ХХ ғасыр – алып адамдарды қажет еткен әрі осыған орай өздерінің талғам-танымдары жан-жақты алыптарды дүниеге келтірген дүбірлі заман.
Өткен ғасырдың басында «қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болған» қоғам қайраткерлері қазақ халқының саяси аренасына ағартушылыққа, оқу-ғылымға шақырған, ұлт болашағы үшін аянбай тер төккен білім деңгейі мен рухани парасаты жоғары бостандық жаршылыры – «Алаш» қозғалысын тарих сахнасына алып келді.
«Алаш» қозғалысы – ұлттық-саяси ғана емес, мәдени-философиялық қозғалыс. Олар ғалым ғана емес, ғылымның басында тұрған ой еркіндігімен ерекшеленетін дана тұлғалар болатын. Алашордалықтар не ғылымға, не саясатқа қазық қағып соған өзін байлап қоймады, керісінше екеуін де халқына қызмет етудің жолы деп түсінді. Сондықтан да халық алдында «Алаш» алыптарының абыройы асқақ.
Ұлттық идеяның кемеңгерлікпен түзілуі «Алаш» қозғалысын аспандатты. Дұрыс ұлттық идеяға табан тірген алаш зиялылары мен оқығандары қазақ қоғамы тарихының жаңа белесін ашты. Жинақтаған тәжірибесі, ұйымдық қалыптасуы, интеллектуалдық әлеуеті бойынша Қазан төңкерісіне дейін қазақ жерінде бірде-бір саяси күш немесе ағым «Алашордамен» иық тірестіре алмады.
«Алаштық» елдік рухты байқамау және оны аттап өту – қазақ дүниетанымында ешқашан мүмкін емес! Ұлттық дүниетаным мәселесі «Алаш» танымынан алыстап кете алмайды. «Алаш» идеясы – мәңгілік идея. «Алаш» ұғымы – қазақ танымындағы ең қасиетті ұғым.

Қай жерде, қай елде, қай ұлттың қасында болмасын, туған тілімде, қазақша сөйлегенім мен үшін әрқашан абырой саналады. Қазақ деген сөзді естігенде, қазақ деген жазуды көргенде мен үшін ыстық сезіліп, өз ұлтымның аңқыған иісін иіскеп тұрамын. Мейлі мен патриотсымақ боп көріне берейін, есесіне менде туған жер, туған тіл, ұлт, дін, салт-дәстүр, бәрі-бәрі бар. Осы байлықтарға жер бетінде қаншама ұлттар қол жеткізе алмай кетті, жеткізе алмай да отыр әлі. Мен осылардың қадірін түсіне отыра, туған ұлтымды, туған тілімді көтеру, асқақтату, дамыту, өркендету, қандай бай, көркем тіл екенін көрсету жолында қолымнан келген үлкенді-кішілі іс-әрекеттердің барлығын соңғы деміме дейін жасап қалуға тырысамын. Әрине бұлар тек Ислам дінінің аясында орын алуға тиіс. Себебі, дін — адамға ақ пен қараны айқындап көрсетіп отыратын, біздің жолбастаушымыз, біз тек дін арқылы ғана түзу, тура жүре аламыз.
Біз өз ұлтымызға, өзге ұлттарға туған тілімізді білу арқылы, тек барынша туған тілімізде ғана сөйлеу арқылы үлгілі, абыройлы бола аламыз. Қазақ тілін көтеру әрбір қазақтың қолында, бұл тіпті де қиын емес. Барынша қазақша сөйлеуге тырысса болды жетіп жатыр. Мен киелі қазақ тілімді қатты жақсы көремін, осы тілде сөйлей бергім, жаза бергім келеді…

Жә, сабыр. Ашуланбай тұра тұрыңыз. Біреудің жынын келтірейін, болмаса, мағынасыз жанжал тудырайын деген ниетім жоқ. Шын сұрақ.
Қазақ ұлтының сақталып қалғанына мүдделі адамдардың бірі мен. Осы уақытқа дейін ұлт, тіл туралы біраз әңгіменің басын шалыппын, жалпы, бәріміз сөйтіп жүрміз ғой. Енді, қызықты қараңыз. Жақында бір қарындас: "Ұлтты сақтап қалудың қажеті қанша",- деген сұрақ қойды. Әуелі абдырап қалдым. Өйткені бұл туралы ойланып та көрмеппін. Содан соң бар ойымды жиып, мейілінше түсінікті, пафоссыз, ұрансыз жауап беруге тырыстым. Жауабым қаншалықты қанағаттарлық шықты, білмедім. Енді сізден сұрап отырмын.
Ұлтты сақтап қалу не үшін қажет?

Әр мақал-мәтелдің айтылатын жері, беретін белгілі бір ойы болатыны сөзсіз. Қай халықты алып қарасаңызда.
Біз қазақтар өзімізді "қонақжай халықпыз" деп дәріптейміз. Орыстарда өздерін солай есептейді екен. Қазекем күтпеген қонақты "Құдайы қонақ" деп шашбауын көтерсе, орекеңдер «Незваный гость хуже татарина» деп жақтырмағандай сыңай танытады. Бұл мақалдарының бір ұшы сонау моңғол-татар шапқыншылығымен байланысты деседі. Бұл мақалды қазақтың қонақжайлылығын көрсету үшін алмадым. «Татар» сөзі үшін алып отырмын. Біздің халқымызда «Татар бар жерде қатер бар» деген де сөз бар. Шынымен бұлардың бір бәлесі бар ма? Біздің мақалдың шығу себебі неде екен?

Менің бір досым өзінің руын шала қазақ деп айтқанда таң тамаша қалдым.

Қүрметті достар, сіздерді 14.03.2012 сағат 11-00 де болатын «Бүгінгі білімді студент — ертеңгі білікті маман» атты зияткерлік сайысты тамашалауға шақырамыз. Сайыстың мақсаты: Студенттердің тәуелсіздігіміздің тұғырына деген сенімін арттырып, Еліміздің болашағы білімді жастардың қолында екенін ұғындыру. Оқу бағдарламасынан тыс танымын толықтыру. Зияткерлік санасын жан-жақты дамыту. Елінің, жерінің ұлттық құндылықтарын бойына сіңіру. Мамандық әлемі және оның ерекшеліктері туралы дүниетанымын кеңіту. Тарих көшінде көшпенді халықтың ұлттық құндылықтарын, тарихи болмысын, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын сол қалпында сақтап, жастардың санасында, рухында дағдарыс болмасын деген ұранмен, олардың бірлікке, жарқын болашаққа талпынысын іс жүзінде насихаттау. Болатын жері: Алматы қаласы, қалалық №4 кітапхана, Абай даңғылы 141-үй (Жароков көшесінің қиылысында)

Менің атым – Сары ҚАЗАҚ. «Сары» сөзін қай жағынан түсінсеңіздер де, өз еріктеріңіз. Нақтырақ айтсам, піспеген шикі сары. Бұлай атауым қайдан шықты? Мұхтар Мағауиннің «Сары қазақ» романын бір шолып өткен соң, көп нәрсе түсінікті болып қалар.
Романда «… Мен, Стамбек Сыпатайұлы Дәулеткелдиев, Россиядагы ең көне, ең атақты әулеттердің бірінің тұяғымын. Арғы атамыз XIV ғасырда, Даланың қуаты қайтпаған кезде өз еркімен Ордадан келіп, орыс туының астына тұрған екен. Шоқынып, үйленіп, біржола орнығыпты… Мен Елец қаласындағы гимназияны алтын медальға бітіріп, 1911 жылы, он алты жасымда Петербург университетінің заң факультетіне келіп түстім», — дейді бас кейіпкер. Патшалық жүйеге қарсы топқа қосылғаны үшін бес жыл каторгаға кесіледі. Қазақ даласының үстімен өтіп бара жатқан вагоннан қашып, жақын маңдағы ауыл адамдарымен кезігіп, сол «аңғал да дарқан, ер көңілді, бейбіт жұрттың» арасында өмір бойы қалып қояды. Еуропалық «светский» тәрбиемен өскен сары қазақ нағыз ҚАЗАҚтардың тұрмыс-салтын, дүниетанымын меңгере бастайды. Жай меңгермейді, «Мен европаша білім алмаған, дипломатиялық мектеп бітірмеген аңғал да қарапайым қазақтың ақыл-парасатына тағы да қайран қалдым», — деп өмірі қазақ тұрмысына таң қалумен, тамсанумен өтеді. Романның баянын осы жерден доғарайын.
Мен қылышынан қан тамған Кеңес үкіметінің 70 жылдық торлы, тотальды құрсауынан енді ғана босаған жылы, яғни 1991 дүниеге келіппін. Әке-шешем, ата-әжем тағдыр тәлкегімен «орыс туының астында» өмір сүрген. Ұлттың тарихы мен дәстүрінде, мәдениеті мен өнерінде, діні мен тілінде адамды адам ететін адамгершілік қасиеттерінің ең озық үлгілері жинақталған. Барша ізгілік қасиеттер жинақталған осы құты-ыдысымызды шағуға тырысқан шовинистік идеологияның ықпалы екі-үш ата буынға мол болды.
Тәуелсіздік алдық. Бірақ та құлдық психологиядан әлі арыла алмадық. Осылай кете берсек, арыла да алмаймыз. Сондықтан да әр жас қазақ сары қазақтай өз ұлтының қадірін түсініп, жете меңгеріп, өз өзін тануға талпынуы тиіс. Ұлт перзенті ретіндегі біздің міндет – сан ғасырлық тарихы бар осы асыл қазынаны бойымызға сіңіру. «Өз өзіңді танысаң – істің басы» (Ақжан Машани) дегендей, ұлттық адамгершілік, ізгілік сабақтарын игермей, біздің шын мәніндегі адам болуымыз қиын.
Елбасымыз бір сөзінде:«Ата-бабаларымыз жасаған мол рухани қазынаны шашпай-төкпей жинап алуымыз, оны атажұртта және барша әлемге таныстыру аса маңызды шаруа. Тәуелсіздікке ие болған кезден бері қарай бұған тиянақты назар аударыла бастады» — деп, алдымызға ұлы мақсат қойып берді. Бұл бірнеше онжылдықтарда іске асатын жүгі зілбатпан ауыр шаруа. Алдағы онжылдықтардың иесі сіз бен біз.
Сондықтанда Біздің мақсатымыз ата-бабамыздың ғасырлар бойы өмірінің тірегі болып келген рухани құндылықтарды игеріп, паш етіп, жас буынға насихаттау. Аманатқа қалған баға жетпес рухани мұраларымыз – салтымыз, дәстүріміз, мәдениетіміз, ана тілімізді игеріп, қастерлеп қаз қалпында келешек ұрпаққа қалдыру.
Бабаларымыз жүріп өткен сара жолды жоғарыдағы сары қазақтай игерейік!

Алматы. Такси.
— Намаз оқисың ба, інім?
— Құдайға шүкір, аға. Енді, ептеп…
— Намаз оқыған жақсы ғой. Біздің үйде де барлығы оқиды. Өзім де оқып тұрамын.
— Дұрыс, аға. Қабыл болсын.
— Бірақ, сен маған мынаны түсіндірші.

Бүгін кішкентай ұлымды емханаға апарып кезекте біраз тұрып қалдық. Біздің алдымызда бір қазақ жігіті (қазаққа жартылай ғана ұқсайтын, тек орысшы сөйлейтін) мен славян текті келіншек балаларымен тұрды.

"Ұлттық мүдде және ұлтшылдық" деген жақсы мақала оқып шықтым. Мақаланың мәйегі мынау: Ұлтшылдық – әрбір саналы адам­ға тән патриоттық қасиет. Ұлт ұлт­шыл­дық арқылы қалыптасады, сақталады және ұлт­тық мемлекетінің саясаты нәти­жесінде дамиды.

Естияр жан қайғылыға күлер ме?
Баяғыда рухы асқақ бір елде
Сынға түсіп нағыз еркек намысы,
Ар-ожданмен өлшеніп бар табысы,
Сол табыспен қабысып ой ағысы,
Тұтқиылдан басқыншылық жасаған,
Арсыз жаумен – секілді тау тағысы,
Жүріп жатты Отан қорғау соғысы.

Ислам дініне шақырылғанда,

Аллаға қарсы өтірік жала жапқаннан кім залымырақ? (Сафф сүресі)

Алланың қасында шынайы дін Ислам. (Әл-Имран сүресі)

Арабтың да діні жоқ! Кәрістің де, немістің де. Алланың ғана діні бар. Ол – Ислам. Өмірінің соңғы мезетінде, 100 мыңнан астам сахабаға өсиет айтқан ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафа (алейхи уассалату уассалам) “Арабтың араб еместен, араб еместің арабтан еш артықшылығы да, кемшілігі де жоқ! Олардың арасындағы айырмашылық, тек олардың жүректеріндегі иманда” деген болатын. Соңғы кезде бір білгіштер “Қазаққа өз дінімен жүру керек” дейтінді шығарды. Сонда өздері не айтып отырғандарын өздері білмейді.