Ол менi кешiрмедi
«Мақатаев-22»-ден қызылордалық қария Мақсат Оразұлының «Алғашқы махаббат» атты мақаласын оқыдым. Иә, менiң де көп жылдан берi iшiмдi «мысық тырналап», ащы өксiк көмейiме тығылатын сәттерiм көп. Өз бақытымды өзiм таптағаныма қатты өкiнемiн. «Кенжемнен кету арқылы оны бақытты еттiм» деп, өз-өзiмдi ақтап та аламын кейде. Қазiр бiр аяғым – жерде, бiр аяғым – көрде. Кемпiрiме: «Кенжемдi шақырып келшi. Қоштасып қала¬йын», – деп айта алмай қор боламын. Оның да көңiлiне қараймын. Ол да ауру-сырқаулы.

Таңерең ұйқыдан тұру, жуыну, сабаққа бару. Тамақ ішу, ұйықтау. Күнделікті біздің орындайтын іс-әрекетіміз осы. Болмашы ғана көңіл бөлетін нәрселер жиынтығы да біраз уақытымызды алады екен. Мысалға, таң ертеңгі жуынуға – 15 минут, түсте – 5 минут, кешке – 10 минут уақыт кетсе, күнде жарты сағат уақытымыз жуынумен кетеді. Айына 900 минут (15 сағат), жылына 10950 минут (182,5 сағат). Демек, жылына жуынуға 7,6 күніміз кетеді. Егер адам орта есеппен 60 жыл өмір сүреді десек, 456,25 күніміз жуынумен кетеді. Ғалымдардың дәлелі бойынша адамның жеткілікті тынығуы үшін күнделікті 6-8 сағат ұйқы керек екен. Күнделікті сегіз сағат ұйықтар болсақ, бір күннің үштен бірін ұйқымен өткіземіз. 60 жыл өмір сүретін болсақ, 20 жылымыз тәтті түстің құшағында өтеді. Сексен жылдық өміріңіз болса 27 жыл ұйықтайсыз. Ал, Шоқан Уәлиханов 24 жасында «Қашқария» сапарын аяқтаған. Мектепте – 11 жыл, ЖОО-да 4 жыл оқимыз. Ал, шынында біз қанша уақыт білім аламыз. Кәдімгі мектептерде күнделікті алты сағат сабақ болады. Әр сабақ 45 минут. Бір күнде 45x6=270 минут. Күніне 4,5 сағат болатын болса, жылына 33,75 күн мектепке барамыз. 11 жылда 375,25 күн болады. Жоғары оқу орнында 90 минуттан төрт пар болады (90x4=360). Орта есеппен жылына бір білімгер оқуға 210 күн барады десек, бір жылда 52,5 күн, төрт жылда 210 күн болады. Мектеп пен университетті қосқанда – 585,25 күн. Сонда бір адам 15 жылда небәрі бір жыл, жеті ай ғана білім алады.
Қазіргі кезде жастардың арасында «агент» көп тараған. Күніне кемінде бір сағат агентке кірер болса, жылына 365 сағат (15 күн) алтын уақыты агенттің құрбанына айналады. Алпыс жылдық өмірі бар адам 900 күн агентте отырады. Яғни, екі жыл, бес ай, жиырма күн. Өмірімізде бір жыл, жеті ай ғана білім аламыз, агентте екі жыл, бес ай, жиырма күн отырамыз.

Таңғы асқа жарты сағат, түскі асқа жарты сағат және кешкі асқа бір сағат (қазақтар тамақты кешке жегенді ұнатады ғой) уақыт кетеді. Екі сағат ас ішіп, аяқ босатамыз. Жылына отыз күн, он сағат тамақ ішеміз. Жасымыз алпысқа жеткенде бес жыл бойы тамақ ішкендей болады екенбіз. Сол бес жылда 45 тонна тамақ, 35 мың литр су ішеміз. (Не деген мешкейміз?!) Соншама тамақтың 19 мың литрін тер арқылы, 45 мың литрін түкірік арқылы шығарамыз. Шашты айына, тырнақты аптасына алса, ер адамдар сақалын күнде қырады. Егер ешқайсысын қырықпай, өсіретін болсақ тырнақ 5 метр 10 см, сақал 12 метр 50 см, шаш 11 метр 50 см-ге дейін жетеді екен.
Одан басқа адам баласы:
• Адам 17 жыл аяғынан тік тұрады.
• 2200 ат күшіндей энергия жұмсайды (Үлкен бір ұшақ моторының күшіндей).
• 300 мың метр жоғарыға шығады.
• 125 мың шақырым жол жүреді (Жер жүзін үш рет айналғандай).
• 101 күн суда болады.
• 80 миллион сөз сөйлейді.
• 288 тонна нәрсе көтереді.
• Темекі шегетіндер 116 мың дана темекі тартады. Егер бұл темекіні бір-біріне жалғар болса, 11 шақырымға дейін жетеді. Міне, ептеп-септеп есептеп үлгергеніміз осы. Біз үшін күнделікті байқалмайтын уақыт сынаптай сырғып жатыр. Жоғарыда келтірілген – 60 жылдық өмірі бар адамға арналған қарапайым мысалдар.
Оқыңыз, ойланыңыз, есептеңіз. Сіз қанша уақыт ұйықтап, қанша уақыт тамақ ішесіз? Келтірілген мысалдардың рас-өтірігіне көз жеткізіңіз!

Мақала «Нұр Астана» газетінде жарық көрген.

Пы.Сы. Сатып Алдының өтініші бойынша әжетханаға кеткен уақытты да есептеп тастайық. Сонымен,әжетханаға адам күнде қанша уақыт барады екен. Жарты сағатты бөлер болсақ, 60 жылда 456 күндей барады екен. Енді қалып кеткендері болса өздерің есептерсіңдер.

Бұл оқиғаны Насрулла ешуақытта ұмытпайды.

20 жасар кеше ғана университет бітірген жас маман. Қолында умаж-умаж «Из рук в руки» газеті, әр жерінде маман іздеген мекемелердің көкпен сызып, қоршап қойған телефондары…
Түсініксіз бір колледждің, түсініксіз факультетінде мұғалім болды. 7 мың теңге айлық жалақысының, 4000 теңгесіне жаңа жұмысын әріптестеріне «жуып» жатты.

***
Бастыққа болашақ сайттың концептін айттым. Қолдарымды ербеңдету арқылы болашақ баннерлердің кейпін бейнелегендей болдым. Ұзақ айтқаным соншалық: аздан соң сайт өзіме ұнай бастады.

***
Өте-мөте қымбат көліктерді жөндеумен нәпақа табатын жігіт, диагностикалық аппаратурадағы «00200010: Short circuit» деген хабарламаның «не қыхуйня» екенін білуге компьютерге отырайық деді. «Кароткий замыкание ғо» дедім. «Аха, вапще то дұрыс э! Вот сукі парктроник...» деп, машинаны зорлауын әрі қарай жалғастырды. Ішке барғасын «аудармама» сенімсіз болып, компьютерден бәрібір қарадым (ұялған күлегеш).

***
«Бүйтетін, сүйтетін программа істеу мүмкін бе?» деп сұрады басшылық. Екі аптада жасауға болад дедім. Негізі бір апта да жарайд, бірақ білем мен бұларды, артық айтып қоймасаң болмайды.

***
Экзотикалық ақауды көріп, таң қалдым. Очм былай: жөнделген комп, бірақ алып кетсе — "қосылмайд!" деп жылап, қайта әкеліп тастайд. Ішке әкелсе — істеп кетед. Ақыры өзім барып, розеткаға тестерді тығып, шошыдым: 290 V. UPS арқылы қосып кетіп құтылдым. Электрикке «рекомендеймін» рухындағы хат жазып қалдырдым.

***
Лифтідегі екі қыз тап мен кіргенде мырс етіп күліп жіберді. Шыққасын он бес минут бойы айнадан: арқамда, шалбарымның ауында жыртық жоқ па екенін қарап-қарап, көңілім орнына түсті.

***
Үстелден менен бұрынғы үш қызметкердің жазып қойып, басшылыққа апаруға бата алмай қалған арызын тауып алдым. Біреуі «диспенсер и чайные принадлежности» сұрапТ. Екіншісі «жұмыстан үйге апарып тастау мүмкіндігін қарастыруды» өтініпТ. Үшіншісі «не мои обязанности» сарынындағы «мақала» жазыпТ. Бастық рас айтқан екен: элементар сөздерді қате жазад деп, кейіп отыр еді.

***
Gastarbaiter -дің осы қауымдастығын көріп қалып, өзінің жазбасын оқып, күпәйкемен елестетіп ыржалаңдадым.

***
Mail.Ru-дың… гендік деңгейде сіңіп кеткен пошта екенін түсіндім!
Өте-мөте қауіпті қаржылық құжаттармен жұмыс істейтін жігіттің поштасын біреулер тағы «айдап» әкетіпті. Өзі соншама маңызды адам құсап, «сол, мен әлдекімдерге маза бермей жүрмін» деп қояд құпияланып. Аздаған тергеу нәтижесінде, өткен аптада демалыс күні поштасына компьютер салонынан кіргені анық болды. GMAIL-ді мақтап-мақтап, "әсіресе Сіздікіндей қауіпті жұмыстарға керемет шифрлеу жүзеге асырылған құтты сервис бұл!" деп, көпшікті қойып-қойып, пошта ашып бердім. Біраздан соң, таныс «фішт!» деген дыбыс шықты. Шыдамай қайтадан Майл.Рудан пошта ашып, Агент қосып алыпты. Бұрынғы қимастарымен қайтадан достасу үстінде екен. Айтатын ештеңе жоқ, тек эмоциялар келді.

***
Үйге қайттым. Ертең демалыс деген ойдан, үсті-басымның қутың-қутың етіп қуанып отырғанын байқадым. Адам тән деңгейінде де қуанады екен-ау деп, таң қалдым. Осы автобустың кондукторы сұлу-ау айтпақшы, сөз жоқ, тіфә-тіфә…

Тұяғы бүтін тұлпар жоқ, қанаты бүтін сұңқар жоқ. Иә, бауыры бүтін кім бар дейсің?! Қойны толмас қара жер жасты да, кәріні де талғамастан жұтып жатыр ғой әйтеуір… Жақынымыздың көрер жарығы, татар дәмі таусылып, бақиға аттанғанда етегіміз жасқа толып еңірейміз кеп… Ойлап қарасам, біз сол қаза болған жанды емес, өзімізді аяғандықтан жылайтын сындымыз. Ол адамсыз алдағы күндерді елестете алмағандықтан, оның бұл фәниде жоқтығына көңіл иландырудың қиындығынан, оған деген сағыныштың санаға салар салмағын ұғынғандықтан… Рас, өзімізді аяймыз!

Құлақтан кіріп бойды алар,
Әсем ән мен тәтті күй.
Жүрекке түрлі ой салар,
Әнді сүйсең, менше сүй!-деп Абай атамыз айтпақшы, Қазақ халқы шіркін жалғыз қалса арқасы қозып, ән салады емес па?! Шіркін ауылда, қырда қой бағып жүріп, ән салған кездерім есіме түсіп кетті ғой. Негізі әңгіме бұл жөнінде емес еді.

1. Ұлым, сұлу әйелге сүйсінем деп жанарыңды жоғары көтерме, өзіңдікі емес сұлуға сұқтана қарау жараспайды. Көп адамды әйелдің сұлулығы құртқан, өйткені сұлудың махаббаты күл қылып күйдіріп жіберетін жалын іспетті.