Қисық сөздер. Үшінші сөз. Жүз

1. Сан. 100 саны қызық өзі. Бала кезден ол толымды, тұщымды, төрт тұяғы нық түскен дүниемен ассоциацияланады. «100-ге дейін санауды үйрендім» деуші едік қой. Өзім елуден кейін жаңылысып қалушы ем «алпыз тоғыз, жетпіз тоғыз, сексен тоғыздарды» тастап кетіп. Кейін пайызды үйрендік. Бағанағы 100 туралы ойымыз еселене түсті. 100% деген шегіне жетіп, шырқай дамыған, абсолютті болып көрінді.

Студент болдық. Несиелік жүйенің алғашқы жылдары ғой. Әр пәннен максимум 100 балл ала аласың. Одан да өттік. 90-95 балл «А», 95-100 «А+» деді. «А» дегеніміз бес балдық жүйеде 5-ке тең. «В» (4) алдық. «С» (3) құшақтап қызыл дипломшы атанбадық. Мектеп бітіру кешіндегі «Ал, енді, Димаш, мына „Алтын белгің“ жалғасын тауып, қызылға бітір» деген ағай-апайлардың сөзі жоққа шықты.

Студент кезімде біреу 100 000 жалақы алады десе «Ооо» деуші едім. Жұмысқа шыққан соң ол соманың берекесінің аз екеніне көз жетті.

Қазір 100 теңгеліктер жинап жүрмін. Алдында 0,3 банкіні толтырып, санасақ қырық мыңнан астам пұл шықты. Қазір түбінде бірдеңе сылдырлайды… Құдай берекесін берсін.

2. Келбет. «О, жүзіқара!» Неге екенін бет-әлпет мағынасындағы «жүз» сөзі маған осы тіркесті есіме түсіреді. Жақсы мағына емесі белгілі.

«Жүзге бөлінгеннің жүзі күйсін» деп Төле бидің креативтік танытып, «игра словты» жақсы қолданғаны қазір біраз ауыздың тіліне тиек болып жүр.

Жалпы, бұл жүзге қатысты қазақтың айтқаны көп екен. «Жүзі жанып», «жүзі жылып», «жүз көрісіп», «жүз тоқтатып», «жүз шайысып» деп кете береді… «Бет көрсе, жүз ұялады» дегені де бар. Суық жүзді болсақ та, суық ниетті болмасақ керек-ті.

3. Өткір жүз. Өткенде «Бегающий по лезвию» фильмінің атауын аудара алмай біраз отырдық. «Жүзбен жүгірген» десең елдікі шелектеп, кастрюлдеп емес, цистерналап кетейін деп тұр. Бірдеңенің (араның, пышақтың, қылыштың, бабочканың) жүзі десең, тағы болмайды. Сіз не деп аударар едіңіз (фильмнің мағынасына қарап емес, дәл осы тіркесті)?

4. Ұлыс. Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз. Бірі қауғамен, бірі қаламмен, бірі найзамен әуре болған үш топ. Өзіме үшеуі де жақын. Себеп: өзім орта жүздің қазағымын, нағашыларым ұлы жүзден, қайынжұртым кіші жүз. "Қарға тамырлы қазақ" деген, бармақбастыкөзқысыстыңдыссс…

5. "Іс жүзінде", "ғылым жүзінде"... Осы жердегі жүз не білдіреді екен? Меніңше, келбеттен, бет-әлпеттен шыққан сияқты.

6. Бұйрық райдағы «жүз». Бала кезден бір кадр: бес жастамын-ау. «Жүз, жүз, енді!» деп біреудің айқайлап жатқаны, өзімнің шым-шымдап суға батып бара жатқаным еміс-еміс есімде. Әйтеуір, бір жігіт шығарып алды. Кім екенін білмеймін. «Мир не без добрых людей».

Бұл не қылған бүйректен сирақ, сирақтан құлақ, құлақтан т… жә, бұл не қылған сентиментализм демеңіз. Бір ауық тақырып ауыстырғым келеді.

P.S. Мына пост «Керекинфо» еркін блог жүйесінде жазылған жүзінші жазбам екен. Тәубе дейін…