Көне қарлұқтардың аңызы бойынша, көбелектердің уақыт санауымен бағзы заманда, мыңдаған ұрпақ келіп-кеткен өте-өте ерте заманаларда бір Әкімші болыпты. Ол бір ақылды, бірақ жауыз, рухани қаніпезер екен. Өзі сол кезеңде тілі мәйекті, ойы дәйекті қауымды жинап, жаылнама жаздырып, әр азынадан кейін жазмыштың жазғыштарының жіктеу тізімін жасап жүреді екен. Тізімнен тізімге, саннан санға, сөйтіп бір күні ол тілдері текті, саусақтары ептілерге өздерің жасаңдар осындай тізім деп серкені ортаға тастай салыпты. Өздері тізім ішіндегілерге солай айту дегеніңіз енді… Бұдан асқан аморальдылық (бөлшектемей оқыңдар бұл сөзді!) болар ма?
«Неге бұл жолы осылай жасадыңыз? дегендерге», ол: «Бықақ, бықақ» деп қарқылд… Ә, жоқ, бұл жерде ол бұлай қақалып қалыпты. Содан кейін ғана «Ахаха, ахаха» деп күле беріпті.
Ұзын қоңырқай қызғылт шымылдық.
Бұл аңызды есіме алмас па едім, егер де түнімен қуып ішіп, аузыма саусағыма келгенді шатып отырмағанымда… :) Хыхы.
Қазақ деген қызық халықтың алғашқы блогиадасының ақтық кезеңінің 6-туры «Рейтинг» деген тақырыпта қазір жойылып бара жатқан қыздардың бұрымындай өрілгенін өздерің де білетін шығарсыңдар.
Алты алаш үшін алтыншы турға алты ауызым.

Әйгерім Кеулімжай суреттерін тамаша орналастырып, "Кофеханалар шеруі" атты қызықты пост жазып шығыпты

Тілге кофехана деген сөз еніп кетті ме не, мен басқа тірліктермен жүргенде? Пысық, пысық…
Тек екінші кофехананы сипатталғанда ұққанымыз — рейтинг бойынша төмендей түседі бұл тізімде. Бұл априори соңғы кофеханалардың минусы көптеу болуы тиіс екендігін меңзейді. Алайда, бжик! Соңғылары, мысалы, Рафе — онли пазитиф. Жүйе, ханым, жүйе.
«Бағалары шамалас орындар дизайны мен қызметіне байланысты приоритетке ие болды.» — басымдық деген, әрине, көп мағыналы, сонда да қолдануға болады. Ол ренжімейді.
Артықшылық па, кемшілік пе, өздеріңіз саралаңыздар – мәзірде спирттік ішімдік мүлде жоқ. — Әлбетте, кемшілік! :)
"… алдын-ала брон жасамай жай соғып тамақтанып кете салам деу – далбаса болып қалады." — брон жасау, қықы.
«Бірақ мына бір есіктен өтсеңіз КFC-ге топ ете қаласыз, ал онда әлгі тауықтар бар, хехе.» — "Әлгі тауықтар!". Гениалды тіркес. Несі дейсіңдер ме? Білмеймін, бірақ қолданатын боламын.
«Кофе – тек қана сылтау» демекші, әрине біз кофеханаға тек кофе үшін бармаймыз. Тыныш та жайлы кофехана — құрбылармен сырласуға немесе махаббатыңмен кездесуге таптырмайтын жер. — «Жәлеп – тек қана сылтау» демекші, әрине біз кофеханаға тек кофе үшін бармаймыз. Тыныш та жайлы жәлепхана — құрбылармен сырласуға немесе махаббатыңмен кездесуге таптырмайтын жер. Уахахаха!
Тақырып таңдалуы — нормада. Жақсы, тірі пост.

Маралбек Сағынғанов осы блогиаданың үздік ондығы жайлы толғанады

Менің ойыма да келген тақырып. Қызық екен.
Соңында „Айтпақшыдан“ кейін „Иә, айтпақшы“ деп тавтолог болғаны болмаса, Маралбекктің идеясы қызық. Қысқа қылып жазуды дәрімен ішіп тастай алмайсың. Флакондап па, лакондап па тастаған екен, әйтеуір. Сонда да әй, тәуір.
Қарапайым формула, жеке өзіме идея қызық болды. Бірақ қандай стиль — сондай шолу.

Асқар Базарбай, "Туыстығы адам сенгісіз 10 хайуан".

Енді шіли адам сенгісіз деп, әсірелемесең де болады ғой. „Нәрмәлні“ айтсаң, сенеміз ғой. :)
Тақырып таңдалуы ұнаған жоқ. Жануарларды жек көргенім емес, олар дәмді. Әлеуметтік маңыздылығы жөнінде өзгелерден қалыс қалды. Құрма ли, олар танымдық дүние жазса, осыны айтпас едім. Бірақ…
»Демек, Мараға қояннан бұрын өз «әулеттен» шыққан кәдімгі теңіз шошқасы әлдеқайда жақын екен." —
«Ну, енД… «мәңгі» дегенде арқам қозып кетсе керек, 10-15 жылдай дейікші». — Арқаң болса, болар.
«Ал жайраны қазақтар «тағылан» және „үлкен кірпі“ деп атағаны жөнінде деректер бар». — пайдалы-ақ ақпарат.
Тала тағысы — дала дағысы. :) Ақиқат орта жағында шығар.
Мыналар ше, ехидна мен үйректұмсық — ой, бұлардың туыстығы жайлы үнемі біліп жүретінбіз ғой. Егіз ұғымдар. Аудиалды. «Балалар, үйректұмсық пен ехидна — туыстар» деген үйрек тұмсықты апайымның аузынан «ехидно» шыққан фраза әлі есімде.
Ех, жалған дүниедегі сорлы мақұлық — үйректұмсық секілді көрініп кетті өзіме. Бірақ, біз білмейтін тылсым сырлар көп қой…
Жалпы, тақырыпты өз кәйпіңізге таңдасаңыз да, рейтинг қызықты. Негізгі себебі — …

Эльвира Ерғалина той-бизнестегі әншілер райдері жайлы жазады

Мхм, қызық тақырып. Ақшасы барлар үшін.
Жазба жаныңызға жақын, жұлдыз құрбым. «Менің жазбагерлігім аса кең ауқымды, алуан бағытты: Мен кейде Х жайлы жазам, кейде Х жайлы жазбаймын!» депті баяғыда біреу. :)
«Мұны той-бизнестегі тәжірбиесіздігі дегеннен гөрі, тым қарапайымдылығы деген дұрысырақ болар.» — «Тәжірибе» сөзінің орфографиясы мен орфоэпиясы әртүрлі. Дей тұрғанмен… Назгүл әпкеңнің құрметіне зарлатпай-ақ жазайық жөнін.
Әрине, алты жұлдызды қонақ үйлер пайда болса, бірден соны таңдар еді. — ??? Өзім екіжұлдыздыдан асқанына жатып көрмесем де, бар екенін естігенмін. Ә, Қазақстанда ма? Жәрәйд.
Әрине, өзге жұлдыздар мен жұлдызсымақтардың бәрін сұрап, зерттеп шығу мүмкін емес. Кейбіреулері — жұлдыз емес, бірақ жарқырауы Поляр жұлдызындай. Ал ол уақытша. кейбіреулері болидтер, кейбіреулері астероид. Энергияңды сорып алатын атаңа нәле қара құрдымдар да бар! Ой, қысқасы, айтайын дегенім, осы табылған\таңдалған жұлдыздармен рейтингтің өзі де еңбек, жарайсыз!
«Ақпарат әншілердің өзінен, продюсерінен және администраторынан алынды.» — Өртец екенсіз!
Журналистік жазбаға айналмас үшін жеке блогерлік қорытынды жетпей тұр. Жалпы, сапалы жазба.
Қысқаша осылай деп түйейін.
Бірақ, жалпы, мына жазғанның бәрін оқымай-ақ қойсаңдар да болар еді. Хә, енді оқып қойғасын, не пайда? Оқымасаң да мейлі дейтін себебім — алда менің де жеке рейтингім бар. :)
Сонымен, бұл турдағы ең үздік, ең қызық, ең тартымды дүниелер. Бұл менің бар болғаны өзімнің жеке об субъективті ойым екенін естеріңе кейін де салам. Ал рейтинг 11 сатыдан тұрады. Мен өз ондығымды жазам, сондықтан 11 сатыдан тұрады. Осындай математика!
11. Осы турдың тақырыбы біздің қит еткен хит еткен парадымызды ашады. Қызық тақырып! Жалпы, түснесіздер ме, бұл тақырып болмаса, бұл рейтинг те болмас еді!
10. "Әлгі тауықтар" деген тіркес! Маған мейлі, солай шештім. Мұны тек тауықтарға ғана қолданады десеңдер, қателесесіңдер!
9. Блогерлер еңбекқорлығын қоямын. Әсіресе, аяқпен барып, көруге не телефонмен хабарласып, сөйлесуге мәжбүр болған қыздардың еңбекқорлығы. Адам еңбегімен һәм моргта ғана танылады. Еңбектенейік.
8. «Осы күнге дейін қазыларlfy ең жоғары балл алған 33 жазбаның жиырма бесі финалистерді екен (менікі үшеу-ақ).» дейді Маралбек. — Қолдың қалт еткен қателігі тамаша өң беріп тұр. Тура бір фавориттердің аутсайдері "Қазылар, фу!" деп жазып қойғандай. Қалжың, әрине. Жюриге барахол… брр, базар жоқ. Сонда да бұл тіркес рейтингте орын алады. Түзетпеңіз!
7. Бұл орынға Әйгерім кеулімжайдың мына бір инста-скрині орналасады. Өзгелері де қызық, бірақ осы орысбайлығы мен миррор-селфиі рейтингіме енді. Әлде енД. :)
6. Дельфиндер мен сусиырлардың арасында қыз алысуға болмайтындығы. Кімде бірінші орында, кімде бесінші орында.
5. Қоюлап көрсетілген ерекше райдерлер. Джиптері ақ, аз адамға биіктен тойхана жалдап қойған әулетке алғашқы бестіктен тек Қайрат Нұртасты ғана шақырады ма сонда? «Орамал тон болмайды, жол болады» деген дана халқым, әсіресе таза орамал болса. :)
4. Түсіндірме қажет емес шығар. 3. Асхат Тарғынның бірінші орыны. Оу, неткен райдер! Неткен кербездік… Сіз де қыңыр екенсіз, Эльвира. Бірінші орынға қойып. Тек айта барыңызшы: кіндікке сақина салған қыздың кіндігі бір күні сауысқанның ұясында жатады, Асеке… Мария Магдалена, өзің сақтай гөр!
2. Асқар Базарбайдың жеткізу, жазу стилі. Осы жазбасында да айрықша көрініпті. Бағанағы жерде «Негізгі себебі — ...» дегенімді енді айтып отырмын. Айуан тақырыбы демекші, «Акела мүлт кетті! Акела мүлт кетті!» деп айқайлайтын шибөрілер (ортақ түбір менің онымен туыстығымызды білдірмейді) пайда болмасын деп тіледік. Ол үшін соңғы қос турда да «коала» болмаңыз, «мангуст» болыңыз!
1.…
Бұл тармақты мен әр көзі қарақты және құрметті оқырманның өзіне қалдырдым. Жарайды, кімді алдайын, көзі әншейін фотодәнекерлік функцияны атқаратын, жай ғана оқырманның өзіне қалдырдым дегім келген. Саяси корректілік. Қысқасы, өз үздік дүниеңізді өзіңіз қойып алыңыз!
Естеріңе салам дедім, саламын: Шын мәнінде, бұл рейтинг те субъективті дүние. Сондықтан, іс жүзінде бәріне бридж, ой… покер болуы тиіс! :)
Ал блогерлерге рақмет!
Өзі жоқтың сөзі жоқ, жюри пікірі жайлы бүгін ештеңе айтылмайды. Оқырмандар пікірі менің қарауыма импотент, ой, тұрмайды. Сондықтан, бастығы келгенде порносайттарының сілтеме іздері компьютерінде қалып қойған офис қызметкері секілді жағдайға қалмас үшін, мен кетейін. Прораб келгенде, қазақша сайтта тым ақылды сөздер жазып отырған сылақшыны көрсе, түсінбей қалып жүрер.
Қош, ағайын! Егер менің жазғандарым миларыңа сыймайтын болса, целлофан пакет алып отырып оқыңдар!

Әлдекімдердің әлеуметтік желідегі парақшасын мұқият қарап, суреттері арқылы оның болмысы жайлы пікір тудыруға тырыссаңыз, кілең патиден патиге, отырыстан отырысқа, жетістіктен жетістікке, марапаттаудан саябаққа, саябақтан саяхатқа секіріп жүруден қолы бір сәт босамайтын, бақытты жанды көрер едіңіз. Кім терезе бетін тозығы жеткен дамбалымен жапсын, оюлы перде қоямыз да көбіміз. Ол бізге тиісті ортаға тиісті әсер тудыруға көмектеседі. Біреуге жасқаншақтықты бүркеуге, алғашқы қадам жасауға мүмкіндік береді, ал біреуді бетпердесінің құлына айналдырады.

Әлеуметтік желіге бас сұқпақ боп, смартфонымды қолға алғаннан кейінгі әрекетім – «онлайни бетпердемді» киіп алу. Көңіл-күйім жоқ па – позитивтісін, ашулымын ба – сабырлысын, жалғызсырап отырмын ба – бақыттысын, кейде бәрі керісінше. Тұрақтысы жоқ, білетінім, «мендегі күйді ешкім сезбеу керек».
Сол секілді кейбіреу жан-дүниесін жасыру үшін, әлдебіреу болмысынан әлдеқайда жақсырақ көріну үшін, ендігісі өз-өзін мойындамастан басқаға ұқсап бағу үшін бетперде тағып алады. Әркімнің талғамына қарай.
Бетперденің әшкере болу пайызы өмірден гөрі монитордың арғы бетінде аздау, сенімдірек. Сондықтан болар, әлеуметтік желідегі біраз қолданушы қиялындағы образды өзіне қаптап алады. Өмірде екі адамға өткізе алмаған күйін виртуалда екі жүз адамға жайып салу тым оңай, аз ғана тырысса болғаны.

Виртуалда өзім көріп жүрген бетпердені 8 топқа бөлдім. Оқырманым, өзіңізді көріп қаларсыз, бәлкім)

---

Әсіредіншіл

Біреудің суреті не жазбасынан жиі күнә көріп қалады. Оның ақыретте қалай қиналатынын айтып, қорқытады. Оның ойынша, жұрттың бәрі намаз оқуға, хиджап киюге міндетті. Алланың жазалағанын тілеп, қарғағыш. Мешітте орамал не тақиямен суретке түсіп, жұма сайын жұма намазға баратынынан хабар беріп отырады. Кейде хадисті түгел жатқа білетін адамдай кез келген жағдайға дінмен, хадиспен баға беріп кетеді. Қай жерде, қай уақытта болсын өзінің «дұрыс жолда» екенін айқайлап көрсетіп жүруге тырысады. Ал, өмірінде ол намаз оқымауы мүмкін, тіпті, ара-тұра достарымен бірге стақан соғыстырып қоятыны бар. Онлайнда имам, оффлайнда Иван. Оны қойшы, беті ашылған, арты ашылған жаңалықтарды біріші боп оқиды және порно сайтта голд аккаунты бар.

«Иншаллах, ифтарға бара жатырмын. Оразаны бір жыл бойы асыға күттім ғой».
«Жұма мүбәрәк болсын! Жұма намазға бармаған қазақ – қазақ емес».

Динара Болат, психолог:

— Олар — жасөспірім кезінде өз қатарластарынан оқшауланған немесе өткен өмірінде бұзықтық, тіпті, моралды-құқықтық нормаға қайшы жүріс-тұрыста болған адамдар. Олардың мақсаты — ендігі кезекте өзінің сүттен ақ судай таза, ешкімнің ала жібін аттамайтындай түзу жүрісін жариялау. Және осы образын нығайту үшін қоса, өзінің ілімімен көлгөсір бөлісу.
Емі: діннен алшақтау. Әрине, ол екіталай нәрсе.

---

Табысты

Әлеуметтік желідегі парақшасына кіре қалсаңыз, бірден өмірде де, қызметте де табысқа жеткен жан екен деп ойлайсыз. Гламур отырыстар, гламур киімдер, iPhone, күзен тон, керемет сыйлықтардың суреті. Бақыттан басы айналып отырып жазған посттары. Өмірі – өмір емес, ертегі дерсің. Виртуалдағы супертабысты жан. Алайда, өмірде пәтер жалдап тұрады, басында екі кредиті бар, кейде ақшасы таусылып қалып та жатады.Бетперде кигендегі мақсаты – мақтану, ауылда қалған сыныптасы мен мектепке мұғалім боп орналасқан группаласының көзін қыздыру.

«iPhone6-ға берген тапсырысым қашан келер екен, асыға күтудемін...»
«Осы базардан жұрт киім ала ма? Тіпті Меганың өзінен сапалысын табу қиындау. Арзанның сорпасы татымайды ғой».

Динара Болат, психолог:

— Негізі ешкімге өкпесі жоқ, ешкімге ешнәрсе дәлелдеуге мұқтаж емес, қалыпты жолмен жетістікке жеткен табысты жандардың интернетке өз-өзін жариялауға көп құлқы да, уақыты да бола бермейді. Ал, біз интернеттен көретін еш проблемасыз, шалқып өмір сүріп жүрген табысты жан қазіргі жетістікке тар жол тайғақ кешумен жеткен болуы керек. Мәселен, кедей отбасы, толық емес отбасы, сол себептен кезінде қатарластарының, не айналасындағылардың күлкі, мысқылдау обьектісіне айналған оның бойында «Мен сендерге көрсетемін!», «Мен әлі бай боламын!», «Менің алдыма келесің әлі..» секілді амбиция қалыптасады. Сонымен қатар, кезінде оның сезіміне жауап қатпаған адамына "Әлі-ақ өкінесің!" секілді агрессияны қозғаушы күш еткен табысты жан ғана жан-жақты өзінің жетістіктерімен бөлісіп отырады.
Емі: басындағы жағдайдың өзгеруі, шын бақытқа кеңелуі немесе үлкен ғашықтық сезіміне бөленуі.

---

Бейшара

Бұл – табысты жан киіп алған бетперденің антиподы. Үнемі жолы болмайды, сәтсіздікке жиі ұшырағыш. Көңілсіз, мұңды жазбаларымен жұрттың аяушылық сезімін оятып, өзіне назар аудартқанды жаны қалайды. Айлығының аздығына, азық-түліктің қымбаттағанына жиі шағымданады, аурудың кесірінен жиі өлім аузында жатады, ауылын не алыстағы туысын жиі сағынады, жылайды, жалғызсырайды. Ал, шындығында ол өмірде сізден де, менен де көп табыс табуы мүмкін. Талай жоспары алға жүріп, мақсаттарына қол жеткізген болып та шығады.

«Дәл осындай ауырған сәтте жағдайыңды жасайтын шынайы достың жоқ екенін түсіндім».
«Балам алып бер деген қымбат ойыншыққа ақшам жетпейтінін қайдан білсін, кейін деп құтылдым...»

Динара Болат, психолог:

— Өзіне үнемі аяушылық сезімін тудыртқысы келіп, көптің назарын мүсәпірлікпен аударатын жан — балалық шағында ата-анасының мейіріміне қанбаған адам. Отбасында, бауырларының арасындағы ала қарға кейпіне кейіп, ата-анасы бұл баладан гөрі басқасын ерекше көріп, ол сырттай сол көріністі бақылап, ішіне мұң-өкпесін тығып өскен адам.
Емі: өзінің балалық шағын ойдағыдай өткізуге кедергі болған адамдарды кешіру. Оларды кешірген кезде тек виртуалды емес, жалпы өмірдегі позициясы өзгереді.

---

Псевдопатриот

Ол үшін қазақ – әлемдегі ең қасиетті, ерекше ұлт. Қазақ болып туғанына мақтанады, бүкіл ұлт үшін өмірін қиюға даяр. Қазақтың судай мөлдір, бөтен қылықтан жат болуын қадағалап жүреді. Қазақ қыздарына ақыл айтып, қазақ жігіттеріне жөн сілтеуді әу бастан міндеті етіп арқалап алған. Қазақ тілі дегенде жанын беруге дайын, шалақазақтарды атып кетуге жиі жоспар құрады. Ал, монитордан екі қадам аттап, дүкенге бара қалса, нанды орысша сұрайды. Ұлын орыс сыныбына бергелі тіпті үйде де нанды алып беруін орысша сұрайтын болған. Күннен-күнге семіріп бара жатқан әйеліне енді қысқа көйлек жараспайтынын айта алмай жүргеніне үш жыл болып қалыпты.
Шетелде тұратын псевдопатриот ағамызды айтсаңызшы… төрінде домбыра мен ту ілініп тұр, қасқайып. Па, шіркін! Туған жерін сағынғаннан еңірейді де отырады. Бірақ, Қазақстанға келуге құлқы жоқ. Ол елде жұмыс істеу туралы ойласа, құсып қоюға шақ қалады.

«Көктем келсе, қаракөздеріміздің етегі қысқара бастайды. Қазақ қызына жарасатын қылық па сол?»
«Ұшақтағы қазақша жазулардың қатесін өйтіп-бүйтіп түзедік, енді стюардессалар шықты қазақша сұраққа орысша жауап беріп. Қор болған қазақ, қор болған қазақ тілі».

Динара Болат, психолог:

— Бұл типті адамдардың басымы — ерлер қауымы. Жасөспірім кезінде тобырмен жүріп, мысы басым досының ықпалына түскендер. Өзіне сенімсіз, тұла бойы тұрған комплекс, жалған намыс.Кезінде мойындалмаған бозбаланың қазір де не әйеліне, не балаларына оңайлықпен сөзі өтпейді. Осы себептен де, сырт көзге өзін қазақшыл, отбасы жағдайында ыссы болып көрінуге тырысады. Себебі, ол — «патриот!»
Емі: сөзден амалға көшіп, айналасындағылардың мойындауын ер азаматқа тән іспен жаулау.

---

Интеллектуалды

Қандай да бір пост жазбас бұрын Гугл арқылы нақыл сөздерді бір шолып шығады. Абайдың, Далай Лама не Омар Хаямның айтқандарынан үзінді келтірсе, тіпті аз-маз өзгеріспен өз атынан ұрып жіберсе, анағұрлым білімді көрінетіні сөзсіз. Посттарында жалпақ жұрттан ерекшеленгісі келіп, бәріне түсініксіз терминдерді жиі қолданады. Жұрттың жазбасына тым биіктен қарайды, кекесін, мысқылға толы пікірді үйіп-төгіп тастап кете салады. Ал, өмірде бір кітапты аяғына дейін аяқтай алмай, сериал көріп кетуі мүмкін.

«Дедлайн жақындап қалыпты, овертайм қосу керек, меніңше».

Динара Болат, психолог:

— Интеллектуалды адам — ол мектептегі ботаник. Оның басты қаруы, бойындағы көзірі — жиған білімі. Сондықтан өзгелерден қорғану механизмі кезінде орынды-орынсыз білген білімін тықпалай береді. Оған қоса, шамадан тыс жиналған білім қорын іске асыру, қолдану санаасты деңгейінде өзі сұранып тұрады.
Емі: өзіне үйреншікті өмір дағдысын алмастыру. Мәселен, қатып қалған қағидаларға сыймайтын экзотикалық жерге саяхатқа шығып, тұрақты қысым жағдайындағы миын босаңсыту.

---

Суперана

Үш жасар сәбиі он үштегі баланың сөзін айтады. Өте ақылды, тәртіпті, өнерлі, өзгеше жаратылған. Тіпті, вундеркинд. Бөбегі туралы посттардан «көрдің бе, мен қандай ақылды ұрпақ тәрбиелеп отырмын» деген месседж аңқып тұрады. Арасында баласы айтты қылып, өз ойын да жаза салады. Үнемі томпиып қана ойнап отыратын, үнемі мәз боп жүретін балақайының суретін жиі салып, балалы болудың тек қана бақыт әкелетінін, қылаудай қиындығы жоғын көп жазады. Өзін балаға да қарап, шаруаны да атқарып, бәріне үлгеретін суперана қылып көрсеткісі келеді. Ал, тасып кеткен сүті, баласы т**ып қойған кілемі, ол ауырғанда түн ортасындағы айқайы, бәрі-бәрі монитордың ар жағында қалып жатыр.

«Димашым: — Мына сериалды көргеннен не пайда бар, жазуыңды аяқтасаңшы,» — деді. Иии, төрт жасында мұндай, өскенде президент болатын шығар».

Динара Болат, психолог:

— Ана мен қыз арасындағы институты, яғни байланысы кезінде дұрыс орнамаған жандар. Бірінші, өз анасының оған берген тәрбиесіне, үйде жасаған жағдайына көңілі толмауы.Сол себептен өзіне жасалмаған оңтайлы жағдайларды өз баласына жасап, баптап қолы жетпеген күндердің орнын толтыру. Екінші нұсқасы — анасының қызының қабілеттеріне сенбей өсіруі. Осылайша анасына өзінің қаншалықты дәрежеде үй шаруасына, бала тәрбиесіне, бабына мықты екендігін дәлелдеу мақсаты қозғаушы күшке айналады. Үшінші себебі — өзінің қызметте жүрген құрбыларына өзінің отбасы, бала-шаға арасында бақытты екендігін дәлелдеуге тырысуы.
Емі: балалардың өсуі немесе қызметке шығуы.

---

Қыдырымпаз

Парақшасына пост жазғаннан гөрі жиі сурет салады. Үнемі не түнгі клубта, не пабта жүреді. Күнде жиын, күнде той. Өнер адамдарымен суретке түсіп, алғаш көріп тұрса да, «Мейрамбек досыммен», «Қайрат бауырыммен» деп жазып қоюға құмар. Қаладағы мейрамханалардың бәрінен хабары бар. Алайда, күні бойы кеңсесінде басы ауырып, көңіл-күйі болмай отырғаны туралы әріп те жазбайды. Кейде ішкен-жегеніне төлер ақшасы болмай, масқара болғаны туралы есіне де алмайды. Таныстары қарыздарын сұрай берген соң телефонының номерін жиі ауыстырып тұрады.

«Бүгін Әjet барда тегін коктейльдер үйлестіретін күн екен. Есімнен шықса да, дәл келіппін (Қолымен лайк көрсетіп тұрған суреті)
Мен және Айгуля (Екі қыздың суреті)

Динара Болат, психолог:

— Бұл топтағылар — көптің ойына тәуелді, өздеріне сенімсіз адамдар. Олар белгілі бір топпен жүргенде ғана өздерін солардың ығында өздерін қауіпсіз сезінеді. Сол беделді адамның аясында «бауырым, ағам» деп өзіне күш қосып, көптің алдында халықтың сол беделді адамдарға деген ілтипатын өзіне қоса жамылып, өзін жұбатады. Ішіндегі аласапыран күйді күнде қыдырып, у-шумен басып, өзін-өзі алдайды.
Емі: Отбасылы болу немесе өмірге көзқарасын өзгертетіндей жағдайды кешу арқылы өмірдің шын ләззатына бөлену.

---

Мимими

Виртуалдағы ең мейірімді, ең ізгі жан. Күн сияқты айналасына позитивті пікір шашып жүреді. Ол жазба жазғаннан гөрі, біреудің суретін «сұлуым, лапуська, ерекше әдемісің, жаным, күнім, ғажапсың» сияқты пікірді көп жазады. Бәріне жақсылық тілегіш, көмектескіш. Ал, монитор алдында қызғаныштан өртеніп, өзінен озған адамды жек көріп, сәтсіздік тілеп отырады. Ути-путилатып, шаруасы біткен соң «жанын» ұмытып кетуі мүмкін.

«Жаным, бүгiн ерекше сұлусың»

Динара Болат, психолог:

— Бұл типті адамдарды екіге бөлеміз. Біріншісі, өзінің мінез-құлқын, өмірге өкпесін белгілі бір білім арқылы жеңіп, жанына жай орнағандар. Әдетте олар — айналадан тек жақсы нышан іздеушілер. Сондықтан да, жаны әдемі адамнан тек жақсы сөздер шығады. Екінші түрі — жасандылық. Бұл жердегі негізгі күш — жағымпаздық.
Емі: емге жатпайды. Алайда, өзі үшін беделді адамның талабымен өзгеруі мүмкін.

---

Осы кезге дейінгі виртуал өмірімде бір де бір жалған аккаунт ашып көрмеппін. Барлық форум, блогтұғыр, әлеуметтік желілерде сол Әйгерім Кеулімжай деген бір атым. Себебі:

1. Саясатта шаруам жоқ

Байқағаным, саяси көзқарасын тықпалау үшін немесе қоғамдағы кейбір болып жатқан құбылыстарға қатысты ойын қызмет бабына байланысты ашық айта алмайтындар фейк аккаунт қолданады. Кейбірінің әрекеті тіпті арандатушылыққа әкеліп жатады. Ондаймен шаруасы жоқ, жөніне жүрген адам ретінде маған фейк-аккаунттың керегі жоқ.
Иә, айтпақшы, сосын біздің ұлттық менталитетке және қызметіме сай келмейтін табу тақырыптарға да әңгіме қозғамауға тырысады екем.

2. Өзім туралы негативке төзе аламын

Осы жерде тым бөсіңкіреп кеттім-ау деймін. Әрине, төзе алмай қалуым да мүмкін. Оны жақсы білемін. Сондықтан көбіне таяқтың ұшы өзіме тиіп кету ықтималдығы бар жағымсыз жазбаларды айналып жүремін. Әлеуметтік желіде жазбаларыма қалдырылған сүйкімсіздеу пікірлерді өшіре саламын. Енді қайтем? Бірақ фейк-аккаунт ашпаймын.

3. Ешкімді аңдымаймын

Иә, біреулердің (мысалы бұрын жүрген жігітін) өмірін жасырын бақылау үшін де жалған аккаунт ашатындар бар. Немесе біреудің қаҺарына ұшырап банға кетіп қалып, басқа аккаунтпен достасып алатындар болады. Жооқ, мені жақтырмаған адамның жеке өмірі мен үшін де қызық емес.

4. Жарнамамен айналыспаймын

Есі дұрыс, жұмысбасты адам әлбетте фейк-аккаунтты қандай да бір қызмет, тауар ұсыну немесе SММ мақсатында, яки әлдебір әлеуметтік зерттеу жүргізу үшін ашады. Форум, блогтұғыр админдері сайтты қыздыру үшін жалған аккаунттар қолдану мүмкін. Бұлар енді фейк-аккаунттарды ақтауға болатын азғантай себептер деп есептеймін.
Бірақ менің жұмысым, өмір салтым қызметтің мұндай түрімен еш қиылыспайтындықтан, фейк-аккаунтқа қажеттілігім жоқ. Интернет әзірге мен үшін жай ғана байланыс құралы.

5. Троллинг жасамаймын

Мүлде троллинг жасамаймын дегенім артық болар, былай өз атымнан-ақ кейде біреулердің жынына аздап тиіп қоятыным бар енді. Ал фейсбуктас достарыма сауалнама жүргізгенімде көбінің әлеуметтік желілерде және блогтұғырларда фейк-аккаунттары бар немесе болған болып шықты. Және көбісінікі троллинг пен көңіл көтеру үшін ашылған аккаунттар екен. Әлбетте кейбірі жалығып немесе фантазиясы таусылып, ал кейбірі паролін ұмытып, ол аккаунттар аса белсенді емес көрінеді. Өз басым да біреуге аноним «бригол» ұстап тырқ-тырқ күліп отырудан кетәрі болмас ем, егер келесі пункт болмағанда.

6. Ерінемін

Иә, қарапайым еріншектік. Жаңа аккаунтқа жаңа пошта ашу керек. Оны тағы жүргізу керек. Фантазия керек. «Бір аккаунтты жетістіре алмай жүргенде» деп бір ағам айтқандай… Не керегі бар соның?

---

Өз атымнан жазғанымды қайтейін, көбіне басы артық әңгіме айтпайды екем. Әсіресе педагогтық қызметке ауысқалы.
Қозғайтыным көбіне нейтрал немесе позитив тақырыптар. «Бетперде» дейсіздер ме? Келісемін.
Айтпақшы, кейде әлеуметтік желіде әбден өзіммен-өзім мұңайып алғым келеді, жәй ғана статустатып. Тіпті жауаптың да керегі жоқ, болады ғой сондай бір кездер. Жооқ, фейсбук кәментшілері тым жылдам, дереу көмекке жүгіріп келеді. Отыр сосын түсіндіріп…
Твиттер жақсы еді, бос бөлмем сияқты. Тырс жауап болмайтын. Сондықтан шығар, көбіне жылаңқы твиттерімді сонда жазатынмын. Тек бір күні Есаға «қарындасым-ау, саған не болды?» деп сұрағанда, «все-таки» ол жақта да адамдар көріп отыратынын ойлап, өзім ұялып қалдым. Сөйтіп қайтадан мықты қыздың бетперд… Ой, жоға, мен шынымен мықтымын ғой...)))))))))))

Өмірдің өзі театр болса, жұрттың бәрі бетперде киіп жүруі заңды емес пе? Мысалға, мені көп жұрт сыпайы, сабырлы адам деп ойлайды. Оған, сірә, жазбаларым себеп болса керек. Ендеше, рөлде отырғанда қасымда болып көріңіз — боғауыздар коллекцияңыз байып қалар мүмкін.

Көз майлары мен көт майларын компьютер алдында (күйік, смартфон демеңдерші тек) тауысып отырған жамағат!
Игигай, гигай, гигок, халайық! Блогиада ақтық мәреге шықты!

Осыдан бір апта бұрын Астана қаласының "Қарттар мен мүгедектер үйіне" бардым. Ондағы мақсатым жалғыз қалған қарттардың жағдайын білу еді…

Қарттар үйі дегенде көбіміз балалары тастап кеткен, нашар жағдайда тұратын қарттарды елестетеміз. Бірақ бұл күн мен үшін қарттар үйі туралы стереотиптер бұзылған күн болды.

Қарттар үйі Астана қаласының ішіндегі кішкентай жеке қала болып шықты. Ондағы аталар мен әжелердің жағдайлары да сіз бен біз ойлағандай жаман емес. Ал ендеше қарттар үйі мен қарт кісілердің жағдайы туралы суреттер сөйлесін.

---

---

 

 Қарттар жетіден бастап оянып, сегізде асханаға тамақтануға келеді. Олар күніне бес мезгіл тамақтанады.



 Қарттар үйінің тұрғындары асхана қызметкерлеріне көмектесіп, еңбектері үшін ақы алады.

 

 Өздері асханаға жете алмайтын «Паллиативтік бөлме» тұрғындарын мекеме қызметкерлері тамақтандырады.

 

 

 

 

 

Қарттар үйінде Ұлы Отан соғысы ардагерлері, тылда жұмыс істегендер, репрессия құрбандары және кезінде мемлекеттік қызметте жұмыс істеген қариялар тұрады. Олардың марапаттары музейде сақталған.

Сонымен қатар қарттар мен мүгедектер белсенді түрде спортпен айналысады. Сәйкесінше, бұл мекемеде медальдар мен жүлделер де көп. 

 

 

 

 
 

 


 

 

 Күні бойы қарттар тынығып, өздеріне ұнаған істерімен шұғылданады. Қолөнермен айналысып, гүл өсіріп, шахмат, шашки, тоғызқұмалақ ойнайды. Қосымша қаржы тапқысы келген қарттар сағат 9:00 мен 12:00 аралығында мекемеде ақылы тұрде жұмыс істейді.

 

Мекемеде қарттардың тырнақ-шаштарын алатын арнайы мамандар қызмет етеді.

«Аяқ киім жөндеу шеберханасы».

«Арба жөндеу шеберханасы».

 

 

Қарттар үшін аптасына екі күн монша, сауна, бассейн жұмыс істейді.

Арнайы емдік жаттығулар жасауға арналған бөлме.

Жарық сәулесімен емдеу бөлмесі.

 

 

Мекеме кітапханасында қарттар мен мүгедектер қалаған кітаптарын оқып, интернетке кіруге мүмкіндіктері бар. 

Қарттардың киімдері, төсек жабдықтары аптасына екі рет жуылады. Ал, арнайы бөлімшеде жатқан қарттардың төсек жабдықтары күнде ауыстырылады.

 

 


Мекемеде мұсылмандар мешіті мен христиандардың шіркеуі бар. Мұнда арнайы садақа беретін жәшіктерге жиналған қаржы осындағы қарттарға үлестіріліп беріледі.


Әр сенбі "Қарттар мен мүгедектер үйінің" тұрғындары иппотерапия қабылдайды.

---

---

Қарттар үйінде әр бөлмеде екі адамнан тұрады. Асхананың тағамын жегісі келмегендердің өздері тағам дайындауға мүмкіндіктері бар. Қалаға да кез-келген уақытта шығып, керек-жарақтарын алып келе алады. Жалпы қарттарымыздың жағдайы жақсы. Бір байқағаным ата-апалардың бәрінің қалтасында кәмпиттері бар ғой деймін, амандассам: "Қызым, ала ғой", — деп қолыма кәмпит ұстатады. Репортажымды жасап шыққаннан кейін екі алақаным түрлі-түрлі кәмпит, шоколадтарға тола болды :) Менің сөйлескен көп адамдарымның балалары шетел асып кетіп, өздері осында қалған екен. Алайда балалары алып келіп тастайтындардың да барын мекеме қызметкерлері айтты. Бірақ олармен сөйлескенімде бұл жағдайларынан ұялатындықтарын айтып, өздері жайында және суреттерін жарияламауымды сұрады…
"Қарттар мен мүгедектер үйінің" директоры Кенжеболат Бәпішевтың айтуы бойынша, бұл мекемеде тұратын «315 адамның 315 тағдыры бар...».

---

---

Әлияны ата-анасы «Қарттар мен мүгедектер үйіне» өткізген...

Мұхтаров Орынтай:
— Біз Жұбатқанова Әлия екеуіміз 1997 жылдары спорттық жарыстарға қатысып жүріп танысқан болатынбыз. Әлия Ақтөбеден. Мен Қарағандының тумасымын. Бұл жерге ата-анам қайтыс болғаннан соң өзім келдім. Ал Әлияны ата-анасы осында өткізген. Анда-санда ағалары жағдайын білу үшін келіп тұрады. Екеуіміз 2000 жылы отбасын құрып, бірге тұрып жатырмыз...

---

---

Ұлым мен келініме жүк болғым келмеді...

Анна Ивановна:
— Мен Ұлы Отан соғысына қатысқанмын. Бұрын тігінші болып жұмыс істегенмін. Алайда әрдайым медицина саласында жұмыс істеуді армандайтынмын. Сол кезде Ұлы Отан соғысы басталып кетті. Сонда мен өзімнің көмегім тиетін жерді іздедім. Сөйтіп, фельдшер-акушерлік мектепке түсіп, сол арқылы әскери комиссариатқа барып тіркелдім. Ол жақтан шақырту күтіңіз деді, мен қашанғы шақырту күтіп жүремін дедім де, өз еркіммен құрбыларыммен соғыста жараланғандарға көмек көрсете бастадым. 1941 жылдың 15 қаңтарынан бастап 1945 жылдың қазан айына дейін әскери емханада қызмет еттім. Соғыс аяқталғаннан кейін әскери комиссариат кім қай жаққа баратынын белгілей бастады. Сол уақытта Қиыр Шығыста медбикелердің жетіспей жатқандығын біліп, мен Ресейден Қиыр Шығысқа сұрандым. Ол жақта үш жыл жұмыс істеп, Ресейге қайтып келдім. 1955 жылдың сәуір айында Целиноградқа келіп, осында отбасын құрып, балалы болдым. Жолдасым қайтыс болды, ал балам 1993 жылы Ресейге қайту кезеңі басталғанда отбасымен көшіп кетті. Бір жағынан ол мені өзімен алып кеткісі келмегендігін сездім де, отбасына жүк болмайын деп өз еркіммен Қазақстанда қалдым. Ұлым 1997 жылы қайтыс болып кетті. Қазір Ресейдің Краснодар аймағындағы Ачинск қаласында немере, шөберелерім бар.

---

---

Қарттар үйіне анам өзі кетіп қалыпты...

Шолпан Рысақова:
— Мен осында оранжерея қызмет етемін. «Қарттар мен мүгедектер үйінде» жұмыс істеп жатқаныма 4 жылдай болды. Бұл жерде анам тұрады. Өзіміз бұрын Арқалықта тұратынбыз. Балаларымды оқыту мақсатында мен Астанаға келгенмін. Анам Арқалықтың соңғы тұрғындарының бірі болып, ол да Астанаға көшіп келді. Мен бала-шаға боп Астанада пәтерден пәтер жағалап жүрміз. Анам Арқалықтан көшкенде бізге ауыртпалық, салмақ түсірмейін деп өзі осында кетіп қалған екен. Бір жағынан анамның жанында болайын, бір жағынан аз да болса ақша табу мақсатымен осында жұмыс істеп жүрмін.

---

---

Кейде балаларымның болмағаны да дұрыс шығар деп ойлаймын...

Людмила Одинокая:
— Менің бұл жерде тұрып жатқаныма 7 жыл болды. Петямен отау құрғанымызға да 7 жыл. (Петя ағайдың толығымен аяғы кесілген) Менің жақын туысқандарым жоқ. Тек алыс тума-туыстар мен құрбыларым ғана бар. Өмірімде балаларым болмаған. Бұл жақта бәрі жақсы. Үйде тұрғанда ауырып, төсек тартып жатқанда төрт қабырғаға қарап өмірден де түңіліп кететін едім. Ал мұнда қарым-қатынас, дәрі-дәрмек, бес мезгіл тамағымыз — бәрі бар. Қандай да бір өтініш жасасақ, басшылық өтінішімізді жауапсыз қалдырмайды. Мұнда бізбен қатар ақылы түрде де тұратын қарттар бар. Ақылы түрде тұратын қарттардың барлығының бала-шағасы бар, солар осында әкеліп тастаған. Мен айтқанымдай менің балам болған емес. Осында келіп жатқан өзгелердің ата-анасын, апа-аталарын қартайған шағында осында әкеліп тастап жатқандарын көргенде болмағаны да дұрыс болды ма деп ойлап қоямын… Интернат бүгінгі күні біздің өміріміздің соңғы тұрағы...
 

---

---

Бұл жердің тұрғындарының үйі «жылы», тағам және киім-кешектен таршылық көріп жатқан жоқ. Таңнан кешке дейін күтушілері жанында. Алайда жан жылуы болмаған соң қарттардың көздері жасқа толып, жүректерін қайғы-мұң өртейді.

---

---

P.S. Суреттердің көптігі үшін Ерлан аға ұрыспайтын шығар…

Бізде тұрақты әңгіме жазып жүрген адам өзін біраздан соң априори «таланттымын» деп есептей бастайтын сияқты. Жалпы, ақын, жазушы біткен бірден өзін құдайдан ерек туған уникум деңгейінде қабылданатынына көзім үйреніп кетті. Ал батыста, қалам тербеушілерге кәдімгі даяшы немесе шаштаразға қарағандай қарайды екен. Бәлкім, бұл да стереотип шығар. Бірақ, қиялды түртпектейтін жаттығулардың, тіпті арнайы жазушылық қабілет дарытатын сабақтардың болуы — соның дәлелі.
Мен өзім адамда қиял өрбіту қасиеті әу бастан жоқ болса, оның кенет талантты болып кетуіне ешқандай курс та, жаттығу да көмектеспейтініне көзім жетті. Дегенмен, титімдей ғана ұшқын болса, оны әр-алуан өмірлік тәжірибе арқылы һәм қатемен жұмыс арқылы біршама тартымды дәрежеге жеткізуге болатынын да көріп жүрмін.

Қазақтың ұлттық ойыны тоғызқұмалақты білмейтіндеріңіз кемде-кем болар. Иә, баяғыда ата-бабаларымыз қой бағып жүргенде жерді қаза салып қойдың құмалақтарымен осы ойынды ойнап, өз математикасын дамытқан-мыс. Кейін түрлі бағалы ағаштардан әдемі тоғызқұмалақ тақталары жасала бастаған. М.Әуезовтың «Абай жолында» осы тоғызқұмалақты ойнау барысы әдемі суреттелген.
Әдіптелген тақтасын қайдам, өзіміз осы ойынды ең алғаш үйренгенде мектепте қарапайым пластмасса тақта да болмаған. Әйтеуір 7-класста оқып жүрген бір күні дене шынықтырудан беретін Марат ағай класқа кіріп келіп мұғалімнен «математикаға мыналардың қайсысы жақсы?» деп сұрағанда ол Еркебұлан екеумізді көрсетіп, бізді спортзалға дедектетіп ертіп әкеткені есімде. Ол жақта алдында көп-көп түйме, моншақтар үйілген бізден бір класс жоғары оқитын Қаламқас отыр екен. Түсінгеніміз мынау – ертең жарыс, ағайымыз шұғыл тоғызқұмалақ командасын құрып, соған дереу қатыстырмаса, «кесекке» кіреді екен. Басшылық ұлттық құндылықтарға жаппай назар аудара бастаған кез болса керек сол. Содан ағайымыз дем арасында тақтаны қайдан таба қойсын, үйіндегі түйме, моншақтан түк қоймай алып келіпті. Не керек, өзінің де ойын ережесінен хабары шамалы адам, бізге үйрете бастады. Шын тақтаны ертесіне жарысқа барғанда бір-ақ көрдік. Әрине ойсырата жеңіліп қайттық. Кейін ғой ол, 60 мектеп ішіндегі топ-ондықта жүргеніміз. Тақтадан да таршылық көрмедік. Қазір де факультет атынан үнемі жарыстарға қатысып, жүлделі орындар алып жүрген жайымыз бар. Енді өз басым осы ойын барысында қолданатын айла-амалдарыммен бөліссем деймін.

---

Ойын ережесі

Айла-амалдарға кіріспес бұрын, алдымен білмейтіндер үшін ойын ережесіне тоқтала кету артық болмас.
Негізі, қазақ интернеті тоғызқұмалақ ойыны жайындағы ақпараттан кенде емес екен. Тіпті «Тоғызқұмалақ зияткерлік қауымдастығының» ресми сайты да бар екен. Ол сайтта ойын ережесі толық жазылған. Үзінді келтірсем:

Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы – 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз-тоғыздан салынған сексен бір құмалақ тиесілі.
Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны – бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны – қостаушы деп атайды. Кейде бастаушы үшін – ақ жағы, қостаушы үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданамыз.

Жүріс ойыншылар тарапынан кезектесіп жүріледі. Жүрісті кімнің жасайтыны жеребемен немесеқарсыластардың келісімімен анықталады.
1.Жүріс жасау үшін өз жағыңыздағы отаулардың бірінен біреуін орнына қалдырып, қалған құмалақтарды қолға алып, солдан оңға қарай бір-бірлеп таратамыз. Тарату сәтінде құмалақтар өз отауларымыздан асып кететін болса, қарсыластың отауына таратамыз. Егер соңғы құмалақ қарсыластың тақ санды құмалағы бар отауына түсіп, ондағы құмалақтарды жұп қылса (2, 4, 6, 10, 12), сол отаудағы құмалақтар ұтып алынып, өз қазанымызға салынады.
Егер соңғы құмалақ қарсыластың жұп санды құмалағы бар отауына түсіп (3 құмалақтан басқа), тақ қылса немесе өз отауымызға түссе, құмалақ ұтып алынбайды.
2.Отаудағы жалғыз құмалақ көрші отауға жүргенде орны бос қалады.
3.Жүріс жасаған кезде отауларға құмалақ салмай немесе 2-3 құмалақ бөліп алып жүруге болмайды.

Егер ойыншы ойын барысында 82 құмалақ жинаса ойын бірден тоқтатылады.

Иә, бәрі де дұрыс, яғни басты мақсат — өз отауларыңдағы тастар санын жұп күйінде сақтай отыра, қарсыластың отауындағы құмалақтарға шабуыл жасау. Түсініксіздеу болып жатса, мына видеоны көріңіз:


Бастапқы жүріс жасау ережелерімен таныстық па? Ары-қарай кішкентай қулықтарға көшейік.

Атсырау

Екі ойыншының бірінің ұпай саны 82-ге жетпей жатып-ақ ойын аяқталып қалуы мүмкін. Мұндай жағдай ойыншылардың бірінің жүрерге тасы қалмай қалғанда орын алады және ол «атсырау» деп аталады. Сіз атсырауға ұшырасаңыз қарсыласыңыздың ойын тақтастында қалған тастары автоматты түрде оның қазанына түсіп, ұпай болып жазылады және ол жеңіске жеткен болып есептеледі.
Атсырауға ұшырамау үшін ойын соңына қарай жүрісті үнемдеп жүру керек.
Енді ешқандай ұпай жинау мүмкіндігі болмай, тек жүріспен шешілетін ойын болса келесідей ережелерді ұстанған ләзім:

1. Қарсылас жаққа бір де бір тас жібермей барлық тасты 9-отауға жинаған жөн.

2. Жүріс барысында тастарды таратқан кезде қарсыластың территориясына бір тас болса да шығып кетпеуін қадағалап санап отырған жөн. Ол үшін отауларға артық тас жинамау керек. Мысалы бесінші отаудағы тастар саны бесеуден аспаған дұрыс, себебі ол отаудан жүріс жасасаңыз, ең болмаса 6 тас болған жағдайда бір тас қарсылас жаққа түсіп, ол онымен ең көбі 9 жүріс жасай алады.

3. Егер қандай да себеппен ортадағы бір отауда көбірек тас жиналып қалса оған жинай бермей, бірден таратып тастаңыз. Бұдан былай мүмкіндігінше бір отауда екі тастан артық болмайтындай таратып-таратып жүріс жасап отырыңыз.

Тұздық

Ойын барысында қарсыластың бір ұяшығында екі тас болып, сіз жүріс жасағанда соңғы тасыңыз сол отауға дөп келсе, ол отау сіздің қосымша ұпай жинау қорыңызға айналып шыға келеді және ол «тұздық» деп аталады.Бұдан былай ойын барысында ол отауға түскен әрбір тас сізге тиесілі болып, қазаныңызды толтыра бермек. Яғни:



Тұздық ашу бойынша келесідей ережелер бар:
1. Тұздықты ойын барысында әр ойыншы бір-ақ реттен аша алады.
2. Тоғызыншы отаудан тұздық ашуға болмайды.
3. Бірдей отаулардан тұздық ашуға болмайды. Яғни сіз қарсыласыңыздың 7-ұяшығынан бірінші болып тұздық ашып алсаңыз, қарсыласыңыздың сіздің 7-ұяшығыңыздан тұздық алуға құқығы жоқ.

Тұздықты ойын барысында бір-ақ рет ашатын болғандықтан кез-келген отауға жүгіре кетпей тиімді жерден ашып алған жөн әрине.
Ең тиімді тұздық – 7 немесе 8-отаулардан ашылған тұздық. Себебі жүріс солдан оңға қарай жасалатындықтан, қарсыласыңыздың жүрісінен тас жиірек түсіп отырады. Әрі ойын соңына қарай қарсыласыңыздың түрлі айла-амалдарына кедергі болады, жүріс санын азайтады.
Одан бөлек:
1-отаудағы тұздықтың артықшылығы – оған қарсыласыңыздың жүрісінен ұпай қосыла қоймағанымен, өзіңіздің жүрісіңізден ұпай қосылып отырады. Ойын соңына қарай тіптен өзіңіз әдейілеп бір-бірлеп салып отыруыңызға болады. Ол әдетте ойын соңында жеңіске 5-6 тас жетіспей қалмауына көмектеседі және жүрісіңізді көбейтіп атсыраудан қорғайды. Ойын соңында әр ойыншыда санаулы тастар қалған кезде жүрісті санап ойнау керек болатындығын бұған дейін айтқан болатынмын. Сол кезде бірінші отауда тұздығыңыз болса сіздің үнемі бір жүрісіңіз артық болады.
2-отаудағы тұздықтың артықшылығы – ол да ойын соңына қарай шым-шымдап ұпай жинауға септігін тигізеді. Ол үшін тоғызыншы ұяшығыңызға 2 тас жинап алып, кезекті жүрісте сол отаудағы бір тасты қарсыластың бірінші ұяшығына жүресіз. Қарсыласыңыз оны өз қолымен сіздің тұздығыңызға салуға мәжбүр болады, себебі қарсы жағдайда сіз ол тасты бәрібір тоғызыншы отаудағы бір таспен алып қоясыз. Яғни:


Қалған 3, 4, 5, 6 отаулардан тұздық алудың ондай амалдарға аса көмегі жоқ, тек екі жақтың жүрісінен ұпай жиналып отырады.
Бірақ тәжірибелі ойыншылармен ойнаған кезде тұздық алудың өзі мұң болып кететіндіктен, көбінетұздықты орайы келіп қалған кезде шансты жібермеу үшін ашып алып жатамыз. Яғни тұздықтың болғаны жақсы, болмаса несі жақсы?

Ескерту:
Ешқашан қарсыласыңызға ойын басында 7-8 ұяшығыңыздан тұздық алуына мүмкіндік бермеңіз. Тіпті оның орнына басқа отаудан ұпай алып қою мүмкіндігі болып тұрса, одан да соны құрбандыққа шалыңыз. Себебі ол тұздық ойын барысында сіздің адымыңызды аштырмай тастайды. Бұл отаулардан ашылған қарсыласыңыздың тұздығы сіздің әр жүрісіңізден ұпай жинап отыруынан бөлек, комбинация жасауға мүмкіндік бермейді. Ал «комбинация» туралы алдағы тақырыпшадан оқисыз.

Комбинация

Мықты қарсылас болса, сізге ойын бойы зар қақсатып тұздық бермеуі былай тұрсын, үнемі отаудағы тастарын жұп күйінде ұстап қайта-қайта артын жауып отырады.
Сондай кезде аз-аздап болса да ұпай жинаудың әдісі – комбинация. Ол үшін соңғы жақтағы яғни 6,7,8,9-отауларыңызда тас аз болғаны жөн. Жалпы ойын барысында соңғы отауларда көп тас ұстамаған жөн, себебі ол сіздің түрлі айла-амалдарыңызға кедергі жасайды. Енді қарапайым комбинацияларға тоқталайық:

1. Кезекті жүрістермен соңғы, яғни тоғызыншы отауға 2 тас, ал сегізінші отауға 4 тас жинап аласыз. Содан соң жүріс кезегі келгенде тоғызыншы отаудағы 1 тасты қарсыластың бірінші ұяшығына тастайсыз. Қарсыласыңыз ол тасты сізге бермеуге лажы болмайды себебі сізден қашып ол тасты екінші отауға жылжытса, сіз сегізінші отаудағы 4 тасты жүріп алып аласыз. Ал оны жылжытудан еш мән көрмей орнында қалдырып басқа жүріс жасаса, тоғызыншы отаудағы бір тастың көмегімен ала аласыз. Түсініктірек болу үшін видеоны көрейік:



Қарсыласыңыз осы әдісті сізге де пайдалануы мүмкін. Ондай кезде тасты орнында қалдырмай жүріп тастаңыз, ең болмаса бір жүрісіңіз артық болады. Бұл атсырауға ұшырамас үшін өте-мөте қажет.

2. Қарсыластың бірінші ұяшығы бос болмауы мүмкін. Әлбетте көбіне ондағы тастар саны жұп болып келеді. Ондай жағдайда қазаныңызды 2 таспен толықтырып алу тіптен оңай. Соңғы отауға 2 тас жинап алып, кезекті жүріс кезінде 1 тасты қарсыластың алғашқы ұяшығына тастайсыз. Сол кезде оның тастар саны тақ болып қалады да ол сол отаудан жүріс жасауға мәжбүр болады. Ал сіз соңғы отауға қалдырған тасты ала қоясыз.


Тоғызқұмалақ ойынындағы бастапқы қарапайым амалдар осындай. Ал жүріс санын көзбен бағамдау, тез санай қою, жылдам жүріс жасау деген сияқты дағдылар тәжірибемен келеді. Негізінде шахматтағыдай үлкен стратегияны қажет етпейтін, тек арифметикаға құрылған ойын деп есептеймін өз басым. Сәттілік!

Сурет yvision.kz-ке тиесілі

Күн суытты, жылы киімдерді көбейту керек. Ақша мұндайда судай ағады. Алайда, қолыңыздан іс келсе, киімді өзіңіз тігіп алсаңыз, анағұрлым арзанға түсетіні сөзсіз. Киім тіге алмасаңыз, үйрену әсте қиын емес ;)

Сіңіліме тігіп берем деп шешкен белдемшеге (юбка) 1,2 метр мата алдым. Негізі 1 метрі де жететін еді, «а вдруг» деп ойладым, жетпей қалғаннан артылғаны жақсы :) Матаның түр-түрі бар, Меруерт екеуміз келісе келе, қалыңдауын, торлысын таңдадық.



Бізге, ең алдымен, тігін машинасы керек. Одан соң мата, оның түсіне сай жіп, қайшы, резіңке, ұзындық өлшегіш, ілгектер және сабынның тұқылы керек (сызғанға) :d
Енді шығынды есептейік:
— матаның метрі — 1200 тг х 1,2 = 1440 тг;
— резіңкенің метрі — 600 тг х 60 см = 360 тг;
— жіп — 50 тг;
— керек-жарақ (әрбір үйде болуы керек негізі) — 500 тг (боп қалар).
1440+360+50+500=2350 тг
Сонымен жоғарыда аталған заттар, 2350 теңге және 2-3 сағаттық уақыт керек. Бастайық!

---

---

Алдымен матаны төртке бүктеп, үстел үстіне жазамыз. Одан соң өлшемдерін сызып, белдемшені пішіп алу керекпіз.
Бізге етектің кең болғаны және 40-45 см ұзындықта болғаны керек.
Сондықтан матаның шеткі бұрышынан 42 см өлшеп аламыз. Мына жақ беті де дәл солай.

Қалған 18 см орны белге кетеді. Сол шеңбердің қақ ортасын тауып, 18 см төмен сызық жүргіземіз. 2 см артқа қайтып, 16 см ғана сызықты қалдырамыз. Ол етектің барлық ұзындығы тең болу үшін.
Сол бұрыштан шыққан 16 см ұзындықты жалғастырып, тағы 42 см есептейміз. Болмаса, бұрыштан 60 см өлшеп, сол нүктеден 2,5-3 см артқа қайтамыз.

---

---

Матаны қимастан бұрын барлық жеріндегі ұзындықтың бірдей екеніне көз жеткізу керекпіз. Ана басын да, мына басын да өлшеп шығамыз. Әйтпесе, етектің бір жағы ұзын, бір жағы қысқа болып қалады. Ондайда 1-2 сантимертдің өзі көрініп қалады.

---

---

Сызған сызығымыздың үстінен матаны қатты көтермей, сырғытып алмай, қырқып шығамыз. Сосын бірден етектің астыңғы жағын оверлокпен тігу керек. Менде оверлок жоқ, соған ұқсас тігісті жүргіздім шетіне.

---

---

Бел жағына келгенде мұқият болған дұрыс.
Сіңілімнің белі — 60 см екен. Киіп-шешкенге ыңғайлы болу үшін 70-75 см қалдыру керек. Демек, бел жақтағы шетін мұқият, бірдей қылып артқа қайтарып шығамын. Бұл — кәдімгі желбезек, біркелкі болуы керек. Оны ілгектермен белгілеп кетеміз. Сосын ақ жіппен көзге қатты көрінетіндей етіп, қолмен тігіп шығамыз. Қолмен тікпеуге де болады, алайда ілгектер машинаның жүруіне кедергі келтіреді. Кейін барлық тігіс біткенде ақ жіпті сөгіп тастай саламыз ;)

---

---

Резіңкенің екі басын біріктіріп тігеміз. Бұл тігістің мықты болуы керек, сөгіліп кету ықтималдығы өте жоғары жер.
Енді резіңкені тартып тұрып, етектің бел жағына қоса тігуіміз керек. Ең жауапты да қауіпті сәт: қатты тартсаңыз — ине сынып кетуі мүмкін, қатты тарпасаңыз — резіңке мен етек бір-біріне сәйкес келмей қалуы мүмкін. Сондықтан бірнеше жерден белгі қойып, ілгекпен қыстыра кетіңіз.

---

---

Белдемшеміз аяқталуға аз-ақ қалды. Енді етегін қайтарып тігіп шықсақ болғаны. Байқадыңыз ба, «юбкамызда» 2-ақ тігіс болады, жандары қырқылған да жоқ :)

---

---

Етектің шетін 1 см етіп қайырамыз да, бір сызықпен тігіп шығамыз. Сосын тағы да ішке қарай 1 сантиметрдей қайырып, бір сызықпен тігіп шығамыз. Тігістің түзу болуын қадағалаңыз. Соңында тігісті жатқызып үтіктейміз :)

---

Белдемшеміз дап-дайын! =d> Бірақ, оны киіп көрместен бұрын оған аксессуар дайындап алайық. Қалған матадан «бабочка» тігеміз.



15х6 және 28х15 өлшемді екі мата қырқып аламыз. Үлкенін бір-біріне беттестіріп, шетін тігеміз. Матаның оң жағы іште қалу керек.

---

---

Матаны оң жағына қарай аударамыз да, жан-жақтарын туралап, үтіктеп шығамыз.

---

---

Енді матаның екі шетін ішке қарай қайырамыз, тігіс іш жақта қалу керек. Ал, тең бөлінгенін білу үшін өлшеп көрейік. Дұрыс екеніне көз жеткізген соң екі шеттің біріккен жерін оверлокқа ұқсас зиг-заг тігіспен жүргізіп шығамыз. Арғы бетінен тігістің көрінгені ештеңе етпейді, бірібір беті жабылады.

---

---

Кіші матаның да екі шетін біріктіріп, тігіп шығамыз. Оң жағына аударған соң үтіктеудің қажеті жоқ.

---

---

Енді тік төртбұрыш қылып тіккен матадан «бабочканың» кескінін жасайық. Ол үшін инені сабақтап алып, қолмен тігіп шығамыз. Сосын екінші тіккен «бау тәріздесті» ортасынан артқа қарай қайырамыз.

---

---

Бір-бірінен жылжып кетпес үшін жақсылап, бірнеше қайтара тігеміз. Матаның шеті сетінемес үшін ол жерін де бірнеше қайтара тігіп шығамыз.

---

---

Міне, мойынға тағатын бант әп-әдемі боп шықты ;lv:-@d Оған жейденің жағасына тағатын бау жасайсыз. Ерінсеңіз, түйрегішпен тағып алуға да болады :d

---

---

Міне, күздік образ дайын :-@d Бұл киімді студенттер де, қызметінде «арнайы формамен жүріңдер» демейтін қыздар да кие алады. Тез және арзан! :)

Айтпақшы, белдемшенің ұзындығын өз талғамыңызға қарай таңдайсыз ;)