Ағылшын тілі мұғалімінің естелігі (Авторы белгісіз, интернеттен аударма).

2000 жылдың желтоқсан айы еді. Университетті жаңа бітірген кезім. Бір мектепте сабақ беріп жүрмін. Бір күні оқушыларға «Егер мен бай болсам, анама… алар едім» сөйлеміндегі бос орынды қиял күшіңізді қолданып, толтырыңдар деген тапсырма бердім. Сынып ойланып, жаза бастады. 5 минуттан кейін жауаптарды жинадым да дауыстап оқи бастадым. Ғарыш кемесі, Феррари, Майамиде вилла, Мальдивтерде арал… Мен оқыған сайын оқушылар күледі. Соңғы қағазды ішімнен оқыдым. «If I were rich, I would buy flowers for my mom.» (Егер мен бай болсам, анама гүл алар едім.) Мұны жазған сыныпқа жақында қосылған, әлжуаз, тұйықтау келген бір бала еді. «Арамызда сезімтал бір бала бар екен. Селим, орныңнан тұр. Жауабыңды өзің оқып бер» дедім. «Гүл аламын деп жаздым, ағай» деді. Сынып тарқылдап күлді. «Мен сендерге қиял күштеріңді қолданыңдар, өте бай болғандарыңды елестетіңдер. Сонда да гүл деп жазуыма қарағанда бір себебің бар ау?» дедім. «Ойыма басқа ештеңе келмеді» деп жауап берді. Жүзінде Мона Лизанікіндей күлу мен жылаудың арасындағы бір мимика бар еді. «Мазақ қылып тұрсың ба? Ойларыңа бірдеме келу үшін де көмектесуіміз керек пе?» дедім. Үндемеді. Оқушыларға қағаздарын қайтарып бердім. Қоңырау соғып, сынып үзіліске шығып кетті.

Бұл баяғыда болған оқиға…

Әкесі мен баласы
Кішкентай кезімде бөлмеме барып жату мен үшін қорқыныш еді. Жарықты өшіріп, қараңғыда ұйықтау, айдалада жалғыз қалғанмен бірдей.

Шынында да қазіргі заманда әйел епті болып, жұмысқа да, балаға қарауға, үй тіршілігіне, күйеуінің бабын табуға үлгермесе, көштен қалып қояды. Бұл жағдайды тек әйел ғана түсінетін шығар. Ерінің ғана табысына қарап отырған әйел қазір кемде-кем. Тіпті отбасында өзі ғана табыс тауып отырғандар да бар. Ал балаларын жалғыз өзі ешкімнің көмегінсіз екі-үш жұмыс атқарып асырап отырған аналарымыз қаншама. Осының салдарынан біз осыгүні ана болу бақытын жоспарлауға мәжбүрміз. Әрине барлығына нарық заманы кінәлі деп қарап отыруға да болады. Бірақ бұл әсте олай емес. Бала күтіміндегі әйелдерге үкімет әлеуметтік сақтандыру қорынан ақшалай көмек береді дегенде өте қуанғанбыз, төленген ақшалай көмек талай отбасына ана бала күтімінде болғанда бірталай көмек те болған. Бірақ биыл 6 ақпанда заңға өзгеріс енгізіліп, жалақысы 10 АЕК-тен артық табысы бар аналарға қаржылай көмек тек сол он айлық есептік көрсеткіштен ғана есептеліп, төленетін болыпты. Ал айырмашылығын жұмыс беруші төлейді деген, бірақ Еңбек кодексінде жұмыс берушінің ондай міндеті жазылмаған. Бұл жайт қыз-келіншектердің жиналып, әлеуметтік желілерде ұйымдасып, соңынан Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің алдында қарсылық шарасын ұйымдастыруға әкелді. Сонда халық санын көбейтеміз деп ұрандап жүрген шенеуніктеріміз осы заңға өзгеріс енгізгенде не ойлады екен? Қайран болатынымыз, елден миллиардтап ақша ұрланып жатқанын көрмейтін ағаларымыз аналардың алатын ақшасын көріп қалып, оны өте көп деп есептепті. Ақылға сыймайтын нәрсе. Сондай біз неше түрлі форум, конференция, олимпиада өткізуге, демалыс кешендерін салуға ақшаны оңды-солды шашамыз да, баланы күтуге керекті қаражатты үнемдейді екенбіз. Салыққа келгенде қанша тапсаң да табысыңнын он пайызын алады, ал ақшалай көмекке келгенде алалайды екен. Әлсіз әйелге көмек берудің орнына, тағы сол байғұс әйелді жейді. Осыдан жиырма жыл бұрын қайта құру кезінде базар жағалап, беті үсіп, қолы күс-күс болып отбасын асыраған осы әйелдер емес пе еді. Неге біздің қоғам әйелді бағаламайды? Қолдап, қолпаштап отырудың орнына үнемі басып-жаншып отырады? Тар құрсағын кеңітіп, тас емшегін жібітіп өмір сыйлайтын аналарымызға демеу көрсете алмаса не болғаны соншалық?
Бұл өзгеріске қарсы болған қыз-келіншектер онлайн петицияға қол қоюға шақырады. Мен де қосылдым. Мен наразымын. www.onlinepetition.kz/popravka2013/petition.html Сіз де өз болашағыңызға немқұрайлы болмасаңыз, қосылыңыз!

Келіншегі іссапарға кетіп қалған. Жұбайына кешке соғып:

Ануарбекқызының постындағы Адемі алемнің

ademi_alem 14 қаңтар 2013, 13:37 0
Бауы берік болсын! Түрден сол тәп-тәтті болған! ))) Керекшілер, тағы да осындай балапандарыңыздың суреттерін салыңыздаршы!

осы пікірінен кейін менде суреттермен бөліскенді жөн көрдім

Мен әкеммен шешіліп сөйлесіп көргенім жоқ. өтірік айтамын. Екі-үш мәрте ғана ашық сөйлескен болармыз. себебі, мен әке-шешемнің емес ата-әжемнің қолында өстім. Бұрынырақта да жаздым ғой, қайталап айтын не қылайын. Айтпағым басқа.
Сол, атының артына мінгесіп өскен атам былтырдан бері қаты ауырып жүр. Былтыр қыстың аяғына қарай «Келмесстанға» кететін болар деп жүргенімізде саумал мен қымызға ілігіп, жілігіне май барып аман қалған болатын. Орнынан тұрып, қонаққа да өз аяғымен және таяғымен баратын дәрежеге жеткен еді. Сол, даланың қыңыр шалдарының тұяғы, менің атам, былайғы жұртқа «сары шал» биыл тағы да төсекке таңылды. Жұрт жаңа жылды қарсалып жүрген кездерде біз атамызды шығарып салармыз-ау деген уайыммен жанында отырдық. Ия, іштей дайын болғанымызбен, қимайсың. Сол сары шал, барлық ұл-қызын жинап алып, соңғы сөзін айтқандай болды. Бұдан кейін айта аламыфн ба жоқ па деп уайымдаған болкуы керек.
Өзінің үлкен ұлын, менің әкемді қасына шақырып үш рет басынан иіскеп «Айналайын» деп кеудесіне басты. «Сені, иіскей де алмап едім, басқаларын жақсы көрдім еркелеттім, сен „әкем мені неге жек көреді?“ деп ойларсың. Мен сені жек көрмеймін, жақсы көремін. Қу Нұрқанның көңілі үшін өмір бойы маңдайыңнан сүймедім» деп әкеме өзінің тәспісін табыстады. Әкемнің де көңілі босап, жылап жіберді. Мен де маңқам аққанша жыладым-ау деймін. Себебі, сол… Әкем екеуміздің арамыз қалай болар екен?! Ол менің басымнан қашан иіскейді, мен оның кеудесіне қашан басымды қоя аламын, қашан ол киген шапанды иығыма жамылып тұра аламын?! Менің баламның ішкі жан дүниесі ертең осы сезімдерді бастан өткерер ме екен?! Ол да менің жылы сөзімді күтіп, менің еміренуімді аңсар ма екен?!

Жертөленің терезесін қойдың қарынымен қаптаған замандарда болған. Әйтседе, біздің барлығымыздың дерлік балалық шағымыз шыны терезелер заманымен тұспа-тұс келеді. Таңертең ұйқыдан тұра салып терезе шынысындағы аяздың салып кеткен өрнектеріне тамсана қараушы едік.Әр күні әр түрлі өрнек салып кететін Аяз шалдың суретшілігіне бас шайқаушы едім. Аязды Аяз ата кейіпінде елестетуші едім. Бес жасыма дейін әрине. Қазір қала тұрмақ ауылдағы жұртшылық терезелерін пластиктеуге көшіп жатыр. Бұны заманның талабы дейміз бе әлде басқаша жоримыз ба, ол өз еркіміздегі дүние. Әйткенмен, осы пластик терезелерге Аужекең өз өрнегін сала алмайды. Ендеше, боранды я болмаса шаңылтыр аязды күндері терезеге телмірген балалар аяз салған өрнектерге қарап түрлі қиялдарға берілмесі де анық.
ПыСы: Үйдің терезесін әлі пластиктеп үлгерген жоқпын)))
Суретке сілтеме

Түн. Айлы түн… Қара түн…
Түн дегенде, алдымен, көз алдымызға айлы түндегі қол ұстасқан қос ғашық елес береді. «Желсіз түнде жарық ай» соның куәсіндей. Бұл – баршаның ойы. Ал, мен үшін, түн – қорқынышқа толы түнек басқан қара түн. Сол бір түнді есіме алсам, өзгеше күйге бөленіп, ұзақ сонар ойға батамын. Алайда, ойлаған ойымның шешімін таба алар емеспін. Осынша терең ой соңына салған сол бір түн жайынан сыр шертейін.
Балалық шағым. Бірде ата-анамды жолдастары қонаққа шақырады. Мені амалсыздан ерте кетеді. Қал десе де, қалмаймын. Өздері де менің жыламсыраған жүзіме қарап, тастап кетуге қимайды. Ата-анамның тұла бойы тұңғышымын. Алғаш көрген қызықтары…
Түнделетіп қонақтан кеш қайттық. Аяндап келеміз. Жол ұзақ емес. Анам мен әкем қонақта болған жайларды сөзге тиек етіп келеді. Мен қолдарынан қатты қысып, қорқып келемін. Қорыққанымды білдірмеуге тырысамын. Ұйқы қысып, жүргім келмей келеді. Аяқ істен шықты. Анам сәл аялдап, демалып алайық деді. Сол бетпен жол бойы мен оқитын мектептің алдындағы аялдамаға қарай тақала бердік. Аялдама ішіндегі орындыққа отырып, енді ғана «уф» деп демала берген едік, кенет анам айқай салды. Әкем «не боп қалды?» деп ишарат еткендей еді, сәлден соң оның да жүзі бұзыла бастады. Анам мені құшағына алып, жүзімді омырауына басты. Ештеңе түсінбедім. Анамды қатты қысып, мойынына асыла түстім. Баяғы бәсең жүрісті қойып, жорғалата бастадық. Әкем анам екеумізді құшақтап келеді. Анам мен әкем біреуден қашқандай болды. Байқаусыз артыма қарап қалдым. Көзіме қара түнде бір нәрсе шалынғандай болды. Жүрегім дүңкілдеп қоя берді. Көзімді тарс жұмдым. Аялдама ішінде жас бала жатыр. Басына тақия, үстіне қамзол киген. Кішкентайлығына қарап, бала деп ойласам, бала болмай шықты. Қарт кісі деуге де келмейді. Жын ба, пері ме? Білмеймін. Әйтеуір, адам тектес бірдеңе. Жүзінен мүсәпірлік білінеді. Жалынып, көмек сұрағандай. Бар аңдағаным – осы. Ал, ол болса бізге назар аудармады. Жатқан қалпы қозғалмады.
Қорқып келемін. Қорыққанымды айта алар емеспін, тілім күрмеліп, дауысым шықпайды. Үйге жеткенше көзімді ашпадым. Қайта көруден сескендім. Бөлмеге кіріп, төсегіме жаттым. Анам жарықты сөндіріп, есікті тарс жауып кетті. Төрт қабырға, төрт бұрыш. Жалғызбын. Қорқып жатырмын. Көзімді қайтадан тарс жұмдым. Түпсіз қараңғы. Ұзақ жаттым. Тұла бойым қалшылдап, өзімді-өзім ұстай алар емеспін. Дөңбекшіп жатырмын. Түн өтер емес. Көз ілінер емес. Таң атар емес. Не деген ұзақ күн?! Өмірімнен де ұзақ, неткен түн! Қара түн… Тылсым сыр…
Бетіме жылы леп сезілді. Көзімді ашсам, таң атыпты. Үй іші абыр-сабыр. Даңғыр-күңгір. Жамыраса сөйлеген дауыстар. Арасында анамның «Тұрсаңшы, ботақаным! Сабағыңнан қаласың?» деген сөздері еміс-еміс естіледі. Басым мең-зең. Сабаққа барғым келмей жатыр. Түндегі елесті есіме алсам, бойым түршігеді. Қорқамын. Ақыры сылтауратып бармадым. Сол түнннен бастап, аялдаманың қасынан айналып өтетін болдым.
Арада біраз жылдар өтті. Ер жетіп, азамат болдым. Аялдама баяғы бәз қалпы. Талай рет күндіз барып, қарап, бақылап жүрдім. Елесті қайта көре алмадым. Түнде баруға батылым бармайды. Уақыт өткен сайын оны көруге деген ынтығым арта түсті. Оны қайта көрсем қорықпастан қасына барып, сөйлесіп, мән-жайын білер едім.
Бір күні бар күш-жігерімді жиып, баруға бел байладым. Кеш батып, түн болды. Қорықпастан бардым. Тас қараңғы түн. Аялдама ішінде жалғыз отырмын. Елесті күтіп отырмын. Келмеді. Көрінбеді. Өзімді-өзім ұмытып, терең ойға баттым. «Ол өзі кім? Одан сонша неге қорқамын? Оның адамдарға қорқыныш сыйлайтын қандай қасиеті бар? Мейлі ол жын, мейлі елес болсын делік, онда олар неге күндіз көрінбейді? Бәлкім, күндіз болғанда қасына қорықпай барар ма едім? Түннің тылсым сыры неде? Түн неге адамдарға қорқыныш сыйлайды?» Осы сындас сан алуан сұрақтарға жауап таба алмай ұзақ отырдым.
Әлі күнге таба алмай жүрмін. Сол қара түндегі елесті тосып жүрмін...

«Өмірдің бір қызығы бала деген,
Баламды оқытуды жек көрмедім,
Баламды медресеге біл деп бердім», –
деп сөздің «бісмілләсін» ақын Абай тілімен бастағанды жөн көрдім. Бала – өмір, тіршілік сабақтастығы. Бала сүю – жұбайлардың арманы. Тоғыз ай толғағы жетіп дүниеге келген нәрестенің қайратты, ақылды, иманды болып бойтүзеуі әр ата-ана үшін маңызды. Ал «оны» кім береді? Баяғы қазақы тәрбие қалғалы қашан. Баяғы дегенде, қайсысы деп ойланып та қалған боларсыз?! Қос қарттың ортасына қосып, кәріқұлақтардың хикаясы мен ертегісі негізінде дана қылу. Ал, бүгінгі «тәй» басқан сәби мектеп жасына келгенше балабақшада тәрбиеленеді. Ата-әжесінің тәлімін алатындар бірең-сараң, нақты санмен дөңгелетіп сөйлетсек 20 пайыздай ғана. Оның басым бөлігі қазақы дәстүрдің бір пұшпағын сақтап қалған ауылды жерлерде.
Ал қаланың «крутой» баласы «крупный» балабақшаға барып жүр. Сондағы көпті білмесе де білген сынай танытып жүрген «айғайшыл» тәрбиеші апайлардың тәлімін алады. Тәрбиеші апай деп қалдым, кешіріңіздер, басым бөлігі сәбидің исін искеп, жаялық ауыстырып көрмеген жас бойжеткендер. Әлгі бойжеткендердің бала тәрбиесі жөнінде айтқан кеңестерін тыңдап көрсеңіздер, шек-шілеңіз қатып, ащы шегіңіз түйіліп қалмасына ешкім кепілдік бере алмайды. Сонда қаланың «Зерелері» қайда жүр? Әлде, оларда «крутой» болып кеткен бе? «Крутой» болып кеткендері де бар екен. Ал біз іздеген «Зерелер» қарттар үйінің тар терезесінен «мен мұндалап» телміреді. «Атаңа не қылсаң алдына сол келеді», бүгінгі «крутой» бала ертең бұдан сорақысын жасамасына кім кепіл?! Үстіңнен шылымның исі аңқып тұрып, аузыннан арақтың «перегары» мүңкіп тұрып «балам шылым шекпе, арақ ішпе» деп ақыл айтқан болса, онда кейін ол баланы шылым шеккені үшін жазалауға құқығы жоқ. Өйткені, «ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі».
Мына байғұс, «балабақшаны неге сонша бейшара кейіпке ұшыратты» деп байбалам салатындарыңызды да сезіп отырмын. Бәріне бірдей күйе жаққым келмейді. Әрине, «Зередей» тәрбие бере алатындары да бар. Мәселен, Амангүл Оразбекқызының итшілеп жүріп ашқан жекеменшік Астана қаласындағы «Әкан-ай, бәкан-ай» балабақшасы. Ұлттық болмысымызға сай тәрбие беру – балабақша ұжымының басты мақсаты. Сонымен қатар, тәрбиешілері де қазақ тілін жетік меңгерген, әрі білімді, әрі мейірімді жандар. Өз ісінің мамандары. Осындай балабақшалар саны артса, жоқ, саны емес, дұрысырағы – барлық балабақшалар Амангүл апайдан үлгі алса нұр үстіне нұр болар еді. Өкінішке орай, бұндай балабақшалар қос қолдың саусақ санынан аспайды.
Қара бастың қамын, қалтаның қалыңдығын ойлап балабақша ашып жатқандар саны қаулап өсіп келеді. Бұл «бизнесмен» сымақтарды баланың тәрбиесі қаншалықты алаңдатады? Бұған жауапты мен айтпасам да, әлгілердің әріптесі Астана қаласындағы №25 «Таңшолпан» балабақшасының тәрбиешiсi Әсел Қозыбақова ойын былайша ақтарып салады: «Қазiргi кезде жекеменшiк балабақшалардың барлығы дерлік талапқа сай тәрбие бередi деп ойламаймын. Олардың арасында тәрбие мәселесiн екiншi орынға ысырып, баланың жыламауы мен қарны ашып қалмауын қадағалауды басты мiндетi санайтындары да бар. Әр мекеме өз қаражатымен, өз күшiмен ашып отырғаннан кейiн ойына келгенiн iстемесiне кiм кепiл?» Дөп басып айтты. Иә, мұндай жауапты iстi бастарда заңдастырып барып қадам жасаған жөн. Балабақшаларды әркiм жетегіндегі есегіне айналдырып, оның iшкi iсiне, жұмыс кестесiне қол сұғуы көңілге қонымсыз. Олар ойына келгенін істейді. Балаларға тәрбие беретін тәрбиешілерді қалай тағайындайтынын да білмейсің. Қазақ болса, жақын-жұқының жинайтыны әбден белгілі. Сондықтан, Білім және ғылым министрлігі Балалар құқықтарын қорғау комитеті осы істі күн тәртібіне алса жөн болар еді. Тәрбиешілерді жұмысқа аларда арнайы емтихан алып, олардың білім деңгейін тексеру керек. Сонымен қатар, олардың жалақысын жоғарлатқан дұрыс. Өйткені, михнаты көп, «шарапаты» аз жұмысты кімнің істегісі келеді? Тоғыз жерге барып, тоғызынан «только» шығара алмаған жұмыссыздар келеді. Тәрбиенің іргетасын қалаушылар ретінде тәрбиешілер орта жастағы, тіпті зейнеткерлікке шыққан апаларымыздың болсын! Бұлар – менің көп ұсыныстарымның бірі ғана.
Тәрбиеші қауымның шамына тиіп отыруымның да өз себебі бар. Осыдан санаулы күн бұрын Астанадағы азын-аулақ жылтыраған балабақшалардың бірталайына бас сұққан едім. Сондағы байқағаным, «крупный» балабақшалар нағыз «крутой» тәрбие беріп жатыр екен. Ауызымды ашып аңырап қайттым. Тіпті, қай бетімді ұстарымды білмеймін. Нөмір бәленбайыншы (нақты атауды жөн көрмедім, өз әлімше сыпайылық танытқаным ғой) қазақ балабақшасына кіріп барғанымда шыңашақтай қазақтың қара домалақ қызы (қателеспесем есімі Әйкерім) «Здраствуйте, дядя» демесі бар ма? Сасқанымнан «Здрасте» деп жауап бердім. Әлгі қыздан «орыс тілін кім үйретті?» деп сұрасам, «біз балабақшада орысша сөйлеуді үйренеміз» деп былдырлап қоя берді. «Әттегең-ай» деп санымды бір соқтым. Байғұс санның да соғар жері қалмады, әбден көгеріп, дұрысырағы ісініп болды. Ісінген жердің іріңдегені жаман…
Жел сөз: Бұл сөздер желдің ығына қарай ШАХ-тың шаһарына жетер, бірақ желдің соңы дауылға айналып әрі қарай өтіп кетпесе болғаны!

Бұл жайлы қыста жазбақшы болғанмын,өз-өзінен ұмытылып кетіпті. Бүгін есіме қайдан сап ете қалғанын. Соншалықты керемет ештеңе де емес, бірақ жаза салайын.
Билер, шешендер жайлы кітаптардан Төле бидің(шатаспасам)мына бір билігі жайлы сіздерде оқыған шығарсыздар.
Бидің алдына бір балаға таласқан екі әйел шешім сұрап келеді.Екеуі де «бала менікі» деп бет бақтырмайды.Біреуі «бұл баланы мен тудым, бесіктегі жатқан шағында ұрлап кеткен еді. Бұны, пәлен (жауырын, жамбас, обшым пәлен деп алдым) жеріндегі алақандай қалынан таныдым» десе, екіншісі "Ұрлаған түгім жоқ, 9 ай көтеріп тапқан ұлым" десе керек.
Сонда Төле би қолына қылыш алып «Бұл баланы екеуіңе қақ бөліп берейін»деп, баланы қақ бөлмекші болады.Баланы 9 ай көтердім деген әйел бұл әрекетке міз бақпастан қарап тұрса, "ұрлаттып алдым" деген әйел«Ойбай-ай, қайда жүрсе де аман жүрсін.Шаппаңыз» деп жер тізерлеп отыра кетеді.Сөйтім би баланы өзінің заңды шешесіне қайтарып береді. Осыны алғаш оқығанымда (6-7 класс оқитын кезім)«Ата-бабамыздың асқан білімділігін-ай, шешімін таппастай мәселенің түйінін тамаша шеше білген екен» деп ойлағанмын.
Енді қыстағы оқиғаға келсек.Ерігіп отырып ағылшындар түсірген (шатаспасам) «Камелот» сериалын тамашалаған едім. Сол кинода да дәл осындай даумен келген екі адамға, осы іспеттес сынақ беріледі.Шешімді айтатын Утердің қызы Моргана.
Бұл билікті Төле би ешкімнен ұрламаған болар, бірақ та басқаларда ақымақ емес екен ғой.