Дежавю. Әңгіме

Адамның ерекше психикалық күйі, осы күйде адам қазіргі шақтағы жағдайы басқа бір уақытта өткендей көрінеді. Мысалға, өткен шақта болғандай сезімді кинода көрген бір эпизод тудыруы мүмкін. Бірақ, адам дежавю күйіне түскенде, неліктен, не себепті ондай жағдайға тап болғанын түсіндіре алмайды? Психолог мамандардың дежавю күйіне берген түсініктемелерінің бірі осындай.

Дежавюге ұқсас жағдай сипатталғанда күлкі келерліктей сенімсіз естілуі мүмкін. Өйткені ондай эпизодтар кинода жиі кездеседі.

-Е, осындай бір жағдай болып еді -деп айтпас бұрын оқиға қашан болғанын есіме түсірейін.

Қырық жасыма келгенде сіз оқып отырған естелігімді жаздым. Жиырма екі жыл бұрын болған оқиға маған кеше ғана болған оқиға секілді. Жас үлкейген сайын жылды құрайтын күндер саны азаятындай. Ересек адамдар «мен» нені айтып тұрғанымды жақсы түсінеді. Дегенмен, бар шындықты айтамын деп жүрек тұсымды ұстамаймын, кеше ғана болған оқиға десем де, ұсақ-түйектері есте қалмапты.

1991 жылдың күз кезі. Аяғым баспаған ауылға бірінші рет қонақ ретінде келдім. Таныс емес үйдің босағасын аттаймын. Алдын ала ескертіп қояйын, дәл осы үйдегідей орналасқан үйге бұрын-соңды кірген емеспін!

Кешкі сегіз шамасы, күннің қызарып батқан шағы. Автобуспен келіп, түсіп қалдық. Бізді жақсы қарсы алды, үйге кірер алдында аяқ астынан бүкіл ауылдың электр тоғы тоқтап, шамдары сөніп қалды. Тез арада қолдарына шам –лампаларды жаққан үйдің иелері бізді үйге кіргізе бастады. Сол кезде қалайша бас құда болып кеткенімді білмей қалдым. Қыз беріп жатқан жақтан жастармен ілескен бірен-саран қонақтың бірі болуы керек болғанмын.

Үйдің босағасын аттаған соң жоғарыда сипаттаған күй басталды. Қараңғы үйдің ішінде сүрініп қалмайын деп еппен қадам жасаймын. Бірақ, кейде көз алдыма келген көріністерге өзім таң қаламын. Алдыма келесі қадам жасағанда, күндізгі жарықпен бөлме қалай көрінетін суреті пайда болады. Үйдің бөлмелерінің қабырғаларында ілінген шымылдық арттарында, қуыстарда сандықтар жиналып тұрғанына дейін ақпарат берілді.

Дежавюді өз алдына қояйық. Өткені, келесі көрініс тек кинофильмдерде болуы мүмкін деп ойлайтынмын. Кең бөлменің төрт бұрышына шырақтар –лампалар қойылыпты. Ақ түсті матадан кимешек –шылауыштары және камзол киген, үлкен жастағы жиырма немесе отыздай әжелер жерде қаз-қатар отырғызылыпты. Олардың қарама -қарсы жағына мені отырғызған соң әжелер кезек-кезекпен көне өлеңдерді айта бастады. Бас құда күту рәсімдері орындалды. Көз алдымда бөлмеге кірмей тұрғанда көрсетілген сурет қайта-қайта оралып, алдымдағы болып жатқан жағдай менің басымды айналдырып жіберді. Осы кезде «нағыз құда» мені ауыстырды. Бізден қалып қойған. Жеткенше оның орнын уақытша басыппын.

Жалпы таныс емес жерді бойсына алмайтын жан болатынмын. Бұл жолы бәрі басқадай. Көрші бөлмеге кіргізді, сол-ақ екен, мені ұйқы басып, бірден ұйықтап қалыппын. Таңертең ертерек оятып алды. Жақсы демалыппын. Өзімді жақсы сезінгенім соншалықты, тұрып ән айтқым келіп кетті деуге болады. Ұйқыдан бір шаттық мейрамда көңіл көтеріп жүргендей сергіп шыққандаймын.

Сол жылдың күзі — сәтті жылдардың басы болды. Қандай сәтті жағдайлар болды, несімен есте қалды дейсіздер ғой?
— Бүгін, осы жазған әңгімем сол сәтті күндердің бірі ғой. Барлықтарыңызға сәттілік тілеймін!

31 желтоқсанда, 21:15 өзгерістер енгізілді.

P.S.: Дежавю кинода. Гайдардың «Операция «Ы» және Шуриктің басынан кешкен оқиғалары: Еліктірме» (1965 ж) кинокомедиялық новеласында Шуриктің қалайша емтиханға дайындалғанын айта кетуге болады.