Бұл туралы облыстық өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында белгілі болды.

«Еңбек жолы» конкурсын өткізудің негізгі мақсаты — жастарды еңбекті қадірлеу рухында тәрибелеу, еңбек өнімділігін ынталандыру, ең үздік еңбек әулеттері мен кәсіпорын жұмысшыларын анықтау, жұмыскерлер кәсіптерін насихаттау, көпжылдық еңбек әулеттері салтын сақтау және арттыру болып табылады.

«Аталмыш байқау бірінші тамыздан бастап Республикалық деңгейге ұласатын болады. Конкурста "Үздік еңбек әулеті", «Кәсіпорынның жас жұмыскері», «Жұмысшы жастардың үздік жетекшісі» атты үш номинация бар. Жеңімпаздарға әділ қазылардың шешімімен, арнайы сыйлықтар берілетін болады», — деді Алматы облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының орынбасары Наурызбаева Сания.

Конкурсқа қатысу үшін алдымен өтініш жазу, жеке куәліктің және еңбек кітапшасының көшірмесі, тақырыпқа байланысты видеоролик, презентация жасау қажеттіліг айтылды.

Алматы облысының өңірлік коммуникациялар қызметі

Сингапурдың Ұлттық күнін тойлау құрметіне ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесіне сингапурлық делегацияның келуі аясында Астана әкімі Әсет Исекешев Сингапур Республикасының сауда және индустрия министрі Ко По Кун мырза бастаған аталмыш елдің делегация өкілдерімен кездесті.

Кездесу аясында қала басшысы қонақтарды Елбасының тапсырмасымен іске асырылған 2020 жылға дейінгі Астананың даму жоспарымен таныстырды. Әкім кездесуге келгендерге бағдарламаның бағыттарының бірі- Астана xалықаралық қаржы орталығын құрумен елордамызды ақылды әрі қауіпсіз қала, өңірлік халықаралық орталық ретінде қалыптастыру жөнінде айтып берді.

Қазақстан тарапынан нақты жобалар ұсынылды: қоғамдық көлік, денсаулық сақтау, білім, қауіпсіздік және әкімдік және қалалық қызметте жұмыстың шынайылығы сынды салада қалаларды жоспарлау және басқару жүйесіне смарт-теxнологияларды енгізу.

Кездесу қорытындысы бойынша тараптар үш бағытта жобаларды бірлесіп іске асыруға және ынтымақтастық орнатуға келісті.

Бірінші- Сингапур елінің тәжірибесін зерделеу және оны Астанада енгізу, «ақылды» инфрақұрылым бойынша регламенттерді енгізу мен жұмысты ұйымдастыру, цифрлық инжиниринг, жобалау кезінде бим-технологияны қолдана отырып «жасыл» құрылыста, құрылыс салуға рұқсат қағаздарын алуда, құрылыс және ғимараттарды басқаруда сингапурлық әдіс-тәсілдерді үйрену және оны өз елімізде қолдану. Энергияны үнемдейтін технологияларды қолдана отырып «жасыл» құрылыстың мәселесі жеке қаралды. Сингапурда жеке «жасыл» стандарт әзірленген, сол «жасыл» стандартқа сәйкес ғимараттар саны қазіргі уақытта 33 пайызды құрап отыр.

Екінші келісім қоғамдық көлік, тұрақтар, жолдар құрылысын жоспарлау, сондай-ақ қоғамдық көлік саласында ынтымақтастық жасасуға байланысты болды, ақпараттық технологияларды енгізу және т.б. мәселелер қарастырылды.

Үшінші- смарт-технологияларды қолданумен қоғамдық денсаулық сақтау саласында ынтымақтастықты арттыру жоспарлануда.

«Астана жастары» жастар ресурстық орталығы елордалық әкімдіктің қолдауымен 24-26 шілде аралығында жастар үшін тренингтер өткізбек. Бұл тренингтер тегін өткізіледі, оған 16-29 жас аралығындағы барлық келем деуші азаматтар қатыса алады.

Тренингтер «Жастардың кәсіби және жеке машықтарын дамыту мектебі», «Кәсіпкерлік», «Жұмысқа орналасу» тақырыптары бойынша өткізілді. Тренинг 3 күн бойы 3,5 сағаттан өткізіледі.

Тренингтердің жүргізушілері – кәсіби бизнес-жаттықтырушылар.

Өткізілу уақыты: сағат 18.00-ден 21.20-ға дейін. Өткізілу орны: Астана қ. Сейфуллин көшесі 31, «7 арна» ғимараты, 005 кеңсе.

Биыл Қызылағаш оқиғасына 7 жыл толып отыр. Қасіретті апаттың зардабы ауыл тұрғындары мен Елімізге қатты тигені белгілі. Қызылағаш оқиғасы болған жердің жағдайын суретке түсіріп, сол фотосуреттерден көрме жасай білген журналист Сандуғаш Дүйсенова Алматы облысының өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында баспасөз-конференциясын өткізді.
Фотокөрме Қызылағаш балаларының суретінен тұрады. Шынайы еш фото әрлеусіз жасалған көрме балалардың бейнесі арқылы Қызылағаш ауылында өткен апат салдарын анықтауға септігін тигізеді. Қарапайым ауыл өмірінен алынған тамаша суреттерді Талдықорған қаласындағы «Журналистер үйінде» тамашалауға болады. Ерекше 15 суреттен құралған фотокөрме автордың ойынша үздік туындылар болып саналады.
«Бала кезімде ең алғашқы фотоаппратты әкем сыйлаған болатын. Сол кезден бастап суретке түсіруді бастағам. Әрине, кәсіби түрде айналыспадым. Тек өзіме ұнаған кадрларды дер кезінде ұстап алуға тырысатынмын. Осы өткізіліп жатқан «Балалық шақ галереясы» атты фотокөрме тырнақ алды туындым. Көрмені ұйымдастыруға көмектескен облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Рустам Әлиұлына алғысым шексіз. Болашақта осы фотокөрме жалғасын табады деген үміттемін», — деді «Желтая газета» газетінің бас редакторы С. Дүйсенова.

Алматы облысының өңірлік коммуникациялар қызметі

26 шілде күні сағат 20:00-де «Астана Арена» стадионында «Астана» – «Легия» командалары арасыда чемпиондар лигасының матчы өтеді. Қала тұрғындары мен қонақтары спорт алаңына 11 қоғамдық көлікпен жете алады: № 10, 12, 27, 37, 40, 51, 53, 501, 502, 503, 506.

Сағат 18.00-ден «Астана Арена» спорт кешеніне жанкүйерлерді жеткізу үшін 4 жерден арнайы автобустар ұйымдастырылады. Арнайы автобуспен жету үшін «Қазақстан» СК, «Нұр Астана» мешіті, Астаналық цирк және «Жастар» сарайының алдына бару қажет. Жол ақысы – 90 теңге, жол жүру билеті жарамсыз.

Ойын аяқталған соң қалаға № 10, 12, 28, 40, 51, 303 қоғамдық көліктермен жетуге болады. Сағат 21.00-ден Қабанбай батыр даңғылы бойынша стадионның тұрағы мен «Астана Арена стадионы» аялдамасында жанкүйерлерді қалаға апаратын автобустар ұйымдастырылады. Сондай-ақ «Астана Арена» стадионының тұрақ алаңына қалалық таксидің ресми тасымалдаушылары келетін болады

«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы «Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында Алматы облысында өткен шараға Орбұлақ шайқасын зерттеп жүрген бір топ азаматтар қатысты. Атап айтсақ, ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты Н.Жазылбеков, Орбұлақ шайқасы негізінде жазылған «Воскрешающие легенды» атты романның авторы Т.Ермашев, «Табиғат» эко-бірлестігінің, Қазақстандық караванинг пен кемпингтің төрағасы Б. Шапагатова, «Ауылды көтереміз – Возродим село» қоғамдық бірлестік төрағасы К.Жанабилов, ғалымдар, жазушылар, белгілі журналистер мен республикалық блогерлер топ құрамында болды.

Ел есімінде мәңгі қалған Орбұлақ шайқасы туралы толыққанды ақпаратты белгілі жазушы, «Алаш» халықаралық премияның лауреаты, «Құрмет» және «Парасат» ордендерінің иесі Бексұлтан Нұржекеев таныстырды. Қатысушылар Орбұлақ шайқасы болған орындарды, Жетісу өңірінің этнотуризмімен және тамаша табиғатымен танысты. Алматы облысының ішкі саясат басқармасының қолдауымен 2017 жылдың 22 шілдесінде «Қазақ Елінің тәуелсіздігі мен еркіндігі үшін, жоңғар басқыншыларымен шайқаста жеңіске жеткен айбынды қазақ сарбаздарына ұрпақтары атына» атты жазбасы бар арнайы тасбелгі Белжайлауда орнатылды. Ескере кететін бір жайт, тасбелгіге орнатылған QR-код пайдалану арқылы «Орбұлақ» шайқасы туралы жайлы егжей-тегжейлі ақпарат алуға болады.

«Біз 374 жыл бұрын Орбұлақ шайқасы болған жерде тұрмыз. Қазақ батырлары 50 мың әскері бар жоңғарларды бірнеше күн бойы Жалантөс батырдан көмек келгенше шекараға кіргізбей ұстаған. Арнайы жер асты тактикаларын қолдана отырып, жоңғар әскерлерін тұзаққа түсіріп 10 мың әскерін жойған. Осындай ақыл-айламен өткен шайқас үлкен өнер болып табылады. Себебі, небәрі 600 адам 50 мың әскерге төтеп беру мүмкін емес жағдай еді», — деді Б.Нуржекеев

«Қазақ батырлары өзінің ерлігімен елін, жерін қорғай алатын алып тұлғалар екенің дәлелдеп кетті. Бізде осы жайлы талай мысалдар бар. Соның ішінде «Орбұлақ шайқасы» келешек ұрпаққа мақтан ете алатын шайқас. «Мың рет естігенше, бір рет көр» демекші арнайы шайқас өткен жерге барып өз көзімізбен көріп қайттық. Өз тарихын білу — әрбір азаматтың міндеті», — деді Алматы облысының ішкі саясат басқармасының басшысы Рустам Алпысбаев.

Алдында жатқан еркек уоттерберилік Лестер Биллингс болатын. Медбике Викерс әзірлеген формулярдағы мәліметке қарағанда, Лестердің жасы жиырма сегізде, Нью-Йорктегі индустриалдық фирмада істейді, ажырасқан, үш баласы болған, үшеуі де шетінеп кетіпті.

— Шіркеуге бара алмаймын, себебі Құдайға сенбеймін. Адвокат та қабылдамайды, себебі ол мұндай іспен айналыспайды. Мен… балаларымды өлтіріп алдым. Бірінен кейін бірін. Әуелі біреуін, кейін екіншісін, ақыры үшіншісін.

Доктор Харпер магнитофонды қосты.

Биллингс өн бойындағы бұлшық ет атаулыны жиырып, қақитып алған, екі қолын кеуде тұсына қойып, тырысып жатыр – дәп бір өлген адам сияқты, тек аяғы төсектен төмен салбырайды.

— Сонда… сіз… өзіңіз өлтірдіңіз бе, осы ма айтпағыңыз? Әлде…

— Жоқ, — Биллингс шыдамсыздана қолын сілтеді. – Бірақ қан мойнымда. Денни алпыс жетіде кетті. Шерли жетпіс бірде. Энди осы жақында. Сізге соны айтып берсем деймін.

Харпер үндемеді. «Әбден жүдеген екенсің, өз жасыңнан үлкен көрінесің. Шашың да сирепті, кейпің аурушаң. Көзің ісіген, ішімдікке жақынсың-ау» деп ойлады.

— Балаларымды өлтіріп кетті, бірақ ешкім мұны түсінбейді. Түсінсе, жеңілдеп қалар едім.

— Неге?

— Себебі…

Биллингс кілт тоқтады да, басын төсектен жұлып алып, шынтақтай жатып, әлдебір жаққа қарады.

— Не бар анда? – даусы қатқыл шықты. Көзін сығырайтып алыпты.

— Қайда?

— Есіктің артында.

— Шолан, — деді доктор Харпер. – Киім ілетін шкаф.

— Ашыңыз. Көрейін.

Доктор бір сөз айтпастан орнынан тұрып барып, шоланды ашты. Киім ілгіште қызылсары жадағай плащ қана бар екен, төменде қара туфли тұр. Басқа ештеңе жоқ.

— Бәрі дұрыс па?

— Иә, — Биллингс кушеткаға қайта құлады.

— Балаларды біреудің өлтіргені дәлелденсе, жеңілдеп қалар едім дедіңіз. Неге? – орындығына отырып жатып доктор әңгімені жалғастырды.

— Заң бойынша өмір бойға түрмеге кетер едім, — Биллингс жалма-жан жауап берді. – ал түрмеде барлық камера бақыланады. Барлығы, — Неге екені жымиды.

— Балаларыңыз қалай өлді?

— Құдай үшін, тек қылқылдап мазамды алмаңыз! – Биллингс бір бүйірлеп жата кетті де, Харперге жақтырмай қарады. – Өзім айтып беремін. Мына жерде жатып алып, «Наполеон едім» не шеше мейіріне жұрдай болған соң героинге үйір болдым дейтін пациенттеріңізбен мені шатастырмаңыз. Сөзіме ақыры сенбейсіз, білем, бірақ маған бәрібір. Іштегіні шығарсам болды.

— Тыңдап отырмын, — доктор Харпер қалтасынан мүштегін шығарды.

— Рита екеуміз алпыс бесінші жылы үйлендік. Мен жиырма бірдемін, ол он сегізге толған еді. Аяғы ауыр болатын. Денни қашан туады деп жүрдік, — әрең жымиды да езуін жиып ала қойды. – Маған колледжді тастап, жұмыс істеуге тура келді, оныма өкінбеймін. Әйелім мен баламды жақсы көретінмін. Бақытты отбасы едік.

Тұңғышымыз дүниеге келген соң көп ұзамай Рита тағы бала көтерді. Алпыс алтының желтоқсанында Шерли туды. Энди болса алпыс тоғызда жарық дүние есігін ашты, бұл кезде Денни өліп қалған болатын. Эндиді жоспарламадық та. Менің сөзім емес. Бала көтертпейтін дәрі кейде еш әсер бермейді деді Рита кейінірек. Кездейсоқтық па? Күмәнім бар. Бала еркектің аяғын тұсайды, әйелге де керегі сол ғой. Әсіресе күйеуі өзінен ақылдырақ болса. Келісесіз бе?

Харпер келіскен-келіспегенін білдіртпей, ырқ етті.

— Жә, оны қойшы. Үлкенім Денниді бірден жақсы көріп кеттім, — мұнысын дәп бір әйеліне ерегісіп істеген адам сияқты айтты.

— Балаларды кім өлтірді сонда? – деп сұрады доктор.

— Бүжәй, — деді Лестер Биллингс. – Үшеуін де Бүжәй өлтірді. Шкафтан шықты да, өлтірді, — Жымиған болды, — Есалаң деп отырсыз ба мені? Түріңізден көріп тұрмын. Маған бәрібір. Басымнан өткенді айтып берейін, содан кейін құримын құритын жағыма.

— Айта беріңіз.

— Денни екіде еді, Шерли енді туған. Сол кезде басталды. Қызымның төсегі жанымызда болатын, ал Денни бөлек бөлмеде ұйықтап жүрді. Біраз уақыттан соң Денни жылайтынды шығарды. Шешесі жатқызып, бөлмеден шықты бітті, жылайды. Мен мұны сүттен көрдім. Бұрын жатар алдында сүт беретін едік, кейін қойғанбыз. Рита бере берейік, ішкенінше ішер, өсе келе өзі қояр дейтін. Баланы өстіп құртамыз ғой. Әбден басқа шығарып, құтыртамыз, сосын он бестегі ұлың біреуді екіқабат қылса немесе есірткіге әуес болса, одан жаманы қызтеке болып шықса, ойбайлап, бебеу қағамыз. Сұмдық, ә? Жап-жақсы жүр едіңдер, бір күні балаң алды да көгілдір болып шыға келді!

Қысқасы, Денниді өзім ұйықтатып жүрдім. Жылай ма, салып қаламын. Рита ұлдың «шам, шам» деп қайталай беретінін айтқан еді. Білмедім енді. Тілі жаңа шыққан баланың не деп жатқанын түсіну қиын ғой. Шешесі біледі де…

Рита төсектің басындағы кішкентай шамды жағып қояйық деді. Бар еді біреуі… көрген шығарсыз, абажурында Микки Маустың суреті бар. Келіспедім. Екі жасында қараңғыдан қорықса, үрейін жеңе алмаса, өмір бойы қалшылдап-дірілдеп өтеді.

Солай… Денни Шерли дүниеге келгенен кейінгі алғашқы жазда өлді. Есімде, баламды төсекке жатқыздым. Бірден жыламсырап, жылап шыға келді. Өксіп тұрған баланың не дегенін де түсіндім. Шоланға саусағын шошайтып көрсетіп, «Бүжәй, папа… Бүжәй» деп қайталай берді.

Шамды өшіріп, өз бөлмеме келген соң Ритадан балаға жаман сөзді неге үйретесің деп сұрадым. Әйелім өйтпедім дейді. «Өтірік, иттің қатыны», — дедім. Тіпті біраз сілкілеп алғым келген, әйтеуір, шыдадым ғой.

Өзі бір ауыр жаз болды. Жұмыс таппай сандалып қалған едім, жолым болып, қоймада пепси-кола жәшіктерін тиейтін ауыр жұмысшы ретінде бір жерге кірдім. Үйге қатты шаршап келетінмін. Мұнда Шерли түні бойы бақырады, оны ұйықтатамын деп Рита әуре болады. Құдай ақы, екеуін де бір теуіп, көшеге қуып шыққым келетін. Кейде бала-шағаның мазасызданып, тыным таппай кететіні бар ғой, буындырып, өлтіре салғың келеді.

Сол түні Денни тура сағат үште оятты. Ұйқылы-ояу ілбіп басып дәретханаға кірдім. Рита «Балаға барасың ба?» деді. Өзің бар дедім. Сөй дедім де, қайтып келіп, жатып қалдым. Көзім іліне бергенде Ританың жантүршігерлік айқайы оятты.

Атып тұрып, жүгіріп жеттім. Бала шалқасынан жатыр екен. Өліп қалған. Бетінде қан-сөл жоқ, көзі ашық. Ең қорқыштысы да осы еді. Жансыз ашық көз. Вьетнамда өлген балалардың суреттері есіңізде ме? Міне, дәл сондай. Америка баласында мұндай көз болмауы керек. Шалқасынан жатыр, бұтында дамбал, жаялық. Соңғы екі апта сиіп қоя беретін болған соң, кигізіп жүр едік. Қорқынышты. Сондай бір жақсы бала еді…

Биллингс басын шайқады, тағы да қинала жымиды.

— Рита, біреу бір жерін кесіп алып жатқандай шыңғырды. Баланы көтеріп алмақ болды, бірақ мен жібермедім. Полиция заттай айғақтарға біреудің тигенін ұнатпайды ғой. Мұны жақсы білемін…

— Бүжәй екенін білдіңіз бе? – Доктор Харпер жайлап сұрады.

— Жоға, қайдағы. Кейін түсіндім оны. Бірақ бір нәрсе есімде қалыпты. Сол сәтте мән бермеп едім.

— Не ол?

— Шоланның есігі ашық тұрды. Төрт елідей ғана. Баланы ұйықтатып кетерде өзім жауып шыққанмын, анық есімде. Онда анау-мынау тазалауға арналған ұнтақ салынған пакеттер тұратын. Бала пакетке басын тықса, бітті, тұншығып өледі. Болған ондай жайттар. Естіп пе едіңіз?

— Иә. Ары қарай не болды?

Биллингс иығын қиқаң еткізді.

— Көмдік, не болушы еді, — Үш бірдей қабірге топырақ салған қолдарына мұңая қарады.

— Медициналық куәландыру жүрді ме?

— Әрине, — Биллингс мазақтағандай болды. – Стетоскоп асынған, жалбыз кәмпит пен ветеринар мектебінің дипломын салып алған қара сөмкесі бар ауылдың бір маубасы келіп кетті. Қандай диагноз қойғанын айтайын ба? «Нәресте өлімі»! Қалай, ә? Екі жастағы баланы сөй дейді!

— Әдетте нәресте өлімі деп бір жасқа дейінгі балаларға қатысты айтады, — деді доктор Харпер еппен ғана. – Бірақ кейде басқа термин таппай жатса дәрігерлер қолдана береді.

— Оттаған әңгіме!

Доктор трубкасын қайта будақтатты.

— Ұлымды жерлеген соң екі айдан кейін Шерлиді Деннидің бөлмесіне көшірдік. Рита жаман қарсы болды, бірақ мен қайтадым. Әрине, маған да оңай болған жоқ. Қызымның жанымызда болғаны жақсы-ақ еді. Бірақ өбектеп, тым шектен шығып кетпеу керек, баланы бұзып аласың. Баяғыда шешеммен суға түсуге барғанда күнім соның айқайымен өтетін. «Суға түспе! Байқа, балдыр бар! Жаңа ғана тамақ ішіп алдың ғой! Сүңгіме!». Акуланы айтып қорқытқан соң сөз бар ма? Не болды, ал, ақыры? Суға жолай алмаймын. Құдай ақы. Көрсем бітті, аяғым тартылады да қалады. Деннидің тірі кезінде Рита балаларды Сэвин Рокқа апарсаң болар еді деп құлақ-миымды жеп қойған. Баруын бардық қой, бірақ суды көріп, жүрегім көтеріліп кетті. Тоқетерін айтқанда, бала тәрбиесінде мен де бірдеңені білемін. Асты-үстіне түсіп, жайылып жастық, иіліп төсек болудың бір пайдасы жоқ. Қайғыдан өзіңнің де ұнжырғаң түспесін. Тірі адам тіршілігін жасайды. Сондықтан Шерли Деннидің төсегінде ұйықтайтын болды. Тек матрасты тастадық, микроб, анау-мынау, білесіз ғой.

Бір жыл өтті. Шерлиді ұйықтатқалы жатыр едім, шұрқан шығарды. «Бүжәй! – дейді айқайлап. – Бүжәй!»

Селк ете қалдым.Тура Денни сияқты. Ашық тұрған шоланның есігі есіме түсті. Шерлиді өзіммен бірге алып кеткім келді.

— Шын ба?

— Жо, енді… алып кеткім келді деп асыра айтқан шығармын. – Биллингс қайтадан басын салбыратып, қолдарына қарады. Беті дірілдеп кетті. – Баланы басқа бөлмеге көшіргенімнің дұрыс емес екенін Ританың алдында мойындай алмаймын ғой. Дегенімді қылу керек. Рита… бір жігерсіз еді… үйленеміз дейтін әңгіме шықпай тұрып-ақ менімен қосылып қойды.

Харпер шыдамай кетті:

— Бір жағынан, ол емес, сіз ғой оп-оңай жата салған?

Биллинг басын көтеріп, докторға қарады.

— Сондай ақылдысыз ба, не?

— Жоқ

— Онда бөгет жасамаңыз, — Биллингс шырт ете қалды. – Айтарым бар деп келдім. Есіме түсірсем деп келдім. Төсектегі қызығымды естимін десеңіз, қатты қателесесіз. Ритамен арамыз дұрыс болды, азғындыққа барған жоқпыз. Білем, біреулер бұл туралы айтқанда жақсы көреді, тіпті қозып кетеді, бірақ мен ондай емеспін, түсінікті ме?

— О`кей, — деді доктор жуасыған түрмен.

— О`кей, — Биллингстің дауысында ыза бар еді, бірақ сенім байқалмады. Әңгіменің барысынан айрылып қалған сияқты, тек алаңдап, есігі жабық шоланға қарағыштай берді.

— Ашайын ба? – деді Харпер мұның қайда қарап тұрғанын көріп.

— Жоқ! – Биллингс шалт жауап қайырды да, мырс етті. – Галош көрмеп пе едім?

Үндемей сәл отырды.

— Шерли де Бүжәйдің құрбандығына айналды. – Биллингс әлденені есіне түсіргендей болып маңдайын сүрткіледі. – Бір ай да өтпеді. Мұның алдында бір оқиға болған еді. Түн ортасында әлдебір шу, артынша айқай естідім. Холда шам жанып тұр екен. Жүгіріп көрші бөлмеге барып, есікті ашып қалып едім… Шерли төсекте жылап отыр екен, ал қараңғы бұрышта, шоланның алдында… бірдеңе қимылдайды… шалпылдаған дыбыс естідім…

— Есік ашық па еді?

— Аздап қана. Төрт-бес елідей. – Биллингс ернін жалады. – Шерли «Бүжәй, Бүжәй!» деп айқайлап жатты. Сосын тағы «уан» дегендей болды-ау. Рита «Не болды?» деп жүгіріп жетті. «Бала шошынды, — деймін мен. – Сырттағы ағаш бұтақтарының көлеңкесін көріп, содан қорқыпты».

— «Уан» дедіңіз бе?

— Не болыпты?

— Бәлкім «шолан» дегісі келген шығар.

— Мүмкін. Кім біледі, — Биллингс сыбырлай сөйледі де, есікке біртүрлі қарады.

— Шоланды қарадыңыз ба?

— И-иә. – жұдырығын тас қылып түйіп алған.

— Шоланда не бар екен? Бүж…

— Ештеңе көрмедім! – Биллингс ызалана сөйледі. Жол тауып, сай-саламен сарқырай аққан су секілді тоқтамай сөйлей бастады. – Бала түтігіп, қарайып кеткен, түсіндіңіз бе? Көзі, көзін айтсаңшы, маған қарап: «Ал өлтірді мені, сен көмектестің емес пе Бүжәйға, мені тастап кетіп қалдың емес пе...» деп тұрғандай болды.

Түсініксіз әлденені күбірледі, көзі жасқа толып кетті.

— Мүрдені қараған Хартфорд госпиталінің дәрігерлері Шерлидің ми спазмының кесірінен тілін жұтып қойғанын айтты. Ауруханадан жалғыз шықтым, Рита есінен танып құлады, транквилизатор егіп тастады. Жынданып кетуге шақ қалды. Үйге қайтып келе жатып «Ми спазмы болуы үшін бала өлердей шошуы керек емес пе» деп ойладым. «АНАУ тығылып жатыр» деп ойладым. Шамды өшірмей ұйықтадым.

— Не болды тағы сол түні?

— Түс көрдім. Қап-қараңғы бөлме, ал шоланда… біреу бар, жөндеп көре алмадым. Бірдеңені сытырлатып жатты, әйтеуір. «Тылсым хикаялар» деген кітап бар еді ғой, есіңізде ме? Сол ойыма оралды. Кітаптың суреттерін Грэм Инглз дейтін салған еді, сұмдық қорқынышты суреттер болатын, ой түгілі таназарыңа да кіріп шықпайтын үрейлі суреттер жасайтын. Жә, сол кітапта күйеуін өлтірген әйел туралы әңгіме бар еді. Аяғына тас байлап, су толы карьерге лақтырып жіберген. Анау бір күні үйге қайтып келеді. Ісіп-кеуіп, көгеріп кеткен, үсті-басы балдыр-балдыр. Келеді де, әйелін өлтіріп тастайды. Сол… Қысқасы… Түн ортасында оянып кеттім. Біреу үстімнен төніп тұрғандай болды…

Доктор Харпер жұмыс үстелінде тұрған сағатқа қарады. Лестер Биллингстің әңгімесінің басталғанына жарты сағат болыпты.

— Емханадан оралған соң әйеліңіздің сізге деген көңілі өзгерді ме? Араларыңыз қалай болды?

— Бұрынғыдай мені жақсы көретін еді, — Даусынан мақтаныш сезілді. – Бұрынғыша мені тыңдап, бағынатын. Қатынның аты қатын ғой, дұрыс па? Мына феминист дейтіндердің есі сау емес. Аяз әліңді біл демей ме. Әр адамның өмірде… қалай айтсам екен…

— Өз орны бар ма?

— Ә, сол, сол! Дәл солай. Үйді еркек билейді ғой… Рита бірден өзіне келе алмады, сүлесоқ қана жүрді де қойды, күлмейді, телевизор қарамайды, ән де айтпайды. Бірақ бұл өткінші еді, білетінмін. Баланың жарасы жеңіл ғой. Бір жылдан кейін суретіне қарамасаң, түрінің де қандай екенін есіңе түсіре алмайсың.

Басында бала тумаймын деді, — Биллингс түнере сөйледі. – Мен де қарсы болдым. Дәл қазір туа қал деп жатқан жоқпын дедім. Кейінірек. Денсаулығын дұрыстап алсын. Біраз жүре тұрайық, сосын қарай жатармыз деп ойладым. Өмірдің рахатын білейік. Не қызық көрдік біз? Кино барайын десең, дедектеп жүріп балаға қарайтын адам іздейсің. Бейсбол көремін десең, баланы Ританың әке-шешесіне апарып тастау керек. Менің шешем аты-тонын ала қашады. Деннидің үйлену тойынан кейін тоғыз ай өткен соң емес одан ерте туып қойғанын кешіре алмайтын. Қатыныңның жүрісі жеңіл деуші еді. Әй, бірақ оған барлық әйел сондай-тұғын. Бірде мені отырғызып алып, жезөкшеден еркектің қандай ауру жұқтыруы мүмкін екендігі туралы айтып, құлақ-миымды жегені бар. Алдымен әлгі жерің қызарады, бір аптадан кейін түсіп қалады деп. Солай. Тойға да келмеді ғой.

Биллингс кеудесін сипалады.

— Гинеколог Ритаға спираль салып берейін деді. «Ойбай, бала болмайды, міне сөз». Бар екенін, жоқ екенін сезбейді де екенбіз, — Мырс етті де, төбеге қарады. – Сол ғой, сезбейсің, бар ма, жоқ, түсіп қалды ма, қайдан білесің? Әйелің аяғым ауыр деп келіп тұрады. «Ойбай, уәдем – уәде, бала тумайсыңдар».

— Жүктілікке қарсы жүз пайыз кепілдік беретін бірде-бір дәрі жоқ, — деді доктор Харпер. – Таблетка ішсеңіз, мысалы, жүздің екі пайызында мүмкін дейді. Ал спиральді жатырдың қысқаруы, етеккір орнынан қозғап жіберуі ықтимал…

— Немесе өзің алып тастайсың.

— Ол да бар, иә.

— Ә дегенше болған жоқ, әйелім кішкентайға киім тоқып, қиярға жерік болып, бір отырғанда бір банкасын бір-ақ жейтін болды. «Құдайдың бұйрығы шығар, Құдай беріп отыр ғой» деп сарнайды. Күлесің де қоясың.

— Бала жылдың соңында туды ма?

— Иә. Ұл. Эндрю Лестер Биллингс. Ұзақ уақыт жанына жоламай жүрдім. Рита туамын деп өзі шешті ғой, бақсын енді. Кінәлайтын шығарсыз, бірақ қандай күйде болғанымды, не көргенімді ұмытпаңыз.

Кейін жұмсардым ғой, әрине. Үш баламның ішіндегі маған ұқсайтыны осы Эндрю еді. Денни шешесіне тартып кетті, Шерлидің түрі бір қызық болды, ешкімге ұқсамайды, шешеме ғана келе ме. Эндрю аузымнан түсіп қалғандай.

Жұмыстан келіп баламен ойнайтынмын. Саусағымнан ұстап алады да, сықылықтап келіп күледі-ай. Туғанына тоғыз-ақ апта, әкесін көрді, бітті, ыржиып шыға келеді.

Есімде, дүкеннен ыршитын ойыншық сатып алдым. О тоба, ә. Менің бүйткенімді қайдан көріп едіңіз, әйтпесе! Әке-шешенің қадіріне жете бермейміз ғой. Өскен соң ғана ес жиямыз. Эндрюге ойыншық, анау-мынау алып беремін деп жүріп, балаға байланып қалғанымды өзім сезбей қалдым. «Клюэтт және ұлдары» дейтін жақсы компанияға жұмысқа кіріп, бөлшек-мөлшек сатып, жақсы ақша таба бастаған кезім еді. Энди бір жасқа толған соң Уотербериге көшіп кеттік. Бұрынғы үйде тұру қиын болды, оның үстіне… шолан бар еді.

Келесі жыл керемет өтті. Сол бір сәтті қайта бастан өткізу үшін мына оң қолымның бүкіл саусағын бере салуға әзірмін. Әрине, Вьетнамда соғыс жүріп жатты, көшеде тыржалаңаш хиппилер жүгіріп жүретін, қаракөт негрлер де құқықтарын айтып шулауды бастады, бірақ мұның бізге қатысы жоқ еді. Тып-тыныш қана көшеде өмір сүріп жаттық, көршілеріміз де жақсы адамдар болды. Бақытты кез еді. Ритадан бірде қорыққаныңды қойдың ба деп сұрадым. Қауіп болуы мүмкін ғой, үшінші баладан да айрылып қалу сұмдық болар еді деймін. «Жоға» дейді ол. Рита Құдайдың біздің Эндиді ерекше жақсы көретініне ерекше сенімді еді, желеп-жебеп жүреді деп ойлайтын.

Төбеге қарап жатқан Биллингс қиналып кеткендей болды.

— Ұзаққа бармадық бірақ. Қырсық шыр айналдырды. Тұратын үйдің өзінде бірдеңе өзгерген сияқты. Шоланға кірмеу үшін етігімді холға тастап кететін болдым. «Ішінде отырса ше? – дейтінмін. – Тығылып отырса. Есікті қашан ашар екен деп». Әрбірден кейін елестейтінді шығарды: әні сылп-сылп басып… жап-жасыл, үсті-басын балдыр жапқан, тырсылдатып су тамшылатып, келіп тұр.

Рита менің жұмысқа ерте кетіп, кеш келетініме алаңдайтын болды. Шаршадың-ау дейтін. Ал мен қорқатынмын. Сұмдық қорқатынмын. Таңертең үйден шығып бара жатып, «мына екеуі жалғыз қалды-ау» деп сарыуайымға салынамын, бірақ өзім бір минутқа да қала алмаймын. Жұмысқа тайып тұрамын. Көшіп кеткен соң бізді Анау жоғалтып алды деп үміттене бастағам. Бірақ Ол көште қалған жоқ, ізімізге түсті, іздеді. Ақыры тапты. Енді ол Эндиді… мені аңдып жүр. Түсінесіз бе, бірдеңе туралы күні-түні ойлайтын болсаң, сол ақыры шындыққа айналады екен. Балаларды өлтіретін шындық. Сосын… со… сын…

— Сөзіңізді аяқтаудан қорқасыз ба, мистер Биллингс?

Жауап болмады. Бір минут өтті. Екі минут…

— Энди ақпанда өлді, — сөзін кілт бастады. – Рита үйде емес еді. Әкесі звондап, шешең ауыр халде жатыр деген соң, сол күні кешке жиналып, жолға шығып кеткен болатын. Енем сол ауырғаннан екі ай жатты. Күндіз мен жұмыста болған кезде таныс бір жақсы әйел балаға қарап жүрді. Түнде өзім жанында болдым.

Биллингс ернін жалады.

— Энди біздің бөлмеде ұйықтайтын. Қызық. Екі жаста ғой. Рита ұлды басқа жаққа шығарайық деп сұрады. Спок па, әйтеуір, сондай біреудің бала ата-анасымен жатпау керек дегенін оқып алыпты. Секс бар, анау-мынау. Білмеймін, бала ұйықтап жатқанда жақындасатын едік. Оның үстіне баланы жанымнан тастағым келмеді. Қорықтым… Денни мен Шерлиден кейін.

— Әйтсе де ақыры басқа бөлмеге жатқыздыңыз ғой, дұрыс па?

— Иә, — Биллингс кінәлі кейіппен жымиған болды. – Жатқыздым.

Тағы да ауыр үнсіздік.

— Мәжбүр болдым! – Биллингс жарылып сала берді. – Мәжбүр едім, бері қараңыз! Рита кеткенен кейін, Анау… Анау күшейіп алды. Тіпті… Жоқ, сіз маған сенбессіз. Бірде түнде үйдегі есік біткеннің бәрі сарт етіп шалқасынан ашылды. Енді бір жолы таңертең еденнен шолан мен сыртқы есіктің арасын жалғап жатқан балшық басқан із көрдім. Паркеттің беті лай-лай, айнаның бәрі сынған, ал ана бір дыбыстар… дыбысты айтсам…

Сиреген шашын саусағымен салалады.

— Оянып, көзіңді ашсаң, ештеңе жоқ сияқты, бірақ тың тыңдасаң – естисің, келе жатыр! Еппен басып емес, әдейілеп, еститіндей етіп жаныңа келеді! Жүрісі жеңіл өзінің. Сен болсаң… көзің бақырайып жатырсың… жұмуға да қорқасың, кім біледі, бәлкім дәл осы жолы ақырын ғана күліп, үстінен батпақтың иісі шығып, қолын тамағыңа салып, қылқындыра бастайтын шығар…

Биллингс қуарып кетті, дірілдегенін басуға тырысты.

— Сондықтан баланы жаныма жатқыза алмадым. Өзім үшін қорықтым. Себебі арамыздағы ең әлсіз Энди еді, Анаған да керегі сол ғой. Солай болды да. Түн ішінде айқай салды, мен батырсынып, бар жігерімді жинап, бөлмесіне кіргенде, Энди төсектің үстінде тұр екен… «Бүжәй… Бүжәй… папама барам» дей береді…

Дауысы баланікіндей жіңішкеріп, фальцетке ұласып кетті. Төсекке тығылып, жиырылып алды.

— Бірақ жаныма алып жата алмадым. Ала алмадым, түсінсеңіз етті… Бір сағаттан кейін тағы айқайлады, бірақ бұл жолы үні құмығып шықты. Мен бұл жолы күтіп отырмай, бірден жүгірдім. Кіріп келіп едім… АНАУ ұлымды сілкілеп тұр екен… мойын омыртқасы сырт етіп сынған соң, барып жұлқылағанын қойды…

— Сіз қайттіңіз?

— Қаштым. Алды-артыма қарамай қаштым, — Биллингстің дауысы бәсеңдеп, бір қалыпқа түсті. – Түнгі кафеден бір-ақ шықтым. Зәрем зәр түбінде қалмады. Алты шыныаяқ кофені бір-ақ іштім. Бірінен кейін бірін. Осыдан соң ғана үйге қайттым. Таң атып қалған еді. Бірінші кезекте полиция шақырдым.Біз бөлмеге кіргенде, Энди жерде жатыр екен. Бір тамшы қан құлағында бітеліп, қатып қапты. Шоланның есігі төрт елідей ашық тұр екен.

Үндемей қалды. Доктор Харпер сағатына қарады. Елу минут өтіпті.

— Медбикеге барып, қабылдауға жазылыңыз, — деді ол. – Маған келіп тұратын боласыз. Сейсенбі, бейсенбі ыңғайлы бола ма?

— Басымнан өткен дүниені айтып берсем деп едім, басқа ештеңе жоқ ойымда. Жаным жеңілдесе деп едім. Полицияға өтірік айттым ғой. Бұрын да осылай төсектен құлайтыны бар еді дедім. Сенді. Не істейді енді? Кәдімгі оқиға. Мұндай қайғылы жайттар жиі кездеседі. Ал Рита бірден түсінді. Қалай екенін білмеймін… бірақ… бірден түсінді…

Қолын бетіне қойып жылап жіберді.

— Мистер Биллингс, әлі талай әңгімелесеміз, — деді доктор Харпер сәл үнсіздіктен соң. – Іші-бойыңызды жеп бара жатқан кінә сезімінен арылуға аз да болса көмегім тиеді деп үміттенемін. Бірақ бұл үшін сіз өзіңіз уайым-қайғыдан азат болу керексіз.

— Өзім де соған жете алмай жүр емеспін бе? – Биллингс басын көтерді. Қызарған көздерінен үрей мен үміт көрінеді.

— Әзірге күмәнім бар, — Харпер жайлап айтты. – Сонымен, сейсенбі, бейсенбі?

Біраз үнсіздіктен соң Биллингс:

— Жау алғыр психиатрларды-ай осы, бопты, дегеніңіз болсын, — деді.

— Қабылдау бөлмесіндегі медбикеге барып жазылыңыз, мистер Биллингс. Күніңіз жақсы өтсін.

Биллингс мырс етті де, бұрылып та қарамастан кабинеттен шықты.

Медбике жоқ екен. «БІР МИНУТТАН КЕЙІН КЕЛЕМІН» деген жазуы бар хабарландыруды ғана көрді.

Биллингс кабинетке қайта бас сұқты.

— Доктор, медбике болмаса…

Ешкім жоқ.

Шоланның есігі төрт елідей ашық тұр екен.

— Тамаша, — деген құмығып шыққан дауыс естілді ішінен. Мұны айтқан аузын балдырға толтырып алған сияқты. – Тамаша.

Биллингс орнынан қозғала алмады. Тек шалбардың ауын сулап, бұтына жіберіп қойғанын ғана сезді.

Шоланның есігі ашылды.

— Тамаша, — деді Бүжәй жарыққа шығып.

Сазарған көкжасыл қолына доктор Харпердің маскасын ұстап алыпты.

Қазақшаға аударған @qisyq.

Орысшаға аударған Сергей Таск. «Неделя», No 27, 1990 ж.

«Астана қаласы әкімдігінің Халықты жұмыспен қамту орталығы» КММ Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру шеңберінде жұмыссыздарға арналған «мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешісі» (міндетті түрде педагогикалық білімнің бар болуы) мамандығы бойынша тегін оқытуды бастайды.

Оқу мерзімі 3 ай, оқу барысында 16 759 теңге көлемінде шәкірт ақы төленеді.Оқу ағымдағы жылдың 1 тамызынан ұйымдастырылады.Оқуды сәтті аяқтағаннан кейін біліктілікті иеленуі жайлы куәлік беріледі және жұмысқа орналасуға көмек көрсетіледі.

Барлық сұрақтар бойынша көрсетілген мекен-жайға келіп, хабарласыңызлар: Халықты жұмыспен қамту орталығы, Бейбітшілік көшесі, 25 үй ІО «Өркен». Анықтама телефондар: 954416, 578978.