"Желтоқсан оқиғасын" қалай түсініп жүрміз?

«Желтоқсан оқиғасы» Тәуелсіздік әперді ме?

     Күмәнім бар. Бірақ осылай айтқаным үшін қаншама адамнан балағат естігенімді санап тауыса алмаспын :) Өйткені 16-желтоқсан қарсаңында әлеуметтік желілерде тәуелсіздігімізді алып берген желтоқсаншылар деген пікір белең алып жүр. Тіпті сол оқиғаға қатысқандардың өздері осы пікірді алға тарта беретіні жасырын емес. Тікелей айтпаса да, жанама түрде. Тіпті баспасөз беттерінде де кездесіп қалып жүр. Блог - kokbori: Желтоқсан оқиғасын қалай түсініп жүрміз?Рас, «Желтоқсан оқиғасы» қазақ тарихында ауыр да қасіретті парақтың бірі болып жазылары белгілі. КСРО атанған қанқұйлы алып машинаның алдына қаймықпай қарсы шыққан батырларды қалай құрметтесек те, артық болмас. Бірақ...
     Кішкене кезімнен бері естіп келе жатқан осынау «Желтоқсан оқиғасы» туралы қаншама шығарма, қаншама деректерді оқыдым. (Яғни қазір құпия құжаттарға қолы жетпейтін, тек желтоқсан туралы іздеген адамның қолына түсетін құжаттар мен тарихи деректерді қарасаңыз, осы сұраққа мен сияқты күдік келтіретініңіз белгілі). Сонда да дәл тақырыптағы сұраққа жауап таба алмадым. Сөз көбейтпей, неге күмән келтіретінімді қысқаша айтып кетейін.
     Айталық тәуелсіздікті кімнен алдық? Әлбетте, КСРО-дан. Ендеше нақты құжаттар мен тарихи деректер, шетел баспасөзіндегі шолуларға қарасақ, «қызыл империяның» құлауына «қырғи-қабақ соғыс», мұнай бағасының арзандауы, соның салдарынан рубльдің құнсыздануы, экономиканың әлсіреуі, қала берді КСРО генсекретары Горбочевтың ЦРУ-дың адамы деген пікір әлсіз болса да, баспасөздерде аз айтылып жүрген жоқ. Ал желтоқсан оқиғасының ықпалы туралы бірде-бір дерек естімеппін.
     Әрине, оқиға туралы деректердің бәрін оқып шықтым деу мүмкін емес. Бірақ баршаға қолжетімді құжаттарды оқып шыққанда, күмәнім қоюлана түсті. Негізі бұл пікір кейінгілерді 1991 жылғы 16-желтоқсанда қол қойылған «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңымен шатастырып алғаннан туындаса керек.
     Ал енді «Желтоқсан оқиғасына» оралайық. Сол кезге көз салсақ, ең маңызды бір сұрақ туындайды:

16-желтоқсанда жастар тәуелсіздік үшін күресті ме?

     Тағы да күмәндімін. Біріншіден, деректерге қарағанда жастар шеруі 17-желтоқсанда басталды. Әлбетте, оған түрткі 16-сы күні Г. В. Колбиннің Қазақстан Компартиясы ОК бірінші хатшысы болып тағайындалғаны екені рас. Бірақ біз айтып жүрген оқиға ертесі басталып еді ғой.
Блог - kokbori: Желтоқсан оқиғасын қалай түсініп жүрміз?     Екіншіден, шеруге шыққан жастардың қолында "Әр халықтың өз ұлттық көсемі болу керек" деген ұранмен қатар, «Ленин идеясы жасасын!» плакаттар да болған. Бұл нені білдіреді?
     Демек, олардың ойларында КСРО-ны құлатайын, болмаса қазақ жеке шықсын деген «өзге пиғылды» ниет болмағаны көрініп тұр. Сонда олар қалай Тәуелсіздік алып бермек? Оның үстіне КСРО-ны сақтап қалу жөніндегі референдумда Қазақстан халқы «иә» деп жауап берген және одақтан ең соңғы болып шыққан мемлекет болды. Бұған әрине, басшылардың қатысы болар, бірақ сол кезде желтоқсаншылардың еңбегі қайда?
     Осындай жайттарға қарап, қорытынды жасасақ, «Желтоқсан оқиғасы» КСРО-ның тарауына негіз болған жоқ деген пікірге тірелеміз(Қазақстанның соңғы болып шыққанын ескеріп, КСРО-ның тарауы ұғымымен бір қарап отырмын).
Алайда, қазақ халқының өміріндегі маңызды кезең болғандықтан, оған нақты баға берілу керек. Алайда «әрі тарт, бері тартпен» әлі шешілмей келе жатқан мәселе бұл. Әлеуметтік желідегі жұртшылықтың да «Тәуелсіздік күні» қарсаңында жұлмалап жатқаны да осы сұрақ:

Желтоқсан оқиғасы: қозғалыс па, көтеріліс пе, әлде толқу ма?

     Мүмкін, 17-желтоқсан. Жарайды, қойшы ол маңызды емес. Маңыздысы қандай дүрбелең?
     Оқиға емес деушілер өте көп. Әй, сонда болған жағдайды оқиға демегенде, не деп атаймыз? Оқиғаның үлкен-кішісі болады. Бірақ олай айту баға беру емес қой. Сондықтан тағы бөлшектеп көрейік.
     Жалпы саяси қозғалыстың анықтамасы – өкімет билігі үшін күрес арқылы қазіргі жағдайды өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып, оны нығайтуға тырысқан қоғамдық күштерді айтады екен. Осы жағынан аздап келеді. Бірақ қозғалыстың нақты сипатында белгілі бір мерзімді болмай ма? Бастаушысы, басқаруылуы, ұйымдастырылуы тағы бар дегендей… Ал деректер Желтоқсан оқиғасына Колбиннің тағайындалуы түрткі болғанын айтады. Басы да, аяғы да жоқ, өте қысқа мерзімді қозғалыс болуы мүмкін емес.
     Көтеріліс десек, бірден көз алдымызға қару ұстанған адамдар елестері сөзсіз. Басқа не болушы еді?! Аты айтып тұрғандай көтерілу, өре түрегелу. Қанша жерден стихиялы түрде болса да, көтерілістің де бастаушысы, ұйымдастырылу мерзімі болады. «Азаматтық көтеріліс» дегенді алға тартсаңыз да, ол аяқ асты пайда болмайды. «Бұрқ ету» деген тіркес әдеби шығармаларда болар. Әйтсе де аттан дегенде билікке қарсы атқа міне шапқан әрекетті қазақ тарихынан таба алмайсыз. Демек бұл нұсқа да «істен шықты».
Блог - kokbori: Желтоқсан оқиғасын қалай түсініп жүрміз?     Менің ойымша Желтоқсан оқиғасы толқуға көбірек келетін сияқты. Былайша айтқанда мемлекет ішіндегі билікке наразылық. Өйткені жоғарыда айтып өткендей, алаңға шыққан жастардың ойында егемендік алу, жоғары билікті құлату, болмаса коммунистерден азат болу болмағанын көріп отырмыз. Рас, Қазақ АКСР-ы басшылығына қазақ отырсын деген талап болды. Бірақ бұл ұлттық саясатты негізге алды деуге келе ме, тәуелсіздікті былай қойғанда? Жеке басты кемсітушілік салдарынан осындай жағдай болды деуге мәжбүр етеді тарихи деректер. Өйткені бұған ұлттық дейтіндей орыс пен қазақтың арасындағы шиеленіс емес, алаңға шыққан жастардың басым көпшілігі қазақ болғанмен, ішінде 26 орыс, 18 ұйғыр, 10 татар, 7 қырғыз, 4 өзбек, 4 кәріс және бірнеше (қарақалпақ, грузин, шешен, грек, украин, башқұрт) ұлтының өкілдері болғандығы дәлел бола алады (тапқан деректер бойынша бұл мәліметтер сол кездегі ішкі істер министрлігінен алынған).
     Көрдіңіз бе, тапқан-оқыған деректерім менің осылай ойлауыма әсер етіп отыр. Ал бұндай билікке қарсылық қазір әлемнің түкпір түкпірінде болып жатыр. Тіпті Еуропа елдерінде де. Бірақ бұны ешкім көтеріліс немесе қозғалыс деп атамайды. Толқу деп баға береді. Айталық Түркиядағы Гези саябағындағы талдарды кесуге қарсы наразылықтың соңы Ердоғанға кет деумен жалғасқан жоқ па? Онда да бірнеше адам өліп, мыңдаған адам жараланған еді.
Білем, сіздің көкейіңізде «жастар өзге ұлт өкілінің сайлануына қарсы шықты, Түркиядағыдай емес» деген пікір тұр. Бірақ ол да өтірік сөз. Өйткені Деректер Қонаевтың орнынан алынғанына емес, айдаладағы Колбиннің сайланғанына наразылық туғанын айтады. Әйтпесе оған дейін Қазақстанды кіл қазақ басқарып келмегені әмбеге аян. Аяқ астынан намысы оянып кетті дей алмаймын. «Колбин емес, елдегі өзге ұлт басқарса болмай ма» деген сарындағы пікірлерді көзім шалған-ды.
     Міне, қолым жеткен деректерді қарап отырып, мен түйген пікір осындай. Бұлардың барлығы әлеуметтік желілерде отырып, негізсіз пікір айтатындарға қарсы білдіретін ойым еді. Босқа даурығып, тарихты зерделеген ұрпақтың алдында өтірігіміз шығарғанша, нақты деректерге сүйенген артық болмас.
     Осындай негізсіз псевдопатриоттық әңгімелерді айтқанша,

«Желтоқсан оқиғасындағы» батыр ұл-қыздардың тұлғалық келбетін, азаматтығын неге кейінгілерге дәріптемеске?!

     Расында да, мемлекет «желтоқсаншыларды» бағаламайды, көтермейді, әлеуметтік жеңілдіктер жасалмайды деп билікті жамандаумен боламыз. Бірақ қарапайым халықтың өзі олар туралы керемет білетініне сеніміңіз кәміл ме? Билік тұрмақ айқайлап жүргеендердің өздері Қайрат пен Ләззатты, Ербол мен Сәбираны тек қана 16 желтоқсанда еске алатынын көріп жүр емеспіз бе?
     Неге?
     Оның себебі біреу-ақ! Біз олардың себебін саясатқа тіреп қойғанбыз. Билік мойындау керек, орыс мойындау керек, геноцид, біз қырылдық деп соңы өш алу керекпен аяқталады. Сонда біздің ойлап жүргеніміз кек пе? Мүмкін саяси ұпай жинау болар?
     Құрып кетсінші, мен үшін олардың бірі де бір тиын. Тіпті өліп кеткен боздақтар үшін де кектің қажет екеніне күмәнім бар.
Блог - kokbori: Желтоқсан оқиғасын қалай түсініп жүрміз?     Сонда не істеу керек?
     Дәріптеу керек. Бірақ жаңағы жалған ұрандармен, популистік жарнамалар емес, Қайрат, Ерболдарды кезіндегі Павлик Морозов немесе Ғани Мұратбаев секілді неге жастардың кумиріне айналдырмасқа?! Оларды ҰОС соғыс ардагерлерімен теңестіруге тырысып, дау тудырғанша, ұлттың намысын таптатпай, қазақ екенін көрсетіп кеткен ер екенін дәріптесек қой шіркін! Мағынасы мүлде жуымайтын ҰОС ардагерлерімеен емес, Алаш қайраткерлері, «Жас тұлпар» ұйымымен, «Целиноград оқиғасымен» бір қатарда қарастырған жөн емес пе?! Жас ұрпаққа «Желтоқсан оқиғасының» саяси мәселесін алға тартқанша, жоғарыдай айтып өткендей, Қайрат Рысқұлбектің «Мен алаңға қазақ қызын ұрып жатқандықтан келдім» деген бір ауыз сөзінің астында қаншалықты ердің ісі, ұлттың тәрбиесі жатқанын ұғындырсақ кәні?!
     Ол үшін билікті әурелеп емес, өз ұрпағымызға мақтанышымыз ретінде көрсете білсек, желтоқсан құрбандарының нағыз аңсаған арманы орындалған болар еді. Ол үшін «Қайрат Рысқұлбеков» атындағы «Ұлт батыры» деген халықтық атақ бересің бе, жыр дастан арнайсың ба, ән жыр арнайсың ба, өз шаруаң. Тек 16 –желтоқсандағы науқандық шараға айналдырмасаң бопты. Өйткені, тағы да айтам,
     Сенің популистік ұрандарың мен науқаншылдығыңның құны көк тиын!!!
Бөлісу:

16 пікір

asaubota
негізі ше қазір біздің қоғамға лидерлер жетіспейді. сол
zholantai
мына постты жұмыстан кейін қалып оқимын,
ken
Билік мойындау керек, орыс мойындау керек, геноцид, біз қырылдық деп соңы өш алу керекпен аяқталады. Сонда біздің ойлап жүргеніміз кек пе? Мүмкін саяси ұпай жинау болар?
Құрып кетсінші, мен үшін олардың бірі де бір тиын. Тіпті өліп кеткен боздақтар үшін де кектің қажет екеніне күмәнім бар
«Кек алу керек» деп жүрген ең болмаса бір адамды атай аласың ба?
kokbori
Жастарды қырғандар әлі де арамызда жүр, оларды жазалау керек, бұйрық берген Горбачевті соттау керек, өлтіру керек деген сарындағы пікірлерді оқымадың ба? Оқымасаң, әр жылғы 16-желтоқсан науқанында жарық көрген баспасөздегі мақалаларды оқып көр)
ken
Онда әлгілердің сұрап жүргені, сен айтқандай, кек алу деп аталмайды. Олар қылмыс жасағандардың жазаға тартылуын талап етуде.
«орыс мойындау керек, геноцид, біз қырылдық» деп келіп тізбегіңді «соңы өш алу керекпен аяқталады» дегенің оқырманға әлгілер орыстан өш алу керек деп ұрандап жүр екен дегендей ой туғызып тұр. Әдейі осындай екі ұшты етіп жаздың ба?

Жалпы, «олар өйткенше, бүйтпейді ме?» демей-ақ, өзің бірінші болып, соларға үлгі ретінде бүйте беруіңе не кедергі?)))
kokbori
Былай ғой, мен өзім тролит етпейтін адам болғандықтан, басқалардың қыртығанын елемейтін едім)) Бірақ жауап жазайын, керекке кірмегелі біраз бопты)) Бірінші сұрағыңда «билік мойындау керек» деген де сөзді аналардың жанына қойсаң, әдемі кетер еді. Екінші «Желтоқсан оқиғасы» туралы жазылған әдеби шығармаларды оқып көр. Көбіне орысқа қарсы жазылған. Ананы оқып болған соң Алматылық орыстарға жауыға қарайсың. Бұл да өш алу.
Екінші сұрағыңа: мен пікірімді білдірдім. Ал өйтпей бүйтпей жатпағанымды сен қайдан білесің деген ой туындайды)
ken
Енді болған нәрсені жазбаса тағы болмайды ғой. Және олар әдеби шығармаларда екен, сен айтқандай «науқан» кезіндегі жазбалар емес.
Бүйтіп жүрген болсаң, құптарлық екен. Сол сияқты әлгілердің де нені өйтіп, нені бүйтіп жүргені саған 100 пайыз белгілі болмаса керек.
Ал жалпы Желтоқсан оқиғасына қатысушылардың ерлігі айтылмай, жазылмай жатыр демес едім.
ken
Сенің популистік ұрандарың мен науқаншылдығыңның құны көк тиын!!!
Сенікі де науқаншылдықтың бір жалғасы сияқты ма, қалай?
kokbori
Мына сұрақтың жазылғанына екі сағат болыпты, ал мен бұл сұрақты қойған бойда, бетім қызарып өшіріп тастар едім))))
zholantai
«кендебайдыңтроллигінетүсіпғал» деп қарғаймыз ба енд?!
ken
Егер 17-желтоқсан жақындаған кезде Желтоқсан оқиғасын еске алу науқаншылық деп аталатын болса, онда құттықтаймын, осында биылғы науқанды сен ашып отырсың.)))
kokbori
Кезінде осылай қыртып отыратыныма мәз болатын едім)
ken
Желтоқсан оқиғасы орын алған дата жақындаған кездегі сол оқиғаны еске алуды «науқаншылдық» деген атаумен атап отырған өзің.
Сол оқиғаға қатысты оқыған биылғы бірінші жазбам — осы жазба.
ademi_alem
Кезінде осылай қыртып отыратыныма мәз болатын едім
Өзіншеееее боласыз ғой. ))))))
ken
Лениннің портретін ұстаған фотодағы плакаттан "Қазақ елі" деген жазуды көріп тұрмын.
ademi_alem
Жүйелі, жинақы, жақсы жазылған екен. Бұрын білмеген қарама-қайшылықтарды көріп отырмын. «Сонда не істеу керек?» деген сұрақтың жауабы менің ойымды дөп басып тұр.