«Менің атым Қожа» немесе қазіргі балалар образы

«Менің атым… Атымды айта бастасам, тілім таңдайыма жабысып қалғандай болады да тұрады.» деп басталатын Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесі бала көз қарасымен бейнеленетін шынайы өмірдің боямасыз суреттері арқылы оқырмандарының жүрегіне жол тапқан ерекше шығарма. Түн жарымына дейін шам жарығымен балғын бала махаббаты Жанарға «кеудесі толы сезімін сүйкектетіп», Абай атасына еліктеп, шабытын шақыра, ғашықтық ғазалдарын жазып, жыр арнамаушы ма еді?! Сол шақтағы ақылды тентек, озат оқушы, «жазушы боламын» деген арманшыл аңғал Қожаның образы езу тартқызып, қалай да сүйсіндірмей қоймайды, әрі сол бейнені бүгінгі балалар бойынан іздеп таба алмай еріксіз бас шайқайсың. Себебі, ол Қожа табиғатты сүйетін, шынайы поэзияны сүйетін.
«Ұлтының ұлт болуы үшін бірінші шарт тілі болуы. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай ашық көрініп тұрады» дейді Мағжан атам. Ендеше, қазіргі Қожаның сөз саптасынан, жүріс тұрысынан сары атырапта үдере көшкен қаймана қазақтың паң, сабырлы мінезін тани аламыз ба? Кешегінің Қожасы мен бүгінгінің Қожасының айырма, алшақтығы неде деп ойлайсыз?
Бүгінгі Қожаларды тәрбиелеудің басты құралы теледидар мен интернет екені белгілі. Қазақстандық әлеуметтік зерттеушілер «Балалар күніне орта есеппен алғанда өлімге қатысты 17 және қатыгездікке қатысты 37 көрініс көреді» дейді. Осылайша күнұзақ теледидарға телмірген бала ұлттық тәрбиенің уызына қайдан жарысын?!
Отандық телеэкранда жиі көрсетілетін «Алдараспан», «Зіл-Әзіл», «Наша Казаша» тәрізді әзіл-оспақ оспадар театрлар жас буын өкілдерін арзан күлкі мен бос сөзге үйірсек қылып, арман айдынынан алыстатып, талтаңдаған бос жүріске үйретеді. Ал бос қылжақтықтың түбі құлықсыздыққа, ықылассыздыққа, өмірдің мәніне ден қоймаушылыққа әкеп соқтырады. Содан да болар, мектеп жасындағы балалардың күнделікті сөз қолданыстарынан «басыңды қадаймын», «атсың», «лох», «базар жоқ», «копец», «прикинь», «братан» сынды сөздерді жиі еститініміз өтірік емес. Мектеп жасындағы балалар деппін-ау студент жастардың дені осындай сөйлеу стилін қолданатыны шындық.
Осы жерде Қара Қожамызға қайта оралмасқа амалың қалмайды:… Жайлаудан қайтып келе жатып, «жұпар аңқыған кең жазықтың төсінде» қиял құсын қияға сермеп: «Абай мен Қасымды қаншы оқысам да менің сусыным қанбайды. Қайталап оқи бергім келеді, оқи бергім келеді… Мен Құрманғазы мен Дәулеткерейдің күйлерін тыңдағағанда өзімді өзім ұмытып кетемін. Махамбет жырының әр сөзінің астарынан дүрсілдеген ат дүбірін, қарш-құрш сілтескен найза, қылыш үндерін естігендей болам. О, қасиетіңнен айналайын қазақ жері...» деп емірене толғанбаушы ма еді?!
Ендеше, әжесінің талай «тоқмашын» жеп өскен сол Қожа мен бүгінгінің Қожасының арасындағы айырмашылық та осы арадан анық байқалады. Бесікте жатып анасының әлдиіне әлпештеліп өспегені, қара кемпір мен қара шалдың өнегесі мен ертегісін тыңдамай, ұлттық нақыштан ада, Кеңестік тәрбиенің негізінен бастау алған балабақшада тәрбиеленуі санасында қазақ деген ұғымы жоқ бүгінгі балалардың дүбара болып, тілінің жұтаңдануына әкеліп соғып, сол Қожалардың айқындалған алшақтықтарының басты салдары болып отыр емес пе. Осындай ұлттық тәрбиенің негізінен ажырап қалған, сөзі жоғалған балалар кешегі «Қайран да менің Еділім» деп еңірегенде етегі жасқа толған қарға бойлы Қазтуғанды, «Күмбір, күмбір кіснетіп» көмейінен жыр ақтарған Ақтамбердіні, Ұлт ұраншысы болған Бұқарды, Абайды, бір мақсат бір мұратта бірігіп, жұмылған жұдырықтай болған Алаш арыстарын түсіне қоюы, оқуы, әй, неғайбыл дүние-ау…
Бүгінгі тілдің бұл бейнесі қазіргі қазақтың жан дүниесінің айнасы болар, бәлкім...«Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» деп пе еді?! Қорқам, келешектен қорқам…
Туған даласын сүйген, ертеңгі болашағын аңсайтын, арманына асығатын Қара Қожа қайдасың?
Бөлісу:

122 пікір

konvict
Мынаны жауыры шыққан тақырып десем ешкім қарсы болмас
araika
жауыры шыққан тақырып
Тақырып бір болғанмен, айтар ойдың әртүрлі болатыны да кездеседі.
konvict
Мәселен осы тақырыпта, кінәні тек балаларға артпай үлкендерден іздеп көрсек қалай болар еді?
araika
Тақырыпта? Онда кінәлі мынау деп атап көрсетіп тұрған жоқ қой
qisyq
Өткендегі рушылдық туралы тақырыптан кейін қалған шелекті тастамадыңдар ма? Тастамасаңдар осында әкеліңдерші.
satibaldi
Бәсе, дәстүрлі құсу мейрамы бүгін неғып болмайд деп едім мен де…
Nurgisa
Неғылайын деп ең, «маицца» ойнайын деп пе ең :)))
nurbergen_makym
Бонзоларды жамандаған гонзоларың өтімдірек пе, деймін, шырағым…
satibaldi
Ай-Шешек Бегім, не ғой, алқашқы постыңнан қанаттанып кеттің білем, бірақ публицистика — бір сүрлеу салып алып, ендігәрі үстімен тарта беретін сара жол емес. Очм, жазба — құсық, авторды — дарға. Адамзатқа тігін фабрикасының инженері ретінде көп пайда әкелетін сияқтысыз Сіз.
Зор құрметпен: Жарты сағат бұрын оқырман болған пақырыңыз.
Aya
кішкене болсын адамның жан-дүниесін аяу деген бола ма?! Көзім терлер кете жаздады ғой!!!
qisyq
Клаваны көзіңізбен теріп отырсызғҰә?
Aya
қай жылғы төл боласыз? Бұл «көз терлеу» біздердің шас шамасындағы прикол ғой)
nurbergen_makym
Қисық, мен түсінсем бұ қыз сені мал деватыр, мал болғанда да сондай, кәрі, қазіргі приколды түсінбейтін ретроград, сайып келгенде мал базарға шығарып, Құрбан айт кезінде 10 мың теңгеге сатсаң да өтпейтін құрыған мал деп тұр.
qisyq
Қой на, ары ойна, төл деген ол… төл деген ол сондай сүйкімді, күчкентай, әдемі, жып-жылы, сүйіп-сүйіп алғың келетін төл ғой ол!
Aya
иә, солай сүп-сүйкімді..."өгіздің өзі қартайса да танауы қартаймайды"))))))
konvict
."өгіздің өзі қартайса да танауы қартаймайды"
Бұқақақақа
AKY
ашық флиртті шырамытып тұрмын…
qisyq
Ол кезеңнен де уже өтіп кеттік.
konvict
Қой и, Қисықты сатса өтеді ғой. Үш елі шығатындығына сенімдімін
qisyq
Әжемнің бешпетін шайнағыр, қиып алар етің жоқ, қылдырықтай мойның бар, сылып алар майың жоқ, салдыраған сүйегің бар сенің кейпің өтеді дейсің ба!?:*)
konvict
п.с. смайлдар қайда кеткен?
qisyq
Жеке куәлігіме қарасам 88 екем. Алайда, әжем "қайдааа, сол жер аяғы кеңіп, трақтрлар қырға шығып кеткенде туылғансың" деп отырушы еді…
AKY
Очм, "өсек керек, өсек!" девотыр бұлар
balzaminka
Сатеке, Ай-Шешектің өзі де, сөзі де болған жоқ бүл жерде. Сағынғаныңыз деп білсем бола ма?! :)
Dinara
осы Бегім деген сөзді қолданған ұнайды ше :) жарайсыз ағасы, кеңінен қолданысқа енгізе беру керек әдемі сөздерді :)
dark_nazgul
Автор бүгін бүкіл эмоциялық спектрін лақ еткізіпті ғой.))
қорқады, жасқанады, именеді, жиіркенеді)))
Adiletshu
Минустап тастадым
Esmeralda
плюстап тастадым) мен бұлай жаза алмас едім
Aya
Плюс, минусынтарынды ұрғаным бар.
Aizhantabyn
кімді? немесе нені ұрғаның бар? И вообще, журик болам десең, мәдениетті болсаңшы) (Маған простительно, журикпін деп кеуде соғып жүргем жоқ)
balzaminka
біздің жақсы қасиетіміз ғо, кісілерді осындай сөздерді айтуға мәжбүрлейміз :)
Aizhantabyn
мәжбүрлегенде емес))) выдержка жоқ та жай))))
meirzhan
Оралмандар сотқа беріп жүрмесін. :)
e_zhalgas
Осындай ұлттық тәрбиенің негізінен ажырап қалған, сөзі жоғалған балалар кешегі «Қайран да менің Еділім» деп еңірегенде етегі жасқа толған қарға бойлы Қазтуғанды, «Күмбір, күмбір кіснетіп» көмейінен жыр ақтарған Ақтамбердіні, Ұлт ұраншысы болған Бұқарды, Абайды, бір мақсат бір мұратта бірігіп, жұмылған жұдырықтай болған Алаш арыстарын түсіне қоюы, оқуы, әй, неғайбыл дүние-ау…
аты аталмағандары ренжімес дегенге тақау ой қорыту керек еді :)
asaubota
постты оқымадым, тақырыптан ақ түсіндім.

ренжіме қарындас, мұндай тақырыптардан мындағылар әбден қажығандар. Абай, маша сияқтыларға беріп көрмедің бе?
madlen
Жаңадан келген немесе тіпті интернетке жаңадан келген кішкентайлар оқуы мүмкін ғой.
Жалпы сайттағы материалдар әрқилы болғаны қызық қой. не болд сіздерге сонша?
konvict
оптоп, не ғо баяғыда жарнама құны екі 500 теңгелік еді. бұ да қымбаттапты ғой
madlen
«Менің Отаным — Қазақстан» деген тақырыпқа да жазатын едің ғой өзің!!!
konvict
меңгералмадым
madlen
Аяның агенті болдым дим
Nurgisa
Ая, аяма, бас!!!
omarbirat
Аяма, аяма, I am a disco dancer… деп кетсең иә? :))))
madlen
Ал, маған ұнады. +1.
Жауыр болса, болған шығар. Бірақ, мен көптен оқымап едім.
patick
Журналист — бірінші кезекте ақпарат жеткізуші демейтін бе еді ұстаздар?

Бұл жерде ақпараттық құны бар бірде бір факт, не дерек көре алмадым. Екі көрші әйелдің кездесіп қалғанда айтатын әңгімелерінің деңгейінде. Сондықтан да минус.
meirzhan
ммм. Бұл жерде хан да, қараша да, журик те бейформал блогшы, галстуксіз еркін блог демеп пе едік. Сондықтан журналистік тұрғыдан емес, блогшылық тұрғыдан қарасақ.
patick
Блогшылар тұрғысынан да қыртыған әңгіме дер едім.
Aya
қыртыма??? оған бас ауыртпаңызшы қандай болса да! мЕНІҢ ІШІМНЕН ШЫҚҚАН СОҢ, ШҰБАР ЖЫЛАН БОЛСА ДА, БАСҚА ТҮСТІ ЖЫЛАН БОЛСА ДА ӨЗ БАЛАМ ҒОЙ...ӨГЕЙСІТПЕЙМІН СІЗДІҢ ПІКІРІҢІЗГЕ ҚАРАП!!! Я САМА ЗНАЮ
qisyq
Я САМА ЗНАЮ
деканды журфактан кетірген тепкілердің бірінің иесі сіз емес пе едіңіз осы? Маса.кз бір рет шулатып еді ғой Ая деген қызға қарсы іс-әрекеттер жүріп жатыр орыстілділер тарапынан деп. Қателессем, пардон.
Aya
yes,sire…
e_zhalgas
мына марштық тонды оқып, тепкінің қаншалықты екпінді болғанын елестете беруге болады екен :)
Mansy
Негізі Ая қызды осы Керекінфоға ап келіп едім.Алғашқысы бөтен болмады деп ойлаймын.
e_zhalgas
осыны айту үшін пікірдің орныққан сәтін күткеніңе тәнтімін :)
Aizhantabyn
әкелсеңіз, енді дұрыстап ақыл айтып, көмек беріп, былай, тәрбие беріп, раз так уж получилось)))
Mansy
Табыннын қыздарыннын тегеуріне шыдай ма деп едім гой, Өзімде Табын болгасын.
Aizhantabyn
че то ағасы, табынға ұқсамайсыз ғой)))) Шыдайтын түрі жоқ)))
Mansy
хеххе Ордаға кел нағыз Табындар елің көрсетем.
Aizhantabyn
Бұйырса) (аға, әдейілеп қате жазасыз ба?)
asaubota
қазақ журналистикасынан блогшыларға тегеурінді соққы!
e_zhalgas
бағалаудан қалыс қалдым, жаппай эйфорияға берілмей тұрайын :) бірақ, жазбаның авторы журналистикаға өзіне түсініксіз арманды жетелеп келгені сол-ақ екен, универдің оқытушылары ол арманның барынша түсініксіздене түсуіне әбден ат салысқан екен.
Aya
М.Мағауин: «жазушылық — адам тану ғылымы»
e_zhalgas
мына бір цитатаның қыстырылу себебін қанша қорытсам да, сіңіре алмай отырмын :)
Aya
МАҚСАТЫ ТҮСІНІКСІЗ АНАУ-МЫНАЙ, МҰҒАЛІМДЕРІ АНАДАЙ ДЕП ТАҢЫП ЖАТЫРСЫЗДАР ҒОЙ ПІКІРЛЕРІҢІЗДІ.СОЛ ПІКІРЛЕРГЕ ТҰЗДЫҚ ОЙША ЖОРАМАЛДАНЫП ЖАТҚАН…
qisyq
Жалғас, «Не повышай на меня клавиатуру!!!» десеңші:)))
e_zhalgas
соны жазсам, дұрыс қабылданады ма деп ойға шомып отырғаным бар :)
Adiletshu
Обшым, жер қып тастаған сияқты ғой
Aizhantabyn
Минус қойғым кеп тұрып, плюс дедім… жаңа қадам, сосын тақырып менің нервымды аса құртпады (ендігі индикатор осы болып тұр).
Бірақ, бесит, когда өзі бала боп басқаның баласынан ақылды, супермега тіл жанашыры бола қалатын әлі журналист болмаған, бірақ болғысы келетіндер.
Телик — зло деген тақырып бұрыыыыын талқыланып, електен өткізілген. Сосын Қожа туралы оқыған сияқты ем, уордпрессте кажется.
Сомен, жеке пікір, тың тақырып, қызықты мәселе болса) А так, уелкам, сіңлітайка)))
qisyq
Сонымен, Ая, тұсауың кесілді, емтиханнан өттің деп ойлаймын, әдетте мұндай қысымға шыдамай «ешекбастар, есуастар, мені білмейсіңдер, мені түсінбейсіңдер» деп кетіп қалып жатады. Тағы да бір рет қош келдің керекинфо дейтін есірткіге отырғандардың арасына:)
madlen
Көптен бері мұндай қысымға алмаған едік )))
monti
)))) постарды/комнт оқығаным жоқ, толықтай, байқағаным сен, мен, айжантабын, Аяның келгеніне қолшапалақтап атрқ)))
AKY
Ағай, ағай, аттестация қашан болады?
dark_nazgul
Қысым көрмей кіріп кеткенім жолым болғандығы шығар )))
meirzhan
Байқауымша, бастапқыда пост аз туге жазып, коммент көп жазса еш қысымсыз өтіп кетуге болатын сияқты. Және де өзін-өзі неғұрлым жоғары бағаласа, соғұрлым қысым қатты болатын сияқты :)
sammita
«копец»:)))))))))))
Aya
КӨӨӨП РАХМЕТ… КЕЗДЕСКЕНШЕ)))
sammita
жолға бүгін шығасыз ба?
satibaldi
Христиандар, мына қатын анау КТК-дағы скандалдарды жүргізетін келіншек емес пе кездейсоқ?
Adiletshu
уахахахаххахаха
sammita
Дина Төлепберген)))))))))))))))))))))
Jacqabaies_Chirac
соның жолын қуған сияқТ, былай қасы көзі қиылған келбеті тартымды, ашамай төс…
Aya шпагатқа отыра ма екен, білгендерің бар ма?
balzaminka
Қожа қашан озат оқушы болған? Орайы келіп жатса, Гитлер қазаққа жаны ашыған деуге де болады екен ғо…
satibaldi
Жасыл-қызыл күрішті жевалғасын, жынды метафоралар келед, ә?
balzaminka
қарындастың бкусы қандай екенін кім білген, бәлкім қара күріш шығар, ә?
satibaldi
Мен не, мен кинодан көргенімді айтам да. Әйтеуір, арқа-жарқа үнді жанұясы түскі биден кейін жасыл-қызыл күріш жеп, өмірге риза бов отыратын.
balzaminka
келсеңізші, Сіз де өмірге риза болып қайтасыз :)

Сөз арасында, сарысын көрдім, жасылын көрдім, ағын да, бірақ қызылын көрмеппін :) Қызыл, қоңыр, қара күріштер қымбат қой, сондықтан көбісінің қолы жете бермейді, дәмін татып көрмегендер қаншама
satibaldi
Алайда бұл жәйт мысықтан бетер көбейе беруге еш кедергі болмайтыны мені тасыма дейін таң қалдырады.
satibaldi
келсеңізші, Сіз де өмірге риза болып қайтасыз
Өмір деп отырғаның, әлгі бейшара рикшаны жаңбыр күні жегіп, мобилаға түсіргенің бе? Жұмысшы тапты қанауға бәлкім таптырмайтын да жер шығар, оған социалистік көзқарастарым жібермей отыр.
balzaminka
оппа, кім кімді қанап жатқанынан хабарсызсыз ғо. Рикшисттерге жыным келеді.

Социализм демекші, Сізге көргенімді айтып берсем бе екен, естігенімді айтып берсем бе екен, а?
satibaldi
Екеуін де айтып тастасаңыз, мынау вокзалдың тар абақтысы кеңейер ме еді.
balzaminka
Көргенімді айтсам, Ченнай көшелерінде социалисттердің төрт көсемін ыспакойны көре аласыз. Есіңізде ме, Маркс, Энгельс, Ленин және Сталин қырымен көрсетілетін баннерлер? Менің есімде ғана емес, көз алдымда. Одан қалды КСРО-ның туы, ол тудағы орақ пен балта? Оны да көріп тұрамын.

Ал, естігеніме келер болсам, коммунисттер митингіге шығып тұрады екен «Интерннационалды» айтып, туды желбіретіп.
satibaldi
Есіңізде ме, Маркс, Энгельс, Ленин және Сталин қырымен көрсетілетін баннерлер?
Иә есімде, Сіз де Молотовпен байланыстарыңызды пайдаланып КОКП мүшелігіне өтіп кеткенсіз… Енді не болды? Бірдеңе ұттың ба содан?
balzaminka
ибай, жоқ мүшелікті қайдан таптыңыз?!
satibaldi
Енді не соншама, «есіңізде ме» деп қойып соғасың?
balzaminka
«бір ашуыңыз маған, Мырзам» деуге бара алмай отырғаным :)
Esmeralda
Aya, мен сізге жаман сөз жазбаған сияқты едім ғой, неге олай дейсіз? Мына кітапты бала кезінде папам оқыған, мен ауылға барғанда іші жыртылып қалса да алып кеп, сақтап жүрмін. Постыңыз осы кітап туралы болған соң плюстадым
Aya
Жоқ мен плюс минусты түсінбеймін гой. Біреуі маған қорқытқан сиякты, сен мақтаған сияқты…
Aya
ренжімеңізші енді… мұны мен жазған жоқпын… түсінбестік болған, Нұржан ғой мұны жазған. Тура осы кітап біздің үйде де бар, оқи-оқт тоз-тозы шығып, жемтірленіп кеткен))Атыңыз да сондай әдддемі…
Esmeralda
ренжігем жоқ… Нұржан деген кім? Сіз мына атакаға қалай шыдады десем, курстастарыңызбен шықтыңыз ба?))
жаман пікірлерге сонша ашуланбаңыз, менің де өзім туралы жазған кейінгі постым көп минусталып кеткен соң өшіріп тастадым) бәріне бірдей ұнау мүмкін емес қой:)
meirzhan
Астрономия туралы емес пе?
Esmeralda
жоқ, туған күн туралы ғой)
AKA
Неге өшірдің? Жап — жақсы тұр еді… Плюсталып, алғашқы бетке де шықты. Біраааз қызықтармен бөліскен ең, оқывалдым соған да ризамын :)))
Aramza
көвәріп, көвәріп. бұрышқа барып отырып қойғым келед оқып біткенше
omarbirat
«Менің атым Қожаны» толық оқыдым деп ойлап жүруші едім. Осы уақытқа дейін оңбай қателесіп келгенге ұқсаймын. Ақынжанды болғанын білмеппін.
Абай мен Қасымды қаншы оқысам да менің сусыным қанбайды. Қайталап оқи бергім келеді, оқи бергім келеді… Мен Құрманғазы мен Дәулеткерейдің күйлерін тыңдағағанда өзімді өзім ұмытып кетемін. Махамбет жырының әр сөзінің астарынан дүрсілдеген ат дүбірін, қарш-құрш сілтескен найза, қылыш үндерін естігендей болам. О, қасиетіңнен айналайын қазақ жері...
Мынадай жерлерін анық оқымадым. Толық нұсқасын қайдан алса болады?
Esmeralda
менен алсаңыз болады)
omarbirat
Сілтемесін студияға лақтырсаңыз, алғысымда шек болмас еді.
Esmeralda
аға, жоғарыдағы суреті тұрған кітап қой менікі)
meirzhan
Суретте неге кітап ашылмайд?
konvict
Мейіржанның кезекті сәтсіз әзілі
meirzhan
:)) ((
Статистика бойынша 27-ден бірі нысанаға дөп тиеді екен
Esmeralda
мұнда қалай салуды білмеймін
Aya
Осы жерден-ақ, шаң басқан кітаптардың мың да бір артықшылығын көреміз… Ең дұрысы, уақытыңыз болса ұлттық кітапханаға барасыз да, оқисыз, болды…
meirzhan
Студенттер мен оқушыларды кітапханаға баруға уақыттары бар ғой.
Aya
оқу үшін жүр ғой енді, барлық уақыт еншісі сол оқуға бағытталған.
meirzhan
Бұл уақытын оқуға ғана жұмсайтындардың контингентіне кірмейтіндер үшін ұлттық кітапханада «Менің атым Қожаны» оқу проблематичнолау екенін ескерте кетейін дегенім.
Jacqabaies_Chirac
Aya жазшиш посттарыңды
братва алаңдап отыр, наразылар да бар©
Aya
мас боп))ес жинай алмай...))