Спорт саласына қызыққаннан кейін, ел абыройын арқалап, намысымызды қорғап жүрген бірнеше спортшымен тілдесудің орайы келді. Расы керек, қазір қазақ тілі орыс тілін ығыстыра алмай отыр ғой. Оның ішінде, спортта жүрген қыз жігіттердің біразы ресми тілде әңгіме тиегін ағытатыны мен үшін таңсық емес. Қоңырау шалып, сұхбатқа келіспек болғанда, қазақша сәлемдессе, марқайып қалатыным бар. Бапкерлер де, басқалары да өзге ұлттың өкілінен саналатын ел футболындағы маңдайалды ойыншылар ішінде Қайрат Нұрдәулетов, Азат Нұрғалиев, Ұлан Қонысбаев, Нұрбол Жұмасқалиевтерге ырзамын. Қазір қазақша сөйлегендерді көрсек, атамыз тіріліп келгендей қуанатын заман ғой. Әсіресе, Қайрат Нұрдәулетовты бөліп-жарып айтқым келеді.Тіпті, ауызекі тілді қолданылып кететін «вообще», «типа», «тренеровка» деген сөздерді қосып жібергені үшін қайта қайта кешірім өтінгенінің өзі оның туған тіліне жанашыр екенін байқатты. Онымен қоймай,"қазақша сұхбат аламыз дейтін журналистер сирек хабарласады. мейілінше, жиі соғып тұрыңыздар" деген тілек білдірген еді. Ал, Самат Сымақов, менің сүйікті «Ақтөбемнің» капитаны қазақшаға шорқақтау. Ол рас. Ал, қалыптасып қалған дағдымен, Абзал Рақымғалиевке орысша шүлдірлей бастағанымда, оның қазақша жауап бергені бар. Сонымен қатар, үнемі орысша жауап беретін Әлия Юсуповаға қоңырау шалып, ресми тілде зуылдай бергенмін. Бір кезде ол: "Қандай газеттенсіз" деп қойып қалды. Ұялыыып қалдым. Бұл жерде ешкімді сынап, мінегім келіп отырған жоқ. Тек, туған тілімізді басқа емес, жер жүзілік додаларда елдің атын шығаратын спортшыларымыз білсе екен деген ой менікі…

Түркітілдес халықтар қолданыстағы терминологиялық қорды бірізділендіруді көздеп отыр. Мәселен, ІТ-технологиялар мен компьютерлік терминдерді түрік тілінен алып, қазақ тіліне енгізбек. Өйткені, түркі халықтары компьютер тілін өз ыңғайына көшіргеніне 40 жылдан астам уақыт болыпты.
Астанада халықаралық алқалы жиында Түркия, Өзбекстан, Қырғызстан, Әзербайжанның білікті тіл мамандары жиналып, осы мәселе төңірігенде ой бөлісті. Қазақ тілі түркітілдес топқа енгенімен, Кеңес Одағы кезінде көптеген салалық сөздер, тіркестер орыс тілінен немесе ағылшын, латын тілінен енді. Қазіргі тіліміз сала-құлаш. Осы орайда Тіл комитеті түбі бір түркі елдерінің қорын ыңғайлап, ықшамдауды мақсат етіп отыр.
Ғазиз Телібаев, ҚР Мәдениет министрінің орынбасары:

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, журналистика факультеті 3 курс студенттері, яғни 301 топ арасында «Тек қана қазақша сөйлеу» науқанының басталғанына екі аптадан астам уақыт өтті. Бұл іс-шараның мақсаты қазақ тілін алашұбарлықтан құтқару. Яғни, алаңға шығып бәз-біреулердей ұран тастап «мен мынаны істеп жатырмын!!!» деп аттанды салмай, әр кім өзінің жеке басынан бастау арқылы қоғамдық пікірді қалыптастырып, қазақ тілінің өміршеңдігіне қарлығаштың қанатымен су тамызғандай болсын үлес қосу. Аталмыш шараның «күнделікті ауыз екі қолданыстағы орысша сөздерді араластырмау, қадарынша көнерген сөздерді тілдік қолданысқа енгізуге талаптану» деген сияқты бірнеше қағидалары бар. Және қай жерде болсын, бастысы қоғамдық орындарда тиісінше қазақ тілінде сөйлеу, сұраныс жасап, тіл қатқан кез-келген адам баласына ұлттық тілде жауап беру басты талаптардың бірі екенін айта кеткен орынды.
Апта сайын ауысыммен жауапты адам кімнің орысша сөздерді көп қолданғанын сабақ барысында жіті бақылап, өзінің қойын кітапшасына тізіп отырады. Апта соңында қазақ тілін көп қойыртпақтаған студентке жаза беріледі. Ол өзі қатарлас топтағы студенттерді асханаға отырғызу. Яғни, бір бәліш пен бір кесе ыстық шай.
Қазақ тілінің көсегесі көгере берсін!

Кеше Астанаға бір қайынапам (қайынәпке) келді іссапармен. Негізі біз білетін аты орысша. Бірақ, кеше қонақүйге орналасып жатқан кезде байқағаным аты қазақша құжат бойынша. Әйелімнен сұрадым неге олай деп. Сөйтсем жездеміз өзгерттірген екен.

Олар Ақтөбеге жақын Алға қаласында тұрады. Орысшалау жер. Жезде де бұрын мен ең алғаш көрген кезде кәдімгі орыс-қазақ еді. Бір ауыз қазақша білмейтін. Ішетін, достары орыс, орысша сөйлейтін, қолынан бәрі келетін, ұзын шаш қоятын типустар болады ғой. Дәл сондай еді.

Құпиямды ашайын. Кешеден бері не жүріс дегендерге (келіншегім оқып отырса — дұғай сәлем!). Үкіметтік Емес Ұйымдардың мәжілістерінің біріне, Вашингтон Университетінде (жақшаның ішіне АҚШ деп көрсетпей кетсем ше, хых-хых-хых)… қазақ тілінен(!) сабақ беретін Талант Мауқанұлы деген маман келеді деп еді.Профессор, үш тілді жетік меңгерген (қалған екеуі: қытайша мен ағылшын). Қазақ тілінен сабақ беретін адам көрмей жүрсің бе деме: брошюрада оның, сабақтарды оқытуда мультимедиалық тәсілдер қолданады деді ғой! Ал мультимедиалық технологиялар енді — менің «кәйпім» (егер мультимедиалық технологиялар біреудің әйелі болса, мен оны алып қашар едім, ал керек болса тіптен! ). «АҚШ қатты озып кеткен жоқ па?» деген күдік те бар баяғы.

Сөзі:

Опять один язык, опять эта тема…
Ну, хватит ерунды, ну, как не надоело?
Как 20 лет назад, проблема, не иначе
Как люди говорят, как эти люди плачут.

Тіл жайлы мақалалар өте көп екенін біле тұра, мен қысқаша ғана өзімнің көргенімді жазғым келді, ренжи көрмеңіздер!

Осында талай рет қырсық екенімді жазған едім, уопшым менде хат алмасу тек қазақ тілінде жүреді бастықтармен.

Шілденің 20-шы жұлдызында Алматыда ″Қазақстанның Интернет Қауымдастығы″ және “GSM Kazakhstan” ұйымдастырған ″Интернеттегі қазақ тілін дамыту жолдары″ туралы дөңгелек үстел өтті. Басты пікірталастар казақ тіліндегі контентті дамыту, сайттарды басқару жүйелерін қазақ тіліне аудару және веб-терминдер сөздіктерін құру төңірегінде өрбіді.

Дөңгелек үстел жұмысына ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Мұрат Әбенов жетекшілік етіп, спикер ретінде Жаржан Құлмырза, Руслан Минулин, Рауан Кенжеханұлы, Асхат Еркімбай, Рамазан Ерсұлтан, Владимир Төреханов қатысты. Ең бірінші айтылған мәселе интернеттегі қазақ тілді контентті көбейтуге мемлекеттің атсалысуы болды.

Мұрат Әбенов үкімет бөлген 500 млн теңге қаржының сәтсіз жұмсалғанын мәселе ретінде айшықтады. Осынша мөлшерде бөлінген ақша бар-жоғы 2 сайтты әзірлеуге жұмсалыпты. Бұдан басқа интернеттегі қазақ тілді контент дамуына кедергі болған жайт техникалық мүмкіншіліктер, бүкіл гаджеттердегі қазақ әріптерінің болмауына байланысты жоғары көтеріліп отырған латын әріптеріне көшу мәселелері күн тәртібінде тұрғаны айтылды. Алайда талқылау барысында осы кемшіліктерді жоюдың нақты жолдары да аталды. Олардың арасында контент басқару жүйесі арқылы сайттарды қазақ тіліне аудару жұмыстарына назар аударылды. Бұл тәжірибеге орай “Worldpress”, “Drupal” сайттары арқылы аударма жүзеге асты және жаңа “KazakhGlossary” атты веб-терминдер сөздігі жарық көрді. Бірақ бұл жаңалық жұрт назарына салынғаннан кейін ең бірінші болып “ 100% аударманың % үлесінде тиімділігі қаншалықты?” деп сұрақ қойылды. Бұған жауап ретінде бұл жұмыс әлі жүргізіліп жатқандығы, даму барысындағы процесс екенідігі айтылды.

Өз кезегінде, қазақ тілінің әлеуметтік желілерде дамуына үлес қосып жүрген Руслан Минуллин өзінің “ Let’s speak Қазақша ” жобасының мазмұнын ортаға қазақ тілінде салды. Осымен қатар талқылау үстіне ҚМЭБИ студентерінің Facebook әлеуметтік желісінде “Сөйле” атты қазақ тілі тобын құрғаны және олардың тек он-лайнда емес, сонымен қатар офф-лайнда да қазақ тілінде карым-қатынас жасайтыны айтылды. Қазақша Уикипедиа да өзіне көмек ретінде әр адамның өз қолымен сапалы мақала салып үлесін қосуға шақырды. Қазіргі кезде ағылшын тілінде Википедианың құрамы 3679000, орыс тілінде 738324 мақаладан тұрса, қазақ тіліндегі жас уикипедиадағы мақалалар саны 59776. Оның келешегі әр азаматқа байланысты дейді мамандар.

Асхат Еркімбай жұртшылық алдына көңіл аударарлық мәселені “билингвалды қоғам” деп танытты. Яғни сайттардың көбі орыс және қазақ тілінде болғанымен, жұртшылық сайттардың қазақ тілі бөліміне кіріп көріп, жұмысын орыс тілді бөлімінде жалғастыратынын айтты. Бұған дәлел болғаны “Air Astana” сайтының қазақ тілді бөліміне катысушылар үлесі жылына 5% құраса, бүгінде сайттың қазақ тіліндегі порталынан мүлдем билеттер сатылмайтыны. Бұған себеп халықтың қазақ тілді сайттарға сенімсіздік басым болғаны. Бұған себеп қазіргі кезге дейін қазақ тілді сайттардың жазылу форматында қате көп болғаны.

Жиналыс соңында Рамазан Ерсұлтан өзінің сапалы аударымдарға көмек беретін оқытушы скринкасттарымен көмекке келді. Бұл скринкасттардың қарапайымдылығын олардың 2-3 минуттан аспайтын видео екені дәлелдейді. Жаз мезгілінің аяғына дейін Қазақстан Интернет Қауымдастығы 70-ге жуық скринкаст шығаруды жоспарлап отыр.

Үш сағатқа созылған дөңгелек үстел барысында талқылаулар өте мазмұнды және сапалы өтті деп айтуға болады. Спикерлер бір-бірін сынау арқылы дұрыс жол таба білді деген сенімдеміз. Және интернетті қазақ тілді контенттің тағдыры оған бей-жай қарамайтын адамдардың қолында екеніне көзіміз жетті.

Жоғарыдағы қазақшаға өту дегенді басқандағы түрі

«При аварии Ту-134 погибли 44 человека» және
«Выпускники простились со школой» — деп хабарлайды «Нұр» сайты
Қазақша деген аты болмаса…
"Қайнайды қаның, ашиды жаның..."

Әліпби мәселесінің шешімі әбден кешігіп, жұртты жалықтыра бастады. Бұқара негізінен биліктің шешімін күтіп отыр. Біздің ойымызша, шешім шыққанға дейінгі істелер басты шаруа істелген жоқ: қоғам ұлттық жоба шешімінің сұлбасын да бажайламай отыр. Болашақ қабылданар әліпби жобасы қазақтілді ортаның сараптамасынан өткен бір жобаға негізделуін ұсынамыз. Жан жаққа бытырамас үшін әрі тиімді талқы үшін төмендегі материал негізге алынса деген тілек бар. Талқыңыз бен ұсынысыңызды күтеміз.

Жолдас балдарыммен жиналып жиі бас қосып отырамыз. Сол отырыстан бір екі көрініспен бөлісе кетейін деп едім.

Талғат бауырымыз әлемге танымал технологияны қазақшалапты. Бұл әдістеменің үйренуге, білуге талпынған жастарға берері көппе деймін. Тек, үйренем деушілерге ғана емес үйретем деушілерге де өте тамаша құрал. Интерактивтік әдістемесі мен бейнеролик

GeoGebra – мемлекеттік тілімізге аударылды. Екі ай бойы күнде кейде 1-2 сөздің, кейде 10-15 сөздің қазақша баламаларын іздеп отырып, бағдарламаның файлдарын аударып отырдым. Аударма барысында техникалық терминдерді аудару үшін wordpress,

Жұмыс уақытының аяғына сәйкес келген соң ба бұрын бұл бағдарламаны көрмеппін. Бар екенін білумен шектелетінмін. Сәті түсіп (сәті түскеніне өкінетінімді білмедім ол кезде) мамырдың 17-сі күнгі бағдарламаны көре қалдым. «Сонымен солай дейік…»…

Қазақ халқының сөздік қоры расында да Нұрғиса ағам «Пай-пай!» деп таңдайын қаққандай ғой…
Қазақ халқының ара қашықтыққа қатысты өлшем атаулары туралы да осылай деуге болады. Халқымыздың таным-түйсігіне, тұрмыс салтына, кәсіп еткен шаруашылығына