Қ. Қуанышбаев атындағы Мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық драма театры мамыр айының 18-19 күндері, сағат 19.00-де «Қорғансыздың күні» атты драманың премьерасын өткізеді.
Қойылым режиссері – ҚР еңбек сіңірген қайраткері Әлімбек Оразбеков. Қоюшы суретшісі – Шынар Елембаева.
Ұлтымыздың ұлы жазушысы Мұхтар Әуезовтің қашан да өз биігінде болған туындылары бүгінгі таңда киелі сахнамыздың төрінде. Театр репертуарында айшықты орынға ие «Абай», «Қараш-Қараш оқиғасы», «Айман-Шолпан» шығармалары режиссер Ә.Оразбековтің қолтаңбасымен сахналанған болатын. Ал бүгінде ҚАЛЛЕКИ театры заңғар жазушының жарық көрген алғашқы көркем шығармасы «ҚОРҒАНСЫЗДЫҢ КҮНІ» драмасының премьерасын ұсынады. Оқырман үшін мұңы басым, жағымсыз кейіпкері көп, жарығы аз оқиғада жалғыз қалған қорғансыздың күні трагедиялық сипатқа толы болғанымен, классик жазушының туындысын кең зерделген Ә. Оразбеков инсценировкасының көрермен қауымға ұсынар өз ерекшелігі бар. Сондай-ақ режиссер осыдан жиырма жыл бұрын сахналаған туындыны елорда театры сахнасында жаңашылдықпен қайта жаңғыртпақ.
«Қорғансыздың күні» драмасының бас кейіпкері Ғазиза құс атаулының ішіндегі қарлығаштың ұясын ерекше ықылас танытып бақылайтын еді. Байқағаны, қарлығаш бәрінен қымбат «сенім» сезімін білдіріп, балапандарымен еш үрейсіз адамдар жүрген жерге ұя салады екен. Оған құрметпен қараған табиғатынан арманшыл қыздың адамзатқа деген сенімі қандай болды?! Соқыр ана, кәрі әжесімен «қорғансыз» қалған Ғазиза қоғамнан қамқорлық көре алмай, қорлықтан көз ашпады. Режиссер шешімімен оқиғаға араласатын символдық образдар — жетім баланың тағдыр-тіршілігін басқан қара Түнек пен жәбір-жападан қорғауға ұмтылған Жарық диалогі Ізгілік пен зұлымдықтың мәңгілік күресінен көрініс береді.
Қойылымды сахналауда театрдың жас артистерінің шеберлігі өте маңызды екенін атап өтсек дейміз. Бас кейіпкерді жас актриса – А.Серкебаева, Ж.Ибраева сомдайды. Екі құрамы бар спектакльден Ж.Чайкина, Н.Ташимова, Б.Мақсұтова, С.Тоқманғалиева, Е.Нұрымбет, К.Нұрланов, А.Молдахмет, Е.Малаев, Қ.Бұғыбай, С.Байыров, Ж.Оспанов, О.Жақыпбек, Н.Есен, Ж.Ерболат, З.Әбенов өнерлерін тамашалай аласыздар.

– Сұмдық фильм шыққан сияқты, монтажды тағы бір қарап шықтым. «Өшпенділерді» он орайды мынауың! – деді танауы делдиген режиссердің көмекшісі.
– Асықпа, әлі тағы бір сүзгіден өтеді. Тағы алып-қосатыны болар, бірақ енді кеш! – деді режиссер кепкасын басып киіп.
– Әйтеуір бір қате тауып алады, соны көркемдік кеңеске кіргізіп жүрген кім?
– Қайтесің оны, көркемдік кеңеске кірмек түгіл рөл сұрап мазаны алған жоқ па? Батыр қылайын десем қортық, әйтүп-бүйтіп тапқанымыз сол рөл болды. Не хан деуге, не батыр деуге келмейтін адамды тарихи киноға қалай кіргізе саласың?
– Кешегісі енді ұят…
– Не істеді?
– «Әруақ!» деп жауға шабатын жерлерін ап тастаңдар, ширк болады демеді емес пе?
– Еее, «Аттандық, әнас!» деп әйтеуір өзгерттік қой. Әжептәуір киноның нобайы кетті.
– Тәкең де кеше көріп сынын айтып жатыр.
– Не дейд ол?
– «Аты дардай «Мың жарым бала» деген, бірақ жүзге де жетпейтін біреулер шауып жүр» деп…
– Оттамасынш сол, көрдік қой соның түсіргендерін. Соның бірдеңе дейтінін білім ем сука.
– Сорыстың «Сыболышы» дегенінінің көшірмесі депті, сізді тарихи кино түсіре алмайды дегенді айтыпты.
– Шешеңдіс, тағы не депті?
– «Аңырақай» шайқасына дайындаламыз!» дейтін жері бар ғой Әбілхайырдың?
– Иә? Оған не бопты?
– «Менің білуімше, «Аңырақай шайқасы», «Қалмақ қырылған» дейтін жер атаулары сол соғыстан кейін солай аталып кеткен жоқ па еді» депті. Шынымен солай емес пе, өзі? Ойсылқарадан сұрау керек ед, а?
– Біллә, анау Ойсылқараң бар, басқасы бар тарихшылар бәрін оқып шықты ғой, солар айтар еді ғой «Былай-былай» деп. Қаям жемесінш біллә. Фильмнің келесі апта премьерасы, енді ештеңе өзгерте алмаймыз.
– Білмейм ғой енді, Тәкеңнің айтқандары ғой кеше предпоказда.
– Кеше маған басқаша айтып ед, ещщак!
– Не деп?
– Қайтесің, зайбал?!
– Мммм.
– Бесінді оқып алдың ба?
– Жоқ әлі.
– Жүр кеттік, оқып тастап қалғанына отырайық.

Сіз өзіңізше алдағы аптаңызға немесе демалыс күніңізге тамаша жоспар құрдыңыз делік. Сол жоспарыңызды әкеңіз « Төрт күннен соң жолға шығамыз. Дайындал.» деп, сізбен келіспестен сыртыңыздан шешім шығарып бұзса не істер едіңіз? Әрине, бұлқан-талқан болып ашуланарыңыз кәдік. Қанша жерден ер-тоқымыңызды бауырыңызға алып тулағанмен әкеңіздің сөзі сіз үшін заң. Түптің-түбі келісесіз. Әкеңізбен сапарға аттанасыз. Бірақ, жолдың біраз бөлігінде томаға-тұйық отырып, әкеңізге қыр көрсетуіңіз де мүмкін. Бәлкім ол әрекетіңіз заңды да болар?
Міне, біздің кейіпкеріміз дәл осындай оқиғаға тап болады. Бірақ, ол жоспарын тек ойнап-күлуге ғана емес, оқуға құжат тапсырып, емтихан тапсыратын күнін күтіп жүрген болатын. Лицейді аяқтап, енді одан әрі білім алсам деген ниетпен оқуға бір мәрте түсе алмай қалған 20 жасар жас жігіт, өзінің емтихан тапсырып, оқуға түскен сәтін талай мәрте ойша қиялдаған да болар? Ұлының осындай ұлы арманын күл-парша еткен қандай әке, ол неткен сапар деп отырған боларсыз? Бұл ұлы сапар әкенің де о бастағы арманы болса ше? Бұл өтініш әлде бұйрық бір аяғы жерде, бір аяғы төрде тұрған қарт әкенің соңғы тілегі, өзін алдыға жетелеген арманына деген соңғы ұмтылыс болса ше? Онда, көрер қызығы алда деп саналатын жас жігіттің өз арманын әкесінің арманынан жоғары қоюға қақысы бар ма?
Реданың басына түскен сәтсіздіктің барлығы ағасының ішіп алып көлік айдау куәлігінен айрылып қалуынан басталғандай ма қалай өзі? Әйтпесе, әкесі баласының буынсыз жеріне пышақ салмауы тиіс еді. Енді міне, Францияның оңтүстігіндегі шағын қалашықта өмір сүріп жатқан Реда әкесін Меккеге ағасының ескі «Пежосымен» апаруы керек. Түскелі тұрған оқуын, сүйген қызын тастап Реда байғұс қыңыр шалдың айдауымен кетеді. Өз айтқанын орындататын осынау тік мінезді шал маған қазақ шалдарының, далалықтардың әкелік образының жиынтығы болып көрінді.
Француздар мен Мароккалықтар 2004 жылы түсірген осынау «Ұлы сапар» («Үлкен саяхат» деп аударғым келмеді. Фильмнің орысша аудармасы «Большое путешествие») фильмі адамды өзіне баурап алады. Бір қарағанда, тым қарапайым, шұбалаңқы көрінген сюжетті фильмен керемет әсер аламын деп ойламайсыз. Көбіміз жарқыл-жұрқылды оқиғалар, шартпа-шұрт төбелесті, қым-қиғаш тірліктер көрсетілген жеңіл фильмдерді жиі көреміз. Адамды ойға жетелейтін, айтары бар кино көргіңіз келсе осы туындыны тамашалаңыз.
Әр мұсылманның асыл арманы Меккеге бару, сол жаққа қажылық сапарға аттану әрине ұлы сапар болып есептеледі. Бірақ, бұл фильмнен одан бөлек екі заман адамының, екі буын өкілінің бір-бірініңі әлеміне, ішкі жан-дүниесіне сапарды аңғаруға болады. Ұзақ сапар баланың әкені ұғуына, оның өмір салтын түсінуіне, өзінің қателіктерінен сабақ алуға үйретеді. Өзін бір адамдай білгішпін деген жас жігіт хат танымайтын әкесінің сұңғылалығына бара-бара тәнті бола бастайды. Өмір атты ұлы сапарда ақ пен қараның қатар жүретініне, жақсы ададар мен жаман адамдардың барлық ұлтқа тән екеніне осы кино арқылы тағы бір көз жеткізтуге болады.
1962 жылы дүниеге келген, сценарист, режиссер Исмаил (Исмаэль) Феррухидің шығармашылығымен мүлдем таныс емес екенмін. Мен, жалпы «Ана режиссер жаңа туынды шығарыпты» деп шарқ ұрып, іздеп жүріп сол киноны көретін жандардан емеспін. Омарбраттың жолымен торрентке шыққанын, онлайнға іліккенін көріп жүре беретін жанмын. Бірақ, осынау киноны мен осыдан екі-үш жыл бұрын еліміздің бір телеарналарынан көріп қалған болатынмын. Көрілген соң ұмытылып қалатын фильм бұл емес. Бірақ, дәл сол кезде мен бұл фильмнің режиссеріне мән бермеген едім. Блогиада аясындағы осынау тақырып бұл киноны тағы бір шолып өтуіме мұрындық болды. Сондай-ақ, режиссердің қолынан шыққан басқа да дүниелер көруге тұрарлық секілді. Секілді деймін-ау, уақыт тауып, көретініме бек сенімдімін.
Айтпақшы, керемет кинотуынды түсіріп шығу үшін көп дүние қажет емес секілді. Жақсы сценарий, рөлдерді сомдайтын екі-үш адам, бір оператор камерасымен және 1990-91 жылғы универсал «Пежо» не болмасса «Пассат» та жарай береді.

Биылғы Қазақстандық кинолардың шымылдығын ашқан «Фугадан» кейін Баян Есентаеваның «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильмі көпшілік қауымның назарына ұсынылды. Фильмнің прокаты 8, 9, 10 наурыз мереке демалыстарына келгеннен соң, сол күні дәл оған ғана емес барлық киноларға, барлық кинотеатрларда түңгі 12-ге дейін билет болмай «Ханшатырдан» ең соңғы сеансқа билет барын біліп, соған кіруге тура келді.
«Абайлаңыз, сиырдың» жарнамасы әлеуметтік желілерде біраз сайрап тұрды, пиар қадамдардың бірі « «Абайлаңыз, сиырға» мүлдем билет жоқ» деген жазбалары бар суреттерді де көрген боларсыздар. Содан халық бұл неткен кино екен деп мерекеден кейін де кинотеатрға ағылып жатты.

Алайда байқап қарасаңыз Баян мен режиссер Асқар Ұзабаевтың дуэті көрермендерін «Ғашық жүректегідей» қанағаттандыралмағандықтан «уаааудан» гөрі, түрлі «уау» емес піріклер жазыла басады.
Өзім «Абайлаңыз, сиырды» көріп шыққаннан кейін шынымды айтсам ұнады, не ұнамады деген пікір айта алмадым. Ұнады дейін десең ұнамаған жерлері баршылық, ұнамады дейін десең жанры комедия болғаннан соң біраз күлтіртіп алған жерлері де, кейібір актерлердің ойындары да жақсы болғандығын жасырып қалуға болмайды.
Фильмнің актерлер құрамы өте жақсы таңдалған. Бәрі халықтың сүйіктілері:

1. Азамат Сатыбалдыны жағымсыз кейіпкер ретінде бірінші рет көруім бір бөлек болса, әрдайым қазақша сөйлеп жүріп аяқ астынан орысша сөйлеп кеткенін қабылдай алмай қалдым. Азамат керемет актер, бірақ бұл оның рөлі емес!
2. Әбунасыр Серіков «как всегда в своем репертуаре» аузынан шыққан әрбір сөзі тыңдаушысын күлкіге қарқ етеді. Нағыз комедия осы кісі болды.
3. Кішкентайымызда «Перекресток». «Саранча» фильмдері арқылы ойымда жағымсыз кейіпкер ретінде сақталып қалған Азат Сейтметов бұл жолы өзінің нағыз мұғалім екендігіне сендірді.
4. Айгүл Иманбаева фильм бойы жыныма тиіп отырды. Енді біііііііііііір жағымсыз кейіпкер сөзім жоқ. Өмірде де сондай адамдар болады ғой. Өз кейіпкерін өте тамаша аша білген. Егер жағымсыз кейіпкер ешкімге шыныменде жақпаса өз рөлін тамаша сомдап шыққаны дегенді естіген едім. Сол сөз дәл Айгүлге арналғандай ойыны керемет.
5. Сием, ой, Сэм! Өзі сонда топ-томпақ қонжық сиақты. Бұл актердің түрі таныс, бірақ кім екендігін есіме түсіре алмай қойдым. Алайда Сэмді бұл фильмнің сүйкімдііііііііііі кейіпкері деп атар едім.
6. Айгүл Маратовна! Баян өз ісінің шебері ғой. Рөлін өте тамаша алып шықты. Романтикалық комедиядан комедияның элементтерін Әбунасыр Серіковтен көрсек, романтика Баянда болды.

Енді фильмге келсек.
Фильмнің басы сонааау 1993 жылдан басталады. Ол жылдар мен әлі кііііп-кішкентай сәби болғандықтан есімде жоқ. Алайда Қисық өз рецензиясында жақсы деген баға беріпті. Алайда басы батыстық молодежный фильмдердегідей группадан біреуді алып алып соншама мазақ ететіндігі ұнамады шынымды айтсам. Шыны керек біздің қоғамда соооондай жабайылық жоқ қой.
Фильм басталғаннан соң 10-15 минут өтер-өтпес басты рөліндегі Айгүл (Баян Есентаева) Аққайнар ауылына келген кезінде, кондуктор қыз «Орталыққа барамыз! Ұзынағаш! Ұзынағаш! Үш орын!» деп айқайлап жатқанда орнымнан тұра қалып сол автобусқа отырып туған ауылым Ұзынағашқа кетіп қалғым келді
Ауылды, ауыл халқын, ауылдың қиыншылықтарын: кедір-бұдыр жол, сеть ұстамайды, мектептерде сыныптар қажетті құрал-жабдықтармен жабдықталмаған деген сынды шындықты көрсеткен. Иә, қазіргі уақытта одан да жақсы ауылдар бар, бірақ шынымен де осы уақытқа дейін сеть жоқ ауылдар да баршылық екені өтірік емес. Алайда Айгүл әжетханаға барамын деп «Далекоооо за огородом» кетеді ғой сонда не үшін етті әжетхананың жанына жайып қойғаны (жалпы жазда етті солай жайып қойғанды өзім көрмеппін), ал малдың бастарын әжетханаға кіретін есіктің алдына іліп қойғанын шынымды айтсам дым түсіне алмады . Жалғыз қыз түнде, қараңғыда, қайдағы бір жоқ жерде жалғыз кір жуып, жайып жүр. Қыз баласы түнде суға бармайды, жалғыз жүрмейді деген қайда қалды??? 
Алдында кейбір актерлердің ойнағандары ұнады дедім ғой. Фильмде басты рөлдерде өз істерінің шеберлері ойнағанымен де жасандылық, мәтінді шынайы өмірді көрсетіп жатқаннан соң шынайы емес жаттанды айтатын кездер жиі кездеседі. Ең кішкентай мысал ауыл әкіміне әйелі «Неге маған гүл алмайсың?» деп айқайлап ұрысқанда не деп тұрғаны бір түрлі түсініксіз, «Неге маған гүл сыйламайсың?» десе бір жөн. Көзге түсіп қалатын осындай ұсақ-түйектер бааааар.
Қызық жерлері де жоқ емес ауыл әкімінің қызығынан өзге Айгүл Маратовнаға ғашық болып қалатын кавбой жігіттің «ерліктері», мұғалімнің баласының бұзақылықтары, Сэмнің бастан кешкендері дегендей есте қалар сәттер жетеді.
Фильмнің дыбысыталуында ақаулары бары шындық.
Фильмнің соңы хэппи энд болғанымен Марленнің түзелмейтіні өкінішті болды.
Фильмнің саундтректері ұнады! Әсіресе Арман Дүйсеновтың «Сен жайлысы»

Қорытынды: Қазіргі уақытта отандық фильмдердің сапасы «уааау» деуге келмейді ғой. Бірақ осы олқылықтың орнын толтырып, ОРЫСша-қазақша аралас болса да қолына алып жатқан Баян Есентаеваға тек рахмет айтамыз!
Не дегенімен фильм түсіру кез-келгеннің қолынан келе бермейді, үлкен еңбекті, шыдамдылықты қажет етеді. Оны түсінетін бар, түсінбейтін бар. Шетелдік фильмдерді көріп өскен ұрпақ бәрібір шетелмен салыстырамыз да жаман, нашар деп бағалай саламыз. Әрине қазір 3D-ны қойып шетелдік фильмдер Imax-тан көрсетіп жатқанда іштері ашығаннан соң солай бағалайды да, неге біздікілер солай жасай алмайды екен деп кеййді. Техника жоқ, маман жоқ, қаржы жоқ деп ақталады да қояды «Қазақфильм» бастаған Қазақстанның киногерлері. Бірақ біз жыл өткен сайын үмітімізді үзбейміз, әр қазақстандық фильм шыққан сайын алдыңғысынан жақсы болар деп барудамыз. Кино түсірушілер жылда-жылда көрермендердің көңілін қалдыра берейтін шығар деген үміттеміз. Әлеуметтік желілерде «Ел арна» жабылып, содан үнемделген ақша жаңа керемет бір фильмге жұмсалғалы жатыр деген шын-өтірігі аралас әңгіме тарады. Сол шын болса келесі жылы 8 наурызда керемет бір рецензия жазатын шығармын

P.S. Фильмді көргеніме бір аптадай уақыт өтседе рецензия жазуға деген шабытым қазір ғана ашылды  Шындығында бүгін сетьке шыққан Арман Дүйсеновтың «Сен жайлысы» әсер етті