Маған жеткізушінің айтуына қарас ам, бұл шамамен 1970-80 жылдардың арасында болған оқиға екен.



Маман да, адам да қат жүз шақты түтіні бар ауылға шүйкедей қара кемпір көшіп келгенде — ешкім кет демепті. Ақкөңіл де көпшіл ауыл халқының жастар жағы — енді әжеміз болады десіп; кемпір-сампырлар шүйіркелесетін құрбы таптық десе, қуақы шалдар — кекетіп-мұқататын тағы бір қубас кемпір артық болмайды депті.

Қара кемпіріңе ауыл өмірі таныс сияқты. Келе сала қараусыз тұрған үйлердің бірін әктеп кіріп алып, жұрт жинаған жылудан келген сиыр, қой-ешкі, тауық-үндікті кәнігі ауыл адамынша бағып-қағып әкете алыпты. Әйтеуір, бірер айдан соң жергіліктілерден айырмашылығы болмай қалыпты.

Бар уайым-қайғысы — жем-шөп пен өндірістік жарыстағы орын болған ауылға, бәле үш айдан кейін келеді. Еңгезердей, елдің алдындағы тепсе темір үзетін азаматтар бірінен соң бірі төсек тартып жығылса, қариялардың есі ауысып («алжып»), дел-құлы болады да қалады. Бураны жығатын балуан жігіттерге дейін көз алдында семіп бара жатады. Кешегі тойлы ауыл бірер айда қара жамылады.

Мұндай жағдайда ауыл не істейді? Жөн-жоралғы, дін-жоралғының барлығын жасайды, бірақ ештеңе көмектеспейді. Енді ауылды қойып, белгісіз кесел осы ауылдан шыққан адамдарды да жалмай бастайды. Бірінің оқудағы баласы, бірінің қызметтегі ағасының шаруалары насырға шауып, оңбауға қарайды. Таңы да, кеші де әнмен басталатын ауыл осылайша күйреген жылы шашымның жартысы ағарып, кісі болдым дейді жеткізуші аға.

Тоқетері, жем-шөп науқанында шөпті артық бастырып, қалғанын көрші аудандарға сататын бір кездегі шіріген бай кент — сол жылы қалт-құлт еткен тақыр кедейге айналып шыға келеді. Мұндай көрсеткіш үшін басың кететін заман екен. Буыншақ-түйіншегін сайлап, осы кеткеннен шатылмай-сотталмай қайтсам жақсы деп, совхоз директоры түнделетіп аудан орталығына жолға шығады. Ауылдан отыз шақырымдай ұзаған кезде жолға әлдекім жүгіріп шығып, бастықтың машинасын тоқтатады. Қараса… бұрынғы почтальон екен…
***

Почтальон совхоз бастығын өзі тұратын жеркепеге алып барып, ауылдағы оқиғалар мен өзінің жоғалу себебін айта бастайды.

— Алғашқы күдігім әлі ешкім ауырмаған кезде-ақ пайда болды. Білесіз бе, анау қубас қара кемпірдің пенсиясы — 350 сом! Ондай пенсия тек қана дербес пенсионерде ғана болады! Енді қараңыз: кім өлетін шағында сонау қаладан, ыстық-салқын суы ағып тұрған үйін тастап, бір күн от жақпасаң қатырып тастайын ауылға келеді? Кім өзі? Мақсаты не?

Екінші күдігім. Жеңіс күніне берілетін премияны апарғам. Есігі ашық тұр екен, апеке құтты болсын деп, айғайлап тұрып кіріп барып едім, кемпір үстелден бірдеңелерді тез-тез жинаймын деп, шашып алды. Қарасам — отыз шақты біп-бірдей фото, сосын барлығы да — бір адамның суреті! Кемпір сонда маған жаман қарады, баяғы біз қарсы алатын момын кемпірдің табы да қалған жоқ. Содан кейін әлгі жайсыз оқиғалар да басталды. Кесірі тиер деп, сізге апыл-ғұпыл арыз жазып, қаладағы ағама тайып отырдым. Бірақ мазам кетіп, бей-жай жүре алмадым. Аңшылар артеліне жалданып алып, өзім осылай — ауылды сыртынан бақылап жүрмін.

— Мәссаған! — дейді сонда ауыл директоры, — енді есіме түсті! Жаздыгүндері: "үйде бір солдаттың суреті жатыр, қайдан келген өзі?" деп жүрген бір-екі адамды көргем, мән бермеппін! Сонда ол не болуы мүмкін?

***
Ауданға бармай, ауылға қайтып келген почтальон мен директор таң ата машинаның дабылымен жұртты дүрліктіріп оятады да, алаңға жиналуларын сұрайды.

Мұндай төтенше жиналыс күнде болмағасын, халық тез жиналады. Директор мен поштальон білетіндерін тәптіштеп айтып береді. Сол-ақ екен, әйелдер жағы шулап қоя береді. Бірінен соң бірі барып, үйлерінен табылған солдаттың фотосын алып келеді. Үйдегі альбомдардың бірінен түсіп қалған фото деп, мән бермепті. Байқаса, солдаттың фотосы — қабырғада ілулі фотолардың артына қыстырылып кеткен екен! Және қабырғадағы сурет кімдікі болса — сол бірден төсекке жығылатынға ұқсайды.

Ашулы халық бірден қара кемпірдің үйіне қарай беттейді. Амал не, кемпір жаяулатып тайып отырыпты дала жаққа. 3-4 күннен соң үсіп өлген күйі табылыпты ен далада.

Кейін анықталғандай, әлгі фотодағы солдат — қара кемпірдің жалғыз ұлы екен. Соғысқа осы ауылдан аттанған. Және кемпірдің өзі де осы ауылдың адамы болған екен кезінде. Бұл ауыл — соғыста бір-ақ адам қаза болған бақытымен белгілі ауыл екен. Ал қаза тапқан «бір-ақ» адам — әлгі кемпірдің ұлы екен. Құсадан әбден жынданып кеткен кемпірді бір кездері облыс орталығына алып кеткен. Кемпір одан соң есін жиып, тіпті табысты қызметте де болғанға ұқсайды. Өлген кісінің фотосымен кесел жіберу — сығандарда бар екен. Ендеше кемпірің құзғындықты қалада солардан көрген ғой. Кейін зейнетке шығады. Іші пысады, сосын «тек қана осының ұлын алған» құдай мен ауылда кеткен кегі есіне түседі. Құсасы қайта меңдейді. Кегін алған түрі шығар. Енді біз білмейміз.

Білетініміз, ауылда кемпірдің үйін өртеп, оған бүкіл ауылдағы үйлерде қабырғада ілулі тұрған фотолардың барлығы тасталғаны. Артында солдаттың фотосы бар-жоғына қарамастан. Содан-ақ салдар айығып, шаруа оңала бастапты. «Байқасаң, біздің ауылдағы үйлерде қабырғаға фото ілмейді және біреулерге альбом көрсетуге сараң, — дейді жеткізуші маған күліп, — және, қазіргілер ол хикаятты білмейді де. Жәй, балаларға фото ілуге болмайды деген тәрбие бергенбіз, солай кеткенбіз...».

Әлгі, сендердің ентерлеттеріңде бастырылу туралы алып-қашпа, әкеліп-тастама әңгімелер көп екен. Бастырылу себептері діннен бастап, физиологияға дейін ұласады. Бірден айтайын — барлығы да өтірік. Шылқыған өтірік. Әйтеуір мамаң деп барғасын, бірдеңе гәпіруі керек. Сондықтан оттай берген. Ал шындығында себеп басқада. Бірден есхертейін — дәріхерлік дипломым жоқ, арнаулы курстар оқымағам. Бірақ мен сіздерге дәрі берейін деп жатқам жоқ, сондықтан қорықпай-ақ қойыңдар, әбілдер өңшең.



Кеселдің мамамнезі

Бастырылу — ұйқы кезінде не ояу кезде дененің жансыздануы. Адамда бес сезім болса, тек көру мен есту қабілеті қалады. Ал денеңді қимылдата алмайсың. Дененің жансыздану кезінде көру қабілеті біршама жақсы сақталса, есту қабілеті нашарлайды, мысалы, сөйлеген дыбыстар — күңгірт, әлсіз естіледі, немесе филологиялық тұрғыда жер бетінде тіркелмеген тілдердің бірінде шым-шытырық сөздер легін естуіңіз мүмкін. Қызығы сол: сіз ол сөздерді түсініп жатқандай боласыз!

Физиологиялық ауырсыну белгілері жоқ. Тіпті кей тұстарда мына пәниге қарағанда рахат та көрінуі мүмкін (айталық, «мұнда» VKM -ды кездестіру ықтималдығы нөлге тең). Ал енді үрей сезімі билеуі мүмкін. Бұл енді адамның о дүния, тылсым, херуақ сияқты дүниелерді субъективті қабылдауына байланысты. Бастырылған түннен кейін өзінен өзі қорқып,
аллилуйялап жеті нан тарататын экземплярларды да біледі аффтар.

Бұл күйден шығуға әдетте сырттан болмашы тітіркендіру жеткілікті. Ноуқостың башайын басып, не енегін езіп кетсеңіз — жансыздану күйінен дереу шығады. Көңілшектік деңгейіне қарай — жай ғана рахмет дей салудан бастап, ағыл-тегіл жылап, абайсызда енегін басып кеткен аяғыңызды сүюге дейін баруы мүмкін. Айтпақшы, кейде тарс еткен қатты дыбыс та жеткілікті.

Қайталап айтамын, бұл күйден жасанды жолмен ТЕК ҚАНА СЫРТТАН ТІТІРКЕНДІРУ арқылы ғана шығуға болады. Яғни өзіңді өзің шымшып алуға, диваннан құлап кетуге Олегтенбей-ақ қойыңыз. Бұлшық еттеріңіз жұмыс істемейді. Яғни, әрекет түгілі, біреуге мені оятып жіберші деп айту да мұң. Дененің жансыздану кезеңінен тек қана табиғи жолмен шығуды күткеннен басқа амалыңыз жоқ. Ал ол бірнеше минуттарға созылуы мүмкін.

Осы жерде — менен бір қызық. Бірде бетібоқта каммент жазып, ұйқыға жатып, бес минөттен соң бастырылып қалдым. Әжесстің, «тірілгесін» мәңгіліктен келгендей болсам, сағатта — каммент жазған уақытымнан 7
минөт қана өтіпті. Ал мен таң атты деп ойлаппын.

Бастырылудың ең бір тылсым тұсы — «бірнеше рет ояну» эффектісі. Бұл өзі мынадай қызық эффект, әнасс. Бастырылып қалғаннан кейін, оянып кеткендей боласың. Бір кезде… әлі жатқаныңды сезесің! Одан кейін, енді шындап оянғандай боласың. Бірақ қуанба — бұл да алдамшы, шын мәнінде сен әлі шала-жансар жатырсың! Ал, Павловтан бастап бүкіл
физиологтардыкін өтпейтін бәкімен кесіп ала ғой!

Айтпақшы, постулат: мас кезде адам ешқашан бастырылмайды!

Алқашқы бастырылып қалуым немесе №3 емхана дәрігерлеріне лағнат

Алқаш рет бастырылып қалғанда тасым мұздап сала берген. Зәрем зәр түбіне жетіп, әрі қарай қуық бойымен дамбалға сырғып түсті. "Қарламқаш" (былайғы қаззақтарға «ақ сүйек» деген аттыкімен белгілі ойынға ұқсас) ойнағанда, түн ортасында зиратқа тығылып отыра беретін мен, анау-мынауға сенбеуші едім. Мазасы кеткен херуақтар ақыры маған қолдарын жеткізген екен деп шошыдым. Біттім дедім.

Екінші рет бастырылып қалғаным тіпті ауыр тиді. Себебі етбетімнен жатқанда бастырылып қаппын. Аид патшалығында қандай мамандықтың құлағын ұстасам деген ойлар келе бастаған кезде, таңғы беске оятуға қойылған телевизор саңқ етті. Енді шындап бұтқа жібердім.

Емханаға құстай ұштым. Сәтті пайдалана отырып, №3 емхана терапевті Қарсақбаев Т. мырзаға ланетімді жеткізгім келеді, себебі ол таусылып жылап, түндегі охуйғаны пұшайман бола айтып берген маған:
— Ааа, с кем не бывает, это в порядке вещей, иди, не парься — деді. Сукі нақ.

Атауы жоқ кесел маған серік боп, Атып жатты Жиренқопа таңдары...

Амал не, жансыздану дертімен күресте жалғыздан жалғыз қалдым. Әлбетте, Үбәк, Муңкә, Ракүшәй сияқты қандыкөйлек достарым көмектесер еді (және көмектспек те болған!), бірақ қалай?

Бастырылуды зерттеп жүріп том-том кітаптарды ақтардым. Хербетте, Донцова, апайынды әпшелі-сіңлілі Стругацкийлер, ортағасырлық инквыизицияның жын-перілермен күресі сияқты дімкәс еңбектер бірден наққа кетті. Норбеков деген аферистке де еменнің ең үлкен бұтағын қойдым. Жеке кабинеті бар психиатр-хихиатрларды бірден наққа жібердім: бейшараларға ақша төлесең — өзінің саласына қатысы жоқ мәселе бойынша да бірдеңе айтып беретін қасқалар деп естігем. Ал діндарлар — «бессімилдә!» деп айтсаң, жын қашып кетіп, оянасың деп еді.Бірақ жағың жұмыс істемесе, қайбір мантраны қарық қыласың?

Сондай күндердің бірінде Кәшәні жолықтырдым. Қуантқаны — ол тамаша стақандас ғана емес, сонымен бірге — бастырылып қалатын ауруы бар екен. Онысын естіген күннен бастап, екеуміздің ұқсас жерлерімізді аңдай бастадым. Сырт қарағанда әбүйіріміз бен қолтығымыздан басқа ұқсастық таба алмадым. Бірақ бір күні:

— Ептібайымайдтың белін атам құртты, сақ* құйғанда балшық тасытып! — деп, белін ұстап ыңыранған да, «охх!» дедім мен!

Қиагноз

Очм, құдайына қараған иудейлер, мен таптым адам неге бастырылатынын. Жезөкшелер, ну енД, өз еркімен, ол енді мысыққа да түсінікті. Ал адамдар — омыртқасы қисық болғаннан бастырылып қалады екен!

Мидан «жүр-тұр-ана қызбен жат!» деген сигналдарды жұлын денемізге — омыртқаның жамбаспен тістескен тұсындағы 32 кабельмен таратады. Кішкентайында ауыр көтеріп (Кәшә сияқты), я бірден құдай атып қисық боп туғандардың (мен сияқты) омыртқасындағы соңғы сақинасы — сол кабельдерді жаншиды!

Күндіз, яғни адам белсенді кезінде сақина үнемі қозғалыста, сондықтан кабельдердің қызметіне кедергі жоқ. Ал енді ұйқыға жатқанда сақина ұдайы жаншып тұратындықтан, денені қимылдату мұң болады. Басқаша айтқанда, бұл — ерікті түрде сал боп қалу деген сөз.

Әуелде бастырылып қалған кездерде, ояна сала омыртқам мен жамбасым астасқан тұсты уқалап көретін болдым. Ұйып тұрады әнасс, тіпті шымшысаң да ауырмайды! Эксперимент тазалығы үшін Кәшәға да айтып қойғам. Бірер күннен соң, ол да бастырылған күндері омыртқа-жамбас қорғас шекарасы ұйып тұратынын жеткізді.

Сонымен, ашетері — бастырылу омыртқаның қисық біткенінен болады. Әсіресе, сколиоз адамдар бастырылуға бейім. Тақырып өзім үшін осылай жабылды. Енді, шын дипломы бар, медицинадан Нобель сыйлығының лауреаты басқа себеп айтса да сенбейм, нақтың. Мен жаман боп жүргенде қайда қалдыңдар?!!!

Бастырылып қалу күйінен шығу амалдары

Біреу оятып жіберсе жақсы әрине. Бірақ, бастырылып қалу нарығында 25 жылдан бергі ойыншы ретінде айтайын: құрыған үміт. 25 жылда бір-ақ рет оятып жіберген екен мені, онда да жансыз жатқанымды білгеннен емес, сыраға барып келейік деп.

Тапқан жалғыз амалым — тыныс алу арқылы. Байқайсыз ба, сіз бастырылып жатқан кезде, тынысты да баяу алып жатасыз, тіпті кейде — тыныс алуды "ұмытып" кеткендей боласыз. Ендеше, мейлінше терең демала беріңіз. Денеңде қан жүгіріп жатқанын, санаңның айқындалып келе жатқанын байқайсыз. Тыныс алудың жиілі мен тереңдігін арттыра берсеңіз. бір кезде барып денеңізге жан бітіп, оянасыз. Әрі — ысылдап-пысылдап жатқан адамды біреудің оятып жіберу ықтималдығы да жоғары. Егер сіз тіпті бір жақсы амалын білсеңіз — мәрхабат, хуяна отырып тыңдауға уәде беремін.

"Әкесі тірілгенді де естіртеді" ©граф Дракула

Үйге қарсы бетте бейіт тұр. Жұрттың үйіне қарсы — үй тұратын болса, біздің атаны осылай қытай соққан: есігінен шыға сала төртқұлақ мола мөлиіп қарап тұрады. Атамның үйі де ескі, анау бейіт те омырыла бастаған, соған қарағандf, «біртүрлі көршіліктері» бағзы заманнан бері жалғасып келе жатса керек.

Жалпы, нағашы атам Нәжімеддинмен кештеу таныстым. Құдалар біруақыттары әлденеге араз боп араласпай қойған, типінақ, Монтекки мен Капульеттилер, шешесстің. Соған байланысты маған да нағашы атамның үйіне келуге тиым салынған екен. Біздің мақан мен пақан да Ромео мен Джульеттаны сомдап, бітіспес әулетаралық қақтығыстың зардабын біраз шегіскен. Кейінірек, онда да — өмір бойы барлығына оппозицияда болған радикал біздің шал Аид амигоға аттанып кеткесін, әжем Женевьеваның қолы ұзарып, шал кезінде гардобды жарып — боқтап жіберген, ұрып жіберген, мазақтап жіберген, малын жеп қойған, қолын алмай жібергендерді жинап, әулет атынан барлығынан кешірім сұрап, типінақ, қамшының сабындай ғана өміріміз қалды, әрі қарай тату болып өмірден өтейік деген. Жұрт жауап ретінде бас шұлғысып, несі бар, жетер осы қырқысқанымыз да, анау шалың ғой, әйтпесе біздің ұрыс іздеп неміз бар деген. Сөйтіп, дипломатиялық қатынастар қайта жанданып, Киссинджердің біздің үйдің бұрышында қызғаныштан қолдары дір-дір етіп, темекі шегіп тұратынын жиі көретінмін.

Сол енді: өз атам — Аидтің итін бағуға аттанып кеткесін, нағашы атамды жағалап қалдым. Барлығы керемет, тек жаман жері — біріншіден, үйіне мола қарап тұрады; екіншіден, шал — томаға-тұйық. Қорқыныштысы — осы үйде қонып қалу: төсекті терезенің алдына салып береді, ал ол терезеден — әлгі бейіт менмұндалап тұр. Тырс ететін, тарс ететін жер үйдің әдеттегі тынысы — бұл үйде басқаша мазмұнға қанығып, түніңді тозаққа айналдырады. Ал көршілер терезе қаққанда ше?! Зәрең ұшып, дамбалың ылғалданып сала береді! «Мен ғой мына моладан кеп тұрған, кешірерсіздер, осы жұмада жеті нан пісіріп, құран оқи қалсаңдар, менің де атымды атай салыңдарш, әйтпесе зайып ал шығып кетті» сықылды сарындағы хуйбыжық фильм көріп шығарсың түсіңде.

Үйреніп кетесің дегендері бекер болды, жылдап қатынасам да әлгі моланы көрсем тіксініп қалам. Ал нағашы атам болса, түнде суға барып келіп, сол моланың қасынан жүре береді. Бір күні шыдамай сұрадым:

— Ей, атасс, қалай қорықпайсыз осы моладан?

Жауап бермейтініне әбден етім үйреніп кеткесін бе, атам кенет:
— Несіне қорқам сонда? — деген кезде өзім шошып кеттім.

— Енді…

— Тәйт! Ішінде адам болса бірсәрі қорқатындай…

— А?

Менің тасым аңырып қала берді: лібә, ішінде өлігі жоқ мола тіптен қорқынышты сияқты ма, қалай өзі?

— Енді адам жоқ қой ішінде!- дейді шал оны-мұны шұқып жүріп.

— Қайда сонда ол?

— Қалай қайда? Қайдасы несі? Ішіне ешкімді көмбегесін қайдан адам болсын???

— Онда моланы тұяғыма салған ба?

— Біреуді көмеміз деп салған да енді…

— Е атасс… айтсайш енді нақ дұрыстап…

— Тап әкеңң, кел онда, мына шалапты жұтып тастайық сол әңгімені айтып — түстіктің орнына тамақ болсын — келістік пе?

— Әлкөтте ата! Жібер әңгімені нақ әкесс!

Электрик Мақбоздың Аидиссеясы

— Мынау мола сияқты мола салмайды қазірде. Қазірде өлгеніңді жүзпроцент айтатын доғдырлар бар, сосын ба, төбеңді рельспен-бетонмен жауып, біржола аттандырып жібереді қазіргілер. Ал ертеректе олай еместін. Кісі сиятын саңылау қалдыратын еді. Неге? Жалпы, қаззақ өлікті үйде неге үш күн ұстайтынын білесің бе? Білмейсің! Себебі үш күн ішінде марқұм қайта тіріліп келуі мүмкін. Сондықтан, қаззақ алдымен көмбейді, алдымен «жерлеп» көреді! Үш күн ішінде өзгеріс болмаса ғана аяғына дейін көміп тастайды!

— Ом манэ…

— падме хуум, солай нақ. Бала күнімде ол үйреншікті нәрсе еді, "Құдай кешіріп, кері жіберіпті" дейтін кісілер көп-тін. Қазір енді доғдырлар бар, өлді десе — өлгенің. Херқисса, бұл 1955-57 жылы болған охуйға, әкеңңаузы. Үкімет үйлерімізге тоқ жүргізе бастады. Электрик дегендер құдай болды ол кезде. Солай нақ: осы көшенің басында тұратын, маңдайымызға біткен жалғыз электрикті біз де, орталық та жұлмаладық, тоқ жүргізіп бер деп. Бір күні оянныйлар мәшинемен аяғын жерге тигізбей тиеп алып кетті Мақбозды. Аптаға жуық жоғалды шырақ со кеткеннен. Екінші апта ауып, үйге тоқ жүргізуді ұмыта бастағанда, әлгі оянныйлар тап осы үйге келіп тұр, таңғы үш жарымда.

— Сіздердің Мақбоздарыңды өлтіріп алдық… Ал… — дейді кәмәндирі.

Мақбозға ішегім жабысып қалғаны шамалы, бірақ әке-шешесі мен шиеттей баласын ойлап, жүрегіме шым-шым шаншу қадалып, сол жерде сұлқ етіп отыра қалдым. Бәрін былай қойғанда, «естірту» деген құрыған жоралғы маған түсіп тұр ғой! Қайтейін деп, естіртуге бардым үйіне…

Жалғыз сүйенішін жоғалтқан әке-шешені сен көрмей-ақ өт өмірден, ептібайымайд! Тұтас бір үйді боздаттым да қойдым таң ата, айтып-айтпай не керек.

Содан әлгі үн-түнсіз кәмәндир ақыл айтсын:
— Тоқ ұрып өлген адамды сақтауға болмайды. Тап қазір көміп тастасаңдар да артық емес…

Не шара, күрек-кетпенімізді алып, қабірді қаздық та тастадық. Түсте құран-намазын оқып жіберіп, көмуге шыға бергенде, жұрт әлдеқашан жынды деп шетке шығарып қойған Үсен тәуіп алдымызды кес-кестесін:

— Көмбеңдер, жерлеп көріңдер алдымен! Жалпы, сарайға үш күн қоя тұрсаңдар ғой… Тоқ соққандар тіріледі әдетте…

Жынды деп менсінбесек те, бала күнімізде сондай охуйғалардың болғаны есімізге түсіп, табытпен мелшиіп тұрмыз. Оған мына білгіш кәмәндир бақырып тұр ғой, бүгін көміңдер деп!

Әлқисса, баяғы жоралғыны там-тұмдап еске түсіріп, тәуіптің айтуымен ауа кіретін саңылау және тіріле қалса — өзі опырып шыға беретін қамыс жамылғы жасап, Мақбозды қойдық осы молаға…

— Қойсаңдар қайда енді?

— Тұра тұр әкеңң аузы, асықпа! Содан қойдық та, төрт күннен соң бастырып көміп тастармыз деп, уағдаластық. Ертеңіне әке-шешесі көзіміз барда моласын соғып тастаңдар деді, бір күн ішінде кірпішпен өріп тастадық. Ал үшінші күні… Үшінші күні сенің мақаның түн ішінде әке-әкелеп оятты. Аулада тұрған флягадан тырдай жалаңаш біреу қотарып су ішіп жатыр дейд!!!

— Мақбоз?!!!

— Жоқ ептібайымайд, ол емес! Міне, мына үйдегі көрші Дөңес екен. «Аузың кеуіп бара жатса — арағішкен жеріңнен неге суыңды да ішіп келмейсің!» деп ақырып, аулаға атып шықпаймын ба! Сүйтсем, Дөңес есі ауысқан кісіше жырқ-жырқ күлед. Шашының самай тұсы аппақ боп кеткен.

— Лібәәә Нәжімеддин, аулада жаюлы тұрған жұмыс киімдерімді Мақбоз таңдап тұрып киіп кетті жаңа ғана айдың жарығымен, мен терезеден қарадым да отырдым, ббуах-ха-ха-хааа!

«Еее шешесс» деп, бетінен шпалақпен тартып алайын деп ойлағанымша болған жоқ: көшенің бас жағынан абыр-дабыр шу көтеріліп, азан-қазан боп кетті. Біреулер жылап жатыр, біреулер күледі ме қытай-ау. Ішімде бірдеңе қылп етті, бірден осы молаға жүгірдім. Епті: қамыс жамылғыны жыртып, жалаңаяқ әлдекім шығып кетіпті, Мақбоздың тіріліп кеткенін бірден түсіндім.

Алпыстың екеуіне келіп қайтты ол кісі Ақтүе жақта. Сол жақта жерленді. Ал мынау — содан қалған естелік, кейде «бір басында екі моласы бар Мақбозың ерлеп тұр!» деп күлеміз, қытайдың өзі кешірсін…