Автор: Арнур Ауезхан

«Қазақ әлемі» – екі достың оқиғасы арқылы road movie жанрында түсірілген туынды. Басты кейіпкер – сүйіктісінің қолын алып, ауылда қалғысы келсе, қыздың арманы – Америка. Осы қарама-қайшылықты шешу үшін кейіпкерлер «Нұрлан Қоянбаевты тауып алып келу керек» деген ойға келеді. Бұл сәттен бастап фильмнің негізгі желісі – қазақ болмысы мен қазіргі ұрпақтың ұлттық сана мәселесіне айналады. Нұрлан Қоянбаев фильмде өзін «қазақ болмысына ықпал еткен, тарихты танитын, отансүйер миллионер» ретінде көрсетеді. Бірақ ең қызығы – бұл фильмде өзін ойнайды. Өзін тек актер емес, ұлттық идеяның жетекшісі ретінде көрсетуі, кейде тіпті саясаткер не болашақ президент ретіндегі образды ишаралап беруі – ойландырады. Бұл фильмде реалистік актерлік шеберлік емес, өзін-өзі насихаттау алдыңғы қатарға шыққандай әсер қалдырады.Актерлік құрам кең емес, оқиға тек екі достың төңірегінде өрбиді. Екеуінің рөлі – өздерінің бұрынғы веб-сериалдарындағы жеңіл әзілге толы образдары. Бұл – фильмнің терең идеяны жеткізу мүмкіндігін шектейді. Ал Нұрлан Қоянбаевтың бейнесі – тек «қуатты тұлға» ретінде беріледі, бірақ бұл көрерменге жасанды әсер береді. Әзілдер – шынайы емес, күлкілі болудан алыс.

Таңбалы тас — тарих мұрасы!

Таңбалы тас- талайларды тамсандырған, әсерлілігі мен әлемді аузына қаратқан, құпиясы көп, Қазақстан өлкесінің баға жетпес байлығының бірі. Қазақ даласында орналасқан «Таңбалы» тарихи-мәдени және табиғи мемлекеттік қорық-мұражайы- Алматы обылысына қарасты Жамбыл ауданында орналасқан. Мемлекет басшысы президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы осы бір ескіліктің ескіртпей сақтап жеткізген мұрасына жол тартып, көзбен көруге деген ынтаның ашылуына себеп болды. Тұран университеті қабырғасында дәріптеліп отырған «Насихаттау құралы ретінде өнер өнімдері» пәні көнелерді кеңінен оқытып, насихаттап қана қоймай, атам замманнан қалған асыл мұраға асықтыра жетеледі.

30.09.2017 жыл. Көптен күткен ұлы той демекші, асыға күткен күніміз де жетті. Жиырма шақты адамнан құралған тобымызбен жолға аттандық. Таңбалыға жеткенге дейін жарқырап тұрған күннің, табанымыздың Таңбалыға тиісімен күрт бұзылып сала бергеніне қайран қалдық. Ышқына соққан жел біз таңбалардың бірінші тобына аяқ басқаннан кейін әлсін-әлсін баяулап бірақ басылды. Адам жүруіне ыңғайсыз болғандықтан бірінші топты тек сыртынан бақылауға мүмкіндік алдық. Таңбалардың бұл тобында барлығы 111 сурет бейнеленген. Барлығы жеті топтан тұратын таңбалардың екінші тобынан шайтанды қуып жатқанын көрсек, үшінші, төртінші, бесінші топтардан талайдан арманымыз болып жүрген «күн баласының» бейнесін көрдік. Таңбалардың бесінші тобында бір жерде шоғырланған жеті күн баласының аңыз бойынша табиғаттың жеті құбылысымен байланысы болған деседі. Бірі найзағаймен байланысты болса, ал екіншісі күнмен тығыз байланысты.

Тас бетіндегі таңбалардың кейбірі қоңырқай түс болып тұрса, кейбірі ақшыл рең тартқан. Оның себебі: қоңырқай түстілері, бұрынғы тас бетіндегі бейнелер пайда болған замманнан бергі сақталып тұрғандары болса, ақшыл рең тартқандары одан 1-2 ғасыр бертінгі бейнелер болып саналады. Ең қызығы тас бетіндегі таңбалар кеш қарайып, көлеңке түскен кезде анық және айқын көрінеді.Сондықтан болса керек тастардағы бейнелер күннің шығысына емес батысына қарап салынған. Тек тасқа бейнеленген

таңбалармен ғана емес, қола дәуірінен қалған молалармен де танысып қайттық. Ол кездегі адамдар ана құрсағында жатқандай бүктеліп жерленген көрінеді. Сол себепті молалардың ені мен ұзындығы тым қысқа болып келген.

Талайды тамсандырған «Таңбалыға» жасаған саяхатымыз тарихымызды ұмытпауымыз керектігін, киелі жерлеріміздің қадіріне жете отырып, түп тамырын сақтап қалуымыз керек екендігінің айқын дәлелі болды. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтпақшы «Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы». Дамиық, өркендейік, тарихымызды жаңа жолдармен жаңғыртайық.

Таңбалы тас-тарих мұрасы!

Келбетіңді неге бұлтпен жасырдың,

Табиғатқа сендік көркем бас ұрдым,

Естелік боп мәңгі қалар жүректе

Таңбалы сен мұрасысың ғасырдың.

Тамсанардай тарихың бар тым терең,

Әр тасыңнан құдіретті мен көрем,

Әр аттаған қадамдарым есімде

Мұра болып сақталарын білем мен.

Бұл таңбалы ғасырлардың көзіндей,

Ал таңбасы бабалардың сөзіндей,

Тамсандырған табиғаты әсте бір

Болмас егер қалды десем сезілмей.

Тарихыма көз жүгірткен бұл күнім,

Себеп болды тууына жырымның

Сырласқандай табиғатпен тынықтым,

Ашқандай бір әр таңбасы сырын мың.

Көргім келген күн баламен жолықтым,

Әсемдікке бөлеп жатқан даласын

Тастарына сызат салудан қорықтым,

Анадайын әлдилеген баласын.

Түсіндірген әр таңбаны бағып сыр,

Бұл ағайдың жүзінен нұр тамып тұр.

Гүлжан апай қосымша айтты мәлімет

Ағай сөзін толықтырып тағы бір.

«-Мақпал ән салғанда жаңбыр кенет тоқтады»,-

Деп апай күн баланың қасында сөз бастады

Құдіреті бұл таңбаның біліңіз,

Санаңызға тоқып мұны жүріңіз,

Керек болып қалар осы мәлімет

Бір жеріне журналыңыздың сызыңыз.

Деді дағы жалғастырдық сапарды,

Бұзба деумен бізге сап пен қатарды.

Бұл сөзімді жалғыз айтар емеспін,

Бәлкім ойында жүргендердің сөзі бар.

Алғыс айтып, дәрісіне ынтыққан,

Шәкірттерден АПАЙ СІЗГЕ таңбасындай өлең бар

1851-ші жылы 1 мамырдан бастау алатын Бүкіл Әлемдік Көрме Альберт ханзаданың бастамасымен Лондон қаласындағы Гайд-паркте «Барлық халықтардың өңдірістік жұмыстарының ұлы көрмесі» деген атаумен өткен еді. Көрменің басты назар аударарлық ғимараты, Джозеф Пакстонның сәулеттік жобасымен тұрғызылған Хрусталь сарайы болды. Бір өкініштісі бұл тарихи ғимарат 1936-шы жылы өртеніп кеткен.

Ең алғашқы Әлемдік Көрмені 20 аптаның ішінде 6 миллионнан астам адам тамашаласа, сол кездегі Лондонның халқы 3 миллион ғана еді.

Көрмеде бу қозғалтқыштары, стерео-фотосуреттер, америкалық Чарльз Гудиер ойлап тапқан ысытылған резеңке (Goodyear), қойылтылған сүт, консервіленген азық түлік, мүгедектерге арналған протездер, шыны көздер, стоматологиялық креслолар, «веналық» деп аталатын орындықтар және басқа да заттар қойылған!

Көрмеден шамамен 186 000 фунт стерлинг пайда түсті. Бұдан түскен пайда әйгілі Виктория және Альберт тағы да басқа бірнеше музейінің құрылысына жұмсалған.

ХХІ ғасырдың модасына айналған «Чокер» жайлы тақырыпты қозғасам, қалай қарайсыздар? Жалпы, чокер дегеніміз не? Уикипедия браттын айтуынша: Чокер — тамақты жауып тұратын алқа. Алғаш рет б.з.б. ІІ ғасырда пайда болды. Сол кезде оны Майя тайпасы мен үндістер қолданатын. Одан кейін гректер мен римдіктердің келіншектері тақты. Сәндік үшін емес белгілі бір тайпаның мүшесі немесе мойынды қорғау мақсатта ғана.
ХVI ғасырда Испанияда чокерді түнгі көбелектер тағатын. Яғни, қара түсті, резинкалардан өрілгендерін ермек қылған. Сол кезде «бұрыс» жолға түскен қыздар қаптап кеткен. Ер адамдарға да бірден қандай бойжеткенмен сөйлесіп тұрғаны белгілі болды. Ал, Англияда жағдай мүлдем басқаша еді. Себебі, лауазымды әйелдер мойындарын ұзарту мақсатында моншақтардан жасалған чокерлерге құмарлығы артты. Сөйтіп, сөйтіп трентке енді. Жалпы, «ерекше» алқаның шығу тарихы осылай.
Бүгінде талай қыздарымыз модадан қалыс қалмай, әп-әдемі боп жүр ғой.)(( Жарасатына бар, жараспайтыны да бар.Бірақ қалай дегенменде әр нәрсенің шығу тарихын білген жөн.

«Адамның басы — Алланы добы» деген ғой, өткен демалыста жергілікті туризм қауымдастығы шақырып, Шымкенттен бір-ақ шықтым.

Аспанмен ғимараты таласқан мынау қала-заманда көгі шексіз, шетсіз кең көрінген жәдігер қала. Көгілдір аспан осында ғана көз тартып, осында ғана ұшы-қиыры жоқ көлемін көрсетеді. Жастайымнан жадымда заманның сан қилы желінен атауы сан өзгерген, сонау ерте палеолиттің басынан бері орны бар, ғұндардың тұсында қала болып құлпырған қасиетті шаһар ретінде қалды.«Тараздың садағындай қиылған қас» деп тамсана тамылжытқан Фирдоусидің кезінен-ақ талайға көруге арман болған, топырағын қарауға желіктірген тарихы Таразды тамашалау бүгінгі ұрпақ үшін үлкен бақ, бабалардың үлкен сыйы. Блогқұрылтайдың осы шаһарда өткізілуіне орай, Intellect Incubator-лықтар болып көлік басын тіреп, барып қайттық.


20 ғасыр бойғы тарих, Керей мен Жәнібек хандардың желбірете байрақ тіккен топырағы, Қарахан ханның кезіндегі қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман, Дәуітбек бабаның данагөйлігі, Тектұрмастың тектілігі, Айша бибідей арулардың асыл сезімі сіңген жер еріксіз елітпей қоймайды. Блогқұрылтайдың ұйымдастырушылары тарапынан болған тарихи қаланы аралату сапарында біраз жерге барып, біраз дүниелерге көз жеткіздік.

Тарихтың тағылымын сақтап, «бүгінгі күн – ертеңгі тарих» ұстанымын да ұмытпаған: «Әулие Ата» халықаралық әуежайы, «Баласағұн» концерт залы, «Көне Тараз» тарихи-мәдени орталығы, «Қазақ әлемі» тарихи-этнографиялық кешені, «Жәдігер» жылжымалы мұражай экспозициясы, «Төрткүл» керуен сарайы, «Әулие Ата» ат спорты клубтары әрбірімізге дәріптелген игі іс.



ЮНЕСКО-ның көлемінде 2000 жылдық талайғы тарихын тойлатып, бабалардың мұрасын мәңгі өшпестей, жүректе, есте сақтаттық. Елбасымыздың өзі: «Тараздың тойы – қара ормандай халқымыздың ежелден бергі ұзақ тарихымыздағы ұлан-асыр қуанышы, текті Тараз – біздің халқымыздың өткені мен бүгінін жалғап тұрған асыл арқау, мәңгіліктің алтын өрмегі», — деп баға берген алтын тойы тек Тараздықтар үшін емес, барша қазақстандықтар үшін ұлан-асыр мереке болған. Қазақ хандығының 550 жылдығына орай Тараз назардан тыс қалмай, басты рөлде болды.

Тарихтың алтын діңгегі ұлы адамдар — Таразадан шыққан тарландар да мені қызықтырған. Қайткенмен де, ойлайтынмын, осыншама тарихы терең жатқан топыратың баласы қандай болады екен деп. Жүсіп Баласағұн, Хайдар Дулати, Қашқари, Жалайрилар сынды текті ұрпақ тарихтың алтын әріп түсер дәптерін ашып берсе, Бөлтірік шешен, Жамбыл мен Кенен, Атанберділер жанындай жырлап өтті. Момышұлы Бауыржан сынды Халық Қаһарманын жаратқан топырақ, Шерхан Мұртаза, Әкім Тарази сынды тарландарға да ыстық ұя бола білген.

Қазақ жерінде пайда болған алғашқы қалалардың бірі қасиетті Тараз мен үшін жәдігер қала. Елімнің елдік алғанға дейінгі хандық дәуірдегі басынан кешірген оқиғалары осында ғана көз алдыңда кескінмен көріне алады. Кіріп келген шақтан-ақ бейнелік әсер етуі жағынан болсын, аурасының тарихилығы, әрбір дүниеге аса мән беріле әспеттеген ұлттық бейнелері құдды бір халық тұрмыс құрып, тіршілік етіп жатқан қала емес, мұражайдағыдай дәріптеп, қастерлеп, көздің қарашығындай сақтап отырған жәдігеріміз сияқты.

#bagiagaidar

Адамзат өркениетінің дамуына серпін әкелген Ұлы Жібек жолының солтүстік бөлігінде, Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан, ежелгі қаңлы, ғұн, үйсін, сақ тайпаларының астанасы болған, түрік, қарлұқ, түргеш қағанаттары кезінде едәуір гүлденіп бой көтерген, талай тарихи оқиғалардың сүрлеуінде талқандалып, феникс құсы секілді қайта түлеп, қазақ хандығы тұсында тарих аренасына қайта шыққан, кеңес заманында “Мирзоян” аталып дәуірлеген, кейін XIX ғасырда “Әулие Ата” аталып, онан соң “Джамбул” болып, Қазақ Тәуелсіздігін алғаннан кейін, елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен “Тараз” атауын қайта алған Ежелгі Тараз шаһарының екі мың жылдан аса тарихы бар.

Көне Тараз

Тараз шаһары тарихи оқиғаларға бай. Бұл қала Аулие-атадан бастап, Талас, Наманган, Йени-Тараз, Жамбыл, Мирзоян болып аталды. Киелі топырақта б.э. 1 ғасырында көшпенді халықтар өмір сүрген. Әйгілі ғалым В. Бартольдтің зерттеуіне сүйенсек, Тараздың іргесі б.э.д. қаланған. Сырдария мен Талас өзендерінің маңында б.э.д. 1 ғасырда 600 000-нан астам қаңлы тайпасы қоныстанған. Олар Жетісулық үйсіндермен жауласып, нәтижесінде ғұндармен бірігіп одақ құрған. Бұл оқиғаға Л.Н. Гумилевтің «Б.э.д. 36 жылдағы Таластағы соғыс» дерегі дәлел. Чжи-Чжи Талас бойында қалып, ұлы кент құрады. Екі жыл бойы соғылған қала мықты бекініс болып шықты. Дуалы екі қабаттан тұрды – сыртқы қабаты ағаш, ішкі қабаты лайдан соғылған. Кейбір деректерде, Талас деп атанған шаһардың соғылуына Марк Крассаның бүлінген армиясынан қалған Римнің легионерлері де жұмыс істеген деп көрсетілген.

Тараз еліміздің тарихында зор маңызға ие болуы ХV ғасырдың орта тұсында Қазақ хандығының іргесі қалану кезеңіне тұспа-тұс келеді. Хижраның 870 жылы, 1465-1466 жылдар Қазақ хандығының құрылған кезі болып қабылданған. Мұхаммед Хайдар Дулат өңір Моғолстан хандығының батыс шеті болғандығын айтып, оны Иса Бұға ханның Жәнібек пен Керей сұлтандарға үлеске берілгендігін айтады. Жаңадан қаланған Қазақ хандығына бұл аймақ өте қолайлы мекен болды. Өзбек ұлысын билеуші Әбілқайыр хан қаза болып, оның құрамындағы қазақ тайпалары Жәнібек пен Керей басқарған хандыққа біржола өте бастайды. Алғашында жаңа хандық өзбек-қазақ елі деп аталады.

Темір жол қатынасы 1928 жылдың қоңыр күзінде іске қосылды. Бұл өз кезегінде халықтың әлеуметтік ахуалын жақсарта түсті. Түркісібтің салынуы ауданда ауылшаруашылығы мен өнеркәсіптің өріс жаюына маңызды ықпал етті. Аудан тіршілігіне қажет жанармай, ауылшаруашылық техникалары, басқа да тауарлар тасымалданды. Аудан үстінен өткен темір жол торабы 144 шақырымға, ал Қосқұдықтан Бетпақдалаға дейін созылған ішкі темір жолдың ұзындығы 130 шақырымға, аудан ішіндегі көлік жолы – 359 шақырымға жетті.

Орта ғасырда қала Тараз деген атауымен әйгілі болды. Ең бірінші қоныстанған этнос – Ферғана өзбектері. Тарихи атауы 1997 жылынан бастап қалаға қайтарылды. Тараз өзінің 2000 жылдық тарихи мерейтойын 2002 жылы атап өтті. Сондай-ақ, көне Тараз Ұлы Жібек Жолының бойында орналасқан қалаларының бірі болған. Әсіресе Қарахан билігінде дами бастаған. ХІХ ғасырда Әулие Ата Қоқан қамалы деп аталды. 60-шы жылдарда Ресей империясының құрамына енген. Кейінірек Кеңес Одағы кезінде Жамбыл облысының орталығы болып, Қазақстан тәуелсіздігін алған соң жайлаулы Жамбыл облысының әкімшілік орталығы, тарихы бай көне шаһар болып өркендеді.

Бүгінгі Тараз

Тарихы мол қала бүгінде Жамбыл облысының орталығы болып табылады. Халық саны – 99 000 адамға жуық. Тараз қаласының халық санының 70% қазақтар. Қалада орыс, корей, өзбек, түрік, татар, неміс, күрд, қырғыз, дүнген, қырғыз, грек, ұйғыр ұлт өкілдері тұрады. Облыстың айтарлықтай аумағын Бетпақ-Дала және Мойынқұм алады. Оңтүстік-батыс пен оңтүстік-шығыс шеті таулармен шектелген. Сондай-ақ, мұнда Қарахан, Айша бибі, Бабаджа Хатун, Дәуітбек, Тектұрмас т.б. кесенелері, Мыңбұлақ сквері, Достық үйі, «Көне Тараз» тарихи-мәдени орталығы, Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған монумент, Бақылау мұнарасы, т.б. әлем және республикамызға танымал жәдігерлер мен орындар бар.

Айша бибі кесенесі – ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Кесененің іргесі Жамбыл ауданы Айша бибі ауылында орналасқан. Сыртқы көрінісі керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен алуандығы жағынан еліміздегі басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде теңдесі жоқ. Кірпіштердің түрлілігінің өзі кез-келген адамды аң-таң қалдырады. Ескерткіштің тұңғыш қалпы б.у.д. тек батыс қабырғасында сақталған. Безендіруінде бай және әртүрлі геометриялық фигураларымен апталған. Тізбектер терракотамен қапталған жіңішке суреттермен қазақ оюлармен безендірілген.





Бабаджа хатун ескерткіші – Х-ХІ ғасырлардан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Тараздан 18 км қашықтықта Айша бибі кесенесінің жанында орналасқан. Текше тәрізді тік бұрышты, қызыл кірпіштен тұрғызылған ескерткіштің ауданы 6,8х6,8 м, биіктігі 5 м-ден астам; қабырғаларына қаланған кірпіштерінің көлемі 24х24х5 см. Қасбеті мен 2 қапталы бір-біріне ұқсас, мәнерлеп қаланған кірпіштен күн тәрізді өрнектер жасалған. Жоғары жағы аркалы, ішке кірер есік шығыс жақ қабырғасында. Қабырғалардан сегізқырлы барабанға ауысатын тромпбелдеу жасалған. Оның үстінен ішкі еңсенің 16 қырлы күмбезі басталады. Ал сыртқы күмбезі биіктігі 86 см қырлы призманың үстіне орнатылған. Детальдар үйлесімді пайдаланылған. Бабаджа хатун кесенесі сыртқы пішімінің жинақылығымен, құрылысының беріктігімен ерекшеленеді.

Қарахан кесенесі – ХІ ғасырдан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Қазіргі Тараз қаласының батыс шетінде орналасқан. Кесене Қарахан әулетінен шыққан белгілі хан Махмұд Бұғра Қарахан қабірінің басына орнатылған. Күмбезі ғана құлаған кесененің төрт қабырғасы мен жылтыр кірпішпен өрнектелген қос мұнарасы 19 ғасырдың 90-жылдарына шейін сақталған. 1905 жылы оның құлаған бөлігі түгелдей бұзып алынып, орнына 1906 жылы жаңа кесене салынған. Кейінгі салынған кесене алғашқысына ұқсамайды. Артқы жағында екі мұнарасы бар. Қас беті оңтүстікке қараған, ал оның ішіндегі қабір оңтүстіктен солтүстікке қаратылған. Кірер есігі аркалы қуыспен безендірілген. Қабырғаларының ішкі жағы кесененің бұрынғы өз кірпіштерімен қаланып, сыртқы жағын қалауға жаңа кірпіш пайдаланылған.



Мыңбұлақ сквері – мәдени-тарихи орталық. Қазір сәулеті мен сәні жарасқан сквер көз тартарлықтай нұрланып тұр. Архитекторлар демалыс орнының жобасын Қытай тарихшысы Сюань Цзаньнің VІІ ғасырда келтірген деректеріне сай жасаған. Яғни, Меркі қаласының маңындағы «Мыңбұлақ» жайлауындағы таудан сылдырай аққан бұлақтар мен жердің бетін кілемдей жапқан көк шалғынның кескінін кескіндеген. Осындай ерекше композицияға көмкерілген нысанды қазір жоғарыдан тамашаласаң таңдай қақпай қоймайсың. Бұдан бөлек, демалыс орнының қақ ортасында қазақ даласының кеңдігі мен табиғатының сұлулығын сомдап тұрған субұрқақ атқылап тұр. «Мыңбұлақ» скверінің жобалық құны 98 млн. теңгені құраған. Сондай-ақ, кешен аумағындағы «Домбыра» мүсіндік кешен саябаққа көрік беріп қана қоймай, ұлттық рухымызды асқақтатып тұр. Дәл сондай «Қарауыл мұнарасы» да ежелгі Тараздың өмірінен сыр шертуде. Бұл нысанның биігінен көне Тараздың келбетті жерлерін толықтай тамашалауға болады.
Ежелгі Тараз қаласы – І-ХІХ ғғ. қазіргі Тараздың орталық базары аумағында орналасқан. Қалашық маңайын қала үйлері алып жатыр. ХХ ғ-дың бас кезінде ұзын қабырғалар төңірегінде отыздан астам төмпешіктер-қорғандар, қоныстар, некропольдер қалдығы болған. Қазіргі кезде олардың бәрі тегістеліп, үйлер салынған. Сүлейманов көшесінің батыс бөлігіндегі төрткүл және телеорталық ауданындағы қоныс, қаланың солтүстік шетіндегі ұзын дуалдардың жекелеген бөліктері сақталынып қалған. Сонымен қатар, мұнда «Қазақ хандығының 550 жылдығы» монументі де орналасқан. 30 метрлік ескерткіш қаланың батыс бөлігінде «Тараз-Арена» Спорт сарайына қарама-қарсы бетте тұр.

Құлпынай! Әрине, екінің бірінде кездесе бермейтін есім. Жаңа танысуларда бірі таңданады, бірі мысқылымен күледі. Үйреніп қалғанмын,қысқасы. Ал бұл есімнің қойылу тарихынан кейбірі бейхабар.

Мен дүние есігін ашқанда әжем марқұм есімімді

ХХ ғасыр – алып адамдарды қажет еткен әрі осыған орай өздерінің талғам-танымдары жан-жақты алыптарды дүниеге келтірген дүбірлі заман.
Өткен ғасырдың басында «қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болған» қоғам қайраткерлері қазақ халқының саяси аренасына ағартушылыққа, оқу-ғылымға шақырған, ұлт болашағы үшін аянбай тер төккен білім деңгейі мен рухани парасаты жоғары бостандық жаршылыры – «Алаш» қозғалысын тарих сахнасына алып келді.
«Алаш» қозғалысы – ұлттық-саяси ғана емес, мәдени-философиялық қозғалыс. Олар ғалым ғана емес, ғылымның басында тұрған ой еркіндігімен ерекшеленетін дана тұлғалар болатын. Алашордалықтар не ғылымға, не саясатқа қазық қағып соған өзін байлап қоймады, керісінше екеуін де халқына қызмет етудің жолы деп түсінді. Сондықтан да халық алдында «Алаш» алыптарының абыройы асқақ.
Ұлттық идеяның кемеңгерлікпен түзілуі «Алаш» қозғалысын аспандатты. Дұрыс ұлттық идеяға табан тірген алаш зиялылары мен оқығандары қазақ қоғамы тарихының жаңа белесін ашты. Жинақтаған тәжірибесі, ұйымдық қалыптасуы, интеллектуалдық әлеуеті бойынша Қазан төңкерісіне дейін қазақ жерінде бірде-бір саяси күш немесе ағым «Алашордамен» иық тірестіре алмады.
«Алаштық» елдік рухты байқамау және оны аттап өту – қазақ дүниетанымында ешқашан мүмкін емес! Ұлттық дүниетаным мәселесі «Алаш» танымынан алыстап кете алмайды. «Алаш» идеясы – мәңгілік идея. «Алаш» ұғымы – қазақ танымындағы ең қасиетті ұғым.