Кезінде Мөңке бидің айтқанына ештеңені де алып-қосу мүмкін емес. Біз дәл ақыр заманда өмір сүріп жатырмыз. Бабаларымыздың данышпандығына, діндарлығына, ойларының тереңдігіне қалай таң қалмайсың?

Мынау не Америка ашып отыр деп айып етпессіздер, бірақ сізбен бөлісуді жөн көрдім. Бәріміз де қазақ тілін жетік білгенімен кейбір сөздер тап болғанда мағынасын тіпті болжай алмайтын жағдайлар болады. Әңгіме, повесть оқығанда сөздік қорымыз біртіндеп баи беретіні рас. Бірақ бәрінің де оқып, оны сүзіп отыратын уақыты жоқ қой. Сондықтан қысқаша…
Қалиқан Ысқақовтың «Бөде» атты әңгімесі бар. Бөде деген не екен деп ойланып қалған боларсыз. Ойланып қалдыңыз ба?

Әурет жерін жауып жүрген қыз-келіншектерді көргенде көбісі «бұл не жаңалық, біздің әжелеріміз үйтіп киінбеген» деп жатады. Осы мақалада біз қазір «хиджаб» (әйел адамның бетін жаппайтын, білезікке дейін жеңі ұзын, ұзындығы тобыққа дейінгі кез-келген киім) деп атап жүрген киім үлгісінің түр-түрін қарастырамыз. Яғни әйел адамдар о бастан шариғатқа сай киініп жүрген, тіпті ислам келместен бұрын. Және де бұл тұрғыда ұлттың дінге еш қатысы жоқ. Сонымен…

Хабар-ошарсыз жоғалып кеткен 19 жасар Гүлсезім Бақытжанованың ата-анасы дәл осы сезімдерді кешіп жүрген күйі бар. Жоғалған қыздың соңғы хабары бойынша ол Атырау қаласында фотомодельдер байқауына қатысайын деп жатқан.

Осында отырған блоггерлердің бәрінде болған шығар мұндай жағдай. Бір күні поштама хат келді: «сіз миллион евро ұттыңыз, банкіміз осындай, лондонда орналасқан, бәлен-түген» деп. Содан бұл хатты зейін салып оқыдым, негізі бұрын да келген еді осындай хат, бірақ орысша қате-қате жазылған. Мынаусы ағылшынша сауатты жазылыпты, содан бұндай банк жалпы бар ма деп, ғаламторды шарладым. Бар екен, мекен-жайын да анықтап, қатесіз жазыпты. Не керек, «шот аш» депті бірінші, а сосын ешкімге тіс жармау керек екен да. Мен нұсқауларына сүйеніп бәрін жасадым, содан шот ашып, «шотым осындай» деп, хат жазып жіберсем, маған: «сіз жіберіп отырған сертификатты алуыңыз қажет бірінші, ол үшін 1000 фунт салуыңыз керек осы шотқа» дееееп жазыпты. «Қой, атаңа нәлет, молаңды әрі сал» деп ағылшынша жазып жібердім. Енді ғаламторды тағы шарламаймын ба, сөйтсем алданып, ақша салған байғұстар көп екен. Бір жапондық тіпті Америкада оқып жүріп, бар 8 000 американ теңгесін салып, оқудан шығуға мәжбүр болыпты.
Өзіме күлдім де қойдым, сөйтсем, біздің агенттікке келіп бір кісі хат аудартып жүріпті бір қыздың шет тілінде жазылған. Не деп ақша сұрағанын білмеймін, ана байғұс оған көөөп ақша жіберіп, алданыпты. Ол да өзіне күлді ма екен, не істеді екен а?

Сіз қазіргі уақытта бойдақтардың, одан қалды ажырасқан жалғызбастылардың неге көбейіп бара жатқандығын және ол кімге тиімді екенін білесіз бе?
Мичиган университетінің ғалымы Цзянго Людің есептеуінше жалғызбастылар отбасылардан көрі барлығын көбірек тұтынады екен.
«Guardian» журналынан Эван Морисонның пайымдауынша бұл жағдай өндірушілер үшін тиімді екен. Бойдақтар төрт адамнан тұратын отбасымен салыстырғанда адам басына 38%-ға артық азық-түлік, 42%-ға артық қаптама, 55%-ға артық тоқ, 61%-ға артық газ тұтынады екен.
Ажырасу да нарыққа тиімді: өйткені отбасы шайқалса, енді екі үй, екі көлік, екі кір жуу машинасы, екі теледидар қажет деген сөз.

Бұл менің студенттік кезімде болған жағдай. Сабақтан шығып, орталық базарға бет алған бойым. Көзімде күннен қорғайтын көзілдірік. Керім болып келе жатырмын. Содан автобусқа мінгенімде жаңағы көзілдірікті шешіп қойдым. Орталық базарға жеткенде көліктен түскен бетте жаңағы көзілдірікті тағып алдым. Сонымен келе жатырмын. Базар болған соң адам көп, ығы-жығы. Алдымда келе жатқан адамдар маған бір түрлі жымиып қарайды. Содан көзімнің ауырғанын сездім, бірақ күндегідей ғой, күні бойы тақтаға қарайсың, көзілдірік сорып тастаған шығар деп, мән берген жоқпын. Байқаймын кейбіреулері күледі, сыбырласып бір-біріне мен туралы айтып жатқан сияқты. Үстіме қараймын, бір жерім ашылып келе жатқан шығар деп, жоқ, бәрі дұрыс. Сонымен базарды аралап, үйге қайтайын деп, газельге міндім. Орын бар екен, отырдым. Жаңағы күннен қорғайтын көзілдірігімді шешсем, мәссаған, бір әйнегі түсіп қалыпты. Енді күлейін десем жағалай адам отыр, мынау жынды ма деп ойлар деп өзімді әрең ұстап отырдым. Содан үйге жетіп, мамама айтайын десем, күлкі өлтіріп бара жатыр, күліп жатырмын, айта алмаймын. Бастаймын да, сөзімді аяқтай алмай, күлем жатып алып.
Сіздердің де осындай жайттарға душар болғандарыңыз бар шығар, бөлісе отырыңыздар, бірге күлейік!

Еліміздің тізгінін ұстап тұрған ерлер. Оны Құдай әйелден артық етіп жаратты және берген барлық несібесі үшін жауапкершілік артты. Олар біздің қорғанымыз, сенеріміз, үміт арқанымыз. Сіздің достарыңыздың, әріптестеріңіздің, тумаларыңыздың арасында қайсысы көбірек? Қазіргі қазақ жігітінің дені қандай? Сонымен,…
Жігіттің сұлтаны. Ол жан-жақты. Техникадан да, саясаттан да, мәдениет, әдебиет, тарихтан да, діннен де хабары бар. Кез келген тақырыпта орысша да, қазақша да әңгіме өрбіте алады. Әдетте кем дегенде бір шет тілін меңгерген. Міндетті түрде әр құбылысқа өзінің көзқарасы болады.
Еңбекқор. Ес білгелі өзінің қажеттеріне жарайтын табыс көзін таба біледі.
Ибалы. Ата-анасын асырайды, жалпы қарттарды сыйлайды. Әрқашан олардың көңілінен шығуға тырысады.
Талапкер. Өзіне әрдайым сын көзбен қарайды. Қандай мамандық иесі болса да өз шеберлігін үнемі шыңдау үстінде болады. Міндетті түрде негізгі кәсібінен бөлек жақсы көретін ісі болады. Қазіргі тілмен айтқанда «хобби». Сегіз қырлы, бір сырлы.
Әр сөзіне, әр ісіне жауап бере алады. Әйел затын қадірлей біледі. Жарына, анасына үнемі көмектесуге тырысады және оны жырлап мақтанбайды. Үш жылдық азығы дайын. Оның отбасы жақын болашағына алаңдамайды. Бала тәрбиесіне жауапкершілікпен қарайды. Отбасын өзі асырап, әйеліне жүк артпайды, және оның бәрін міндетсінбейді.
Тырысқыш. Алдына мақсат қойып, соған жете біледі. Он рет жығылса да, еңсесін түсірмей, ақырында ойлағанын орындайды.
Сабырлы, ұстамды. Қиын жағдай туа қалса өзі шешім тауып, тығырықтан шығады.
Арақ ішпейді, темекі шекпейді. Салауатты өмір салтын ұстанады.
Намысшыл. Халқы, елі, жері үшін қасық қаны қалғанша күресуге дайын.
Мұндай жігіттің досы, ата-анасы, бауырлары, ең әуелі жары бақытты, арманы жоқ деп есептеймін.

Мігіт. Орыс тілді болса, жалпы өз ұлтының қандай болса да белгілерін менсінбейді, тіпті жек көреді десе де болады. Орысша сөйлейді, бірақ сауатсыз. Қазақтілді болса, қазақтан өзгені жек көреді, бірақ қазақша бір шумақ өлеңді де жатқа білмейді. Өзге ешқандай ұлтты менсінбейді. Сөздік қорында көп болса жүз сөз. Оның елу пайызы боқтық сөз. Өз көзқарасы болмайды. БАҚ я болмаса біреудің айтқан сөзімен сөйлейді.
Жалқау. Жұмыс істегенін міндетсінеді. Мұндай жігіт әйелін үйде отырғызбайды. Өйткені ол айналасындағылырдың бәрімен санасып отырады. Бірақ өзі жұмыссыз қалса, әке-шешесінің, әйелінің мойнында отыруға намыстанбайды.Таңертеңнен кешке дейін әйелі, я болмаса ата-анасы жұмсамаса, ештеңе істемей жата береді. Ал жұмсаған жағдайда, бұлқан-талқан болып, оның өзінде істі аяғына дейін тындыра алмайды. Содан соң шала істеген шаруасын он жыл жырлайды мақтанып.
Ата-анасын сыйламайды. Оны дүниеге әкеліп, өсіргеніне рахмет айтудың орнына оларды боқтан өзгеге кінәлайды. Тіпті әйелінің көзінше де оларды боқтап алуға ұялмайды. Қоғамдық көлікте қасында қарт тұрса да, іші шермиіп аяғы ауыр әйел тұрса да көрмегендей отыра береді.
Тоқмейілсіп жүре береді. Уақытын теледидар мен интернетке жұмсайды. Компьютерде білетіні тек ойын мен әлеуметтік желілер. Тіпті ең қарапайым бағдарламамен әрең жұмыс жасайды.
Әйел затын қадірлемейді. Бірақ тек соның көмегімен ғана өмір сүреді. Бұндай жігіттер әйелі мен анасына күң ретінде қарайды. Олар үшін бәрін әйел жасауға міндетті.
Жауапсыз. Тапқанын жылтыраққа жұмсағанына мәз. Бұндайлардың әйелі отбасының болашағына үнемі алаңдаумен жүреді. Өйткені мігіттердің қолдарынан боқ та келмейді.
Сабырсыз, шыдамсыз. Жұмысында, жеке басына күн түссе, не істерін білмей, ашуланып, айналасындағылардың миын шірітіп жібереді. Күйгелек, түймедейді түйедей қылады. Өз бетімен ешқандай шешім қабылдай алмайды. Не болса соған көкбеттеніп ұрысуға дайын тұрады.
Намысы жалған. Отбасында қиын жағдай болса, бірінші қашады. Қара жұмыс істеуге намыстанады, бірақ көлігі сынып қалса, бөтен біреуден көмек сұрап жалынуға намыстанбайды.

Дүбәра. Я еркек емес, я әйел емес түсініксіз бірдеңе. Көп қасиеттері мігіттікіндей. Бар білетіні қарап жүріп өзіне, айналасындағыларға проблема туғызу. Мұндайлар ата-анасының, болса әйелінің, бауырларының соры. Эгоист. Өзінен басқа адам ол үшін адам емес. Ештеңемен шаруасы жоқ. Араққа, нашаға жақын. Жықындарын сабап алудан таймайды.
Сөзі бос. Айтқанында ешқашан тұрмайды. Айтқаны өсек-өтірік. Оған ешкім де сенбейді, одан әрі жүруге тырысады. Көбіне жұмыс істемейді.
Өміріндегі барлық сәтсіздіктері үшін міндетті түрде өзінен бөтен кінәлі адамды табады.
Әйелдерді жек көреді. Оған әлемдегі барлық әйелдер қас болып көрінеді. Тіпті анасы да. Оларға зорлық-зомбылық жасаудан тайынбайды. Және бұл ісіне әйелді кінәлайды.
Кекшіл. Келіспесе бауырын бауыздап тастауға да бар.

Қап-қара жалын тозақтан қорқам тозақтан
Сұп-суық хабар кеп жете ме деп сол жақтан
Шыжылдап майлар, сатырлап сүйек жанғанда
Лағнет айтып айтып бес күндік сынақ жалғанға
Ібілісті қарғап, түзу бір жолдан тайдырған
Азапқа ылайық мазаққа ғана сай қылған
Мың шақты емес миллион жылға айдалып
Қор болар ме екем қып-қызыл шоққа айналып
Адамның ұлы ем дүниеге мынау таралған
Дәрежемді айтсам періштеден артық жаралған
Бүгінде бірақ періште қайда мен қайда
Кім созар қолын мүшкілдеу біздің жағдайға
Бауырларым да, бала-шағам, дос, жекжатым
Шайқаспай беріліп шайтанға әскер боп жатыр
Бәріде дана бәріде көсем шетінен
Дәуірлеп дәурен сүруге мықтап бекінген
Ақырет қамын жасамай жүріп әлекпен
Алланың ұлы мейірімінен дәметкен
Сол оттан қорқам, тозақтан қорқам тозақтан
Көрмейді соны қазақтар біздің көзі аққан
Ағылған солай парақорлардын парады
Маскүнемің әне қолтығына қысқан арағы
Жемқорын анау отырған әрең тыныстап
Зинақорың жүр шоколад, шампан, гүл ұстап
Сопылар кетті Аллаға пірін серік қып
Зіркілдеп зікір салғандарыңнан зеріктік
Дымыңды білмес дүмшелер кетті молда боп
Құдайым оңда, әруағым өзің қолда деп
Сәуегей, балгер, тәуіптер кетті дес бермей
Құранның қатал ескертпелерінен сескенбей
Әр төмпешікті әулие санап асыға
Мәр-мәрдан өріп, кесене салдық басына
Қарасаң қайда ағыл да тегіл ысырап
Ысталды кеуде тәңір кәріне ұшырап
Өнерде жүрген сезімнің сансыз құлдары
Сендерде болдың тақ пенен даңқтың құрбаны
Ақын мен әнші серіліктен ептеп татса дәм
Оралың барда ойна-күл деп қақсаған
Жазушы қайтпек бауыры бүтін басы аман
Кейіпкерлердін тағдырын ойдан жасаған
Сан ғасыр бұрын бақилық болған кісінің
Қиялға еріп саламыз сурет мүсінін
Айтылған ғайбат сөздерге сөзсіз жауап бар
Саулайды тілден тірнектеп жиған сауаптар
Қалады ертен қарқ та қарқ, күлкі қалжының
Тозақта шөлдеп, ішкенді ыстық қанды ірің
Жегенің сонда тікенек тектес ас болса
Ата-анаңмен де алмайсын онда достаса
Шайтанға тозақ, жәннәттән оған үміт жоқ
Солқылдақтарды әкетіп жатыр үгіттеп
Сондықтан түскен төрт кітап, сансыз пайғамбар
Сақтаныңдар деп сайтани сауық сайраннан
Жаратушы өзі жөн сілтеп сені қорғаса
Азғырушыға қашқын келеді алдаса
Ғибадат түгел, құлшылық бүтін болмаса
Ниетім түзу жүрек таза деу далбаса
Раббына құл боп өмір сүргісі келмеген
Түсінбей қойдым тәкәппарсыған елге мен
Көз жұмып барып ел ішкен уды менде ішкем
Әдісі артық нәпсіні сонда жеңбестен
Сәл ерте білсем, сан соғып калмай оңбастан
Сәждеге мандай тигізбеспе едім он жастан
Құрышты судай қайнатқан пештен көп ыстық
Азаптан қорықпай әз-әзілдермен өбістік
Қимастай қызық хараммен жиған мал-мүлік
Сорлатар ма екен төзгісіз отта жандырып
Өртеніп жатып өлейін десем өле алмай
Өкірер ме екем өмірге екі келе алмай
Біз қайбір достар пайғамбар сынды асыл ек
Асығып аққан судаймыз, құмы, тасы көп
Шын мұсылман боп өте алмау сұмдық қасірет
Жәрдем бер Алла, жәнәтті бізге нәсіп ет. Әмин!

авторы СЕРІК ҚАЛИЕВ

Түскі асқа жұмыс көлігімен келе жатсам, бір мәшиненің артына кәдімгі ақ қағаз жабыстырып ШЕРКЕШ деп жазып қойыпты. Содан ойладым, енді бізге руларымызды көлікке жабыстыру қалды деп. Біздің халық бөлінетін бөлімнің бәріне бөлініп болды енді.
Өткенде тойда көкем айтады: «Осыгүні орыстілді, қазақтілді, мұсылман, кришнаид, иегова куәгері, ауылдың, жаңа қазақ дегендер бар»,-деп. Шынымен де… Ойланып қалдым…
Жаңаөзен оқиғасы болып жатқанда Батыс Қазақстан бөлек автономия болғысы келеді деген сыбыс шықты. Оны естігенде мен құлап қала жаздадым. Негізі біздің елге «бөліп ал да билей бер» деген саясат та керек емес сияқты. Өзімізден өзіміз, қарап отырып бөліне беретініміз бар.
Негізі көліктің нөмірінен қандай облыстан екеніңді білуге болады ғой онсыз да. Атыраулық нөмірмен жүрген көліктерден аулақ жүреміз ))))))))))) Ал Алматыда Шымқалалық нөмірлермен жүретіндерді жақтырмай ма қалай?