1. Aa – «а»

2. Bb – «б»

3. Cc – «ш»

4. Dd – «д»

5. Ee – «е»

6. Ff – «ф»

7. Gg – «ғ, г»

8. Hh – «х»

9. Ii – «ы»

10. Jj – «ж»

11. Kk – «к»

12. Ll – «л»

13. Mm – «м»

14. Nn – «н»

15. Oo – «о»

16. Pp – «п»

17. Qq – «қ»

18. Rr – «р»

19. Ss – «с»

20. Tt – «т»

21. Uu – «ұ»

22. Vv – «в»

23. Ww – «дауыссыз у»

24. Xx – «икс»

25. Yy – «й»

26. Zz – «з»

• «Ә, І, Ү, Ө» aripteri qayda?
Oris tilinde bastawic klasta «ударение» tusetin aripterding ustinde belgisi boladi. «Ударение» qoyip uyren'gesin bul belgi qajet bolmay qaladi.

Arap alfavitinde tek dawissiz aripter gana boladi. «Хареке» degen belgiceler aripterding asti-ustine qoyilip, dawisti dibistardi cigaradi. Biraq araptar kundelikti jaziwinda bul belgicelerdi qoldanbaydi. Sebebi sozding qalay oqilatinin belgice qoymay-aq biledi.

Qazaq tilinde sozder juwan nemese jingicke bolip keledi. «Ә, І, Ү, Ө» aripterine saykesince Ä, Ï, Ü, Ö qoldanamiz. Sosin juwan soz ben jingicke sozdi ajiratip uyren'gesin Ä, Ï, Ü, Ö aripterin qoldanbawga boladi. Ä, Ï, Ü, Ö ariperi bastawic klasta jane sozdikterde gana qoldanilatin boladi.

Aa, Ii, Uu, Oo aripteri juwan sozde «а, ы, ұ, о» bolip, jingicke sozde «ә, і, ү, ө» bolip oqiladi. Eger Kk nemese Ee aripteri bolsa soz jingicke oqiladi. Eger Qq nemese sozding kelesi buwindarinda Aa aripteri bolsa soz juwan oqiladi («күнә, кінә» degen siyaqti birnece sozden basqa). Sosin arqacan juwan oqilatin jane tek jingicke oqilatin sozder bar.

• «И, дауысты у» aripteri qayda?
«И» — iy dep jaziladi. «дауысты у» — uw, iw dep jaziladi.

• Nege «ғ, г» bir arippen jaziladi?
Bul «ғ, г» aripteri sozding algacqi buwininda siyrek kezdesedi. Al basqa buwindarda «ғ» men «а», «г» men «е» aripteri qatar juredi. Juwan sozde «ғ», jingicke sozde «г» boladi. Qay dibis ekeni ongay ajiratiladi.

• «Қ, к» aripterin «ғ, г» siyaqti bir arippen jaziwga bolmay ma?
«Қ, к» aripteri «ғ, г» siyaqti emes. Sozding barliq buwindarinda kezdesedi. Sol sebepti ekewin bir arippen belgilesek ajiratiw qiyin.

• «Ң» arpi qayda?
Bugan arip jetpey qaldi. «Ғ, г» siyaqti «н, ң» aripterin bir arippen belgilewge bolmaydi. Sebebi «н, ң» singormonizm zangina baginbaydi. Eger qosimca arip alsaq, onda 26 aripten asip ketemiz. Tagi bir joli NG digrafin qoldaniw. Biraq «ң» jane «нғ, нг» tirkesteri arasinda ulken catasiw boladi. Sebebi «ң, нғ, нг» barligi NG bolip ketedi. Agilcin tilinde «’» (апостроф) degen belgice ote jiyi qoldaniladi. Misali «I‘m / They‘re / o‘clock / company‘s / it’s / don’t».

Osi maseleni rettew ucin «’» belgisin bilay paydalanamiz:
1) NG tirkesi barliq jagdayda «ң» bolip oqiladi,
2) N arpimen ayaqtalatin sozge -GA, -GE, -GAN, -GEN, -GIZ jalgawi jalgan’gan kezde NG tirkesining arasina «’» belgisin qoyamiz. N’G tirkesi «нғ, нг» bolip oqiladi.

Misali:
angiz — «аңыз», tengiz — «теңіз», janga — «жаңа», kenges — «кеңес», songi — «соңы», engis — «еңіс»
san’ga — «санға», ken’ge — «кенге», jan’ga — «жанға», basin’gan — «басынған», min’gen — «мінген», en’giz — «енгіз»

• Alfavitting ati nege LatinX?
Basinda oz atimdagi Nur-di alip, Nur-Latin dep atamaq boldim. Sosin aynip qaldim. Elon Musk ozining macenesin Model X, raketa uciratin kompaniyasin SpaceX dep atadi. Damigan tehnologiyalarding atimen undesip tursin degen niyetpen LatinX dep qoydim.

P.S.: Diakritikaliq aripter Ä, Ï, Ü, Ö bastawic klas oqiwcilarina oqip-jaziwdi uyreniwge kerek. Sosin sozdikter jasaganda kerek. Sozderding juwan-jingickeligin ajiratqannan keyin tek 26 arippen jazip tusinisiwge boladi. NG tirkesin digraph dep emes RT, RS, YT (қарт, шарт, сарт, тарс, тұрс, айт ...) tirkesi siyaqti tusiniw qajet. Apostrof «’» belgisin ne ucin qoldan’ganimdi tusin’gen cigarsiz dep oylaymin.

Қазақ латын әліпбиі • қазақ тілі • латын алфавиті • әліппе • 26 әріппен жазу

Бұл әліппе несімен ыңғайлы, тиімді: Қазақ алфавитының латын жазуына көшуінің басты мақсаты – ол дамып жатқан сандық технологияға сай келетін латын қарпінде алфавит құрастыру еді. Бұрын шыққан нұсқалардың кемшілігі технологияға сай емес және басқа(латын алф.) мемлекеттерге барғанда бәрібір өзгеріп кететіні. Мәселен, «Ғани(Ǵani), Әділ(Ádil), Өсербай(Óserbai)» деген есімдер қарапайым әлем қолданатын Инстаграм желісінде(акаунты) қате жазылады. Технология дәйекшені оқымайды. Оның дәлелі Түрік елінің есімдерінің технологияда және европада қате жазылуы. Екіншіден, (менің нұсқамда) басқа мемлекеттер де біздің есімдерімізді қаз қалпында жазатын болады(оқылуын бізден сұрайтын болады))). Сонысымен ыңғайлы.
*C,c – «Ц» әрпі төл әрпіміз болмағанымен, одан айрылмауымыз керек. Цемент, Центр, Циркул т.б сөздерді бар. «Сентр» деп айта алмаймыз. Оны біз де, шет елден келгендер де центр деп айтамыз. Жалпы «ц» әрпі басқа тілден енген сөздер үшін керек.
*Kh,(*h) – «Х» әрпі «Kh» және «H» деп таңбалағанымен айтылуы бірдей. «Kh» деп – дауыссыз дыбыстардан кейін, «U,u» әрпінен кейін және адамның атының бас әрпінде жазылса деп ұсынар едім. Қалған жағдайда H деп жазылады. «Khamit», «Halal», «Rahman», «Hat», «Ahmet», «Abylaikhan», «Nuhrkhat», «Askhana».
*Sh – «Ш» әрпі ешқандай дәйекшесіз осылай қалу керек. Тек адам аттарының бас әрпі немесе қысқарған жерлерде қалай жазылатынын білмеймін. «Ш» әрпі қалай жазылса қалған қосарланған дыбыстарда «Ш» әрпіне қарап жазылатын болады.
*Zh – «Ж» дыбысы да «Ш» дыбысы сияқты.
*U,u — «У» әрпін «ý» деп жазу қате болады. «У» әрпі бүкіл әлемде «U» деп жазылады. «ý» деп жазатын болсақ тағы да сол технология түсінбей «Қауын», «Ауыр», «Наурыз» т.б. сөздеріміз қате жазылатын болады. Ондай символдар табу оңай, бірақ технологиямен санасуымыз керек.
**Ae – «Ә» әрпі осылай жазылу керек. Бұл қосарланған дыбыстар европаның бірқатар мемлекеттерінде бар дыбыс. Кейбір тілдерді «ә» дыбысы болғанымен олар «а» деп жазып, қай жерде қалай оқылатынын біледі. Бізде ондай ереже жоқ. Ал бізге ең тиімдісі «ae» деп жазу керек, дәйекшемен жазатын болсақ, технологияда әріп «а»-ға айналып кетеді.
**Gh – «Ғ» дыбысы да «Ә» дыбысы сияқты.
**Nh – «Ң» әрпінің бұндай нұсқасы латын америка тілдерінде бар. Тек оларда «nh»(нь) деп келеді. «Ng» деп жазуға да болады, бірақ бізде ағылшындар секілді ереже жоқ болғандықтан бізге тиімсіз, ең дұрысы осы – «nh».
**Oe – «Ө» дыбысы да «Ә», «Ғ» дыбыстары сияқты.
**Ue – «Ү» дыбысы да «Ә», «Ғ», «Ө» дыбыстары сияқты.
***J,j – «І» әрпін «J» деп алуымның себебі, «J» әрпі әр тілде әртүрлі дыбыс береді: «Х, Й, Ж» сияқты. Кейбір тілдерде жазылады, бірақ оқылмайды. Осы жазылып оқылмайтын нұсқа бізге жақынырақ. Өйткені «І,і» әрпі көптеген тілде жоқ. Егер «j» деп белгілейтін болсақ, мысалы: «бір», «екі», «сәбіз» деген сөздерді «бjр», «екj», «saebjz» деп, яғни «і»-ні үн шығару арқылы деп шетелдіктерге қазақ тілін үйрете аламыз. «Saebiz»-ден жойыламыз)). Оның үстіне «и, й» әріптерін жайына қалдырамыз)). «и, й» әріптерін «I,i» деп белгілеуіміз шарт, өйткені И(й)-ден басталатын адамдардың аттарынан өзіміз шатасатын боламыз.
***Uh – «Ұ» әрпі. U әрпінен кейін h әрпін жазу арқылы белгілеу керек. Бұл нұсқа араб тілдерінде бар дыбыс: «оғ», «уғ». Яғни тек ереже қою арқылы жаза аламыз. «Nuhrkhat», «Buhlt». Егер «Ұ»-ны «U» деп белгілесек, онда шетел сөздері, адам аттары дұрыс жазылмауы мүмкін. Барлық тілдегі «U»-ды «Ұ» деп өзімізге бұрғанша, одан да өзіміз «uh» деп «ұ»-ны белгілеуіміз керек. Сонда ғана қай мемлекетте болмасын «Nuhrsuhltan» деп жазылып, оқылуын бізден сұрайтын болады. Көп елдерде ондай тәсіл бар, жазылуын оқи алмай тұрсақ та — олар қалай айтады солай оқимыз.
Рахмет!

«Казахская — QWERTY» клавиатура нұсқасы «Microsoft keyboard layout creator» программасымен «Windows 7» жүйесінде жасалды. Орнату үшін архивті ашып, ішіндегі «Setup.exe»-ні іске қосу керек. «Панель инструментов»-тағы «Языковая панель — КК (казахский)»-дің қасына кішкентай клавиатураның белгісі шығып тұрады. Сол кнопканы басып ішінен «Казахская — QWERTY» таңдау керек. Кириллица мен латыншаны ауыстырудың горячий клавишасы: Ctrl+Shift. Өшіру үшін қайтадан «Setap.exe»-ні іске қосу керек. Сол жерде ағылшынша өшіру деген кнопка бар. Соны басса өзі өшіреді.
Казахская — QWERTY (502,2 кб): Жүктеу

*Ескерту: бұл бекітілген нұсқа емес
**казахская — орысшамнан қате кетсе де қазақшамнан қате кетпесін

«Казахская — Latin» клавиатура нұсқасы «Microsoft keyboard layout creator» программасымен «Windows 7» жүйесінде жасалды. Орнату үшін архивті ашып, ішіндегі «Setup.exe»-ні іске қосу керек. «Панель инструментов»-тағы «Языковая панель — КК (казахский)»-дің қасына кішкентай клавиатураның белгісі шығып тұрады. Сол кнопканы басып ішінен «Казахская -Latin» таңдау керек. Кириллица мен латыншаны ауыстырудың горячий клавишасы: Ctrl+Shift. Өшіру үшін қайтадан «Setap.exe»-ні іске қосу керек. Сол жерде ағылшынша өшіру деген кнопка бар. Соны басса өзі өшіреді.
Казахская — Latin (502,2 кб): Жүктеу

*Ескерту: бұл бекітілген нұсқа емес
**казахская — орысшамнан қате кетсе де қазақшамнан қате кетпесін

Министр культуры и информации Мухтар Кул-Мухаммед выступил за переход на латиницу в свете технического прогресса. Он считает, что при пользовании мобильными телефонами и компьютерами латинский алфавит будет более удобен. Как считает директор