Білә осы "қарыз" деген нәрседен құтылмай-ақ қойдым. Ойлап отырған боларсыздар мен қарыз екен деп. Маған қарыз. Есенқыли 24 мың қарыз, картадан ұтылған. Алдыңғы ойында мен қарыз едім әйелінен сұратып жіберіпті сукі. Білә картанікі картада қайтады емес пе. Үй ішінен ұят болды. Енді өзі қарыз кезде қашып жүр. Ақтан берді 150 мың қарыз. Былтыр пластик есік-терезесіне клиент тауып бергем. Білә сұрай берсең де ұят екен. Қашан бересің деп збандасам қауын егіп далада жүрм, "Құріл & CO" аудармай жатыр, аударса берем ғой дит. Осындан бір-екі жыл алдын Әуесбайдың Полаты 5-6 мың қарыз еді. Брәтішкіні сұратып жібергем. Барса үйінде екен. Брәтішкі осындай осындай деп айтса, үйіңде арба бар ма деп сұрапты. Оны қайтпексің десе, арбаң болса сүйретіп ап кел, үйдегі телебізірімді салып жіберем, қарызды сомен жабам депті сукі. Күйіп кеттім шешесс. Бұндай да әжуа болат кен деп. Күн болса ысып кетті. Жақында ғана өзімнің прасентке алған қарызымды жабам деген тиынымды Ләмбө білә мілітсаға түсіп прабамды алдырып қойдым соған тиын тебен берш деген соң бере салдым сукі, өзіме де обал жоқ. Ақкөңіл к… тің соры. Байым деген Адам белсібетпен жұмысқа күніне 90 км жүріп барып келетін адамға кіре алмаймыз ау…

Олақай Кеңес Одағының кезіндегі бір басылым журналисіне бас редатор ерекше тапсырма беріп жатады:
— Жолдас Битуреев, Сіз білетін шығарсыз коммунистерге екі әйел алу жат қылық екенін. Бірақ елімізде сондай екі әйел алған жат қылықты жолдастар бар екен. Мына адрес бойынша барып, істің мән-жайын анықтап қайтыңыз!-дейді.
Жолға шыққан журналис белгіленген мекен-жайға барып, қақпадан жүрексіне бас сұғады. Қараса бір кейуана ұршық тартып отыр, жанында тұлымшағы желбіреген бір бөбек ойнап отыр. Кірген бейтанысты байқаған кейуана бұл кім еді дегендей қабақ танытпай, кіре бер ит жоқ деген ым береді.
...-Еее солай де шырағым. Іздеген адамыңды адаспай тауып кепсің, ал мақсатыңды да түсіндім. Байқап отырған боларсың. Бұл үйде менен басқа тағы бір әйел бар…
-Ол кісінің екінші әйелі қайда?
— Шырағым соны тұспалдап отырғаным жоқ па. Мен оның бірінші әйелімін, ана жүрген келіншек оның екінші әйелі! -деп, иек қағады кейуана әнебір жерде дастархан қамымен жүрген келіншекті меңзеп.
Аң-таң болған журналис бұл жерде бір сыр жатқанын түсінеді.
...Қатира ол кезде 30-дан асып қалған сақа келіншек еді. Сұрапыл соғыс жүріп жатыр. Бұл ауылнайда пошташы болып жүрген-тұғын. Қыстың көзі қырауда ауыл-ауылды аралап хат тасу оңай емес әрине. Сондықтан да колхоз председателі бұған атқосшылыққа ауылдағы мұрынбоқ Бәдәні (жас шамасы 14-15 жасар) қасына қосып береді. Екеуі үйренісіп қалды. Айдалада келе жатып бәдәнің ысқыра әндеткені тіпті қызық. екеуі оны-мұныны әңігме қылып қояды. Алайда мұрынбоқтың бұған қараған кезде көздерінен басқаша біркеңкелер оқитын сияқты. Өз ойынан өзі ұялып қалды. Бұл әлі он екіде бір гүлі ашылмаған бала емес пе. Мен болсам бір есік көріп үлгерген қатынмын. Қап, адамға небір сайтан ойлар кіреді а-деп қояды ішінен.
Кештетіп боранға қалмай бір ауылға тап болды. Үй иелері бұларды барын беріп күтіп отыр. Үй аядай ғана екі бөлмелі екен. Содан жатар кезде бұларға бір бөлмені босатып берді. Қатира ішке кірсе қап-қараңғы екен. Білте шам қайдан болсын. Бір кезде сырттан аттарын жайғастырып Бәдә имене кіріп келе жатты. Көге түртсе көргісіз қараңғыда қарманып жүріп жайын іздемек болған. Бірақ алақаны жұмсақ адам денесіне тиген кезде өз өзін игере алмай жастығына қарамай (өзі ер екен) нәпсісіне ерік қоя берді. Аспан аударылып жерге түскендей…
Соғыс бітіп, елдің бәрі тойына бастаған кезде екеуі үйленеді. Балалары болады. Арада көп жылдар өткен кезде Қатира өзінің төсек қатынасына келгенде суына бастағанын сезген болатын. Бәдә болса бұны жанындай жақсы көреді. Қылшылдаған жас кезі. Күйеуіне деген құрметін Қатира өз ырзашылымен оған екінші әйел алып беріп осылай білдіреді. Қазір күндесін келініндей күтіп, жұмсап отырған жайы осылай екен…

Қазан төңкерісінен алдын қой үстіне торғай ұялаған заманда бір болыс өмір сүріпті. Болыстың кемпірі ертерек бақилық болған, бір тал ұлы мен келіні болыпты. Мамыражай тіршілік жүріп жатады. Біркүні түн ортасында болыстың жылқысына жау шабады. Барымташылармен болыстың жаңғыз ұлы арпалысып жүріп, басына шоқпар тиіп сол жерде тіл тартпай кетеді. Артында әкесімен екіқабат әйелі қара жамылып қала береді. Ауыр қайғыны көтере алмай болыс та баласының қырқына жетпей о дүниелік болады. Сонымен шаңырақта тек жас келіншек қалады. Тірі тіршілігін жасап жүріп жатады. Уақыт сәті жетіп аман-есен шекесі тостақтай ұл босанып алады. Жас келіншекке болыстың атқосшысы Қотанәлі да бұрынғы тіршілігін істеп, мал-палын жайғастырып жүреді. Жас келіншек те белін бекем буып, күйеуімнің ошағын өшірмеймін, шаңырақты ұстап қалам, осы жаман немені әкесін жоқтатпай жеткіземін деп серт береді. Күндер жылжып болыстың да күйеуінің де жылдық асын береді.
Бірақ түн баласы келіншектің ұйқысы қашып, таңертең мазасыз оянып жүреді. Түсінде бір албасты ма, әйтеуір сұлбасын дәл суреттеу мүмкін емес бір бейне бұны мойнынан қылқындырады ма, қинай ма әйтеуір түнімен қыстығып шығатын болды. Көктем жақындаған сайын бұл бейне тіпті күшейді. Күндіз оны-мұны шаруалармен есінен шықққандай болып жүрет те, ал түн болды күндегі көрініс тағы қайталайды.
-Жоқ!-деп, келіншек бүгін тағы оянды.
-Мүмкін емес, менің олай істеуге қақым жоқ, ақ төсегімді былғамауым керек, мына жаманның өмірі үшін!.. Сыртқа шықса таң рауанданып атып қалған екен. Қотанәлі биелерді байлап, құлындарды ағытып жүр екен. Көзінің астымен бұған мүләйімси қарағанын да байқады. — Осы байғұс болмаса күніміз тіпті қараң қалар еді, жаны жоқ бейшара!- деп Қотаәліге де бір сәт жаны ашып кетті.
Елдің бәрі жайлауға дайындалып жатты. Бұлар үйді жығып, жүктерін артып көщке ілесті. Ымырт үйірілген шақта болар қоныққа ыңғайлы жер қарастырып, бір шөбі шалғын бұлақтың жағасына түнемек болып шешісті. Кешкі астарын мосыға шәй қайтанып, бұйырған несібелерін ішіп-жеп алысқан соң келіншек баласын қасына алып көктемнің жайлы түнінің самалына маңдайын тосып тәтті ұйқының құшағына ене берді.
Шошып оянды. Қара терге малынған маңдайын сүртіп отырып есін жинауға қанша тырысса да, түсіндегі қара әзәзіл шықпай қойды. Соңғы күндері онша қинай қоймай еді. Бүгін тіпті жаман болды. Келіншек сыртқа беттеп, ақырындап бұлақтың жағасына барып екі аяғын суға батырып, жерге жамбасын тигізді. Солай мең-зең хәлде ұзақ отырар ма еді кім білсін бір кезде ту сыртынан сытыр еткен дауысты құлағы шалып қалып, артына сәл мойнын бұрды да дірілдеңкіреген дауыспен:
— Бұл қайсысың?
— Мен ғой, Қотанәлі!
— Кім болсаң да келші бері!..

Осы бір MS Excel деген бәле пайда болғалы бері ісім алға басып есеп-шот ұстап жүргендерге миығымнан күліп жүргем. Бірақ соңғы уақытта екеуміз келіспей қалатын кездер жиі қайталанып кетті. Себебі былай болып тұр:
Мысалға:
А1 ұясында 62112 сан, В1 ұясында шерез формула А1*25/100 нәтижесінде пайда болған 15529 деген саншық, С1 ұясында тағы сол А1*25/100 нәтижесінде пайда болған 15529 деген сандар бар. Енді Д1 ұясында осы әрекеттердің қосындысын шығару мақсатында =А1 + В1 + С1 деген формулашық ойлап тауып өзімше гениленіп нәтижесін байқасам сукі 93175 деген сан шыға келді. Өрекпіген көңіл шіркін өндіріске кіргізу мақсатында тамақ алды дайындықпен майланған шотқа саусақ тербеткенімде 93174 деген жілік шікті. 93175 пен 93174-ті салыстырып айырмашылығы әжептеуір болған мен айран пақыр болдым. Бұл жерде менікі дұрыс па әлде селсеветтікі дұрыс па ағайын? Селсеветтікімен ұрайын десем бала-шаға біреу де емес бірнеше қой. Әрқайсысынан осындай шыға берсе қиын болайын тұр!!!

Құрметті Аршат Оразов!!! Соңғы кезде осы ауылға мүше болуыма байланысты байқағаным осы тағы да басқа ауылдарды ұйымдастыру белсендісі екендігіңді байқадым. Сондықтан та озық технология маманы ретінде және де мен Мақашқара (бұдан әрі — хат иесі) Сізге бір ұсынысым бар еді.
Қазақ деген ұлтта көкпар деген ойын бар екені баршаңызға мәлім. Сол ойынды қырғыз бауырлар патенттеп алып деп есіттім сукі. Сол ойынды ғаламторда дамытуға бәріміз атсалыссақ жама«ат!!!
Арнайы көкпар.kz ашуға болмаса да басқа бірдеңкелер құруға болатын болар. Менің интернет туралы сауатымның төмендегіне байланысты Сізден жік жапар болып кешірім өтінемін…

Құрметті жама'ат!!! Мемлекеттік сатып алу туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 шілдедегі N 303 Заңына сәйкес осы Заңның 4-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттік сатып алудың мынадай тәсілдердің бірімен жүзеге асырылуға болады екен:
1) конкурс тәсілімен. Конкурс екі кезеңдік рәсімдер пайдаланыла отырып өткізілуі мүмкін;
2) баға ұсыныстарын сұрату;
3) бір көзден алу;
4) ұйымдастырылған электронды сауда-саттық;
5) тауар биржалары арқылы.
Осы амалдардың ішінде «тауар биржалары туралы» не білесіздер? былай қарағанда көп тәсілдердің ішіндегі осы тәсілге бүйрегім бұрып тұрады…

Аптап ыстығы доңыз шыңғыртқан шілденің бір күні еді зайб. Білә кәк рәз судың көбейіп, алқапты шылқытып суғарып жатырмын. Құлаштап тұрып кетпенді сілтеймін келіп, сілтеймін келіп. Кетпенімде жануар мықты екен, сыр бермеді, кіріп шыққан сайын айызы қанып, тағы да ұршы тағы ұршы дегендей жылтырайды. Содан діңкем құрып бір түп тұттың түбіндегі шалабымды ішіп дем алайын дедім де жағаға шықтым. Көзім сығырайып Батысқа қарасам күн еңкейіп белі бүйірейіп қалған екен.
— Қой, ертеңге де жұмыс қалсын, үйге қайтайын!-деген әзәзіл ой сап ете қалды санама. Арты екі айыр шапанымды желбегей жамылдым да, қашанда қорасында жем жегенін елестетіп, құлағын қамшылап тұратын көк есегімнің жауыр болған жауырынына жармаса бердім. Сукі саржайлауды айтып нәрмәлні нәстрениемен үйге келсем алдымнан шыққан үйдің жүгермегі көрші Гуляның бүгін туған күні, қонаққа екі-үш группаласы келетінін, сол бешірге менің де шақырылғанымды естірткенде нәстриениен нәскиге кетті. Қонаққа барудан емес әрине қалтаға салып баратын тиын-тебеннің соңғысып қағып, темекі-семекі, пиві-сиві алып қойып едім білә суғабара жатып.
Тамақ үстінде ойланып отырып бір жаман ой келді басқа. Бәте қайырғаннан соң көршінің үйіне мысықтабандап жылжып бардым да есігінің алдындағы өсіп тұрған үштал раушан гүлін қатыгездікпен жұлып, тылға қарай шегініп кеттім.
Сынық айнаның алдында тұрып өз-өзімді жөнге келтірдім әнәсс. Жігіт деген атым бар емес пе сукі. Жау бірінші түріңе қарайды, сосын сөзіңе қарайды деген мәтелді өзімше пайдама жаратқан түрім білә. Қарасам жаман емеспін. Кәк рәз кір көтерумен әлектеніп жүрген кезім. Екі иығыма екі есек сыймаса да екі пиві сиятындай кең болып қалған екен. Шайтан базардағы кәріс Любовтың бұтығынан алған иығы көк жейдем денеме әдемі ақ жарасып тұр.
Гуляның үйіне кіріп бара жатып сығыр көзім әйел жыныстылар киетін түфлилерді санап өтті сукі. Үйде шамасы екі-үш емес бірнеше қыз бар бар ау. Екі қолымды бір ысқылап қонақ бөлемеге де жақыпдап қалыппын пасық оймен келе жатып. Кіре берісте Гуляның өзі встречный кездесіп қалды. Аваринкіні жағып қойып Үш тал гүлді сыйладым өзімше маңғазданып сукі. Ол мәз боп қалды. Мәз болмай бұл дәстүр штатта бірінші боп тіркеліп тұрса. Дәл осы маңызды оқиғаны төрде отырған қыздардың ішінде сұңғыла қыз байқап қапты. Оны кейінірек есітттім ғой. Отырыс басталды, тамақ желінді, енді бидің кезегі келді. Біздің де күтіп отырған сәтіміз осы емес пе сукі. Бақ шаба ма бап шаба деп ирелең сирелең етіп билеп жүрміз. Қашанда свет өшіріліп, бәліс билейтін сәтті тағатсыздана күтіп жүрген жандардың саны көп екендігін сезіп тұрмын сукі. Ол сәтте келді, мен де сукі мәментті жебермейін деп бағанағы сұңғыла қыздың шаужайына жармаса бердім. Екі қол белде. Онікі кетпен иықта. Әңгіме ауанына қарағанда қыздың ойы маған кет әрі емес екендігін түсіндім. Сөйтсем сукі ол мені қаланың жігіті деп ойлап қалған екен. Штатта гүл пәдәріт ету панятиеде жоқ деп ойлайды екен сукі. Мен іс-әрекетім бұның тұжырымымын теріске шығарған екен байқұс. Обалы не керек Ақалдың текесі сияқты сирақты келген қыз екен. Еріндері шиенің суын салафанға құйғандай қып-қызыл екен. Жемтігімді қашан жеймін дегендей жүрегім текеше орғып тұр. Бешір біткен соң шығарып салдым Қызды қонақ күтушімен бірге. Арада көп өтпей терезеден етегі жалбаң етіп біреудің түсіп келе жатқанын менен басқа ешкім байқамаған шығар. Содан сукі екеуміз арықтың жағасына барып (бізде сукі табиғат дегеннен түк жоқ қой бұлақ-сұлақ, тау-пау дегендерден) екеуміз біреуін орадық та, бірәз кәкір-шүкірді әңгіме отырғанда менің қолым байқамай оның денесіне жақыпдап кетуі мұң екен шіркін, дүние шыр көбелектей айналып жүре берді…

Білә, Елемес өз-өзінен оянып кетті. Көзін іріңнен ажыратып қараса көрші қатыны шашына қылқынып жатыр екен. Содан жүрегі елжіреп бір нәрсені сезгендей апыл тапыл киіне бастады. Содан зытып сыртқа есікті теуе-меуе шыққандағы байқағаны, қашанда көзіне бірінші түсіп кететін тау баласы Ұрыпсоқтың құйрығы қимылдамағанын шегір көзі байқап қалды. Сойти сума болған Елемес иттің тамырын ұстауға мұршасы келместен малдың қорасына ата жөнеліп барса, есік айқаракөз ашық тұр. Жас тезектің соңғы буы ләмішкені жанамалап бара жатқанын көрген пірәдардің қолы қойнына бір тал сөверенді шығарып, екінші қолымен артын қаси бастады. Миынан келген ақпар негізінде бұның түсінгені жылқылары бір жаққа кетіп қалған немесе біреу алып кеткен.
… Көк түтін будақтаған бөлмеде ләмішкінің әлсіз сәлесінен үшеудің сұлбасы байқалады. Жамбасын ауыстырған біреудің саңылауынан бір жартының шылдыраған даусымен қатар:
— білә, штаттағы Елемеске қонақ боламыз ба сонымен!
— зайбалы Сен қорқып тұрсың ба не?
— Жоға, просты обал ма деп тұрмын!
— Солай десиш одан да итіңдіс.
— білә, ана итке беретін қоймалжыңның гәрәнтісі бар мед сукі?
— бар ей, бұқтамаса келген деген анарыжақсы.
Таңертең үш қара қара сораның арасында екі басты жайғастыра бастады. Аракідік жартылықтан бір айналдырып, сабаздарың сасар емес. Артымен келген мәшінеге тауарды артып, көз ұшында қызыл свет ақырында кішірейіп шегір көзден ғайып бола бергенде, штаттың шетінен күнсұлу шыға келді.
Күнсұлу қызған шақта қан шашыраған жерде үймелеп жүрген полицейскилер Олардың «Бонд» деген темекі шегетінін анықтап хаттама түзді.
Ұрыпсоқ қалың ұйқыдан үш күннен кейін оянып басы сынғанымен бәрібір Елемес оны жұмыстан шығарған жоқ. Себебі кеткен малда қайран жоқ екенін сезген болу керек…