Бүгінгі сұхбатымыздың қонағы — жас кәсіпкер, «Бүгін Групп» компаниясының бас директоры, ІТ-маманы Айбек Қуатбаев.

— Алғашқы сауалымызды қазақ математиктерінен кімдерді айтар едіңіз деп сұрасақ және бизнеске деген қызығушылығыңыз қай кезден басталды?
— Асқар Жұмаділдаев ағаны исі қазақ біледі. І курста еліміздің жас ғалымы, математик Дөрбетхан Сұраған, жанында Болыс Сәбитбек деген жігіттер болды. Болыс қазір АҚШ-та оқып жатыр, Дөрбетхан Нью-Йоркте оқып келді. Сосын Нұрғиса деген тағы бір жігіт болды. Империал Колледж деген Лондонның атақты университетінде білім алып жатыр. Бұлар математиканың соңына түскен таланттар. Өзім екінші курстың соңына қарай бизнеске қызыға бастадым.
— Студент кезіңізде АҚШ-қа барып қайтыпсыз. Ол жақтан түйгеніңіз қандай?
— Иә, екінші курстан соң Work and Travel бағдарламасымен АҚШ-қа барып қайттым. Ол жаққа барған соң, айналама зер сала қарай бастадым. Әлемде қатты байып, кейін кедей болып қалған, кедей болып өмір сүріп жүріп, кенет байып кеткен адамдар және әлеуеті тұрақты адамдар көп. Түсінгенім, адамдар жұмысты ақша үшін істемейді екен. Олар нарықта бар дүниені қалайша одан да жақсы, әдемі, ыңғайлы етіп жасаймын деп бас қатырады. Ақшаға қатты мұқтаж болса, аз пайызбен несие ала салады екен. Зәулім үйде тұрғысы келсе, қолжетімді ипотека рәсімдей салады. Инфляция өте төмен және 1-3% ғана.
— Бұған дейін бірнеше жыл бұрын бизнесімді IPO-ға шығарсам деген сұхбатыңыз шыққан. Қазір ол туралы не айтасыз?
— Иә, «7 күнге» (http://7kun.kz сайты — ред.) 2 жыл бұрын берген сұхбатым болатын. Шыны керек, қазір сайттан алшақ кеттік. Соңғы интернет жобаларымыздың бірі «Егемен Қазақстан» газетінің порталын жаңарту болды. Тұтынушылар өздері бізді іздеп келеді. Өзімізді жарнамалау жағына аса көңіл бөліп жатқанымыз жоқ. Алған бағытымыз қазір hard soft (құралдарды бағдарламалау) саласы. Мәселен, қазір көлік жолдарындағы жылдамдық, stop-сызықтарды анықтайтын бақылау камераларын өндіруші ірі компаниялары Қазақстан, Ресей, Венгрия, Қытайда бар. Камера құны 1 000 000 теңге тұрса, оған бағдарламасын қосып, Қазақстанға шетелдік компаниялар 5 000 000 теңгеге сатады. Біз осы жұмыстарды өз қолымызға алдық. Амал жоқ, корпусын, темір-терсектерін сырттан сатып аламыз. Себебі бізде темір-терсек өндіретін салалық компания жоқ. Өзіміз өндірейік десек, қымбатқа шығады. Негізінен кез келген құрылғыға бағдарламалық жүйе жасауға бейімделдік. Сонымен қатар, банктік жүйелердің бағдарламасын да әзірлей аламыз.
Қазіргі жобаларымыздың қаржылай айналымы 10 000 000 $ болды. Жартысынан көбі темір-терсек сатып алуға және қалғаны бағдарламалық жүйелер әзірлеуге кетеді.
— Бумеранг жобасы дегеніміз не?
— Беспилотник дрон құрастырғымыз келеді. Жұмыс істеу принципі келесідей: дронды ұшырасыз, жіберген жеріңізге барып, қайтып келеді. Ұшу бағытын Яндекс Карта, Google Карта координаталарымен белгілейсіз. Бұл — шекара қызметіне, құрылыс компанияларына, жол салушы компанияларына, ауылшаруашылық саласына қажет құрал. Әзірге дәл қай уақытта істеп бітетініміз белгісіз және келесі жылы халықаралық «Kadex» қару-жарақ пен әскери-техникалық мүліктер көрмесіне прототипін көрсетпек ниетіміз бар. Жобаның әрі қарайғы тағдыры белгісіз, бұл — энтузиазммен істеліп жатқан жоба.
— Еліміздің нарығында шетелдік IT-компаниялардың келтіріп жатқан ыңғайсыздықтары бар ма?
— Иә, біздің нарықта шетелдің компаниялары көп. Біз олармен, керісінше, серіктестік орнатып жұмыс істеудеміз. Мысалы, ол компаниялар өздеріне тиесілі жұмысты істеген соң, біздің компанияға тиесілі істерді бізге тапсырады. Сәйкесінше біз істей алатын жұмысты өзіміз істеп, шамамыз жетпегенін оларға береміз. Осылай жұмыс істеу арқылы біз шетелдік компанияларға төтеп бере аламыз және өзімізге пайда әкеле аламыз. Оларды тоқтату өте қиын, себебі елімізде маманданған IT-компаниялар өте аз.
— ІТ-саласының басқа елдерде дамуы қалай?
— ЖІӨ 20% Қазақстанда мұнайға тиесілі болса, Украинада ІТ-саласына тиесілі.
Өткен жолы екі жігітіміз Украинаға барып қайтты. Ол жақта 40 жасқа келген адамдардың өзі IT-саласына бет бұрып жатыр екен. Олардың жері қазба байлыққа толы емес, шикізаттары бізбен салыстырғанда аз. Сондықтан олар үшін табыс табудың қолжетімді және ыңғайлы жолы — IT. Біз комьюнити ұйымдастыруды қолға алудамыз. Украинада комьюнитилер жақсы дамыған. Яғни, білімдері мен тәжірибелерін өзара бөлісу, көмектесу жағы жақсы жолға қойылған. Бір-біріне өте жақсы көмектеседі. Білгенін жасырып қалу, айтпай, көмектеспей қою деген оларда жоқ. Посткеңестік елдердің арасында Украина мен Белоруссияның IT-саласы қарқынды дамуда. Ал Ресейге келер болсақ, олардың ЖІӨ жоғары көрсеткішке ие, мұнай-газ, тау-кен және басқа да ауыр және жеңіл өнеркәсіптердің сұранысының арқасында жақсы дамып жатыр.
Біздің нарықтағы шетелдік компаниялар бізге кедергі келтіріп жатқан жоқ және нарығымызда әлі игерілмеген, сұранысқа ие табысты бағыттар көп, оларда бәсекелестер аз. Сондықтан әзірге шетелдік компаниялар отандық компаниялардың бәсекеге қабілетті болуын шыңдайды және серіктестік мақсаттағы тәжірибе алмасу арқылы біліктіліктерін арттырады.
— Қазіргі таңда елімізде ІТ-саласын таңдаған жастар көп және көбі өз саласында жұмыс істемейді. Істейтіндердің өзі салыстырмалы түрде шетелдік ІТ-мамандарынан әлдеқайда төмен жалақы алады екен. Себебі неде деп ойлайсыз?
— Иә, өте орынды сұрақ. Еліміздегі ІТ-мамандары бізге көп сияқты көрінгенімен, салыстырмалы түрде жоғарыдағы аталған елдерден саны аз екен. Себебі оларда әрбір бесінші адам ІТ-ға қызығады. Сондықтан олардың ЖІӨ 20% ІТ саласына тиесілі. Біздің мамандар басын бастайды, толығымен тереңдеп игеретіндері аз. Сөйтіп, жұмыс жоқ деп қарап отырады. Мысалы, біздің компанияда жүйелік аналитик, жоба менеджері, аналитик, инженер сияқты ашық 3-4 жұмыс орны бар. Бұл мамандарды 3 айдан бері іздеп жатырмыз. Яғни, жұмыс берушілердің талаптары тереңдеп бара жатыр, ал жұмыс іздеушілердің көбі біліктілігін арттырмай, тоқтап тұр. Менің ойымша, жұмыс іздеушілер қазір қай компанияға қандай мамандықтар жетіспейді, соларды зерттеп, сол бағытты меңгеру керек сияқты. Өздеріңіз білесіздер, қарапайым компьютер ғана жөндеп, бірнеше редакторлық бағдарламамен жұмыс істеп көріп, «программистпін» деп айтатындар бар. Альберт деген таныс ағылшын ІТ-маманының: «ІТ-маман қандай программалау тілін меңгергені маңызды емес. Олар музыкант сияқты, бастысы есту қабілеті жақсы болса, кез келген музыкалық құралда ойнап кете алады екен». Сол сияқты, икемділік керек. Жалпы жас буынға, ІТ-саласына бет бұрып жатқан мамандарға айтарым, нарықта қандай талаптар қойылып жатыр, не нәрсеге сұраныс бар соны жылдам меңгеріп, сұранысқа ие маман болуға болады. Елімізде ІТ-компанияларының саны артып келеді, соған байланысты мамандарға да сұраныс арта түсуде.
— Big Data, әлеуметтік инженерия туралы, жасанды интеллект туралы не айта аласыз?
— Қазіргі таңда жасанды интеллект, Big Data салалары әлемдік драйвер бола алады. Мәселен, кезінде Жібек жолы, қазір мұнай салалары ауыз толтырып айтарлықтай жетістікке жетті. Дәл мұнай саласының орнын баспаса да, адамзат өміріне қажетті бір сала болары анық. Big Data күннен-күнге өсіп келе жатыр. Себебі адамдардың ақпарат алмасуы бұған себеп. Жиналған ақпаратты machine learning-ке салып, мәліметті адамзат игілігіне де, адамзатқа қарсы мақсатқа да іске асыруға болады.
— Елімізде ІТ-саласы бойынша қай бағыттар әлі де жетілдіру мен толықтыруларды қажет етеді деп ойлайсыз?
— Біздегі мемлекеттік органдардың өзара құжат, хат алмасу мүмкіндіктері әлі де толық дұрыс жолға қойылмай келеді. Басты себебі, меніңше, реформалардың жиі істеліп, бір үлкен жұмыстың соңына дейін аяқтала алмай қалуы себеп сияқты. Екіншіден, банк саласындағы cyber security жүйелері жақсы дамымаған, әлі де болса олқылықтары бар. Үшіншіден, жасанды интеллект саласы. Осыны көптеген кәсіпкерлер маркетинг саласында пайдаланғысы келеді.
Бізге түркі, ислам елдері арасындағы ІТ-нарықта бәсекеге шығуға болады екен. Сонымен қатар, жақында Катар мемлекетін зерттедік. Ол елдің бір қызығы, Израиль мемлекетімен жұмыс істегісі келмейді. Екіншіден, ол елде жергілікті ІТ-компаниялары өте аз. Үшіншіден, ол елдің билік тарапы жергілікті компанияларына сыртқы нарыққа жұмыс істеуге дұрыс жағдай жасай қоймаған. Көп араб елдерінің ІТ-нарығын үндістандықтар қамтамасыз етеді. Сондықтан біз де ол елдерге өз қызметімізді, өнімдерімізді шығара аламыз деп ойлаймын.
— Сөз барысында Украинаның ЖІӨ 20% ІТ-саласы қамтамасыз етеді дедіңіз. Қалай ойлайсыз, біздің елдегі ІТ-саласы осындай жетістікке жете ала ма?
— Еліміздің экономикасының 5 негізгі драйвер саласы бар. Олар: құрылыс, транспорт, агроөнім, өнеркәсіптік өндіріс, қызмет түрлері. Қазақстанда ЖІӨ 4%-дан 5%-ға өсті. Шамамен 160 млрд. доллар болса, яғни ол 9 млрд. долларға тең. Қазақстанда ІТ-саласы драйвер болуы қиын, себебі біздің ІТ-компаниялар шетелдерден қаржы әкелулері керек. Өкінішке орай, біздің ІТ-компаниялар сыртқы нарықты қойғанда, ішкі нарықтың өзін қанағаттандыра алмай келеді. Әрине, болашаққа позитивті көзқарастамын, ал қазір ЖІӨ-дегі көрсеткіштің елеулі бөлігі ІТ-саласына тиесілі болады деу қиын.
— Жоғарыда айтқан 5 драйвер салаға ІТ-саласын сүйемелдесек, ІТ-саласының қаржы айналымын қаншалықты жоғарылатуға болады?
— Әрине, бұл жағдайда ІТ-саласының қаржылай үлесі жоғарылай түседі. ІТ-саласы жалпы кез келген жұмысты оңтайландыратын, оны оптимизациялап ыңғайлы әрі жеңілдете түседі. Соның есебінен ЖІӨ өсе алады. Көлік саласына әлі де жаңа технологияны енгізіп, жүргізушілерге барынша ыңғайлы етуге болады. Ауылшаруашылық саласына жаңа технологияны енгізіп, басқаруды оңтайландырып және өнімділікті арттыруға болады. Жеріміз үлкен, оны бақылау, қадағалау, өсімдіктердің дұрыс өсуі бар, оны әрі қарай дамытуы бар, барлығына ІТ-технология қажет. Мысалы, Латвияда Big Data пайдаланатын бір ІТ-жоба бар екен. Олар әртүрлі жерлерге датчиктер орнатып, соның есебінен жер туралы түрлі мәлімет жинайды. Қай жер құнарлы, климаттық ақпарат, қай жерге қандай өсімдік өсіру қолайлы сияқты мәліметті фермерлерге сатады. Ондай мәліметті сатып алған фермерлер мол пайдаға кенеледі. Міне, осындай өнім істеуімізге болады. Кең жеріміздің егістік картасын істесек, қай өңірге не егу тиімді екені туралы мәлімет алуға болады, кәсіп істегісі келген адамдарға бағыт, еліміздің қазынасына кіріс әкелуге болады. Сөйтіп, 5 драйвер саланың жұмысын алға жылжытып, сыртқы нарыққа шығып ЖІӨ көтеруге болады.
— Еліміздің ІТ-мамандары шетелдік ІТ-компанияларда жұмыс істеуге қаншалықты лайық деңгейде?
— Қазақстаннан шетелге жұмыс істеуге кетіп жатқан мықты ІТ-мамандар бар. Бұған әлі де кінәлі біздің ІТ-компанияларымыз деп ойлаймын. Олармен әлі де мықты жобалар істеп шығаруға болар еді. Герман Грефше айтқанда, «миды экспорттап» жатырмыз. Әлемдік математика, физика, информатика пәндерінен олимпиада, ғылыми жобалар бойынша мектеп оқушыларымыз ТОП-30-ға кіреді. Бұл — үлкен жетістік. Яғни, елімізде ІТ-жүйесі дұрыс құрылмаған. Бұған мүмкін уақыт керек, мүмкін мемлекет тарапынан қолдау керек. Елімізден әлемге әйгілі бір компания шығатын болса, шетелдегі мамандарымыз қайтып келеді деп ойлаймын. Әлемнің 10 мықты Google, Microsoft, Amazon сияқты т.б. ІТ-компанияларын алып қарасақ, барлығында қазақ жігіттері жұмыс істейді. Бұл біздің мамандарымыз шетелдік үздік мамандармен бірігіп, бір деңгейде жұмыс істей алатындығын дәлелдейді.
— Сұхбатыңыз үшін алғыс білдіремін. Ісіңізге сәттілік тілейміз!

Сұхбаттасқан — Нұржол Табиғат

Қазақстан-ZAMAN газеті, №45 (1174), 9-қараша

http://kazakhstanzaman.kz/new/2017/11/09/айбек-қуатбаев-іт-мамандары-заман-тал/

Тақырыпта қойылған сұраққа бәрі "Әрине" деп жауап берері сөзсіз:). Сонда да бұл жөнінде өзімнің қосқан үлесімді жазып кетейін.

Дипломдық жобамның аясында жасалып отырған ақпараттық жүйені құру үшін Joomla-ны таңдаған болатынмын. Талаптар бойынша АЖ үш тілде құрылу керек болатын (қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде). Әрине бәріне мәлім жағдай — қазақ тілі Joomla-ның ресми аудармаларының арасында жоқ. Көптеген қолданушылар өздері аударып жүргені де белгілі. Интернет желісін шарлай келе Joomla 2.x нұсқасына қазақша аударма тапқан болатынмын. Алайда оны Joomla 3.x нұсқасына орнату үшін портировать еттім. Аударманы орыс тілінен тікелей жүргізгені де анық. Joomla 2.x нұсқасына арналған қазақ тілінде Админ панельдің толықтай аударылмаған болатын. Админнің қазақша нұсқасы қажет болмас деп мен де оны аударған жоқпын). Орысша Joomal 2.x пен 3.x нұсқаларында біраз айырмашылықтар бар екен, яғни 3.x аудармасына біраз жолдар қосылған. Оларды да толықтырып аудардым. Нәтижесінде Joomla 3.x арналған қазақша локализация шықты. Оны келесі сілтеме бойынша жүктей аласыз: Қазақша Joomla 3.x..
Орнату әдісі қарапайым — Расширение түрінде орнату.

«Көппен көрген ұлы той» демекші, Админ панельді де аударуға ат салыссаңыздар нұр үстіне нұр болады.

Егер аударуды жалғастырамын деген ниет болса, осы сілтемедегі мақаламды оқып шығыңыз.

ABBYY Fine Reader мәтінді қолмен термеуге көмектеседі. Ол бағдарлама PDF және сканерленген (н/е суретке анық түсірілген) кез келген баспа әріптермен жазылған мәтінді Word-қа аударып береді. Оның кереметтілігі жүзден астам тілде жазылған мәтіндерді тануында. ABBYY FineReader сіздің уақытыңызды үнемдеудің серігі).
Бағдарламаны іс жүзінде көру үшін ABBYY FineReader-ды берілген осы сілтеме бойынша жүктеп аламыз.
Орындалатын қадамдар:
Бірінші: бағдарламаны жүктеп, орнату.
Екінші: бағдарламаны баптау (қажетті тілді таңдау).
Үшінші: қағаз бетін сканерлеу (мәтінді Word-қа аудару).

Қасымда сканер болмағандықтан википедия сайтындағы мақаланы скриндап алдым.
Және мәтінді Word-қа жіберген кезде қазақша әріптерден қате кететін жағдайлар болады.

Алдыңғы мақаламда Смартфонда мәтінді компьютер арқылы енгізуге қажетті қосымшаны жазған едім. Енді осыда керісінше компьютерді Смартфон арқылы басқару қосымшасы жайлы қысқаша нұсқауды қарастырдым. Бұл қосымшаның нұсқалары Android-қа да, IOS-қа да бар.

WifiMouse – компьютерді смартфон арқылы басқаруға мүмкідік беретін қосымша. Бұл:
• сенсорды тышқан мен пернетақта орнына қолдануға;
• компьютерді сөндіруге, сөндіріріп-қосуға, ұйқыға жіберуге;
• ойнатқышты басқаруға;
• қажет десеңіз Презентацияларды да (Power Point) басқаруға мүмкіндік береді.
• Қажетті сілтемелер:
• Компьютерге: http://wifimouse.necta.us/
• Android-қа: Wifi Mouse
• Iphone-ға: WiFi Mouse
• IPad-қа: WiFi Mouse HD Free
Төмендегі видеода бағдарламаларды орнату процесін көрсеттім:

WIFI клавиатура – смартфон пернетақтасын компьютер браузерімен басқаруға көмек беретін қосымша. Яғни браузердің көмегімен смартфонда мәтіндерді теру мүмкіндігі бар.

Компьютер мен телефон арасында байланыс орнату үшін екі құрылғы да бір WIFI желіге қосулы болу керек.

Орындалатын қадамдар:
1. Бағдарламаны жүктеп алу үшін мына сілтемеге өтіңіз: WiFi Клавиатура.
2. Орнатқаннан кейін төмендегі терезе ашылады.

3. Қосымшаны баптап алуымыз қажет:

4. Бағдарламаны іске қосып, қызылмен белгіленген адресті кез келген браузердің адрес жолына тереміз.

Ол әр телефонда әртүрлі болады.

5. Бірақ «Жазу жазатын аймақта» терген мәтініңіз браузерде көрінбей, тек смартфонның мәтін аймағында көрінеді.

…
…
…

Android қосымшаларын Windows-та қолданудың көптеген жолдары бар. Соған байланысты түрлі эмуляторларды мысалға келтіруге болады. Ғаламторды шарлап, BlueStacks деген ыңғайлы да түсінікті бағдарламаны таптым. Бірақ оны эмулятор деуге келмейді, себебі Apk файлдарды ашатын Player-дың қызметін атқарады және ол эмуляторда қажет ететін барлық баптауларды автоматты түрде жасайды. Енді бағдарламаның өзіне көшейік.
1. Бағдарламаны мына сілтеме бойынша жүктейміз → www.bluestacks.com/
2. Оны орнатамыз (орнату процесі мен оптимизация 5-10 мин уақыт алады).
3. Орнатылып болған соң төмендегідей терезе ашылады.

4. Ендігі қадамда «пернетақтаны» баптап алуымыз керек. «Все приложения» бетіне өтеміз.

5. Настройки.

6. Дополнительные параметры.

7. Язык и ввод.
8. По умолчанию → «Аппаратура» дегенді сөнідреміз.

9. Тілді таңдаймыз. «Язык системый» сөндіріп, қажетті тілдерді таңдаймыз.

10. Келесі қадамда Настройки → Добавить аккаунт деп жәшік логинын жазу керек.
11. Поиск бетіне өтіп, Play Market-ке кіру үшін кез келген сөз жаза саламыз.

Ары қарай бәрі түсінікті).

Ескерте кететін жағдай: Бағдарламадан кіріп-шыққан сайын СЕГІЗІНШІ қадамды қайталап тұру қажет(((.

Бұл бағдарлама Android қосымшаларының мүмкіндіктерін зерттеуге, смартфоныңыз көтермейтін ойындар мен бағдарламаларды орнатып қолдануға ыңғайлы.

CMS Joomla-да құрылған сайттардың компоненттерін қазақшалау қиындық тудырмайды.
Мысал ретінде «Поиск» компонентін қазақшаға аударып көрсетемін.
Мен тәжірибе үшін локалды серверге орнатылған сайтты алдым. Ол үшін сайт орнатылған папкаға кіруіңіз керек. Шамамен осы суреттегідей папкаларды көресіз. Ішінде language→ru-RU деген папкаларды ашамыз.

«ru-RU» деген папкада «ru-RU.com_search.ini» деген файл қажет.

Ескерту! Өзгертетін файлды (құжат) көшіріп алыңыз.

Файлдың түпнұсқасын кез келген мәтіндік редактормен өзгертеміз. Сол жақтағы объект – сайттағы «Поиск» формасы, оң жақтағы – өзгеріске ұшырайтын файл.

Енді қалғаны орысшамен дос болсаңыз қазақшаға аудару қиындық тудырмайды).
Тек қана орысшы сөздерді өзгертеміз, қалған символдардың тыныштығын бұзбаймыз).
Болған соң файлды сақтап, браузердегі іздеу формасы ашылып тұрған парақшаны жаңаратсаңыз болғаны.

Егер құжатта аударылатын кейбір сөздер кездеспесе, онда оларды басқа құжаттардан іздейміз.

Мысал ретінде көрсеткендіктен толық аударған жоқпын.


Сөйтіп Joomla-ны Жұмекеге айналдыруды жалғастырамыз). Сәттілік тілеймін!!!

Смартфонды компьютердегі кез келген және басқа да смартфондардағы браузермен вебкамера ретінде қолдануға болады.
Сол кереметке қол жеткізу үшін бізге Google Play-дегі тамаша қосымша қажет:
Жүктеп алу: IP Webcam
IP WebCAM сіздің смартфонды желілік камераға айналдырады. Бастысы Wifi-дың сигналы жақсы болу керек. Қосымша ашылғанда ең бірінші көретініміз баптаулар. Менюдегі «настройки видео» деген бөлімде бейненің сапасын, өлшемін, фокусты, жарқылды, т.б. баптауға болады. Ал енді қосымшаны іс жүзінде көрейік.

Өз қалауыңызша бейненің сапасын баптап алуыңызға болады

1. Қосымшаны ашамыз.
2. Экранды төмен сырғытып, «Запустить» батырмасын басамыз.
Қосымша ашылып автоматты түрде видеокамераны іске қосқаннан кейін URL-адресті смартфонның экранына шығарады.

Ол әр телефонда әртүрлі болады.

Смартфонның бетінде көрсетіліп тұрған адресті (http://192.168.0.102:8080) кез келген браузердің адрес жолына жазамыз. Содан кейін смартфонда көріп тұрған бейне браузердің де бетіне шығады.

Тағы бір ыңғайлы етіп жасалғаны — смартфондағы IP WebCam-ға қажетті функцияларды тікелей браузерден басқаруға болатындығы.

Қайырлы күн!
Араларыңызда компьютерді қазақ тілінде қолданам дейтіндерін бар ма, бар болса, сіздерге төмендегі жаңалық пайдалы болады деген ойым бар. Кеңінен қолданылатын веб браузері Mozilla Firefox-тың қазақша нұсқасы бар болғаны туралы бұрынғыдан да білетін шығарсыздар. Кейбіреулерін оны біраз қолданып та көрген шығар.
Енді қазақ тілінде еркін бағдарламалар қатарына Libreoffice те қосылды. Бұрында болған (OpenOffice заманынан қалған) аудармасы кетірілді, және нөлден бастап жасалды. Міне, жүктеп алу сілтемесі. Орнату кезінде қазақ тілін таңдау керек болады.
LibreOffice және Firefox қазақша аудармалары стиль жағынан бірдей. Біреуіне үйренсеңіз, екіншісін де қолдана аласыз.
Ұсыныстар, түзетулер не басқа пікірлеріңіз болса, біздің форумда қалдыруға болады.
Айпақшы, қазақша емлені тексерудің жаңа сөздігі жасалып жатыр.

Скриншоты кат астында.

Рас, алғашында мені жұрт программист дейтін. Жұрт дегені, тамыр-таныс, көз көріп қол ұстасып амандасқан шағын орта ғана деп мақтан етіп жариялаудан басқа вариант жоқ. Мектепте пайнтпен үйшік салғанға мәз болған кездер де жоқ емес. Себебі, аспаннан түскен жоқпыз ғой. Алғаш көк экранды қызықсыз программаның көмегімен төртбұрыштың ауданын есептеп шығаратын программа жазып шығарып, кәдімгідей ғылымға бас сұғып жемісін көріп отырған адамша нәтижесіне масаттана іштей қуанатын кездер, фотошоппен монтаждаулар (яки өзіңнің жеке суретіңді кистпен батпитып бояп, болмаса фифтисенттің басын кесіп, орнына контрасты сәйкеспейтін сапасыз суреттен қиып алған сопақша басты орналастырып, мәмбеттік шедебір әзірлеп, мирге қоятын кездер ше). Жоқ, оны да білмейтіндер «Уау! Хакер!» дегенде, көзді жұмыңқырай төмен қаратып қалатын кездер таныс па? Әрине. Тек бқл жерде әділдік еместігін де мойындау керек. Пиннекл мен мовие мейкер қалып кетпесін. Әйтсе де, программист деген мамандық бүгін жойылып барады. Бұл заңдылық. Резюмеңізде "Қосымша жетістігім — ағылшын тілін білемін" деген сияқты, белгілі бір (майкрософт Офис, Адоб, Автодеск т.с.с) программаларда жұмыс жасай алатыныңыз бүгінде қарапайым қосымша «білімге» ғана айналып шыға келді.

Компьютері НТЛДР ис миссинг! деген қате шығарды ма, дереу алып НТЛДР файлын жүктеуші дискке Виндовс папкасының жанына көшіре сал, кетті әрі қарай жұмысын жалғастырып. Мұндайда, көлігінің дөңгелегі жарылған адам да өзі дөңгелегін ауыстырып алмай ма, сол сияқты жағдай. Қысқы маусым келе жатыр, көлігіме қандай диаметрлі қай сападағы қай брендтің дөңгелегін аламын деген сияқты, видеокартасын жаңартқысы келген адам да осындай параметрлерге сүйеніп қажет тауарын өзі таңдай алатын күндер жетіп қалыпты.

Дизайнер өз тәрелкесінде: дизайнын әзірлеп, оны өзінің "қосымша білімі" арқылы бір бағдарлама арқылы компьютер көмегімен жұртқа демонстрациялап жатыр; Суретші өзінің суретін салып, оларды орналастырған күйі компьютерлік программаға салып, «косымша білімінің» көмегімен шағын скрипт жазып, сызғанына жан бітіріп анимация әзірлеуде. Физик амиго да қарап қалмай, белгілі бір мақсатты орындауға арналған оқушыларының лабораториялық жұмыстарын жеңілдету және озық техника көмегімен түсіндіру үшін, Си тілімен өзінің мыжық дәптеріндегі сызбаларын программалап, тәуір программа жазып шықты. Ал кіреберістегі бұғалтыр тәте, 1с-тің айлық кварталдық есептеу жұмысын жеңілдету үшін, жеке конфигурация программалап шығыпты. 1с программистке жалынбайды, себебі екеуінің де қолданып отырғандары бір программа, ал кварталдық есепті программисттен гөрі, есептік мамндығы бар бұғалтыр формулаларды жақсы түсінеді, керегі тек: бағдарламалау тілі: процедуралар мен функциялардың сипатталуы. Оны өз қажеті үшін меңгеріп алған. Программисттің ендігі қажеті жоқ. Ол ол ма, сырттағы дүңгіршектегі етікші де, әр келген аяқ киімнің параметрлері бойынша төлемін автоматтандыратын терминалға программа жазып шығыпты.

Сексенінші жылдары «ақ халат» киіп, абайлап кіріңдер, «компьютерге вирус жұқтырасыңдар» деген әңгімелер 360 градусыңыз бірнеше рет айналып, бесіктен белі енді ғана шығып жатқан бала өзіне логин ашып алып, гуглдан сүйікті персонаждарының өнерін тамашалап отырса, ол ешқандай да программитс деген сөз емес, қарапайым қолданушы. Ал оның компьютерді жетік меңгеруі, кім болса да тек заман талабына ілесуші адам ретінде қабылдауға болады.

Қап. Қайда сол программисттер? Олар — түгел халық. Әр маман классикалық бағдарламалаудың негізінен хабардар болып жатса, кешегі «ағылшын тілінен хабары бар» модерн маман иесі, бүгінде және бір қосымша білімді қажет етуі айқын білінуде.

Сонымен қатар, программалаудың майын тамызатын нағыз программисттер де өте қажет! асылы, ондай мамн иелері тек бір ғана саламен айналысады. Сайт жасаушы мамандардың қарапайыи құрамымен танысайық: Жоба жетекшісі, дизайнер, кодер, үйлестіруші css маманы, сео мамн, контент менеджер, дайын жобаны басқарушылар тобы т.с.с.