Күндердің бірінде ауылдағы малдардың арасында бір тентек есек өмір сүріпті. Ол ауылдың айналасын аралауды жақсы көріпті. Бау-бақшалар мен адамдардың егін жерлеріне барып, өсіп тұрған нәрсені жейді екен. Оның мұндай ісі бірте-бірте адамдарды шаршатып, олар ызаланып, иесіне: «Егер есегінді қойдырмасан, өзіміз шара қолданамыз,»- деп ескертеді.

Есектің иесі есегінің алдын ұстау туралы уәде береді. Бірақ уәдесін іске асыра алмайды. Бір күні есегі шаруалардың жеріне барып, бидай жеп тұрған жерінде қолға түседі. Бидай жеп тұрған есекті көрген бірнеше адам, оны ұстап алады. Олар есектін құйрығын кесіп тастап: «Енді басқалардың бауы мен жеріне аяқ баспайтын боласың,»- дейді. Иесі естісімен сол жерге қарай асығады, бірақ кешігіп қалады. Құйрықсыз қалған есегін жетектеп, үйне қарай қайтады. Малдар құйрықсыз қалған есекті көріп, ол туралы сөз айтып, күледі. Есектердің арасында ақылды есек болған екен, ол: "Өткен нәрсе өтті. Мен саған өз істеріңмен өзінді жаман атты қыласын деп сан рет ескерттім, бірақ сен тыңдамадың, енді осы оқиғадан кейін абай бол. Құйрығынан айырылған есек: «Есек құйрықсыз бола ма?» Ақылды есек: «Сен өзін айырылдың ғой, енді не істейсің?» Тентек есек: "Құйрығымды қайтарғым келеді, былай мені барлықтар таниды." Ақылды есек: "Өзің кінәлісің, енді не істеуге болады?" Тентек есек құлақтарын қозғалтып: "Әрине, мен құйрығымды кесіп тастаған жерге барып, оны тауып әкелемін."

Мұндай әңгімені естіген малдар күлді. Ақылды есек: «Еш нәрсе істеме, өзінді қайтадан бір нәрсеге ұшырасын. Бұдан артық жағдайынды ауырлатпа.» Тентек есек: «Жоқ, мен жағдайды дұрыстаймын, көрде тұр,»- деп жауап берді.

Келесі күні есек құйрығын кесіп тастаған жерге барады, шамалы бидай жеп, құйрығын іздеуге кіріседі. Бір мезгілде: "Әй, келіңдер, тентек есек келді,"- деген дауыстарды естиді. Ол қайтадан шаруалардың қалына түседі. Адамдар: «Ақылы келгенше ұрайық,» «Иесіне апарып тапсырайық,» «Мұның барлығынын пайдасы жоқ, ақылға келетін болса, осыған дейін түсінер еді. Өткен жолы құйырығын кесіп тастадық, бұл жолы екі құлағын кесіп алайық,» – деген әртүрлі дауыстар естілді.

Есек қателескенін түсінді, өкінудің пайдасы жоқ. Шаруалар есектің екі құлағын кесіп босатады. Құйрығы мен құлақтарынан айырылған есек өз үйіне қайтты. Иесі оны көріп: «Көрдің, өзіңді бақытсыз қылдың, қайтадан не істедің, басқа есектерге не дейсің?»- деді.

Есек малдар тұратын жерге кірді, осы жолы олар шаршағанша күлді, тек ақылды есек күлмеді. Біреу одан: «Сен неге күлмейсің?»- деп сұрады. Ол: «Не үшін күлемін, біз есектер жылауымыз керек, өйткені осы жолы біз туралы қайтадан сөз таралады,»- деп жауап берді.

Есектердің бірі: «Не деп айтады?»- деді. Ақылды есек: «Енді бейшара есек құйрығын қайтаруды армандап еді, екі құлағын жоғалтты дейді,»- деп түсіндірді.

Содан бері кімді-кім қателесіп, қолында бар нығметінің бірінен айырылса, кейін оның соңына түсіп, басқа нығметінен айырылса, оған: «Бейшара есек құйрығын қайтарам деп, екі құлағын жоғалтты,»- деп айтады,"-деді.

Күндердің бірінде сақалта мен түлкі дос болыпты. Бір күні халықты алдап-арбауға үйренген түлкі сақалтаға: «Досым, сен әрқашан аспанда ұшып, бұлттардан басқа еш нәрсе көрмейсін, кел, менің арқама отыр саған орманды көрсетемін. Қазір көктем талдар көктеп, гүлдер гүлдене бастаған кезең,»- деп айтады.

Сақалта қабылдап, түлкінің арқасына отырады. Түлкі ағаштар арасында жүгіре бастады. Ол қалын талдар арасынан өткен сайын, сақалтаның қанаттары талдардың бұтақтарына тиіп, қауырсыны бірте-бірте жерге түсіп қалды. Бірақ түлкі тоқтамай, орманның ішінде жолын жалғастырады. Біріншіден сақалтаның екі қанатының қауырысыны түсіп қалды, кейін кеудесінің мамығы түсті, сөйтеп денесінде бірде-бір қауырсыны қалмады. Түлкі сақалтаның түрін көріп, күліп оны мазақтады. Сақалта қауырсынсыз қалған қанаттарымен ұшып, аң аулай алмайтын болды. Түлкі кейбір күндері өзінен қалған тамақпен тамақтандыратын, ал ол ұмытқан күні, тамақсыз қалып, торғайлар ұясына барып, тамақ іздейтін. Сақалта денесіне жаңа қауырсыны пайда болып, қанаттары қатайғанша, жағдайымен санасуға мәжбүр болды. Бірақ барлыға орнына келген соң қайтадан аспанға көтеріліп, ау аулауға кірісті. Біраз уақыт өтті. Бір күні сақалта түлкіге: «Досым, осы кезге дейін жерді аспаннан көруді ойладың ба? Аспаннан жер өте әдемі көрінеді. Егер көргін келсе, мен сені аспанға жеткізуге дайынбым,»- дейді.

Түлкі сақалтамен аспанға қарай көтерілуге келісті. Сақалта түлкіні аспанға қарай алып ұшты. Бір мезгілде ол түлкіден: «Жерді көресің бе, қандай екен?»- деп сұрайды. Түлкі: "Өте үлкен,"- деп жауап береді. Сақалта биігірек көтеріліп: «Досым, осы биіктіктен жер қандай екен?»- деп қайтадан сұрайды. Түлкі: «Жер бір қаланың көлеміндей көрінеді,»- деді. Құс одан да жоғары көтеріліп сұрағын үшінші рет қайталады. Түлкі: «Жерді бір қарбыздай ғана көремін,»- деп жауап береді. Сақалта: «Жақсы, енді төмен кете бер,»- деп тырнақтарын босатып, түлкіні биіктіктен тастап жібереді. Түлкі жерге қарай құлай бастайды, қатты жел денесіндегі жүндерінің түсіп қалуына себеп болады. Түлкі құлап бара жатып, жұмсақ жерге түсуді армандайды. Арманы орындалады. Сол кезде бір шаруа таңғы тамағын жейін деп отырған еді. Ол теріден тігілген тоның қасына қойып, алдында наны мен қаймағын дайындаған еді. Шаруа аспаннан тура өзі отырған жерге бір нәрсе құлап келе жатқанын көріп, орнынан тұра жүгіреді. Түлкі жұмсақ тонның үстіне құлап, өлімнен құтқарылады. Дайын тұрған тамақты жеп-ішіп, тонға оранып кетеді. Жолда арыстанмен кездеседі. Арыстан: «Тонды қайдан алдын?»- деп сұрайды. Түлкі: «Менің тон тігетінімді білмейсін бе?»- деп жауап береді. Арыстан таңқалады және түлкіден оған бір тон тігіп беруді сұрайды. Түлкі: «Бес семіз марал әкел және бір апта уақыт бер, содан соң тоның дайын болады,»- дейді. Арыстан түлкінің сұрағаның әкеліп береді. Түлкі жанұясымен маралдар етін жеп алады, бір аптадан кейін арыстан: «Тоным қайда?»- деп сұрағанда, түлкі: «Белбеу мен екі женіне екі қозы қажет,»- дейді. Арыстан екі қозыны да әкеліп береді. Түлкі жанұясымен оларды да жеп алады. Бір күні түлкі арыстанмен кездесіп қалады. Арыстан: «Тоным қайда? Сабырлығым таусылды, тонымды бер, әйтпесе өзінді жеймін,»- деп ақырады. Түлкі: "Әй, хайуандар сұлтаны, тоның үйде. Жүр берейін,"- дейді. Екеуі түлкінің үйіне жақындайды. Бір мезгілде түлкі қашып, ініне кіріп кетпекші болады, бірақ арыстан құйрығынан ұстап үлгереді. Түлкінің құйрығы жұлынып, ол құйрығысыз ініне кіріп кетеді. Арыстан: «Сені қайда болсаң да тауып аламын. Құйырықсыз түлкіні танимың,»- дейді.

Келесі күні түлкі інінен шығып, достарын көреді, оларды жүзімге толы бау-баққа апарады. Түлкілер жүзімді көріп, талдарға мойындарын созып, жей бастайды. Сол кезде түлкі достарының құйрықтарын байлап, баудың иесін шақырады. Ол қолына таяқ ұстап келеді, түлкілер қорқып, қашып кеткілері келеді, байланған құйрықтары жұлынып қалады.

Күнің ортасы еді, бір мезгілде арыстан түлкіні көріп, оған қарай бас салады: "Қолыма түстің бе, құйрықсыз түлкі." Түлкі күлімсіреп, айқайлап, басқа түлкілерді шақырады. Түлкілер жиналады, арыстан жиналған түлкілердің құйырықсыз екенін көріп, таңқалады. Түлкінің алдап, оның аңқаулығын пайдаланып, өзі мен жанұясын тамақпен қамтамасыз етіп, оның арқасында жанұясын тамақтандырғаның түсінеді. Ол түлкіге: "Әй, айлакер ешкім сен секілді алдай алмайды,"- деді. Арыстан содан бері түлкі секілділерден абайлап жүруді үйренді.

Менің қай жерде жүрсем де айтып жүретін сөзім КЕТШЕЙ. Біреу менің жыныма тисе, тиісе берсе, мазақтай берсе Кетшей дейтінмін. Әлі сол әдетім қояр емес. Бұрындары бір ШЕТЕЛДІК КҮЙЕУБАЛА дейтін түрікше кино болған. Сол киноны қатты қызығып көретінмін. Өзі тап-таза қазақшаға аударылған. Ішінде бір Мимик деген шал бар. Жасы 80 нен асып кеткен болу керек. Ал баласы 50 ден аскан болу керек. Сол баласы әкесіне Әке үйде қал, Әке ештене істеме, Әке араласпашы дегенде Әкесі КЕТШЕЙ дейтін. Соған қатты күлетінмін. Сол киноны әлі де көргім келіп жүр. Көруге тұрарлық өте қызықты сериал. Әрі Мимик деген шал өте күлкілі. Сол сериалды көруге кеңес беремін. Өзім де іздеп қазақшасын таппай жүрмін.

Алғы сөз орнына
Бүгін бейсенбі ғой.
Бұл әңгімесымағымды бұрынырақта оқыған шығарсыздар.Еш әріпін, сөйлемін өзгертпедім. Қателері де бар шығар,қарамадым. «Дабайға» салдым ғой деймін...«Алтын қаламға» жіберіп бағын сынап ем, болмады. 2004 жылы «Менің Отаным-Менің Қазақстаным» атты ҚР Шекара әскерлерінің он жылдығына орай өткен ҰҚК арасындағы конкурста бас жүлдені иеленіп еді. Ол кезде жәй солдатпын, ұтып алған соммам 100 доллар еді. Бірақ, оны кейін білдім.Мен мерзімді әскери міндетімді өтеп қайтып кеткен ем. Бұл жайлы «Отан сақшысы» газетінің 2004 ж. 18-ші тамыз Шекарашылар күніне арналған санынан оқып білдім. Оған дейінгі білгенім бір майор, бір полковник және менің екінші кезеңге өтуім еді.

Жазба оқырманның қиялын қоздырмайды.

Алғысөз

Омарбыраттың кейбір жазбаларында мықты теңеулер мен сөз ойындарын қарап көріңіз. Немесе, Дәруіштердің әңгімелері адамның қиялын оятады. Олар кез-келген әңгімесін, мейлің ол әскери құпиялар жайлы болсын, киноталдау болсын, мейлің аңқылдақ арзан әзіл болсын, қыңқылдаған қымбат қайғы болсын образдық суреттеуді кеңінен қолданып, ішкі сезімдерін бейнелеуде еш аянбайды.

Өкінішке орай, Дәруіштердің жазбаларының

Жалғасы. Басы мұнда.

Қайдан бастау алғанын және кім бастағанын ешкім білмейді, алайда «ақырзаман болады, жер айрылып, жындар шығады, көк пен жердің ортасы отқа оранып, суға толады, жел тұрып, бұршақ соғады» деген лақпа сөздердің пайда болғанына бір айдың шамасы болды.

Жалғасы. Басы мұнда.

Шыны керек, әуел баста, асқазанының түп етегінен ала түскен суық сезім қайыршының түрінен болды деп ойлаған. Алайда, бірер секундтан кейін қорқыныштың өзі күткен, алайда бар жан-тәнімен қаламаған жағдайдан болғанын түсінді. «Не!? Қалай? Менің округімде!? Мүмкін емес! Неге!?» Сумаңдаған ойлар сондай бір сұмдық жылдамдықпен мидың түкпір-түкпіріне шашырап, бір-біріне соғылып, көбейіп, балалап, шерифтың қалың құйқалы, тікен шашты басына ұялап жатты.

Спасибо, Боже, что дал насладиться этим местом, перед тем, как здесь начнется Конец Света.
Симпсоны

— Хееееййй… Джооон! Қалллайсың!?

Терезе алдындағы үстелде сыра ішіп отырған қатпа қара есіктен кірген еңгезердей шерифті көріп, әкесі келгендей қуанды.

Әбіш есімді бір қазақтың окопта жатып түс көріп, ояна кетсе, немістер «Ауфштейн» деп тұрғаны туралы байканы әкем мен ес білгелі айтып келеді. Сақалы сапсиып кетті біраз сол анектің.

— Сіздің ойыңыз дұрыс-ақ, әріптес, бірақ, "Құдай өлген жерде, адам еркін" деген сөзге айтар уәжіңіз бар ма?

— Бар, әрине. Бірақ, мен бірден айтайын, бұл тұжырыммен келіспеймін. Ницше үшін өз дәуірінде бұл өзекті-ақ болған шығар, бірақ, қазір, біздің заманда, құндылық түсінігі өзгерген кезде, Құдайды өлтіру қиын, себебі, Ол, адамзатқа, как никогда, қажет.