Бұлт торлады аспанды,
Көк жүзінен жас тамды.
Сап тиылып долы жел,
Нөсер жауын басталды.
Көк аспанның күркірі,
Тал-теректі сілкіді.
Адамзатқа – несібе,
Жаздың осы бір күні.

Қара нөсер құйды бір,
Жер-Ананы сүйді нұр.
Ауырсынып тамшыны,
Басын төмен иді гүл.

Ақ күшігім бұғынды,
Үйшігіне тығылды.
Балапандар пана іздеп,
Әрлі-берлі жүгірді.

… Аспан қайта нұрланды,
Шуақ шашты күн нәрлі.
Нөсерден соң дүркіреп,
Әсем гүлдер бүр жарды.

Ауыл да енді ажарлы,
Дала да енді базарлы.
Бақшадағы бар ағаш,
Шаң-тозаңнан тазарды.

Жапырақтан ән құлап,
Бір жаңарып қалды бақ.
Саф ауамен тыныстап,
Дала жатыр балбырап.

Тіршілік те жанданды,
Нұр көмкерді бар маңды.
Жер мен көктің арасы,
Жібек жіппен жалғанды…

Жаңбыр астында тұрғанның өз мәнәсі бар шығар, бірақ, мына тұрысым өзіме жақпаны рас.
Ойда жоқ жерден:
-Кім боласыз?-деп сұрап қалса.
-Жергілікті газеттің штаттан тыс фотографы боламын,-деп құтыламын.
-Осы күнге дейін штаттан тыс фотографы болсаңыз негізгі табыс әкелетін жұмысыңыз не болғаны?, -деп ешкім сұрамапты. Осылайша негізгі жұмысым жайлы айтып, түсіндірмей-ақ «фотограф», «фототілші» атанып жүре беремін.
Жасың үлкейген сайын, ойыңдағы сөзді емес, аузыңнан күткен сөзді шығаруға мәжбүрсің. Сондықтанда әңгіме айтқанда ғибратты сөзді қосасың.
Жан-жаққа қарап көз қандырып, дүниенің көп бөлігін білдім-ау деген жасқа жетсеңде бірдеңе байқап, бағалап өткен-кеткенмен салыстырып жүресің.
Бағана, автобуста келе жатқанда баланы байқап қалдым. Таныс біреудің баласы емес. Осы заманның қалада туып-өскен қазақ балаларының бірі. Құрдастарына қарағанда қарапайым киініпті. Сырт киімінде қара-көк түсі басым. Үстінде ұзындығы орташа күртікше, белтұста белдігі бар. Басында ағылшын қалпағы. Жұқа иленген бұлғарыдан тігілген. Маңдайын және төбесін ғана жабады. Қарақұсы ашық. Оның есесіне күн қақышы үлкен. Қара күзде күн көзге түспеседе мына бас киімінің сән үлгісі осындай.
Жейденің ақ жағасының астынан көкшіл галстук байқалады. Яғни, балалар ұйымының мүшесі. Мойынға байланған көкшіл галстук оған антпен бекітілген міндет жүктелгенін білдіреді. Сол бір кезде менде осындай балалар ұйымына мүше болғанда ант бергенмін:

«Отанымды қадірлеймін. Ата-анамның және ұйым басшыларының тапсырмаларын орындаймын. Әлсіздерге көмектесемін… т с.с.»

Осындай ант қабылдағандағы бет-жүзін елестетіп көрдім. Ойға батып күңіреген емес, жан-жағын шолып жадыраған емес…
Әдетте…
-Болашағы бар, ең болмағанда мемлекеттік қызметкер болады,- деген сыбыс естілер еді.
Уақыт өттті. Ант берген балалар азамат болып өсті. Сол кезде күтпеген жерден домбырасын күңгірлеткен ақын сөзі сан ұрындырмасқа кім кепіл?

«Ант бергендердің барлығы анттарына берік болса!
Үкілеп, көзтигеннен сақтандырғандары озат болса!»

Домбыраның күңгірлеген дуысы бәсеңдеп алыстай берді. Жаңбырдың құлақты бітеген шуы басылып, жаңбыр толасып, тамшылары сирей түсті. Құлаққа таныс мелодия ырғағы жетті. Оған ілесіп жас әнші әнін шырқауда.
Мерекелік күн жаңбырлы күнге қарамасан аталып өтуде. Дәстүр бойынша ортаңғы алаңға сахна орнатылды, дәстүр бойынша сахна алдында халық жиналды. Жиналған халықты танып тұрмын, дәстүр бойынша… Көбі студент. Үлкен-кішілі кәсіподақ ұйымның мүшелері. Ересек, дәлірірек айтқанда денелері кесек азаматтар мен азаматшылар. Бұлар жеке тұрады, оның қимылын байқап, баққан бір топ қызметкерлері не сол немесе оң жағынан шығып оның көзіне көрініп қояды. Бастығын баққандар. Мұндай қылықтары үшін оларды сөге алмайсың. Бастығыңа жақпасаң күнің жоқ. Одан кейін әр түрлі әкімшілікте ұсақ-түйек қызметтегі қыз-келіншектердің тобын бірден аңғарылады. Жұқа сырт киім астында костюм-көйлек. Арасында костюм-шалбар киген біраз жігіттерді кездестіресің. Олар қалайша тез жиналып, көзге түскен соң, дәл солай көзалдынан ғайып болады. Ана жерде, мына жерде жеке-жеке тұрған полиция қызметкері байқалады. Жабық жасыл түсті плащ иықтарынан тік түсіп, күлпәрәсі фружкаларын ұшбұрыш жасап жауып тұр.


Байк «чоппер» (мотоциклдің түрі)

Велосипед мінген бозбала көрмендер қатарын толықтырды. Ауа-райына сәйкес киініпті, өзін емін-еркін сезінеді. Жауынды елемейді. Велосипеді чоппер мотоциклі тектес. Велосипед рамасы, дөңгелектері кішкене. Рулі велосипедші бойына сәйкес биік көтерілген, орындығы болса керсінше өте аласа орнатылған. Алаңдағы концерт ол үшін велоакробатика жаттығуларының арасындағы үлкен музыкалық үзіліс сыңайлы…
-Өтіп жатқан өмір, -ішкі ойым сыртыма шығып үлгерді. Фотоаппарат қаншалықты кең форматты, болсын. Фотосурет тек мына өмірдің, өте кішкене бөлігін қамтиды. Суық өтті, сыз өтті дегенде түшкіріп жібердім, бір емес бірнеше рет.
-Әпчуууу!, әәәә, әпппчууу!, -көз ашып, көзден тамшы шықты. Бір жерден оқығанмын:
-Адам түшкірген шақта сол мезетте талып түскендей болады.- деп. Шын мәнінде де солай.
-Сау болыңыз!
-Әпчуууу!
-Сау болыңыз!
Қайсы уақытта қасыма келіп, қол шатырының астына алған бикешті байқамай қалыппын. Оң қолында ұстаған шатыры салмағын басып, белін майыстырып тұр, сол жақ қолында полиэтилен плащ.
Жұқа полиэтилен плащты қалқалап соның астынан фотосурет түсіріп тұрғанмын. Түшкіргенімде плащка ие болмаппын. Жел оны үстімнен ұшырып тура бикештің қолына түсіріпті.
Ол мені, мен оны сырттан танитынмын.
Бикешті осындай жиында және жергілікті газет редакциясында кездестіретінмін. Бикеш деп еркелетіп айтқаным, әйтпесе білегі жуан келіннің жасына жеткен қыз. Бикеш демей мадам десем дұрыс, ұстанымы кинода көрсетілетін патша заманындағы балаларды тәрбиелеу үшін алынған шет елдік тәрбиеші әйелге ұқсас. Қазақша сөйлесең түсінеді. Бірақ қазақша сөйлегісі келмейді.
Әрі қарай әңгіме барысында сізді және өзімді шатастырмай оны «бикеш» деп атай берейін.
-Сау бо-лы-н(ң -айтылмайды)ыз, будьте здоровы!
-Добрый день!, -дедім, фотоаппаратты арнаулы сөмкесіне салып жатып.
-Вот Ваш плащ, -деп қолыма ұстатты.
-Спасибо. Больше не понадобится. Пользуюсь, чтобы фотоаппарат защитить от влаги.
-Не солнечный день, работать надо!
-Вы правы!
-Я, свою работу выполнила, можно и домой.
Осындай байланыспайтын үзіктерден тұратын диаглогымыз жалғаса берді. Мен болсам бикештің қолындағы шатырды өз қолыма алып, қасында еріп келемін. Көше бойына шығыппыз. Диалогта мән жоқ. Не туралы сөйлескеніміз есте қалмапты.
Аяққа киген тұмсығы үшкір қызыл туфлиі ана-мына арықты аттау үшін немесе су кешкенге әдейлеп бейімделмеген сыңайлы. Қуаныштың бәрі туфли үшінде. Көзалдымда үштері кезек-кезек алмасады. Бұл тек үші, жалғасы оданда қызық дегендей қыдыққа тиеді. Дегемен бикеште шарм бар.
-Киген киім үлгісінде әлде бетін әрлеп сылаған косметикасында ма? Әйтеуір өзіне көңіл бөлгізіп тартып тұрады. Еркек заты қатты тас емес, сондықтан, іштегі қиял өзіне ерік бергенді қалап:
-Қызыл баумен түйілген шашы тарқатылса толқитындай…
-Жә, жә тоқтат, -деп дер кезде ішкі тежегіш іске қосылды.
Қазір дәмханада отырмыз. Бикеш тапсырыс беріп үлгеріпті. Былайша өмірде, санап көрсем, маған, дәмханада және тегін тағам дәмін таттырған бикеш саны көп болмапты. Қайсымыз аңшымыз, қайсымыз аңшы қолына түсуі тиіс олжамыз?
Бикеш ештеңені білдіртпей, сездірмегендей өз әңгімесін орыс тілінде айтуда, арасында мені әңгімеге тартады:
-Дәрігер болсам маған жарасар ма? Қалай ойлайсыз?
-Жарасады деп ойлаймын. Сізден жақсы дәрігер шығуы әбден мүмкін. Маска үстінен әдемі көздеріңізбен пациенттіңізе қарап, оған көз жылуын сыйлар едіңіз.
-Дәрігер болмай қалдық. Тұрмыс құрудыңда жолы болмады. Күйеуге шығуға шақырды. Өткен аптада апайымның үйіне қонаққа бардым. Бүгінгі күндей жауынды күн. Терезеден үйдің сыртқы ауласына қарадым. Бір-бірін тіреген, бірге кәрілікті қарсы алған көп жыл оттасқан жұп кетіп барады. Бір уақытта терезе алдына екі көгершін бір-бірімен жарыса қонып, сосын қарт жұптың үстін басып ұшып көрінбей кетті. Жайдан-жай қарт жұпты бақылап тұрғанымда көгершін жұбы ұшып келмегені анық. Тағдыр маған осылайша белгі беріп тұр, -деп сөз кезегін маған берді.
Қазіргі жағдай, кафедегі отырысым, көрінісі нашар спектакль қойлымында ойнаған актер жағдайындай. Әрі қарай көнсем спектакль соңындағы шымылдық жағдайыма жеңілдік әкелмес. Қазіргі ролім үшін іштегі "ұят" есеп сұрап, мазалай бастады. Жоқ, өзімді "ұят" алдында ақтап болдым. Онсызда өмірде біле тұра жіберген қателіктерім жетеді. Соның санын бірге артырғанға құлқым жоқ. Салқын, салмақты дауыспен орыс тілінде:
-Білсеңіз, біреудің бақытың ұрлап бақытты боламайсыз.
Сценадағы көңіл-күй бірден өзгерді. Қазір үстел басында кездейсоқ, алғаш бір-бірін көрген еркек және әйел отыр. Шындығы сол. Осы күйге түспей тұрып жүріп-тұрысымыз, отырғанымыз соқыр құмарлық айырған бас-көзсіздік. Оны бикеште түсінді.
Бір-екі секундтық үнсіздікті бикеш бұзды, орыс тілінде:
-Асығыспын, тезірек үйге оралу қажетпін, -деп жинала бастады. Менде бірге жиналып жатып:
-Аялдамаға дейін шығарып тастаймын.
-Жоқ, сіз басқа жаққа барасыз. Шығарып салудың қажеті жоқ.
Осыдан кейін екеуіміз кафеден бірге шықтық, бикеш болса аяғын тез-тез басып кете берді.
Бір жұмдан кейін. Оңаша кездесу іздегенде таппайтын жердің бірінде жауынды күнде кездескен бикешкеті кездестірдім.
Қабырға бойымен жиналған қораптар екі ғимаратты жалғастырған дәлізді тарылытыпты. Қарама-қарсы келген адам бір-біріне жол бермесе соқтыспай өтпейді. Соны пайдаланып бикештің жолын бөгедімде:
-Сізден ұялып жүрмін. Өткенде кафэге сіз шақырдыңыз. Сізге қарыз болып қалдым. Кафэге жүріңіз. Түс мезеті жақын. Түскі асты бірге ішейік.
Бикеш орыс тілінде:
-Сіз үйлененген адамсыз. Менің басым болса бос. Сыртымыздан көрген жаман ойлап қалады, -деп жүре берді.
Тағы бір жұма өтті.
Осы жолы газет редакциясындағы бос үстелдің басына отырып, ноутбугімді үстіне қойып ішіне жазылған фотосуреттерді көрмекші болдым. Орыс тілінде таныс дауыс:
-Сәлеметсізбе, маған көмектесіп жіберіңізші.
Осы жолы ешқандай артық немесе кем ойсыз өмірімде менімен үшінші рет тіл қатып тұрған бикешке:
-Қолымнан келетін көмек болса көмек беруге дайынмын, -дедім.
-Менің фотоаппаратым бар, фотосуреттерді дұрыс түсірмейді, соны қарап беріңізші.
Фотоаппаратты ноутбугіме қосып ішіндегі бір-екі фотосуретті ашып қарап шықтым. Ол кезде бикеште үстел басына жайғасып қасыма отырып үлгерді. Фотосуреттер болса тамаша түсіріліпті. Бикештің фотоаппарат сапалы фотосурет түсіретіні анық көрініп тұр. Сондықтан:
-Фотоаппарат жақсы жұмыс істеп тұр. Ешқандай ақауын байқаған жоқпын, -дедім. Сөзімді үздімде «биешке тағыда қандай сұрағын бар» дегендей сыңай танытып қарадым. Үш-төрт секундттық үнсіздік орнады. Диалог жалғасын күтпей үстел басына тұрып кете бердім. Бикешке бұл қылығым ұнамады. Оның ағарып кеткен беті соған дәлел.
Жыл бойында бикешті бір-екі рет кездестірдім. Ауысша онымен амандасып көрдім. Бір жолы менімен амандасты. Одан кейін амандаспады. Біраздаң соң менде онымен амандасқанды қойдым. Сол кезден бастап бикеш менің көзалдымнан ғайып болды.

P.S.: «Уақыт зымрап өтіп жатыр» көпшілікке таныс қарапайым ойды білдіретін сөйлем. Мағынасы біреуді ойландырса, біреуді асықтырады.

Қай жылы еді есімде жоқ дала әппақ

Қазақстан футболы мерекесі құтты болсын!!!
Ағымдағы айдың 24-нші жұлдызында ел біріншілігі шеңберінде ФК Ақтөбе мен Атырау арасында өткен матчтан қысқаша фотореп.)

Өткен сенбіде өткен жауын елорданың коммуналдық қызметтеріне тағы бір ескерту жасады. Түс ауа басталған жаңбыр көше-көшенің бәрін суға толтырды. Су болғанда қандай. Көліктер жүріп емес, жүзіп өткендей көріністе. Адамдардың көбісі бірінші кездескен ғимаратқа кіріп паналаса, асыққандары малмандай су болғандарына қарамастан жүгіріп бара жатыр.
Есесіне такси айдағандардың тілеуі берді. Аялдамаға жете алмағандары солардың көмегіне жүгінуге мәжбүр болды. Бұған дейін айдың басында дәл осындай жауын болып, қаланың біраз жерінде көлік жүре алмайтындай жағдай орын алған болатын. Сол кезде тіпті кейбір жаңа ғимараттардың да шатыры су ұстамай қалған. torgai.kazjur.kz/2012/06/29/%d0%b0%d1%81%d1%82%d0%b0%d0%bd%d0%b0-%d0%b2%d0%b5%d0%bd%d0%b5%d1%86%d0%b8%d1%8f-%d0%b1%d0%be%d0%bb%d0%b0-%d0%bc%d0%b0/
Көшедегі су тартқыш шұңқырлардың барлық суды сорып үлгірмеуі – коммуналдық қызметтердің жұмыс істемейтіндігін көрсеткендей. Таксиге артық ақша жұмсап, көліктерін жөндетуге ақша шығындағандар болса – қала билігіне рахмет айтыңыздар. www.youtube.com/watch?v=mxjv25S4Rsw&feature=youtu.be
P.S. Ең дұрысы осы кезден қайық сатып ала беру керек пе деп ойлап қоямын. Кім білсін…

«Сәуір жаумай тәуір болмайды» деуші еді үлкендер. Мамырдың бас жағында жауын жауды норма болатын шығар енді. Айтайын дегенім мынау еді.
Бала кезімізде жаңбыр жауса «Жаңбыр, жаңбыр жау, жау, қара биені сау, сау....» деп айқайлайтынбыз. Неге олай айқайлайтынымызды әлі түсінбеймін)))
Дауыл соғып, құйын болса «Таздың үйіне бар», «Пышақ әкел, балта әкел» деп айқайлайтынбыз. Бұның бәрі алдымыздағы үлкен балалардың айтқандарын қайталаудың әсері. Бірақ, бастауы қайдан шыққанын кім білсін.
«Самалет--ау, самалет, мені өзіңмен ала кет» деген тіркес түсініктілеу енді. Самалетке мініп ұшқысы келмейтін бала болушы ма еді?

Астанада 22-23-24 наурыз күндері жауын-шашынды болады деп жатыр метереологтар. Қар аралас жаңбыр жауады, ештеңе араласпай құр жаңбырдың өзі де жауады. Күн де салқын болады. Жылы киініп келіңдер.

Толығырақ мында.

Маусым айы жауынды болып еді, шілдеден бері қуаңшылық.
Бір жауын астында қалғанда түсіргендеріммен бөлісейін деп, кеш болса да.

Бүгін түскі уақыт шамасында Алматыда нөсерлеп бұршақ аралас жаңбыр жауып, дауыл тұрды. Нәтижесінде ағаштар құлап, бірнеше үйлердің терезесі сынды. Жаңбырдың нөсерлегені соншалық көп қабатты үйлердің подъездерінің ішін су алып кетті.

Даланың шөлін қандыр деп,
Аспаннан жауын төгілген.
Сұрадың қандай жаңбыр деп,
Өткінші жаңбыр дедім мен.

Сәлем, замандас! Ара-арасында бас қосуларда көрініп қалсам да, Жапония сапарынан әлі шыға алар емеспін. Есіңізде болса, соңғы рет Шимабарадағы кешкі аста жолыққан болатынбыз. Содан соң?

Әркімнің де бар өзінше зар-мұңы
Жан табылса айтқаныңды ұғатын
Маған қызық киіктердің тағдыры
Құралайын жаңбырменен жуатын

Киік туса, Алла төгер көк аспаннан жауынын
Сол суменен жуад олар төлдерін
Жазалапты Нұх пайғамбар қауымын
Құран айтты

Бала кезімізде көктемнің алғашқы ыстықтарына шыдай алмай үлкендерден «Суға түсуге» (өзенге әрине) сұранатын едік. Сол кезде «Күн күркіреген жоқ» деп рұқсат бермеуші еді. Сөйтсек күн күркіреп, алғашқы жаңбыр жауып жер дүниенің тазаруын күтеді екенбіз ғой. Бізде бүгін күн күркіреді. Енді суға түсуге болады деген сөз. Сіздер жақта қалай, күн күркіремей суға түсуге болады ма?

Айконаның мына жазбасынан еске осы өлең түсіп кетті.

Жаңбыр алдындағы беймазалықты ұнатам….

Бір кісіден:
Ойыңды жалғайын: Жаңбыр алдындағы беймазалықты ұнатам, тып-тынық, бұлттар қойюлана түсіп аспаннан төмен түсіп жер бауырлайт. Қазір жел соғат, дауылға айналады біраз қалды… Аспанда ұшқан құстардан тазаланды… Табиғат бір мінезін қазір көрсетеді, түсінесің сол кезде бар екенін жаратушы күштің. Ауа суып кетті, тоңази бастадың. Кең дем аласың…