ФУЭТЕ, ПАЧКА, ПУАНТТАР...
/Қысқаша шолу/
Би – өмірдің мәні. Ол қаншалықты күрделі болғанымен, соншалықты әдемі. Биді меңгеру үшін оған толық берілуің қажет.
Жалпы, кез келген би түрін және оның бағытын үйреніп алуға болады. Барлық бидің бастауы біреу ғана. Ол – хореография, яғни, би үйренуде күрделі шеберлік — хореграфияның негізгі әдістері мен ережелерін білген орынды. Бұндай күрделі хореографиямен айналысқанда мертігудің жиі кездесетініне қарамастан, бүкіл әлем бойынша балет өнері өз әйгілілігін сақтап қалуда.
Пластика, эстетика, сымбат, элеганттылық және жеңілдік – классикалық хореографияның басты ерекшеліктері болып табылады. Бұл қимылдарды басқа бір кез келген би түрімен шатастырып алу мүмкін емес. Хореография классикалық деп аталады, себебі, ол үлгі, эталон, ол кешегі, бүгінгі және болашақ мыңдаған хореографтардың туындыларының дамуының шыңы – ең әдемі де сұлу қимылдар.
Хореографияның жоғарғы сатысы болып балет табылады. Балет — синтетикалық өнер түрі, яғни әр түрлі жанрлардың үйлесімді жиынтығы: либретто (драматургия), музыка, би, бейнелеу өнері, мүсін, сексуалдық т.б.
Алматыдағы Абай ат. қазақ мемлекеттік опера және балет театрының әртістері, Болат Аюхановтың труппасынан:
ТАРИХҚА ҮҢІЛСЕК…
Ойлайтын едім, қалай бұл 4-5 ғ. бұрын шыққан биді бұзбай алып келе жатыр деп. Сөйтсем, оның сыры бұл өнердің тарихында жатыр екен.
Балет өнері 16 ғ. 2-нші жартысында Ренессанс дәуірінде Италияның солтүстігінде дүниеге келген болатын. Балет сөзі латынның ballere – билеу, итальянның ballare – билеу, итальянның ballo – би сөзінің balletto кішірейтіп көрсетілген сөзінен барып, француздың ballet — би деген сөзінен шығады.
Итальян князьдары сарайда аста-төк тойлар өткізгенді жандары сүйетін еді, ол кезде би билеу бұл тойлардың маңызды бір бөлшегі ретінде қарастырылатын. Алғашқы балет орындаушылары сарай аристократтарының өзі болған. Сарай бикештері мен кавалерлері үшін сарай сыртындағы «ауыл» билері жарамайтын болғандықтан, арнайы бимэейстерлер сарай билерін тәртіпке келтірумен айналысты. Барлық дворяндар қылыштасу өнерін үйренетін, осы қылыштасудың көп әдістері балетте қолданылды: мысалы, аяқты екі жаққа қаратып тұру. Бұл қалып дененің жан-жаққа еркін қозғалуына жақсы көмек береді. Сонымен, би ақырындап театрландырыла бастады. Алғашқы билер грек мифтеріндегі кейіпкерлерді сомдайтын еді…
Людовик 14-тің кезінде сарай балетінің қойылымдары өзінің ерекше даму шегіне жетті. Людовик өзі де билейтін болған. Ол 13 бимэейстерлерден тұратын алғашқы Саз бен әннің король академиясын құрды. Бұл әлемдегі балеттің алғашқы мектебі ретінде саналды. Академия директоры, корольдың ұстазы Пьер Бошан классикалық бидің бес негізгі позициясын анықтап берді.
Ол кезде әйелдер маска, парик, кринолиндер, ауыр көпқабатты ұзын асыл тастармен тігілген белдемше және астыңғы белдемше, биік өкшелі туфлимен билейтін болғандықтан, күрделі қимылдарды жасау оларға қиын болды. Пуант пен пачка, яғни балет белдемшесі ол кезде тіпті болмаған. Сол үшін еркектер балеті кеңінен таралды.
Франция королі Генрих 2-ге шыққан итальян аристократкасының арқасында балет Францияға таралады. Ол өзі қаржыландырып отырған алғашқы балет мектебі Францияда құрылады. Осыдан келіп барлық балет терминдері французша жасала бастады.
18 ғ. ортасына қарай балет Еуропада үлкен танымалдыққа ие болды. Еуропа Версальдың роскошына еліктеуге тырысты. 19 ғ. басында аяқтың ұшымен, яғни пуантта билеу басталады. Бұл Романтизм дәуірімен байланысты еді. Пуантта билеудің негізін салушы Мария Тальони деген итальян қыз. Оның әкесі Филиппо Тальони пуантты бойы қортық қызы үшін ойлап тапқан екен. Пуантты киіп, оған тұрған кезде қыздың бойы ұзара түскен. Міне, содан бері біз балериналарды пуантсыз елесетете алмайтын болғанбыз.
Мына суреттегі балерина Ләйля Әлпиева. 2012 жылы Ләйля Гонконгта өз балет студиясын ашып, жұмыс істеп жатыр.
ҚЫЗЫҚ БІРАҚ ОНША ЕМЕС МӘЛІМЕТ:
2001 ж. Сапармұрат Түркменбаши Түркменстанда балет билеуге тиым салды. «Мен балетті түсінбеймін. Маған не керек ол? Қандарында балет жоқ болса, түркмендерге балетті күштеп сүйгізудің қажеті жоқ», — деп, Ашхабадтағы Опера және балет театрын бұздырып тастайды. Одан кейін келген билеуші Түркменбашиның жолын жалғастыруда.
НЕ ПАЙДА
Классиканы қоршаған ортаның теріс күшіне қарсы инъекция десе де болады. Күйзеліске қарсы бірден-бір таптырмайтын құрал. Театр сахнасында билемеуіңіз мүмкін, дегенмен балетпен айналысуды кез келген жаста бастай беруге болады.Классикалық балет хореографиясын үйрету адамның сүйек және бұлшықет аппаратын тартуға бағытталады. «Ооооой, оны кішкентай кезден бастау керек» деген стереотип өткен күннің еншісінде әлдеқашан қалып қойған. Станокта жасалатын жаттығулар немесе экзерсис фигураңыздың тартыла түсуін қамтамасыз етеді, буындарды дамытады, қимыл-қозғалысқа грация беріп, сымбаттандыра түседі. Секірулер денені тартып, жүрісті жеңіл әрі әдемілендіреді. Майысқақтығыңыз артады. Белли-дансқа барып, толып кетуге болатын болса, бұл жерде арықтауыңызға кепілдік жетіп артылады. Бірталай энергия кететіндіктен, артық килограмдар ликвидацияға ұшырайды. 1,5-2 сағатта 2 кг. шашып тастауға болады.
Күш пен шыдамдылықты дамытады. Сіңірлер мен бұлшықетке серпімділік береді, ары-бері керіліп, жүре бересіз. Керілу баланы жеңіл босануға әсері күшті. Қимыл координациясы мен тепе-тең қалыпты дамытады. Целлюлитті болдырмайды. Иммунитет көтереді, дәрігерді ұмытасыз. Табиғи коллаген түзілетіндіктен, тонуста боласыз — сергектік кепілі. Сұлулық салонына бармасаңыз да болады.
Ең соңында тіп-тік, асқақ, сенімділік көрсеткіші және сап-сау арқа омыртқалы балет немесе король мүсінін алып шығасыз.
Би – өмірдің мәні. Ол қаншалықты күрделі болғанымен, соншалықты әдемі. Биді меңгеру үшін оған толық берілуің қажет.
Жалпы, кез келген би түрін және оның бағытын үйреніп алуға болады. Барлық бидің бастауы біреу ғана. Ол – хореография, яғни, би үйренуде күрделі шеберлік — хореграфияның негізгі әдістері мен ережелерін білген орынды. Бұндай күрделі хореографиямен айналысқанда мертігудің жиі кездесетініне қарамастан, бүкіл әлем бойынша балет өнері өз әйгілілігін сақтап қалуда.
Пластика, эстетика, сымбат, элеганттылық және жеңілдік – классикалық хореографияның басты ерекшеліктері болып табылады. Бұл қимылдарды басқа бір кез келген би түрімен шатастырып алу мүмкін емес. Хореография классикалық деп аталады, себебі, ол үлгі, эталон, ол кешегі, бүгінгі және болашақ мыңдаған хореографтардың туындыларының дамуының шыңы – ең әдемі де сұлу қимылдар.
Хореографияның жоғарғы сатысы болып балет табылады. Балет — синтетикалық өнер түрі, яғни әр түрлі жанрлардың үйлесімді жиынтығы: либретто (драматургия), музыка, би, бейнелеу өнері, мүсін, сексуалдық т.б.
Алматыдағы Абай ат. қазақ мемлекеттік опера және балет театрының әртістері, Болат Аюхановтың труппасынан:
ТАРИХҚА ҮҢІЛСЕК…
Ойлайтын едім, қалай бұл 4-5 ғ. бұрын шыққан биді бұзбай алып келе жатыр деп. Сөйтсем, оның сыры бұл өнердің тарихында жатыр екен.
Балет өнері 16 ғ. 2-нші жартысында Ренессанс дәуірінде Италияның солтүстігінде дүниеге келген болатын. Балет сөзі латынның ballere – билеу, итальянның ballare – билеу, итальянның ballo – би сөзінің balletto кішірейтіп көрсетілген сөзінен барып, француздың ballet — би деген сөзінен шығады.
Итальян князьдары сарайда аста-төк тойлар өткізгенді жандары сүйетін еді, ол кезде би билеу бұл тойлардың маңызды бір бөлшегі ретінде қарастырылатын. Алғашқы балет орындаушылары сарай аристократтарының өзі болған. Сарай бикештері мен кавалерлері үшін сарай сыртындағы «ауыл» билері жарамайтын болғандықтан, арнайы бимэейстерлер сарай билерін тәртіпке келтірумен айналысты. Барлық дворяндар қылыштасу өнерін үйренетін, осы қылыштасудың көп әдістері балетте қолданылды: мысалы, аяқты екі жаққа қаратып тұру. Бұл қалып дененің жан-жаққа еркін қозғалуына жақсы көмек береді. Сонымен, би ақырындап театрландырыла бастады. Алғашқы билер грек мифтеріндегі кейіпкерлерді сомдайтын еді…
Людовик 14-тің кезінде сарай балетінің қойылымдары өзінің ерекше даму шегіне жетті. Людовик өзі де билейтін болған. Ол 13 бимэейстерлерден тұратын алғашқы Саз бен әннің король академиясын құрды. Бұл әлемдегі балеттің алғашқы мектебі ретінде саналды. Академия директоры, корольдың ұстазы Пьер Бошан классикалық бидің бес негізгі позициясын анықтап берді.
Ол кезде әйелдер маска, парик, кринолиндер, ауыр көпқабатты ұзын асыл тастармен тігілген белдемше және астыңғы белдемше, биік өкшелі туфлимен билейтін болғандықтан, күрделі қимылдарды жасау оларға қиын болды. Пуант пен пачка, яғни балет белдемшесі ол кезде тіпті болмаған. Сол үшін еркектер балеті кеңінен таралды.
Франция королі Генрих 2-ге шыққан итальян аристократкасының арқасында балет Францияға таралады. Ол өзі қаржыландырып отырған алғашқы балет мектебі Францияда құрылады. Осыдан келіп барлық балет терминдері французша жасала бастады.
18 ғ. ортасына қарай балет Еуропада үлкен танымалдыққа ие болды. Еуропа Версальдың роскошына еліктеуге тырысты. 19 ғ. басында аяқтың ұшымен, яғни пуантта билеу басталады. Бұл Романтизм дәуірімен байланысты еді. Пуантта билеудің негізін салушы Мария Тальони деген итальян қыз. Оның әкесі Филиппо Тальони пуантты бойы қортық қызы үшін ойлап тапқан екен. Пуантты киіп, оған тұрған кезде қыздың бойы ұзара түскен. Міне, содан бері біз балериналарды пуантсыз елесетете алмайтын болғанбыз.
Мына суреттегі балерина Ләйля Әлпиева. 2012 жылы Ләйля Гонконгта өз балет студиясын ашып, жұмыс істеп жатыр.
ҚЫЗЫҚ БІРАҚ ОНША ЕМЕС МӘЛІМЕТ:
2001 ж. Сапармұрат Түркменбаши Түркменстанда балет билеуге тиым салды. «Мен балетті түсінбеймін. Маған не керек ол? Қандарында балет жоқ болса, түркмендерге балетті күштеп сүйгізудің қажеті жоқ», — деп, Ашхабадтағы Опера және балет театрын бұздырып тастайды. Одан кейін келген билеуші Түркменбашиның жолын жалғастыруда.
НЕ ПАЙДА
Классиканы қоршаған ортаның теріс күшіне қарсы инъекция десе де болады. Күйзеліске қарсы бірден-бір таптырмайтын құрал. Театр сахнасында билемеуіңіз мүмкін, дегенмен балетпен айналысуды кез келген жаста бастай беруге болады.Классикалық балет хореографиясын үйрету адамның сүйек және бұлшықет аппаратын тартуға бағытталады. «Ооооой, оны кішкентай кезден бастау керек» деген стереотип өткен күннің еншісінде әлдеқашан қалып қойған. Станокта жасалатын жаттығулар немесе экзерсис фигураңыздың тартыла түсуін қамтамасыз етеді, буындарды дамытады, қимыл-қозғалысқа грация беріп, сымбаттандыра түседі. Секірулер денені тартып, жүрісті жеңіл әрі әдемілендіреді. Майысқақтығыңыз артады. Белли-дансқа барып, толып кетуге болатын болса, бұл жерде арықтауыңызға кепілдік жетіп артылады. Бірталай энергия кететіндіктен, артық килограмдар ликвидацияға ұшырайды. 1,5-2 сағатта 2 кг. шашып тастауға болады.
Күш пен шыдамдылықты дамытады. Сіңірлер мен бұлшықетке серпімділік береді, ары-бері керіліп, жүре бересіз. Керілу баланы жеңіл босануға әсері күшті. Қимыл координациясы мен тепе-тең қалыпты дамытады. Целлюлитті болдырмайды. Иммунитет көтереді, дәрігерді ұмытасыз. Табиғи коллаген түзілетіндіктен, тонуста боласыз — сергектік кепілі. Сұлулық салонына бармасаңыз да болады.
Ең соңында тіп-тік, асқақ, сенімділік көрсеткіші және сап-сау арқа омыртқалы балет немесе король мүсінін алып шығасыз.
біздің елбасының домбыра тартып, ән айтқанынан ба, кім білсін, бірақ өнерге қарсылығы жоқ. сол үшін ол кісіге респект. түркменбаши сияқты болса қайтер едік? осы жақында ғана Астанада «Астана-опера» деген опера және балет театры салынып бітті. оны әлемдегі ең үлкен, ең зәулім театрлармен қатар тұр деп айтып жатыр. өнер адамдары қуанып жүр. мен үшін мақтаныш. Шыңғыс хан да қол астындағы елдің мәдениетіне тиіспеген дейді ғой тарих… ))
көбінесе гей сияқты көрінетін балерон емес, хореографтар. мысалы, мені маэстром түк те гей емес. өзі күледі "қыздарға қыздардың би қимылын үйретем деп, өзімнің манерам да қыздардікіндей болып кетті" деп. әйелі, 3 баласы бар. балетмейстер — бар болғаны оның кәсібі, мамандығы.
мына суретте Алматы хореографиялық колледжініің түлектері. Жігіттері сіздер сияқты кәдімгі жігіттер ))
екіншіден, керектіктерді кім айтты жәй ғана, қарапайым, кәдімгі жігіттер деп
ал анандай «нәзік» поза ол жай ғана балеттегі қолдың позасы бар болғаны. әркім мамандығына сай қимылдайды ғой енді ))
осы ше, Данияр-Алан, сіз былай актерлығыңыз бар сияқты, ия? өнерге жақын адамға ұқсайсыз ))
сіздің жазғандарға қызыққан сияқты, сатыпалды, гастарлардың пікірін көріп қалып едім...))
«Еркек адам билемейді, билетеді» деген принцип ұстанам қазір.
балет билей отырып та адам болуға болады. ))
өнердің түбіне түспесе, шедеврлер қайдан пайда болат кен? ))
менталитетімізге жат болса, жақсысын үйренейік те. оның үстіне ол өзі денсаулыққа пайдалы. айналыссаңыз остеохрндрозды да емдеп шығады. ал, бізде қазақтарда остеохондрозбен екінің бірі ауырады ))