«Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» дегенді біз бүгін шығарған жоқпыз. Керегін алып, керегі жоғын өмір сүру салтымызға орай тарих қойнауына қалдырып кете береміз. Дегенмен, кейінгі жылдары ұмытыла бастаған дәстүрлеріміздің біразының қайта жанданғаны рас. Оның барлығына шолу жасау бір жазба аясында мүмкін емес шығар. Сондықтан да мен «Әмеңгерлік» жайлы айтсам ба деп отырмын.
Бұл дәстүр жаугершілік замандарда қазақтар арасында кеңінен жайылған. Жесір қалған әйелді сол әулеттің бір еркек кіндігі алып отырған. Жас айырмашылығы қатты алшақ болмаса марқұмның інісі алған, болмаса «Бауырымның балаларын басқаға жәутеңдетпеймін» деп қайнағасы қатын үстіне алған кездер де болған. Үйреншікті жайт еді бұның бәрі. Келіндерін қыздарындай ұзатқан оқиғалар да болған.Бұндай кездерде балалар өз әулетінде қалып отырған.
Қазір осы дәстүр бар ма? Ел арасында бірен-саран уақиғалар кездесіп жатады. Бірақ, жиі ұшырасамыз дей алмаймын. Бізге керегін немесе керек еместігін әр кім өзі текшелеп алсын. Мен, «Әмеңгерлік» салтына жанама түрде қалай куә болғанымды баяндап берейін.

Алған әсерлер шексіз десем артық айтпаған болармын. Мүлдем басқа мәдениет, мүлдем басқа менталитет… Амман деген астаналарына келдім, 4-5 қаласында болдым.

Танысу
Үйге кірсем, бәрі қаздай тізіліп, орындарынан тұрып қарсы алды. Баттасып боянған және ірі денелі болғандықтан ба, қара хиджабта кексе тартқан 3-4 әйел-ау деп ойлағаным жас қыздар болып шықты. Мамасын солардың ең үлкен әпкесі деп ойлаппын. Сонымен, аттарын айтып, біздегі Шымкенттің қыз-әйелдерінің амандасуы сияқты қолдарын беріп амандасып, танысып болдық. «Жасмин» дегеннің «Ясмин» деп өзгертілгені болғандықтан содан басқа бірде-бір ат есімде қалсашы. ))) Сол және тағы басқа қосылған аттарды бірнеше күн бойы «анандай киген қыз, мынандай істеген ұл» деп, шартты бірдеңелермен ұқсастырып айтып жүріп, жаттап, үйрендім-ау, әйтеуір. Қыз-келіншектердің аттары: Абрар, Тамадор (біразға дейін «Тамагор» деп жүрдім)))), Мәляк (оны «Мелек» деп), Ду'әa, Баә'на, Эфнәа'қ, Зеена, Ясмин, Әридж, Сузанна, Ханейн… Ер адамдардың аттары: Омар, Махер, Әнас, Шәди, Тарик…
Иорданияда монғолоидтық түрлер сирек кездеседі, яғни, келушілер аз. Содан көшеде бәәәәрі саған тесіліп қарайды және «Хай!», «Халло!», «Уэлкам ту Джордан!», «Ар ю Кореан?», «Ар ю Малейжан?» деген сияқтыларды айтып ер адамдары айқайлайды. Бұл өзі бір қызық сезім болды: біздің елде жүрген африка, афро-американдықтардың күйін бір жақсылап түсінгендей болдым...))

Жасырын Бақ
Жас болдық, шала және бала болдық,
Жастықтың әдеттерін жасырумен
Бізде өсіп, ақыл айтар дана болдық.
Жас кезде әдет болған ойынпаздық,
Қалған ба сіңіп әбден сана болып,
Жасырынбақ ойнаумен қылған әдет,
Кетемін кейде ойынпаз бала болып.
Қырыққа толса қатының қылық ашар,
Емес екен ақылы тозып, болар нашар,
Еркектің ақылы толып, сабыр келіп,
Байқайды қалмайтынын түңлік ашар,
Сары қарын жасқа келген бәйбішенің
Жастығын, келіншектік ұйқыны ашар.
Оны да байқамайды сырын білем,
Алдайды бала құсап мені кейде,
Балаша алданам да іштей күлем.
Махаббаттың бал сыйы осы ма екен?
Өмірге ғашық болып Құдай берген,
Балаша жасырынбақ ойнап күлген.
Немерем ақылды боп және алдайды,
Байқамағансып, сұрағанын бере салам.
Алдансам қуаныштан жайраңдайды.
Жасырынбақ ақыл, естің ойыны екен,
Болмаса екен тентектік ойы бөтен.
Жасырынып Атамыздан үш жүз жылдай,
Хау анадан «Жасырын Бақ» қалған екен.
Сонан бері еркекпен, әйел заттың,
Жасырынбақ ар-ойыны болған екен.
Әйелге нәзік жанды қылығы жарасады,
Жасырын бақ ойнап, әуретін жасырғаны.
Ішімде қажетің, керегің бар тауып ал деп,
Етегі жерге жетіп, басына да жабылғаны.
Ғашық боп, құпия сырдың ашылғаны,
Ұйқы көрмей, іздеп тапай жасырғанды.
Еркектің міндеті іздеу ғашық әнін.
Сыңарын жүрек көрсе, сезіммен бойлап.
Жеңгесін қызды ауылдың, аңдып бойдақ,
Жасырын бақ, махаббатың ойынын ойнап,
Кілтінде алады екен қыры қүн күн тойлап.
Махаббат адамзаттың, ойыны жасырынбақ.
Қыз бұрымды, ұлы ұрымды болған елде,
Жасырбақ ойнаған ауылда қаламас бойдақ.
Сағынамын, іздеп ойын жасырынбақ,
Жасырынған нәзік жанды көзім шалса,
Еске түсер жасырынбақ жүрген ойнап.
Жастық жақ, балалықпен жүрген бойдақ.
Тағдырдың жазғаны екен жасырынбақ,
Әйел еркек егіндік азығы, асы болмақ.
Қарындас, жұмбақ болшы қуантсаңшы,
Шашты тығып, етек жауып, есті жинап.
Кел ойнайық, үлкен ойынын жасырынбақ!
Көрейінші не жасырдың, сөзбен барлап.
Құдайға да құлшылық, жүрсең ойлап?
Қуантшы құрбы-құрдас шабыт сыйлап,
Жасырынбақ ойнашы арыңды ойлап,
Ақын жанды еркектердің жатқан қалғып
Оятшы, тылсым сезім болған жұмбақ!

Қонақ кәде керек инфо!
Аталарымыздың салты бойынша келген қонаққа асын беріп жайлап алап, қонақ кәде сұрап, естігенің өтірік болып шығар, сондықтан көргеніңді айт, сонан кейін білгенімізді бір-бірімзге айтып сұхбат құрамыз,-деп ділінің жағдайын алдымын тексеріп алады екен. Енді бұл заманда естігенді айтып ешкімді таң қалдыру мүмкін емес, ендгі діліміз білгеніңмен, яғни ілімен, білімнің жағдайына байланысты. Сондықтан керектің оқырмандарына білгенімнен айтып, міндетімді орындап қойсам. Және бұл мысалдар әрбір өзін мүмін атап, иман келтірдім деген қазаққа оп-оңай астарын білуге тиісіті, бұрынғы өткен біздердің сауатсыз әрі арапатардың дін ғалымдарынан төмен санап, өсиетернен үлгі алуды маңызды санамайтын әрбір қазақтың қара шалы білген діл білімі ғана. Сондықтан осы ғаламтор ішідегі сөз сарйларын аралап жүріп, көргенімді айтсам әрбір сарайдың (сайтың) өзіндік сөз мінезі мен қатысушы топтары қалыптасып, кейбір сытан келіп қонақ кәде айтып тосын пікір білдіргенге жабыла кетіп қуып шығатын ауылдар да бар. Ал «керек инфоға» жетпей тұрғаны да, осындай анда-санда келіп, жеке-жеке тақырыптарға пікір қалдыруға ерінетін, немесе жалпы ұйымдастарушыларға арнап, немесе жалпы сайттың жүргізуші негізгі тұрғындарына арнап, пікір жазатын бұрышы да КЕРЕК ИНФО! Қазіргі жастар ұғымымен; «Рейтинг сайта!» болмақ.
Сөз жұмбақты шешіп көр! Төртеуің түгел ме?
«Атадан алтау, Анадан төртеу, Жалғыздық көрер жерім жоқ, Ағайын бек көп, Айтамын ептеп, Сөзімді ұғар елім жақ, Моласындай бақсының Жалғыз қалдым тап шыным!» деген өсиетпен Абай атамыз; «Ал оларға хақиқат келгенде, олар «Мұсаға берілген құсаған неге бұған берілмейді?», десті...» (28-48) (Рас Мұса мен Һарұнға жақсы-жаманды ажырататын, тақуалар үшін жарық және үгіт түрінде Кітап бердік.» (21-48) «Қашан олар, арларына үкім беру үшін Аллаға, Пағамбарына шақырылса, сол уақытта олардың бір бөлімі бас тартады.» (24-48) Осындай құранның 48-санды үкімдерін яғни Мұсаға берілген кітапты мағрипат білімін меңгеріп, елші болып, халықты Аллаға дінін шақырушы болғанын, Кітап алғанын, бақсылықтың, сопылықтың екінші жағы ғылымын меңгергенін астарлы ескертіп баяндап кетіпті. Сонымен бірге төртеуді түгелдеу жер ана, су ана, және ана жанынын келетін діл білімінен байланысты болатын, сонымен бірге тіл білімін, сандық ғылымды меңгеріп, ата аманатын да орындап 6-ды да түгелдей білгенін 10-сүреге жалғанып «Олар; егер сендер шыншыл болсаңдар, осы уәде қаша болады» (10-48) аяттың орныдаушы елшілігін атқарып шындықты баяндап өмірден өткенін де білдіреді. Енді діл біліміз, Ясауи баба ілімінен дін тарихатымыздың үлгісі болған шежіре дастандардан мысал беріп, құпиясын шешіп көрейік; «Бір күні Әз Жәнібек хан қарық уәзірін жиып алып; Маған өтірік пен шынның арасы немен айрылады, соны тауып беріп қалағандарыңды алыңдар. Таба алмасаңдар, жазалаймын, ойлануға 40-күн мүмкіндік бердім»,-депті. Уәзірлері 40 күндей ойлап, таба алмапты, 40-шы күні болғанда хан уәзірлерінен; «Өтірік пен шынның арасын немен айыра алатынын таптыңдар ма?»-дейді. «Жоқ, тақсыр, таба алмадық»,-десіпті уәзірлері. Хан «бастарыңды алармын» деп қаһар қылғанда, әңгіме естимін деп жай келіп отырған Жиренше шешен уәзірлерге: «Анау күні хан хандығымен бас-басыңа бір күннен қырқыңа 40-күн міллет берді ғой, енді өздерің тіленіп ер басына бір-бір күнен міллет алсаңдаршы! Соған дейін бірің болмаса, бірің табарсыңдыр!»-депті. Хан; «жарайды бұл баланың сөзі дұрыс көрінеді. Менің мақсатым сендерді өлтіру емес, сынау. Ақылды болсаңдар, әрқайсыңның бір-бір ақыл алғанымда, менде қырық кісінің ақылы болар еді; сендерде ақылдан шайнам жоқ. Қырық кісіде жоқ ақыл бір кісіде қайдан табыла қойсын! Ер басына қырық күннен міллет бердім»,-дептағы ойландырып жібереді. Ханның алдынан шыққан соң 12-жасар бала Жиренше «Бұл сөзді біреу болмаса біреу білер, соны іздеп табамын» деп ел кезеді. Қорғаны бар бір шаһарға жетеді. Қаланың аузында сүліктей қара көк ат мінген, үстіне сауыт киіп, садақ асынып, найзасын жерге шаншып біреу тұр екен. Оған сол қападан кірген-шыққан адамның бәрі де сәлем берісіп өтеді. Жиренше оған сәлем бермей, мойнын бұрмай, керек қылмай өте өте шығады. Сонда найзасын жерге тіреп, ат үстінде шіреніп тұрған әлгі жігіт: «Әй бала, сенен басақ осы қақпадан кірген-шықан жан сәлем бермей өтпеуші еді, сен неге мойныңды бұрмай барасың?»-дейді. «Біріміз аты, біріміз жаяу, сәлеміз келісе ме?»-дейді бала. «Бұл шаһардың жөнін бұрын көріп пе едің? Көріп білмеген жан сияқты екенсің! Кел, артыма мінгес те біздікіне қонақ бол!»-дейді жігіт; «Ер тоқымды аттың алдын бізге, артын сендерге бұрынан бұйрық қылған және «Ат иесі алдына мінеді» деген сөз бар, жұртыңды жүр көрсет, жаяу –ақ барайын»,-дейді бала. Ол атты, бұл жаяу, үйіне ертіп кеп мейманханасына кіргізеді. Асын жеп болған соң мырза келіп: «Әй, қонағым, әңгіме айт!»- дейді. Бала «Біріміз жарты, біріміз бүтін, әңгімеміз келісе ме?»-дейді. Бұл сөзге шыдап отыра алмай үй иесі ұялып шығып кетеді. Сүйтсе, әлгі жігіт қыз екен. Еркек киімін киіп, дарбазаның алдында тұрып, келген-кеткенді сынауға, сынынан өткен жанға тиюге атасынан рұқсат алыпты. Олай өткен, былай өткен жолаушының бәрі де мұның әйел екенін білмей, сәлем берумен болыпты. Тек Жиренше көрген жерден атқа отырысынан әйел екенін біле қойып, «біріміз атты, біріміз жаяу» дегені, «біріміз ерекек біріміз әйел, қалай сәлем берісеміз»дегені екен. Өзінің әйел екенін әбден танығанын біліп, «біріміз бүтін, біріміз жарты» деген сөзді естігенде, қыздың ұялып тұрып кеткені сол екен… Сонымен оқырмандардың діл мен тіл білімінің «төртеуінің» түгелдігін білу үшін сауал;1. Кім атты, кім жаяу?- білімін көрсет.2.Кім бүтін, кім жарты? Білімін көрсету керек. Ал діл білім бар және ұлтшыл, иман келтірдім деген әрбір білімді қазақ өтірік пен шының арасын ажырата алатын шығар? Бұл иманның 60-бұтақты алғашқы сатысының білім болып, алда енді қалай «Алтауды түгелдеп, араздастырмауға болатын», мағрипаттық бабаларымыз меңгерген ілімнен сұрау бар. Ал Абай атмыздың; «Ілімен білім ортасын таппасаң бүлін» деген нахылды; «Ыза шығар білімнен, қайғы шығар ілімнен» деп астарлап ортасын «Ыза мен қайғы қысқан соң зар шығады тілімнен» деп астарлап түсіндірген. Енді «Ыза» не? «Қайғы» қандай? Осыны ойланып көрейік!

Ыза шығар білімнен, қайғы шығар ілімнен!

«Қайғы мен ыза қысқан соң зар шығады тілімнен» «Түгел білем қайда екен деп іздеген. Жапа жалғыз білімнен бақ шықпайды, Өлшеусіздің сыймасын бір сезбеген» (Абай) Ертерек бір заманда, дін мұсылман аманда; Әбілда деген әулиеге, парсы елінің бір қатын патшасы сауал қойыпты; -Алдында тағам бар болса да, оны өзі жемейді, аш отырады, сонда да ол әлгі тағамын басқаларға береді, бұл қандай адам? Әулие жауабы; -Бұл ақырзамандағы молдалар, олар халыққа дінді насихаттайды, бірақ өздері ешқандай амал қылмайды. Сұрақ; -Адам баласына неше жерден қорлық келеді? Жауап; -Төрт жерден қорлық болады: 1) шақырмаған жерге бару, 2) өтірік жала жабу, 3) дұшпаныңнан қажет нәрсеңді сұрау, 4) өліктен қалжа сұрау. Сұрақ; -Әр адамда қанша асыл болады? Әулие атамыздың жауабы; -Төрт асыл болады. Әуелгі асыл-иман, оның ұрысы-азғырушы шайтан болады. Екінші асыл-намаз. Оның ұрысы-күпірлік, яғни аяттарға теріс пәтуа жасау, ой жору, ортақ қосу. Үшінші асыл-ілім, оның ұрысы- тәкәпарлық, яғни өздерінен артық ілімді жоқ және тура жолдамыз деп өздеріне-өздері баға беру. Төртінші асыл-мейрімділік, оның ұрысы-бақылдық, мейрімсіздік, ата-ана аманатына, үмметтік салт дәстүріне қиянат жасау. Осындай аталарымыздың пәтуасынан, биғатарынан жоғарыдай мақал пайда болып және; «Ілім мен білім ортасын таба алмасаң бүлін.». «Бүлінген елден бүлдіргісін алма!» деп дін пәтуасын ортасын жол-жобасын алмай, діннің жібін ире білген елдерден, қызылбастардан келетін діни жолдан абай болыңдар деп біздерге аманаттапты. Ал енді Оңғар қажы Өмірбектің; Дат (09.11 201, №38) басылымына берген аманат туралы сұхбатында; «Құранда қолынан да, ісінен де ешкімге залалы тимеген адам ғана мұсылман бола алады деп жазылған… Біз жетпіс жыл бойы мұсылмандықтан безген халықпыз. (Астапыралла! біздің әке-шешелеріміз, ұры, залым, зиянкес, 70-жыл кәпір болыпты.) Ал тәуелсіздік тұсында келген ислам жұрттың берекесін алды. (Тағы да астапыралла деңіз! Береке берітін ислам, берекетсіздікке әкелетін ислам болып бөлінеді екен.) Өйткені бізде діни сауат немесе негіз болмады. (Астапыралла! Аманат та, уәде де; жан, рух сияқты негіз болмаған.) кім айтса, соған ердік. Қазақтың өзінің ұлтық дәстүрі ислам қағидаттарына сай келеді.» Абай атамыз қазақтың әулиелерінің намаз оқу, дұға жасау дәстүрінің өзінің қызылбастар намазынан көп ерекшелігі бар екенін жазғанын, бірде-бір муфтият діншілерінен оқыған де айтқандарын естігенде емеспін. Сонда Оңғар қажымыз қай дәстүрді, қандай бесінші (мүмкін қызылбастан келген қажылық дәстүрді) мұсылмандық қарызды меңзеп отырғаны белгісіз. Діни және сөз сауатына өзіңіз баға беріңіз оқушым… Енді қазақ әулиелерінің діни сауаттылығы қандай болған? «… Сау жүрек тесіле ме оқ батпаса, Оқ орнынан біздің ой-шыққан маса. Айық адам аңғармас ішкі сырды, Байқайды сол тесіктен мас қараса. Араққа ақыл, мастыққа ой билетпек,-Оңай емес ертерек ойланбаса. Тәкәпар өзімшілді құдай ұрар, Ақылына бас имей шалқаласа. Сопыларға біздің жар бір қараса, Жар нұрымен жүрегін араласа. Жанын жан, ескі иманын иман демей, Байғұстар қалар еді-ау таң-тамаша.» Шәкәрім атамыз, данның да иманның егіз екі екенін және ескірген иманды заман білімінен, құран құпия сырлары мен Раббымыздан түсіп тұратын, уахи, аян, түстермен жаңалап отыруды насихатап кетіпті. Абай атамыздың «Имансыздық намазда, Қызылбастың салған жол..» деген өсиетінің шешімі де осында. Арақ-тәндегі қара қышқыл жындық, нәпсілік қуатпен, ал мастық- үш қышқылдың өз ара аласумен және әйелдік жыныстық шараппен де байланысты пенденің «жын-шайтанға» айналуын ескертеді. Енді ілімен білімнің ортасын ұстай білмеуге бірден-бір себепші, қазіргі таңдағы рухани ауру, және көптеген білімді, ілімді жастарымыз және масхаб діншілерінің ең үлкен қателігі- ол, сыншылдық! Және бұл қасиетті бір жақты қабылдап, өздерін сынай бастасаң ашуға басып, құса салу, осы миларындағы сары суға айналған жын қуаттары мен жүректеріндегі шайтандық тіл қуатарының арасының, мойын арқылы қосылып кетуінен, мастық пайда болады. Ал мастық-дегеніміз; «Өзінің жасына, қоғамдағы орнына, отанына жасаған қызметінен қарамай «Мұны мен білемін, сен білмейсің, саған ескертіп жатырмын, бұл қате жолыңнан қайт!» деген ұғымен; Жол дегеніміз-ЗАМАН, ҒЫЛЫМ, Алла тағаланың «Өзі» екенін, өздерін «намазхан» атағандар, дін имамдарының да көбі түсінбейді. Пайғамбарымыз; «Білімді адамның пәлекеті-өзін басқалардан жоғары санауы» деп ескертіпті. Ал енді ілімен білім ортасы дегенімізді пайғамбарымыз; «Адамзатқа екі түрлі білім беріледі, бірі құпия ділінде, бірі тілінде» деген. Бұл өсиетті тіл білімін арап тілі деп өзгертіп алған діншілеріміз. Негізінен құранға қарсылық және аятта; «Дәуітке, Сүлейменге ғылым берілді де, құс тілі үйретілді» деп ескерткен. Және сонымен бірге, таудың, шерік әскерлердің, жындардың, шайтан тілімен барлық өнерлердің де тілі берілген. Құранда қанша тіл білмі бар екенін ашық санмен белгілеп, пайғамбарымыз сандық мәнін де ескертіп кеткен. Ал, алпы әлем білімінде де, философияда да бұл ұғымдар ежелден ислам дініне дейін де бар. Қытайлықтар ділді «ЦИ» ал тілдік білім, пайғамбарлық қасиетті «ЦИГУН» деп атаған. Ал қазақта бұл ұғымды философ, психолог ғалымдармыз жоғалтып, сонан өздері де, ұлтты этнос, нәсілді ұлт деп шатасқан. Діл білімінің негізін, қарапайым түсіндірмесін, Абай атамыз 223-санымен белгілеп ашып берген. Енді діл білімі дегеніміз, әр ұлттың тілдік, үндік, таңбалық ерекшелігі және әйелдер қанында болатын 11-жұлдыздық таяқшалар түрінде кездесіп, және қандай әйелдің текті, қаны таза екенін анықтайтын тәсілін де білеміз. Әйел затының қанымен, еркек қанын араластыруға да болмайтынын, көптеген рухани аурудың осындай жағдайдан пайда болкын да әлем әзір білмейді. Қазақ әулиелері ғана біледі! Және қазақта бұрын 4-ші топ қаны болмаған. Енді 4-ші топ өзге нәсілдерден қазаққа қандай ділдік үндерді алып келді?.. Осындай ата жолындағы генетикалық білімдердің, қазіргі таңда шет елдің ғалымдарына миллиондаған қаражатқа сатуға болатын ақпараттар болғанмен, қазақтың бір қара баласы жаңалық қылып ашып, әлемдік сыйлық алып, қазақтың аруақтық білімінің, әлем алдында даңқын асыратын болса, деген үмітпен ғана сабыр сақтап күтеміз. Бұл туралы әлем ғалымдарының гентика білімін ақтарып шығып, тек қазаққа ғана тән ақпарат және масхаб, т, б сопылық, діни топтардың және еліміздегі өздерін тәкәпарлықпен білімді санайтындарға арналған әулие баларымыздың дайындап қойған оқпаны екені де хақ. Барлық нәрсенің ортасында «Аруақ» яғни Құдайдың құдірет қолы, қандағы ділі бар! Бұл туралы алғашқы ақпаратарды «Діл- дініңнің, тіл-иманыңның айнасы» деген тақырыппен Укепедия сайтына орналастырып қойдым. Керек болғандар іздеп барар… Оқырмандар! Абай атмыздың бұл сөз жұбағын шешіп көріңдер! Неге, қалай білімнен ыза шығады? Ілімнен қандай қайғылар шығады?

Ата жолының Фатихасы және Жеті Жарғысы:
1. Тіл және жан ұя. «Аса қамқор ерекше мейрімді Алла аты.» (Рахман)
2. Әдет- ғұрып, салт-дәстүр. «Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы Аллаға тән.»
3. Тарихты жаңғырту. «Аса қамқор, ерекше мейрімді. (Раббымыз)»
4. Діни ұғым. «Қиямет күннің иесі.»
5. Ата жолың бақ жолың қадірлей білсең ағайын. «(Әй Алла) Саған ғана құлшылық қылымыз, әрі Сенен ғана жәрдем тілейміз!»
6. Тылсым күш. «Бізді тура жолға сала көр!»
7. Оян қазақ. «Нығметке бөленегендердің жолына! Ашуға ұшырағандардың және адасқандардың жолына емес!»
Сонымен бұл үкімнің ата жолының алғы шарты болып, әулиелер тарапынан батамен оқылғанына да 5-6 жылдай болып қалды. Осындай жеті рухани қағидалар негізде, ата жолының барлық іс шарлары, бүкіл жартылыс себептері мен ғылым-білім, шаруашылық саларындағы барлық ішкі ақпарттық ақыл, білім негіздерін қамтып, дін мектебінің негізін қалайды. Бұл басылымды негізінен ата жолдық бауырластарыма арнап жазып отырғанымен, осы жарғының алда жетінші басылым-кітап болып шығатын, жетінші бөлімін және әлі таратылмаған 5-ші басылымдар арасымен, Ар мен Ман және Уақ қуатары деген алтыншы (тылысым күш атты) басылымға түсініктеме болып, ата жолының негізгі дін мектебінің алғы шартарын таныстыру мақсатымен жазылып отыр. Ал масхаб дін мектебі десек, онда масхабтық білім осындай еліміздің барлық рухани дәрежедегі саяси өмірін қамтып, ақыл-кеңес берумен бірге және рухани жетістіктерге бағыт беріп, адамзаттық саналы әрекеттерін де толық қамтитын, болашақтың сапалы ұрпақтарын дайындайтын, психология ілімінің заманға қарай жетілген мектебін де қалыптастыру керек. Әрине бес парызбен құран ғылымын толық меңгеріп, мұндай жетістікке адамзатты жеткізу мүлде ақылға симайды да және мүмкін де емес. Және әрбір адамзат ақыл-ой жетістігенен пайда болған, ілім-білім және шаруашылықтың қандай да саласын да қамтитын көмес хикметсіз, аралық ақпарттық құдайлық сәуле жіпсіз мүмкін де емес. Енді шеңбер салып, оның ішіне барлық қоғамдағы басқару мекемелерімен, шаруашылық түрлерін жиегіне айнала орналастырып, ортасына бірінің ішінен бірін орналастырған жеті шеңбер сызып, ата жолының жеті қағида философиялық ілімін жазып, ал оның ортасы шариғат дін мектебін бастауыш сыныбын, текше түрінде орналастырсақ және осыдан сызықтық белгідегі қанаттармен барлық мекеме мен, білім ордаларын жалғасақ немесе атомның сегіз қанатты сызықтық бейнесі сияқты сүгіретін салып, ортасын Алла үйі мешітер деп санасақ, осы болашақ ата жолының нығметері арқылы әлемде әділетті қоғам құрудың басқару жүйесі пайда болады. Жалпы қазіргі таңдағы мешіттер ата жолының бастауыш сыныбы болып, ата жолымен бірігумен ғана біртұтас денеге айналғанда тура жолдың сипаты пайда болатыны да сөзсіз. Ал жарайды осылай болды делік, онда ата жолы ғылымға, шаруашылықты меңгеру біліміне, заң шығару, құқық қорғау салаларына, мешіттерге, медтина денсаулық саласына, жалпы адам баласының өркенитті өмір сүруіне қанадай ықпал ете алады?- деп сұрағаныңыз да ақылға дұрыс. Сонымен әрбір нәрсенің көместен берілетін, ақыл, дәлелдерін, ішкі сырын, мандық негіздерін, білімін көрсететін түрлі жағдайда, аян-аят болып бейнеленіп, уақи болып естіліп, немесе мұғжизалы көрністермен бейнелетін ақпараттық сырын хикметтер яғни терең білім деп атайды. Мысалға алдыңда болатын уақиғалары тіпте мемлекеттік дәрежедегі сынақтарды да киноға түсіріп, саған алдын ала көрсетіп, сол адам жанының шыбындай кейпіне сиған бейне баянның, құдіретті күштермен, заттық қуат түрінде бейнеленіп, тіршілікте қайталануынан не ұғамыз? Адам баласының ойынан пайда болған бейне баяндарға таң қалып, таңдай қағып, табынамыз және оған милиондап ақша жұмсаймыз шығынға да еш өкінбейміз, ал құдайдың тегін көрсеткен шындық баянына, тағдырдың аянына таң қала алмаймыз, құрбан шалып, көрсетілуге себепші болған Алла достарына рахмет айтып, шүкірлік қылуды да артық дүние шашуға санаймыз. Енді нұрландырушы кітап, құранның тәпсірін көшіріп алумен емес, осындай тағдырда бейнеленетін, күнәларды жаннан, рухтан, тәннен қалай тазартуын меңгеріп және әрбір пенде өз бетінше намаздарын орындаған жағдайда, терең білімнен хикметті белгі алумен және тақуалық шарттарын толық орындап, өзіне тән, ғылым-білімін және кейінен жеке кітаптары да ашылып, таза білімінің оқылуымен ғана көрнісін беру шарт. Және бұл кітаптардың жалпы үмметік сипатымен, ақыл-ой жетістігін, жалпы халықтық саналық деңгейінің артуымен ғана бағаланып; адамзат ғылым-білімін жетілдіруге, шаруашылық істерінің түрлі құралдарын шығаруға, өндіріс әдістерін тез меңгеріп жетілдіруге, қылмысты жағдайларды, бұзықтықтарды дер кезінде болжап, анықтап жоюға негізделген әділ заңдарды, үкімдерді қалыптастыруға көріпкелдік істермен ғана нәтижелену де тиіс. Қандайда бір адамға пайдалы білім, шығармашылықта болсын жетістіктерге жетуді, адам баласы өзі ойлап табады деген жалған ұғым. Негізінен тылсымнан адам жаны ұйқы кезінде тағдырда жазулы кітабын көріп келіп барып, рухани тұрғыда ғана білімін жетілдіреді. Енді ата жолында берілген аталарымыз меңгерген кітаптардың бейне баян шындықтардың шынға, іске айналуымен, тәжірибеден өтіп, бірақ олардың бәрін жалпы сипаттағанмен ертегі сияқты болып, тек оған ақирет біліміне жолығу арқылы ғана хақиқаты білінетін, бірақ болшақ әлемдік ғылымдық маңызы да бар түрлі хикметті істерді әзір баяндауға ерте, ол үшінде алда жан ғылымынан, ислам ғалымдарының ғана емес бүкіл әлем дінінің жоғалтып алған, қазақ аталарымыз меңгерген жан сырынан құпия деректерді баяндау арқылы тоқталып отырамыз.

Халықтық жыл санау есебінде 12 жыл аты бар болса, олар туралы деректер VIII ғасырдағы “Күлтегін” ескерткіштері мен ХІ ғасырда өмір сүрген Махмұт Қашқаридың еңбектерінде кездеседі.

goroskopҚазақша жыл санау мен жыл қайыру кестесі бойынша жылдар бірінен соң бірі былай аталады: тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз. Жыл басы қазақтарда тышқаннан және Наурыз айының 22-сінен басталып, ол он екі жыл бір айналғанда мүшел жасты құрайды. Алайда, адамның алғашқы мүшелі – 13 жас. Біз енді әр жылдың қысқаша анықтамасына тоқталсақ.

Кеше ЕҰУ студенттері арасында жыл сайын наурыз айында өтетін «Қыз Жібек — 2011» байқауы өтті. Бұл байқау қазақтың салт-дәстүрін насихаттау мақсатында былтырғы жылдан бастап ұйымдастырылып келеді. Ұлттық нақыштағы мұндай шаралар іш пыстырып жібереді деп ойлап қалмаңыз. Кеше залда, сенсеңіз, ине шаншар жер болмады. 4 сағаттық байқауды тік тұрып көргендер қаншама… Залға симай, сыртта есік теуіп қалғандар қаншама! Шабарманымызды алдын-ала жарты сағат бұрын жібергеннің өзінде, орынды орта жақтан алдық.

Әріптесіміз баласының бесік тойына шақырған. Межелі уақытында сыйлыққа алған бесік-арба, әдемі костюм және шай сервизімізбен арқаланып кафеге бардық. Бір қызығы, сәбиге 40 күн толып қойғанына қарамастан, олар бұл тойды "қалжа" деп атап жүр. Білуімше, "қалжа" деген жас босанған әйелге әл жинауы үшін мал сойып, сорпасын ішкізу сияқты еді.
Ұнағаны, шара еш ішімдіксіз, қымызбен өткізілді. Сәбидің атын Ислам қойыпты, осыған байланысты діни тақырыпта викторина өткізіліп, сұраққа жауап бергендерге сыйлықтар таратылды. Оған қоса, қолымызға бір-бір «Ақ бата» атты кітапша ұстатылып, әркім тілегіне қосымша, баталар жинағынан шумақтар оқып отырды. Соңында өрнектелген әдемі қоржындар сөгіліп, жиналған қыз-келіншектерге шашу таратылды.
Үстіне бархат фрак киіп, мойнына бабочка таққан Ислам (щанем-ау, кіп-кішкене размерін қайдан тауып алған десеңші) бесік-арбада ештеңемен ісі болмай ұйықтап жатты)))

Менің әкемнің анасы 28 жасында дүние салған. Тым жас кеткен соң, әрі өзім көрмеген соң әжем деп те жаза алмай отырмын. Сол 28 жасқа дейін 4 баланы дүниеге әкеліпті.
Тұңғышы — менің әкем. Қазақ салтына сәйкес, ол, әрине, әжесінің баласы болған. Екіншісін, қызын, бәлендей қатаң дәстүр болмаса да, нағашыларына беріпті. Үшіншісін туған бойда бала сүйе алмай жүрген қайнысына ырым қылып «сыйға тартыпты», ол баласы 5-6 жасқа жеткенде ауырып қайтыс болған. Келіннің салтқа беріктігі сондай, ұлы өлім алдында қиналып жатқанда, оның маңдайынан да сипамаған көрінеді.