2016 жылдың 23 желтоқсаны Қарағанды облысы әкімінің орынбасары Әбішев Жандос Ақылсерікұлының қатысуымен Қарағанды облысы аумағында жастар ортасында танымалдылыққа ие болған жемісті ғылыми, шығармашылық, кәсіби және қоғамдық жұмысы үшін облыстың 14 жастан 29 жасқа дейінгі жас азаматтарына берілетін Қарағанды облысы әкімі сыйлығының лауреаттарын іріктеу жөніндегі комиссиясының шешуші отырысы өтіп, жеңімпаздар анықталды (әзірге құпия).

Жеңімпаздарды құттықтау салтанаты ағымдағы жылдың 28 желтоқсанында өтеді. Жеңімпаздар жайында толық ақпаратты салтанатты табыстаудан кейін жариялайтын боламыз.
<

Президент Нұрсұлтан Назарбаев: «2020 жылға дейін қазақ­стан­дық­тар­дың 95 пайызы мемле­кет­тік тілді игеруі керек» деп үлкен бастама көтергені ел есінде.
Бірақ алдағы 3 жыл ішінде айтулы межеге жету мүмкін бе? Түптеп келгенде бұл «Мәңгілік ел» патриоттық жоба­сы­мен де үндесетін бастама екені анық. Бұл орайда Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты директорының орынбасары Анар Мұратқызы Білім және ғылым министрінің тапсырмасымен Жиілік сөздік жасалып, баспаға дайындалып жатқанын жеткізеді. Бүгінде 6 млн 700 мыңнан астам сөз қолданыстан тұратын мәтін базасы дайындалып, шамамен 39 мыңға жуық тілдік бірліктің жиілігі анықталған. Тіл маманының айтуынша, адам жиілік сөздіктегі бастапқы сөзден 1000-сөзге дейін білсе, қазақ тілінің 70 пайызын түсіне алады.

– Президенттің мемлекет ал­ды­на қойған тілді игеруге қатысты тап­сырмасымен қатар, «Қазақстан – 2050» стратегиясында айтылған мақ­сат-мұраттарды бүкіл халық қол­дап отыр, – деп бастайды әңгі­ме­сін Анар Мұратқызы: – Елба­сы­ның, әсіресе, 2020 жылға дейін қа­зақстандықтардың 95 пайызы мем­лекеттің тілі – қазақ тілін білуі ке­рек деген сөзін бәріміз қуана қа­был­­дадық. Тіл білу – қажеттілік. Бұл межеге жету үшін нақты істер ат­қарылуы керек. Президенттің Ұлт жос­пары мен «Мәңгілік ел» пат­риот­тық платформасы – мем­лекет­тік идеологияның негізіне айналып отыр. Бұл тұрғыдан айтсақ та, қазақ тілінде сөйлейтін халықтың санын арттыру – мемлекеттік тілдің мәр­те­бесін көтеретін, оның қолданыс ая­сын кеңейтетін тапсырма ғана емес, сондай-ақ бұл – біздің еліміз­дің ел болып қалатын, болашаққа нық қа­дам басуға жол ашатын баста­ма.
Әлемде қазақ тілін ғылыми тұр­ғы­дан зерттейтін жалғыз мекеме – Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты. Мұнда іргелі және қо­лданбалы зерттеулер тұрғысынан бар­лық мамандар тек қана ғылыми ізденістермен айналысады. Сөйтіп, қа­зақ тілін түркі тілдерінің бір тар­мағы ретінде қарастырады, әлемдік лингвистикадағы синхронды және диахронды, яғни тарихи лингвис­тика тұрғысынан зерттейді.
– Егер осыншама зерттеулер жү­зеге асса, неге тіл жалпыұлттық қол­данысқа жетпей отыр? Әлі күнге дейін айтылатын мәселелер – қа­зақша дұрыс әдістемелердің жоқ­тығы, 12 жыл орыс мектебін оқыған ба­ланың қазақ тілін білмей шығуы, шен­ділер үшін қазақ тілінің амандасу мен қоштасу тіліне айналып отыр­ғандығы, тағысын тағылары...
– Бүгінде көпшілік қазақша сөй­лейді, бірақ оның сапасы жо­ғары болмай жатыр. Бұл проб­ле­ма­ны әлеуметтік тілтаным тұрғысынан қарас­тырған мамандар мәселенің ше­шімін тілдің қоғамдық беделін арт­тырумен байланыстырады, кез кел­ген тілдің корпустық дамуы оның имиджі мен беделіне тәуелді еке­ні рас.
– Яғни, қазақ тілінің беделі тө­мен дегіңіз келе ме?
– Қазақ тілінің әлеуметтік бе­де­лі тәуелсіздік алған жылдан бері бұ­рын жетпеген шыңдарына жетті. Бі­рақ әлі де оның осал тұстарын кө­теретін шаралар керек. Осыған қа­тысты тағы бір мәселені Білім жә­не ғылым министріміз Ерлан Са­ға­диев анықтап отыр. Ол қазақ ті­лін екінші тіл ретінде үйрету әдіс­темесінің әлсіз тұстарын, қоғамның сұранысына жауап бере алмай отырғанын айтып жүр. Расында да, орыс мектебінде бала он жыл бойы қазақ тілін оқиды, бірақ бітіріп шық­қан кезде неге қазақша еркін сөй­леп кетпейді? Он жыл оқыған ба­ла қоғамдық өмірдің кез келген са­ласында қазақ тілін өз мақсатына қа­рай қолдана білуі керек емес пе?
– Бұл мәселені шешу үшін сіздер не ұсынып отырсыздар?
– Жыл басынан бастап тиісті жұ­мыстар атқарып, Білім және ғы­лым министрлігі әдістемені же­тіл­діру бойынша лексикалық ми­нимум­ның негізінде тілді үйретуді ұсы­на бастады. Сөйтіп, мамыр айын­да Тәуелсіздік алған жылдан бері бірінші рет Тіл білімі институ­ты­ның табалдырығын аттаған алғаш­қы министр – Ерлан Сағадиев бо­лып, ұжымға тіл үйрету әдісте­ме­сі­нің негізі ретіндегі қазақ тілінің жиі­лік сөздігін жасау тапсырмасы бе­ріл­ді. Ол қазақ тілін оқыту әдіс­темесін жетілдіру үшін оның ғы­лы­ми лингвистикалық платф­ор­ма­сын жасақтауды алға тартты. Бұл тап­сыр­маларды Институт жыл басы­нан бері әзірлеп келе жатқан «Қазақ ті­лінің ұлттық корпусын жасау жә­не әзірлеу» жобасы аясында орын­­дауға бел буды. Тіл білімі инс­титуты түркі елдерінің ішінде алға шығып, алғашқы жиілік сөздіктерді профессор Қ.Бектаевтың жетек­ші­лі­гімен өткен ғасырдың 70-80 жыл­дары-ақ шығарған болатын, ал қа­зіргі сөздігімізді филология ғы­лым­дарының докторы, профессор Асқар Құдайбергенұлы Жұбанов­тың іргелі еңбектеріне сүйеніп жа­сап отырмыз.
Әр заманның жиілік сөздігінің өз ерекшелігі, сол уақыт кезеңіне, ор­тасына, т.б. талаптарына қарай айы­рым белгілері болады. Өзге тілді мек­теп баласына арналған қазақ ті­­лін үйрету құралдары, оқулығы тиім­­ді болуы үшін онда балаға тү­сі­нік­ті сөздердің басым қолданылуы аб­­зал. Ә деп тіл үйрене бастағанда ба­­ла кез келген емес, белсенді қазақ сө­­зін оқып үйренсе, оны күнделікті ор­тасында жиі естігендіктен, са­на­сына жеңіл сақтап алады, ал ондай сөз­дер «ауыздан шығуға» асығып тұра­ды да, баланың сөйлеп кетуіне түрт­кі болады. Әдістемешілер мен оқу­лық авторлары, оқытушылар мен мұғалімдер, бала оқытып жүр­ген ата-аналар осындай сөздерді жиі­лік сөздіктен таба алады. Мұн­дай сөздік қазіргі қазақстандық кеңіс­тікте баршаға ортақ қоғамдық өмір салаларындағы тілдік ортада жиі кездесетін сөздерден құралуы үшін осы орталардағы мәтіндер ба­засында жасалды. Мәселен, жиі­лік сөздіктің ғылыми стилінің мә­тін базасына болашақта мектепте қазақ тілінде оқытылмақ болып жатқан кей­бір пәндерге қатысты, балалар энциклопедиясының, т.б. балаларға арналған пән әдебиеттерінің мә­тін­дері алынды. Көркем әдебиет стилі бойынша балалар әдебиеті мәтін­дері, әсіресе, бала тіліне салын­ған­да­ры, балаға икемделгендері көптеп жи­налды, публицистикалық стиль бойынша балаларға арналған мер­зімді басылым мәтіндері сұрып­тал­ды. «Балапан» телеарнасындағы әр­қилы ауызша бағдарламалардың стенограммасын қағазға түсіріп алдық, бұлар сөйлеу стилі мәтін­де­рінің базасына енгізілді. Осылайша, 6 млн 700 мыңнан астам сөз қолда­ныс­тан тұратын оқу дискурсына тән, оқушы баланың күнделікті тіл­дік ортасын қамтитын тілдің 5 н­е­гізгі стиліне қатысты жиілік сөз­діктің мәтін базасы қалыптасты.
– Оның ішінде ең көп қолданы­ла­тын сөздер саны қанша?
– Сөзтізбесі 39 мыңға жуық сөз­ден тұратын жиілік сөздік жасалды. Сөз­тізбеде о баста бұдан көп сөз бол­ды, алайда оларға сараптама жа­сау барысында варваризмдер, жер­гілікті сөздер сияқты әдеби нор­маға жат қолданыстарды шығардық. Кез келген тілде негізгі мағынадан гөрі қосымша мағына үстейтін кө­мек­ші сөздер жиілігі жағынан жо­ғары болып келеді. Қазақ тілінде де «бер», «бол» сияқты көмекші етіс­тік­тердің, «мен», «және» сияқты шы­лау сөздердің жиілігі жоғары. То­лық мағыналы сөздерден «бала», «сөз», «қазақ», «адам», «ел», «жер», «тіл» сияқты сөздер жоғары жиілік­тен көрініп отыр.
– Бала үшін 39 мың сөз тым көп емес пе?
– Иә, 39 мың сөздің барлығы қа­зақ тілін екінші тіл ретінде үй­реніп жүрген балаға қажетті бол­май­ды, әрине. Соның ішіндегі бі­рін­шіден бастап бастапқы 7 мың­ға дейінгі сөз мектеп түлегінің мем­ле­кет­тік тілде сәтті коммуникация жа­сауы үшін қажет болып қалуы әб­ден мүмкін. Біз мұны танымал пе­дагог, әдіскер, тілтанушы ғалым­дар­мен және Назарбаев зияткерлік мектептері тәжірибелі мұғалім­де­рімен, еліміздің білікті ұстаздары­мен біріге анықтап жатырмыз. Бір ерек­шелігі, біздің жиілік сөздікте мә­тінді қамту пайызы деген көр­сеткіш берілген. Ол көрсеткіштің маңы­зы зор, мәселен, сөзтізбедегі бі­рін­ші сөзден бастап 32-сөзге дейін­гі сөздерді білсеңіз, онда қа­зақша мәтіннің шамамен 20 пайы­зын, ал 78-сөзге дейінгі сөздерді біл­сеңіз 30 пайызын, 166-сөзге – 40 пайы­зын, 1-ден 311-сөзге дейін біл­сеңіз, 50 пайызын түсінетініңізді осы мәтінді қамту пайызының көр­сеткіші анықтап тұрады.
– Қазір әлеуметтік желілерді бай­қасаңыз, ағылшынның 800 сөзі не­месе 1000 сөзі арқылы тілді игеру курс­тары бар. Неге бізде осындай ша­ғын сөздіктер жасалмаған?
– Мұны дұрыс айтып отырсыз. Жиі­лік сөздіктің негізінде лек­си­ка­лық минимум дайындалғалы жа­тыр. Тілтанушы ғалымдар мен пе­да­гогтердің ортақ пікірі бойынша, шамамен 3000 сөзден бастап 5000 сөздің аралығында балаға қазақ тілін игертсе, онда оның мемлекет­тік тілде сөйлеп шығуына кепіл бар. Сол сияқты Білім және ғылым ми­нистрі орыс мектебінде баланың бірін­ші сыныпта үйренген 200 сөзі мек­теп бітіргенше, оқу жүйесінде бір­неше рет қайталануы керек деген та­лапты да қойып отыр. Осылайша, жыл өткен сайын оның тілдік қоры да көбейіп отыруы керек, ондағы әр­бір сөздің қайталануы да қадаға­лануы керек, сөйтіп, түлектеріміз мемлекеттік тілде кез келген ортада еркін сөйлеуі керек.
– Байқауымызша, ағылшын ті­лін­де бірінші кезекте етістіктер мен зат есімдерге көп мән беріледі. Біз үстеу, шылау, одағай дейсіз бе, бәрін де қамтығымыз келеді. Бәлкім, тілді ағылшын тіліндей жеңіл үйрету фор­масына көшкен дұрыс шығар?
– Әрине, оқытуды сөйлем құ­ры­лысы жеңіл мәтіндерден бас­та­ған абзал. Осындай талапқа сай оқу мәтіндерін құруға көмек болсын деп, ұсынылып отырған сөздікте әр­бір сөз табының жиілігі де шы­ғарылды. Демек оқулық не оқу ма­териалын құрастырушылар, сөз­дікке сүйене отырып, ең жиі қол­данылатын зат есімді, етістікті, сын есімді, үстеуді пайдаланып оңай сөйлемдер жасай алады.
– Бұл жиілік сөздіктің басқа сөз­дік­терден қандай артықшылығы бар?
– Институтымыздың ға­лым­дары қазақ тілінің әдістемесін жақ­сар­туға сеп боламыз деген игі ниет­пен бұл іске үлкен энтузиазммен кі­рісті. Сөздікте алғаш рет омо­ним­дер ажыратылды. Жалпы, кез кел­ген сөздікте омонимдерді, яғни бір­дей айтылып не жазылатын, бі­рақ мағыналары басқа сөздерді ажырату ісі ерекше күрделі, әрі көп ең­бекті қажет етеді. Орыс тілінің жиілік сөздіктерінің өзінде бұл мә­селе толық шешімін таппаған. Оларды ажырату ісін жеңілдету, яғни автоматтандыру үшін қазақ тілі­нің ұлттық корпусын жасау ке­рек. Біз бүгінде Қазақ тілінің ұлттық корпусына бастапқы тілтанымдық белгіленім қойылған 30 миллион сөз ­қолданыстық мәтін базасын ен­гіздік. Мұның өзі де жеткіліксіз, мә­селен, орыс тілінің ұлттық кор­пусы 300 млн сөз қолданыстан әл­деқа­шан артып кетті. Соның өзінде олар омонимдерді автоматты ажы­рату мәселесін шеше алмай отыр.
Бірақ, бұған қарамастан, инс­титуттың ғалымдары, жиілік сөз­дікте сөз таптарына қарай омоним­дер­ді ажыратты. Мысалы, «мен» де­ген шылау, сол сияқты «мен» де­ген есімдік бар. Яғни, сөздікте «мен» сөзі шылау және есімдік ре­тінде неше рет қолданылғаны бөлек көр­сетіліп тұр. Сөйтіп, бұл жиілік сөздіктегі мәліметтердің дұрыстық дең­гейі бұрынғы сөздіктерге жо­ғары. Екіншіден, сөздіктің түрлі нұс­қалары ұсынылды. Мәселен, әліп­билік-жиіліктік (сөздер әліпби бойынша тұрады) сөздіктен тұ­тынушы қажетті сөзді оңай таба қоя­ды. Жиіліктік-әліпбилік сөз­дік­те сөздер жиілігі бойынша орнала­сады, яғни ең жиіден ең сирек қол­даныс ретімен беріледі. Сол сияқ­ты қазақ тілінің барлық негізгі стильдері бойынша сөздердің жиі­лігі көрсетілді. Мәселен, ғылыми стильде «қара» деген етістік көбірек қол­данылады, ал көркем әдебиет сти­лінде «қара» сөзінің сын есімді омонимінің жиірек қолданылаты-ны бел­гілі болды. Тағы бір ар­тық­шы­лы­ғы, әрбір сөз табы бойынша жиі­лік бөлек берілді. Жоғарыда өзіңіз де ағылшын тілінде сөз тапта­ры­на қарай жіктеп, зат есім мен қи­­мылды білдіретін етістікті бірін­ші кезекте үйрететінін айттыңыз. Сол тұрғыдан оқулық құрастыру­шы­­ларға жеңіл болу үшін жиілік сөз­дікті әрбір сөз табы бойынша да алып шықтық.
– Бұл сөздік қашан шығып, әдіс­те­мелерде қолданылады?
– Бұл тіл үйрету әдістемесін жақ­сартудың мықты базасы бол­мақ. Жалпы, жиілік сөздікке қатыс­ты жұмыстардың барлығы аяқтал­ды. Қазір сараптамадан өтіп жатыр. Бұйыртса, алдағы уақытта оны ре­дак­торлық жұмысқа беріп, басы­лым­ға дайындаймыз.
Жалпы, кез келген пәннен оқу­лық жазғанда авторлардың жиілік сөздікке жүгінгені жөн болады. Екін­шіден, жиілік сөздік қазақ тілі­нің курстарын оқытатын жоғары оқу орындарының оқытушыларына керек. Қоғамдық-гуманитарлық ғы­лымның түрлі саласының зерт­теу­шілері үшін де қажет. Бұл – тілі­міздің қазіргі даму деңгейін, бет-бейнесін көрсететін сөздік. Сая­сат­керлер үшін де таптырмайтын құрал дер ем. Егер сіз халыққа сөзім жет­­сін десеңіз, онда жиі қолданы­л­а­тын сөздерден сөз құрауыңыз қа­­жет.
– Әңгімеңізге рақмет!
(сұхбатты aikyn.kz үшін дайындаған журналист Камшат Тасболат)

1-тур сұрақтары by asaubota

Бой қыздыру сұрақтары:

— Оқиғалар тізбегінен құралған танымал ертегі атаулары түрлі болғанымен бірнеше халықта бірдей сюжетпен айтылады. Барлығында да көңілді кейіпкерді ертегі соңында аяусыз өлім күтеді. Ертегінің қазақша атын атаңыз.
— Олимпиада ойындары және Футболдан Әлем чемпионатынан кейін ең ірі халықаралық іс-шара болып саналатын бұл шара бүгінге дейін 60 рет өткен. 61-нің девизін атаңыз.

1. Ламборджини автокөлігінің бір жарнамалық постерінде “Жоғары жылдамдығы 112 км/сағ” деген жазу жұлдызшамен белгіленген. Постердің төменгі жағында жұлдызшаға қандай түсініктеме берілген?

2. Жапония мен Кореяда 14 ақпан күні тек қыздар ғана жігіттерге сыйлық жасайды, Шоко күні деп те аталатын бұл күні көбіне шоколад сыйланады. Бір айдан кейін 14 наурыз жапондардың ұсынысымен Жауап күні немесе Ақ күн атанып кетті де, бұл күні тек жігіттер қыздарға сыйлық жасайтын болды. Ал кәрістердің ұсынысымен 14 сәуір Қара күн кімдерге арналған?

3. Қытай мен Тибет шекарасында өмір сүретін мосо атты халықты әйелдер басқарады. Мосоларда неке жоқ, үй қожайыны әйелдер өз туған үйлерінде тұра береді. Еркектер қалаған әйелімен бірге түнеп, таңертең өз үйлеріне қайтады. Балаларын бағуға да құқығы жоқ. Мосо еркектері тек қандай балаларды баға алады?

4. Балаларға арналған тамақ өнімдерімен танымал Nestle компаниясының логосында бастапқыда ұядағы балапан саны 3 еді. Бір ғасырдан астам өзгермеген бұл сурет 1988 жылғы ребрендинг кезінде өзгеріп, 3 балапанның біреуі кеміді. Ұядағы балапан санының не себепті өзгергенін табыңыз?

5. Ирландияның символдарының бірі жасыл үшқұлақты Әулие Патрик христиандықпен қалай байланыстырды? Мағынасын табыңыз.

6. Поло жейдесін алғаш киген поло ойыншысы емес, алаңда жыртқыштығымен танымал, бірнеше дүркін чемпион француз теннисші еді. Бұл жейде түрі осы спортшы арқылы танылды, спорттық карьерасынан кейін жеке брендіне айналды. Француз теннисшінің фамилиясын атаңыз.

7. 2009 жылы бір ІТ журнал танымал компанияның жаңа өнімі туралы мақалада компания логотипін сәл өзгертіп иллюстрация жасайды. Логотиптің сол жақ төменгі бөлігін, оң жақ бөлігінің астына қояды. Бұл өнімнің атауын нақты атаңыз.

8. 2016-ның хит әндерінің бірінің қайырмасында көпшілік ойлағандай есірткі туралы емес, жігіттің сүйікті қызына арналған бір теңеу сөзі айтылады. Румын тіліндегі бұл сөзді аударып көріңіз.

9. Соңғы, бітіруші соққыларымен танымал волейболшы Гамоваға канадалық журналистердің қойған лақап атын атаңыз.

2-тур сұрақтары by RaymbekEgemberdiev

Сергіту сұрағы:
— Өзбектерде белгілі бір жағдайларда қыздарға Фатима және Зухра есімдерін беру дәстүрі бар. Қандай сирек кездесетін жағдайларда олар қыздарға Назира және Надима деген есімдер береді?

Сұрақтар:

1. Жақында танымал журналдардың бірінің мұқабасы көпшіліктің назарын аударды. Егер ол жерде кейбір жазылған сөздерді қысқартсақ, яғни, абревиатураға айналдырсақ, «DSA» деген абревиатура шығар еді. Бұл өте нәзік әзілмен қатар, шынымен де саяси жағдайдың көрінісі. Сұрақ, журналдың мұқабасында кім бейнеленген?

2. 1985 жылы ойлап шығарылған нәрсені Википедия I, J, L, O, S, T, Z латын әріптерімен байланыстырады. Бұл не нәрсе?

3. Екінші дүниежүзілік соғыстан соң сицилиялықтар арал Италия құрамында қалуына қарсы болды. Өздерінің армандарында олар арал болашағын 49 санымен байланыстырды, бірақ олардың бұл армандары орындалмайтын еді. Егер біздің уақытымызда сицилиялықтар осы арманына қайта оралса, олар басқа санды таңдар еді. Қандай?

4. Жыл сайын шамамен 2500 адам 16-хромосомы рецессивті болуына қарамай, 16-хромосомы доминантты ген болатын адамдарға арналған құралдарды пайдалану кезінде жазатайымнан қайтыс болады. Біз мұндай адамдарды қалай атаймыз?

5. Кейбіреулер, бұл марканың кез-келген өнімі басқа фирмалар үшін нормаға, ережеге, канонға айналып кетеді деп есептейді. Егер сіздер бұл компанияның атақты ұранын таба алсаңыздар, марканы да таба аласыздар деп ойлаймын. Бұл қай марка?

6. Ежелгі Рим құдайы Помона тек өзінің ғажайып бақшасымен әуре болды және тұрмыс құру туралы мүлдем ойламады. Бірақ, құдай Вертум өжеттік көрсетіп оның алдына әр түрлі кейіппен қайта-қайта келе берді. Төртінші рет келгенінде Помона ақыры оның жары болуға келісім берді. Вертум қандай табиғи құбылыстың құдайы еді?

7. Бірнеше жыл алдын Байқоңырдағы бір ғимарат қайта жабдықталды. Жабдықтардың қатарында ескі кесілген газ баллондары да бар еді. Олар сол ғимарат қызметкерлері тарапынан күн сайын пайдаланылады. Қызметкерлерді немесе бұл қандай ғимарат екенін атаңыз.

8. Лондонда тұрғызылған ғимарат қарама-қарсы тұрған машиналарға зақым тигізе бастайды. Осы оқиға туралы жазылған мақалада белгілі бір аңыз еске алынып, қандай ғалым туралы айтылады?

9. Осы жылы жазда Қазақстан сайттарының бірінде мақала жарияланды. Мақалада, 1847, 1848, 1852 деген сандар кездеседі, автордың пікірінше (яғни менің) бұл тізімде 2016 да болуы керек еді. Мақаланың тақырыбы “Олар Қазақстанға оралды”, сұрақ: мен “олар” сөзімен қандай сөзді алмастырып тұрмын?

Қосымша қойылған сұрақтар:

— 1971 жылы шығарылған автомобиль модельдерінің бірі көз тартатын қызыл түске боялды, брэнд атауы да соған байланысты қойылды, логотипі де соған қатысты. Осы автомобильді шығарған компанияны атаңыз.

— Бір топтың мүшелері екінші дүниежүзілік соғыстан қалған орларға әрдайым түсетін еді. Алыстан қараған адамға, бұл процесс жер астына кіріп бара жатқандай, топыраққа көміліп жатқандай болып көрінетін еді. Ал шын мәнінде жай ғана музыканттар репетиция жасап жатқан болатын. Бірнеше жыл өткен соң бұл топ қалай атала бастады?

— Энштейн 1929 жылы өзінің елу жылдық мерейтойында көптеген құттықтаулар қатарында X-тан хат алды. Бұл хатта X Энштейнді Sie Glucklicher" [зи глЮклихер] — «бақытты адам» деп атайды. Энштейннің оны неге бұлай атап тұрғанын сұраған жауап хатына X, Энштейннің теориясын түсінбейтін адамдар оны талқылауға дәттері бармайды, ал бірақ X теориясын кім көрінген талқылайды деп жауап берген. X-тің фамилиясын атаңыз.

Дүниежүзілік экономикалық форумның Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексінің жыл сайынғы қорытындысында Қазақстан ғылым саласында жұмыстарын белсенді жүргізуде деген тұжырым жасалыпты.

«Ғылыми-зерттеу ұйымдарының сапасы» көрсеткіші бойынша Қазақстан 2015 жылы 81-орында болса, биыл 63-орынға көтерілген. «Жоғары оқу орындары мен бизнестің ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардағы әріптестігі» көрсеткіші бойынша республикамыз 66-орынға шыққан (2015 жылы 88-орында болатын). «Инженерлер мен ғалымдардың қолжетімділігі» көрсеткіші бойынша біздің еліміз 8 орынды артқа тастап, 64-орынға табан тіреді.

Еліміздің білім беру жүйесінің басқа параметрлері бойынша да даму байқалады. Мәселен, «Орта біліммен қамтылу» көрсеткіші бойынша Қазақстан 138 елдің ішінен 21-орынға шықты (2015 жылы 42-орында еді). Мектептерде интернетке қолжетімділік те жақсарған – былтыр осы позиция бойынша 71 орында болсақ, биыл 29-орынға бір-ақ шықтық. Сарапшылар математика және жаратылыстану пәні бойынша білім сапасының жақсарғанын да атап өтуде. Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан екі пунктке көтерілді, былтырғы 71-орыннан 69 орынға шықты.

Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі (The Global Competitiveness Index) — бұл Дүниежүзілік экономикалық форум (World Economic Forum) нұсқасы бойынша экономикалық бәсекеге қабілеттілік көрсеткішнің әлем елдері арасындағы рейтингі және ғаламдық ауқымдағы зерттеу.

Бұл индекс Дүниежүзілік экономикалық форумның (World Economic Forum) әріптес ұйымдар желісімен, яғни танымал зерттеу институттармен және осы саладағы көшбасшы ұйымдармен бірлесе терең талдау жасай отырып жүргізілетін жыл сайынғы ауқымды зерттеу нәтижесінде есептеледі. Бұл ауқымды зерттеу әлем бойынша әртүрлі компаниялар басшыларының ғаламдық сауалнамасының нәтижелеріне және жалпыға қолжетімді статистикалық деректерге негізделеді. Ал, индекстегі білім беру жүйесінің сапасы нақты 12 көрсеткіш бойынша анықталады.

Бұл зерттеу 2004 жылдан бері жүргізіліп келеді және қазіргі таңда дүниежүзінің түрлі елдер бойынша бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің ең толыққанды кешені болып саналады.

2016 жылдың 12 желтоқсаны сағат 12.00-де Қарағанды қаласының «ТАИР» сауда үйінің 2-ші қабатында «САРЫАРҚА» күйін орындауымен домбырашылардың флэшмобы өтеді.

Атылмыш іс-шара ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған 25 жұлдызды күндер аясында "Ұлы дала Елі — Тәуелсіздігінің 25 негізі" атты іс-шаралар жоспарын орындау мақсатында өткізіледі.

КЕЛІҢІЗДЕР! КӨРІҢІЗДЕР!

ҚР өңірлерінде еріктілерді іріктеу шарттары:

1. ЭКСПО-2017 басталған сәтте кандидат 18 жасқа толуы тиіс, бірақ 80 жастан үлкен емес;
2. Ағылшын тілі бойынша тестілеуден немесе лингвистпен сұхбаттасудан сәтті өту;
3. Қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеру;
4. Денсаулық жағдайы туралы медициналық анықтаманың болуы;
5. Сотты болмау;
6. Қазақстан тарихы мен салт-дәстүрін білу.


Условия отбора волонтеров в регионах РК:
1. Достижение кандидатом возраста 18-ти лет на момент начала ЭКСПО-2017, но не старше 80-ти лет;
2. Успешное прохождение тестирования на знание английского языка, либо интервью с лингвистом;
3. Знание казахского, русского и английского языка;
4. Наличие медицинской справки о состоянии здоровья;
5. Отсутсвие судимости;
6. Знание истории Казахстана и традиции казахского народа.


Ұйымдастырушылар:
Қарағанды облысының жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы;
Қарағанды облысының жастар ресурстық орталығы.

Бой қыздыру сұрақтары:

— Скандинавтарда Ниссе, жапондарда Сегацу-сан, чехтарда Микулаш, беларустарда Зюзя. Қазақтарда ше?

— Қай компанияның өкілдері өз өнімдерін қолданбайтындарды “айкон” деп атайды?

— Азия Микс командасының биылғы пікірінше, ақшаны дәл осы бас киімде сақтаған дұрыс. Қандай?

1-тур сұрақтары by asaubota

1. Кездейсоқ сәйкестікті есепке ала отырып, Үндістанда Балалар Күні күздің қай айының нешесінде тойланатынын табыңыз.

2. Бәсекелестік нарығына 1930 жылы “Сол бағаға 2 есе ал” слоганымен кіріп келген бұл бренд 1988 жылы КСРО телевидениесіндегі алғашқы жарнама беруші ретінде де тіркелген. 2013-тен бері бізге “Өткеніңді құшақта, қазіргімен өмір сүр” атты слоганын ұсынып келе жатқан брендті атаңыз.

3. “ИКС — ел тұрақтылығы мен Тәуелсіздіктің белгісі” дейді Нұрсұлтан Назарбаев. Тәуелсіздіктің символы туралы ойымен Коко Шанель мен Пушкин де бұл тұжырыммен келісер еді. Елбасы айтқан ИКСті нақты атаңыз.

4. Википедиадағы көшпенділер туралы парақшада неокөшпенділер туралы да жазылады. Қазіргі өмірдегі өзгерістер, тұрмыстық жағдайларға байланысты көшпенді немесе жартылай көшпенді жағдайда жұмыс істейтін кей санаттағы адамдарды неокөшпенділер деп атайды. Бұл санатқа әртістер, шоумендер, программистер, дизайнерлер, ғалымдар, маусымдық жұмысшылар, гастарбайтерлер кіреді. Неокөшпенділерді басқаша, танымал қандай сөзбен атар едіңіз?

5. Минск 88, Тбилиси 89, Баку 90, Душанбе 90, Рига 91, Вильнюс 91. Тізбектің басына Қарағандыны қоятын болсақ, жанындағы сан қандай болар еді?

6. 2 жыл бұрын Procter & Gamble компаниясы қорабында 88 саны жазылған өнім үшін көпшіліктен кешірім сұрады және 88 санында ешқандай жасырын мағына жоғын айтты. Бар болғаны 88 рет қолдануға жетеді-мыс. Сондай-ақ 18 саны жазылған өнімді де тоқтатты. Сынаушыларға брендтің атынан да жасырын мағына көрген екен. Бұл қай танымал бренд?

7. Мадагаскар аралының маңайында өмір сүретін су көшпенділері болып саналатын Везу атты тайпа өкілдерінің көбінің жер бетінде үйі жоқ, олар су бетінде өмір сүреді. Акула етін сатып күн көретін везулар табыстарының үштен біріне не алатынын нақты екі сөзбен жазыңыз?

8. Қытайда өлім жазасына кесілгендер үкім орындалғанға дейін бірнеше юаньдық БҰЛ үшін бірнеше сағат жұмысқа жегіледі. Ал 1912 жылы Теодор Рузвельт президент сайлауы науқанында БҰЛ арқылы өзіне жақсы пиар жасап алды. БҰЛ не?

9. 1916 жылы Петербор газеттері Сазонова атты кәсіпкер әйел ашқан 2 ерекше ресторан туралы жарыса жазады. Біраз жыл шетелде болып келген Сазонованың ресторандарында жұрт 1 рубль 45 тиынға қазір бәріне таныс нәрсемен алғаш рет танысады. Сазонова қай елде болып келген еді?

2 тур сұрақтары by MERmukhanov

1. 1905 жылы Францияда тұңғыш халықаралық конгресс өтті. Ол іс-шараға жиылған адамдар бір-бірімен аудармашысыз сөйлесті. Қай тілде?

2. Қазақта бір әулеттің келіндерін қалай атайтынын бәріміз білетін шығармыз. Көшпенділердің әскери дәстүрлері жайлы баяндай отырып, Таласбек Әсемқұлов ол атауды басқа тарихи алыста өмір сүрген бір әйелдер тобының атауымен байланыстыратын гипотеза ұсынады.
Ол қандай сөз?

3. Желідегі таралған арзанқол иллюстрацияда жазылуы бірдей екі түрлі әріптен басталатын сөздер жазылған. Екі сөздің алғашқы екі әріптерінің жазылуы бірдей. Сұрақ авторының пікірінше, екеуінің де бейнеленуі сәтті және дәлме-дәл емес, дегенмен ол екі сөзді атаңыз.


4. Түрік жұмбағын шешіңіз. Ол – бөлмеде, бөлме – онда.

5. Назар аударыңыздар, ойбастар!
1933 жылы Зигмунд Фрейд ирониялы түрде орта ғасырлармен салыстырғандағы прогрессті атап өтті, себебі, ол кезеңдерде Х-тарының орнында оның өзі болар еді. Қазақ фольклоры саналы адамдарды оның үстінен өтпеуге шақырады.
Біздің ойбастарда жатқан не?

6. Мәскеу мейрамханаларының бірінің шеф-аспазы бұл тағамға қойылған атаудың мәнін өзінше түсіндіреді: «Біріншіден, технология бойынша оны үсіру қажет. Екіншіден, Корсикада апельсиндер Бразилияда маймылдар сияқты көп». Не тағам ол?

7. Жасыл, жасыл, жасыл,
Жылады, жылады, жылады,
Айна, айна, айна,

Вознесенскийдің құрылымы ақ бұл өлеңін аяқтаңыз.

8. Жерорта теңізі ойындары – мультиспорттық аймақтық ойындар, спорттық жарыстар мерекесі. Жерорта теңізін қоршай жатқан әлемнің үш бөлігінің мемлекеттері қатысады. Соңғысы 2013-те өтті, келесісі 27 спорт түрі бойынша 2017-де болмақ.
Ал оның туында, эмблемасында белгіленген нәрсе/нәрселерді атаңыз.
9. Ницше ОЛарды жарқын, әдемі киініп алып, сағаттап бір орында тұра беретін сарай қызметкерлеріне теңейді. Кэроллдың кейіпкері Алиса Түйе королевасының қабылдауында крокетті ОНЫмен ойнайды. ОНың құрметіне отты қаруы бар неміс танктері аталды. Астанадағы ең басты көшелердің бірінің екіншісімен қиылысында да ОЛарды кездестіруге болады.

ОЛ не?

Сіздерді, 1 желтоқсан Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күнімен құттықтаймыз!
Ең алдымен, қазыналы Қарағанды – Елбасының еңбек және саяси жолының бастауы, алтын арқауы болғанын аса зор мақтанышпен айтамыз.
Қазақстанның азат ел болуы, мемлекетіміздің әлемдік қауымдастық алдында беделінің өсуі, тұрақтылық пен тыныштықтың орнауы, бұл әрине – Тұңғыш Президентіміздің ерен еңбегінің арқасы деп білеміз.
Облыстың миллиондаған жұртшылығы, әрбір жас азаматы – Елбасының барлық стратегиялық бастамаларын ілгері жылжытудағы тірегі, теңдессіз реформаларын жүзеге асырудағы білегі екенін ерекше сезінеді. Өйткені, Қарағанды – еліміздің индустриялық жүрегі болса, оның тірегі – әлбетте Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.
Елбасымыз тәуелсіздік жылдарында жастар саясатын жаңа белеске асырып, өскелең ұрпақтың жан-жақты дамуына, жалынды жастардың барлық бастамаларын қолдап, жастар саясаты басым бағытта екенін айқындап берді. Бұл – жас мемлекеттің болашағы жастардың қолында екендігінің анық белгісі.
Біз, Мәңгілік ел жастары – түтіні түзу ұшқан, ертеңгі күнге сеніммен қарайтын бақытты елде тұрамыз!
Бүгінгі күні Сарыарқа жерінде 130-ға жуық ұлт өкілдерін қамтитын 314 мыңнан аса жас азаматтар тату-тәтті өмір сүруде. Облыста өскелең ұрпақтың жан-жақты дамуына қажетті жағдай жасалған.
Сарыарқа жастары Елбасының саясаты негізінде қомақты табыстарға қол жеткізе беретініне сендіргіміз келеді. Жастарына айрықша көңіл бөлген мемлекеттің келешегі кемел, болашағы жарқын екені аян. Мәңгілік ел жастары еліміздің қарыштап дамуына бар күш-жігерін жұмсайды!
Барша Ұлы Дала Елін 1 желтоқсан Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті күнімен шын жүректен құттықтаймыз!!!

Ізгі ниетпен: Қарағанды облысының жалынды жастары!

Аптасына екі рет бейсенбі және жұма күндері сағат 12:00-ден 15:00-ге дейін елордалық Жұмыспен қамту орталығының мамандары келушілерге жұмыс табуда көмектеседі. Осы уақыт ішінде Жұмыспен қамту орталығының қызметкерлеріне 200-ден аса адам жүгінген, соның 25-і мамандықтары бойынша жұмысқа тұруға жолдама алды.

«Жолдамамен бірден жұмыс берушіге барған дұрыс. Көбінесе жұмыссыздар екінші, үшінші күндері барып, бос жұмыс орнынан айырылып қалады. Бүгін маған 15 адам көмек сұрап келді, бесеуі жолдама алды», — дейді «Әзірет Сұлтан» мешітінде жұмыс жүргізіп жатқан Жұмыспен қамту орталығының маманы Қанат Жұмабаев.

Оның айтуынша, осы күнге дейін еңбек нарығында электрик, слесарь, дәнекерлеуші сияқты техникалық мамандықтарға сұраныс жоғары.

Жұмыспен қамту орталығының мәліметтер базасында өзекті бос жұмыс орындарын ұсынумен айналысатын мобильді топтар мешіттерден басқа Орталық базарда, «Шанхай» базарында жұмыс істейді. Мақсат — елордадағы жұмыссыздық деңгейін төмендету үшін барынша көп жұмыссызды қамту.