Қазақша сөйлеуді мода қылайық!
Кеше Астанаға бір қайынапам (қайынәпке) келді іссапармен. Негізі біз білетін аты орысша. Бірақ, кеше қонақүйге орналасып жатқан кезде байқағаным аты қазақша құжат бойынша. Әйелімнен сұрадым неге олай деп. Сөйтсем жездеміз өзгерттірген екен.
Олар Ақтөбеге жақын Алға қаласында тұрады. Орысшалау жер. Жезде де бұрын мен ең алғаш көрген кезде кәдімгі орыс-қазақ еді. Бір ауыз қазақша білмейтін. Ішетін, достары орыс, орысша сөйлейтін, қолынан бәрі келетін, ұзын шаш қоятын типустар болады ғой. Дәл сондай еді.
Кейін өзгерген. Алдымен өзі дұрыстап қазақша үйренген және салт-дәстүрді. Сосын бала-шағасына үйреткен. Олардың үйінде қазір орысша сөйлеуге болмайды, балаларына, немерелеріне ескертіп отырады "қазақша-қазақша" деп.
Қазір де сол образында ғой. Ішпейді емес ішеді, араласатын адамдары да орысша. Бірақ, ол қазақтармен қазақша сөйлеседі. Тіпті ай, күн аттарын да қазақша айтады. Кеше понедельник, декабрь деп отырып біртүрлі ұялып кеттім апайдан.
Айтайын дегенім ниет болса адам қазақша үйреніп, сөйлей алады. Ортам жоқ, айналам бәрі орысша деген сылтаулар қыршыған әңгіме. Адам үйренгісі келсе үйренеді.
Тілді дамытудың ең қарапайым әдісі осы — өзіңнен бастау. Өзің қазақша сөйлеп жүрсең айналаңдағылар да қазақша сөйлей бастайды. Қоғамда да әдемі қазақшамен сөйлей берсең мода болып қалыптасып кетеді.
Тілімізді мода қылайық достар!
Жүргізуші жәйлап айтты оған: "Қиналмай қазақша жауап бере бер, түсінеді ғой" деп.
Алда отырған бір әйел «неге, сіз екі тілде жауап беру керексіз» деді. Мен шыдамай "қазақ қой, түсінеді" десем. Әлгі әйел «жоға, заң бойынша екі тілде жауап берсін, жұмыста отырған жоқ па? „дейді.
Үндемей қоя салдым, “қойшы» деп ішімнен.
НАМЫС!!! НИЕТ!!! ТАЛАП!!! Осы үшеуі жеткілікті бізге қазақша сөйлеуіміз үшін!!!
Астанаға алғаш келгенімде қасымда досым бар дүкенге кірдік. Мен бардым да сатушыдан /орыс әйел/ нан беріңізші деп қазақша айттым. Қасымдағы досым маған қарап қалыпты аузы ашылып, Ол орыс қой дейді.
-Ну што!!! дедім де жалғастыра бердім!!!
Е-ма, Аршат дим, кім ол, Алғада тұратын креативщиктер?
Сонда таң қалғаным, шешен тілі өте кедей тіл. Күрек, ара, балта сияқты тұрмыс заттарының өзіне шешенше атау табыла бермейді. Бірақ, барынша өз тілдерінде сөйлеп, шешен тілін максималды түрде қолданады.
Менде ондай жоқ «тек қазақша» деген, көңіл күйге байланысты.
Сосын қазақы буындарды өзгертіп, қазақша сөйлесе де әдейі орысша акцентпен сөйлейтіндерге, сөйлемдегі орын тәртібін орысша қоятындарға, әсіресе: «Мен ойлаймын олар осылай істейді деп… » дейтіндерді, сосын: «А сағат қаныша болды?», «А мен бельмеймін», «И сосын айттым оған» деп тұратындарды естісем, оебу, мынау менің шалақазақшамнан жаман ғой деп ойлаймын. Меніңше, орысша сөздерді қазақша артикуляциямен айту, қазақ сөздерін орыс орфоэпиясымен айтудан артық.
"Әдемі" — орнына «Адьэмы»
шешес, табан астында "ң"-ға тілі келмей қалатындар да бар, сол профинцияңның өзінде-ақ.
ал мода жайлы күмәнім бар
бір әпкеміз кіші қызын кәріске берівед. қазақ тілін мойындайтын альтернативті тіл таппасаңыздар, ай, сол күмән сейілмей тұр-ау
Сол сияқты қазақ тілін дамыту туралы әңгімелер де қазақ тіліндегі барлық әңгімелердің топ ондығын басқаратын әңгіме ғой.
былай қарасаң қазақ тілінде сөйлеуді сәнге айналдырып жүргендердің ішінде баян есентаева бар. негізі, БАҚ жақсы әсер етеді.
шіркін, қашан отырады екенбіз "қазақтың тілі — дүниенің кілті, оны білсең көкірек көзің ашылады" деп
Орыс тіліне қатыссыз, қай тіл болса да оны жетік меңгеру мен керемет меңгеру деңгейі болады.
Керемет меңгергендерді ақын-жазушы, филологтардан, жалпы тілмен жұмыс істейтіндерден көріп тамсансақ, неге қарапайым адамның шешендігіне, тіл байлығы мен иірімдеріне тамсанбасқа?
Әлде Жапонның бәрі Мураками, Ағылшын тілдінің бәрі Драйзердің тілінде сөйлей ме?