Жарияланымдар

Жолтерек

Ертегі: ЖолтерекЕжелгі бір заманда, Айдала деген жазықта алып жалғыз бәйтерек өсіпті. Ол аспан мен жерді жалғап тұрады екен. Оның қоңыртүсті тамыры Өтершақпен, жасылтүсті діңі Осышақпен, алып теректің күмістүсті басы Болашақ бұлтымен байланысып тұрыпты. Бұл дарақ ағаштың аса ерекше қасиеті болыпты, оның жапырақтары жеті түске боялып құбылып тұрады екен. Жер бетінің барлық уақыты терек діңгегіне сіңеді екен. Сөйтіп, Жер тарихы осы бір бәйтерек бойына жазыла береді, жазыла береді.

Бұл қасиетті дарақ ағаш жылына бір рет көктемде ғана гүлдейді екен. Жастар оның гүлін бір біріне сыйласа болды іңкәр сезімдері туындап, ал жер бетіне Күннен алтын түсті махаббат шуағы түседі екен. Әлгі алып теректің гүлі түскен соң, орнына алма секілді дәмді жемістері уылжып пісіпті. Оны жеген адам мұратына жетіп, қартаймайтын қасиет дарыпты.

Алып теректің ерекше қасиеті сол – оны айнала ән салып, тілеген адамдардың тілегі қабыл болып жақсылыққа өзгереді екен, ал бұрынғы уайым-қайғы ұмыт болып, қалаған кезінде, тіпті, Одүниемен хабарласа алатын қабылет дариды болған. Олардың кейбіреуі тәуіп болып сырқатты жазса, бірқатары көріпкел болып, жұртты адасатын жолдан тура жолға салатындай қасиет пайда болыпты. Теректің басына ылғи да жалғыз самұрық құс келіп, жылына бір-ақ рет жұмыртқалайды екен. Ол жұмыртқаға адамдардың арман-тілегі ағаш бойымен келіп жиналады екен де, Болашақ бұлтына сіңіп, Көкке жетіп, дереу орындалатын ахуал орнапты. Арман-тілектің барлығы әлгі теректің бойымен ғана жүретіндіктен, адамдар Өмір жолы ретінде қабылдап, бірқатары оны «жолтерек» десе, енді бірі тілдерінің келгеніне қарай қысқаша «йол» дейтін болыпты. Кейбіреуі еркелетіп «йолка» атапты.

Мұны естіген адамзат Жердің әр түкпірінен Жолтерекке арып-ашып ағылады екен. Кейбіреулері өз тілектеріне жетсе де, басқаларға орын бермей, Жолтерек түбінде жылдап тұрғандарымен қоймай, қоқыстарын жинамастан, айналаны былғай берген. Ақыры, қасиетті Жолтеректің айналасы ластанып, ауа тарылып, адамдарға кері әсері бола бастапты.

Бір жылы адамдар Жолтерекке таласып қалады, өйткені, бәрі де өз армандарына жеткісі келіп, тілектерін жолға салғысы келеді. Тілектерін жөнелткендері қанағаттанбай, үсті-үстіне байлық пен билікке тоймай, жанталасыпты. Естері кеткен адамдар, Жолтерек қасиетін үйлестіретін Қыдыр деген сақалы қырық құлаш ақсақалдың айтқанын қылмай, өзара дауласып, төбелесіп, оның арты ірі ұрыстарға ұласыпты.

Қыдыр баба жұртқа ниеттерін түземесе, Жолтерек өз қасиетінен ада болып, оны әлдебір айдаһар иеленіп алатынын, сосын жер бетінде таң атуын доғаратынын түсінде көріп, ескертсе де, адамдар менменсіп, өз беттерінен қайтпай, бәсекелері мен таластарын тоқтатпапты.

Ақыры әбден ластанған Жолтерек жыл сайын гүлдейтін қасиетінен ажырапты.Ол жеміс бермейтін болып, гүлі болса, теректен жыраққа тау шатқалына, сай-салаға титтей болып қана топыраққа беталды шашырап шыға бастайды.

Бір күні Қыдыр ата айтқандай, Жер бетіне таң атпай қалыпты, бірыңғай түнек орнапты. Адамдардың жаман ниетінен әуелі алқызыл алып шар пайда болыпты. Адамдар оны жерге түскен күн болар деп қуалап, қолдарына түскен нәрселерін сұққылап мәз болысады. Әлдекімнің қолындағы найзасы шарға кіріп кетіп, ол тарс жарылды да, ішінен кішкентай ғана айдаһар шығып, сол бойда сәт сайын өсе бастайды. Алып тұрпат иеленген айдаһар, аңқиып қарап қалған адамдардың біршамасын жұтып салады. Айдаһар күркіреп адамша сөйлейтін тілі бар екен.

Адамдарға сөйлеп, талабын қоя жүріп, Жолтеректің айналасындағы жиналған жұрттың біршамасын жұтып салады. Адамдар одан қашудың мүмкін еместігіне көздері жетіп, оған сағат сайын бір адамды құрбан етуге амалсыз келісіпті. Айдаһарға көнгендері сондай, адамдар бар болғаны оны сыбырлап қана «Жалмауыз» атайды. Жалмауыз Самұрықтың жұмыртқасын жыл сайын жұтумен болады, адамдардың тілегі Болашаққа жетпей, Осышақпен ғана шектелгесін, ешкімнің тілегі де, арманы да орындалмапты. Адамдар байлықтан жұрдай болып, биліктің бәрін Жалмауызға беріп, аштық пен жұтқа ұшырапты. Жер сілкінісі жиілеп, толастамайтын дауыл мен нөсер бірінен соң бірі адамзатты жалмайды. Адамдарға бір аурудан бір ауру тап болып, індетке ұрына береді. Олар Өтершақтан ажырап, өз тарихы мен шежіресін ұмытыпты, кейбіреулері әке-шешелерінің кім екенін естеріне түсіре алмайтын мәңгүрт қалыпқа енеді. Болашақтың барын мүлде ұмытып, ниеттерін қалай түзеуді ойламайтын жағдайға жетеді. Жолтеректің құты қашып, Қыдыр атаның қайда кеткені белгісіз көзден ғайып болады.

Жалмауыз болса, Жолтеректің діңіне оратылып алып, ала арқан секілді оның шырынын сорып, сағат сайын құрбан адамды жұтып жата береді. Жалмауыз жыл сайын ұзара түсіп, Жерді орайтын пиғыл білдіріпті. Талай батыр айдаһармен шайқасам деп мерт болып, оған жұтылып кетіпті. Бас көтерер ердің бәрі жұтылып, бала-шаға, кемпір-шал ғана қалады.

Түнектен қалжыраған адамдар өзара соғысуды қойғанмен, өмірлері өмір болмайды. Жер бетін мәңгі түн басқасын, ай мен жұлдыздардың сәулесімен ғана тірлік еткен адамдардың бұрынғыдай мамыражай өмірі көзден бұлбұл ұшады. Өсімдік біткен өсуді доғарады, жәндік атаулы жойыла бастайды, қорек болмағасын айуандар қырылады. Бала-шаға кімнен ақыл сұрарын білмей, абыржиды. Осылайша, миллиондаған адамдардан айрылып, тірі қалғандар не істерге білмей, тұйыққа тіреліпті.
Жер бетінде ең көп жасаған Ұмай ана бар екен, оның неше жаста екенін бір де бір адам білмейді. Өйткені, ол Жер жаралғалы өлмей келе жатқан жан және Жерге аса қатер төнгенде ғана көрінеді. Оның жаны Жер ғаламшарының қойнауына жасырылған, ал рухы Жердің киесі екен. Жалмауыз Адам баласын былай қойып, Жерге қауып төндіре бастағасын, Ұмай ана адамдарды Таңыртау деген тау етегіне жинайды. Бұл таудың қасиеті сол, ол таң атысымен Күннің сәулесін Жер бетіне таратып беретін қасиеті бар екен. Жолтеректі Айдаһар иеленгелі бұл тау Күн сәулесін тарата алмай, Жер бетіне айдың ғана сәулесін шағылыстырып себелейтін күйге жеткен еді.

Ұмай ана балаларды бір біріне қол ұстастырып, алдарына бір бірден шырақ жағып қойды. Сөйтіп, балалар тізбегі Жерді бір орап, Жалмауыз оратылған Жолтеректі қоршап алды. Жалмауыз болса, Жерді орап, шұбатылған ұзын сәуледен шошынып, көзін жұмады. Осы сәтте, балалар Ұмай ананың бастауымен Жалмауызды күйрететін бір батыр тілеуге көшеді. Балалардың ниеті таза болғасын және бірнеше миллион жан біріккесін, олардың тілегі Көкке тез көтеріледі де, тілек Болашақ бұлтына жетіп сіңе қояды. Сол сәтте көзін ашқан Жалмауыз кеш қалды: түнек сыпырыла бастайды. Таңыртаудан Күн сәулесі Жер бетіне саулап қоя береді де, бірнеше ғасыр көрінбей кеткен Самұрықтың алтын түсі жалт-жұлт етіп, Жалмауыздың көздерін қарып түсті. Ол көзін жыпылықтатып не болып жатқанын аңғара алмай қалды.

Осы сәтте Самұрық дереу Күн сәулесімен жарыса Жерге қарай құлдилайды-ай, келіп! Адамдардың көзі Самұрықтың үстіндегі төсі сәулеге шағылысқан адамға түсті. Ұмай ана оны өзінің бұдан бірнеше ғасыр бұрын ғаламшараралық шайқасқа аттанған Ертөс деген ұлы екенін адамдарға қуана айтып жатыр. Ертөстің төсі болат темірден, бұлшық еттері Жердің қола аралас сазынан жаратылған еді. Ол Болашақ бұлтында бірнеше ғасыр бойы жаттығып, Жалмауызды жеңуге әбден әзір болып келген сәті екен. Самұрық мінген Ертөс Жалмауыз-айдаһарға шүйілген күйі оның жеті басының кеңірдегіне жеті найзасын қадағанда, айдаһар оған от бүрке алмай, қырылдап қалды.Жалмажан жеті құйрығымен Самұрықты соғып құлатқысы келіп, құйрықтарын сілтей бастады. Оған Ертөс дереу Алдаспан аталатын алып қылышын сілтеп үлгеріп жүр. Жалмауыздың шабылып түскен жеті құйрығының әрқайсысы кішкене айдаһарларға айнала бастап еді, Самұрық құс шүйіліп келіп, шоқып алды да, әрқайсысын кесіртке жеген тауықтай қылғытты. Ақыры, Айдаһардың әр көзіне уға малынған жебелерін Ертөс батыр бірінен соң бірін қадап салды. Ал, айдаһар Жолтерекке оратылған күйі қатты да қалды. Ертөс қалтасынан дереу шақпақ тастарын алып, бір біріне үйкеп от шығарып, Жалмауыз оратылған терекке тастап еді, ол лап етті де, аспанға жетерлік алып өртке айналды. Жалмауыз болса, алып терекке оратылған күйі жанып кетті. Өрттің қызуы бұлтты ерітіп, жауынға айналдырды да, нөсер жаңбыр құйып кетті. Өрт сөнді де, Жолтеректің діңі ала арқан өрілгендей түспен қалды, ол оратылып өлген Жалмауыздың жолақ терісінің сіңген бояуы еді.

Нөсер толастағанда, өз міндеттерін атқарған Ертөс батыр да, Ұмай ана да ғайып болды. Ал, Самұрық жұрттың көзінше кішкене ғана сүйкімді, аяғы жіңішке, құйрығы ұзын, қара тамақ көк ала торғайға айналып кетіпті. Оны жұрт бүгінде Наурызек атап жүр. Жаңбыр басылғанда аспанда жеті түсті көпірқосақ пайда болды. Күннің шұғыласы да жеті түске боялған күйі жер бетін алуан түске бояп жіберді де, небір алуан өсімдік пен шөп қаулап өсті. Ауаны жұпар иіс кеуледі. Айдаланы құстардың, айуандар мен жануарлардың дауысы мәре-сәре етіп кернеп кетті. Жер беті жайқалған келбеті өз қалпына келді. Жарық дүниеде бір бірімен табысқан адамдар мәре-сәре болып, төстерін түйістіре көрісіп жатыр. Жұрт «Бұл бір «Нау ырыс» болды!» десті. «Нау» дегені – «жас, көк, балғын» дегені. Кейбіреулері жерге «Жаңа күн шықты!» деуде. Ақсақалдар ер балаларды ертіп, Жолтерек құрметіне ауылды айналдыра жас шыбық егіп жүр.

Жаңа дәуір келіп, естерін жыйған жұрт хан сайлауға көшті. Халық бір ауыздан сақал-мұрты Жолтерек өртіне шалынып, шырпылған, ақылды да әділетті, бұқараға жанашыр жалғыз басты кісіні сайлады. Ол басынан алқызыл тақиясын тастамайтын еді. Онысы түнек орнаған кезде Күнді жоқтаудан шыққан әдеті екен. Сол себептен бе екен, оны жұрт Алкөсе атап кеткен.
Бүгінде Алкөседен қалған жастардың «Алтыбақан» ойыны бар. Ол ойын бойынша, бас таң қарсы алынар кеште алты сырықты үшке бөліп, үшеуінің басы байланады да, оларды көлденең сырықпен қосып, оған әлпеншек бекітіледі. «Алтыбақан» тебу таң атқанға дейін қыздар мен жігіттердің көңілді кешін қыздыратын салтқа айналған. Алкөсе хан бұл ғұрыпты «Күн бен түн теңдігі бұзылмасын!» деген ырымнан алып, алты бақанның басын қосып, ырғалмалы тұғырға Күндіз бен Түннің, Күн мен Айдың белгісіндей ержеткен мен бойжеткенді тербелту рәсімін жасапты. Содан бері Алтыбақан рәсімі қазақтардың салтанатының басты белгісіне айналған. Ал, көптеген елдердің дәстүрінде Наурыз мерекесінде көсе кісіні бір күнге хан сайлайтын рәсім орнығыпты.

Өртке шалынған Жолтеректің қайда екенінен бүгінде жұрттың хабары жоқ. Бірақ жұрт оның орнына шырша мен қарағайды «йол» атап, жаңа жыл мерекесінің нышаны етіп алғалы қашан! Наурызгүл болса, бүгінде наурыз айында шешек ататын Бәйшешек гүл болған, бірақ ағашқа емес, көктем шыға жерге шығатын болыпты. Ал, Жолтерек жемісінің орнына адамдар шыршаға ойыншық ілуге көшті.

Енді Жолтеректің бұрынғыдай жайқалмайтынын естіген аспаздар өздерінше ескерткіш орнатуға ұмтылды. Қырық елдің аспазы жиналып, биіктігі қырық құлаш алып мұнара орнатты да, оған дөңгелек үш үлкен сөрені бірінің үстіне бірін бекітті. Астыңғы сөреге қырық түйенің, қырық жылқының және қырық сиыр мен қырық қойдың етінен алуан түрлі ас пісіріп жайғастырды да, оны «қызыл сөре» атады. Ортаңғы сөреге қырық іңгеннің шұбаты мен қырық саба қымыз, қырық сиырдың ірмішігі мен құртын, қойдың қырық бөшке уызын және қырық түрлі құстың жұмыртқасы мен сүт тағамдарын жайып, оны «ақ сөре» атады. Ең үстіңгіні «көк сөре» атап, оған қырық алуан көкөніс пен жеміс-жидек және салаттарын орналастырды. Бұл кереметті аспаздар бір ауыздан «науан» атады. Ол сөз аспан мен жерді жалғайтын аса биік нәрсені білдіретін. Қырық елдің қырық аспазы осындай қырық науан әзірлегенде, айнала жайнап, Айдаланы небір тағамның иісі мұрын жарардай аңқыды. Оған таяған мешкейлер кезекке тұрып, өзара тамақ жеудің жарысына кірісті.

Әйелдер жағы дереу ошақтарына жармасты. Қолда бар қалған құтқандарын нардың еті сиятын нарқазанға салып, көже асуға жабыла кірісті.Көжеге өткен уақытты ұмытпау үшін сүр ет туып салды да, оған Ұмай ана ұнататын жеті түрлі асқа негіз боларлық дәм мен дәмдеуіштер қосуда. Ол көжені біреулері «Нау ырыс көже» деп атап салды. Әжелер болса, немерелерін ертіп, бірнеше жыл көрмеген Күнге сәлем етіп, Ұмай ананың құрметіне «Ақтан айырмасын!» деп жерге сүт төкті. Келіндері Күн құрметіне дөңгеленген майшелпек істеп, жұртқа нан садақа таратуда. Ән-күйге құмар жастар жағы «Жер беті енді ыңырсымасын!» деген тілектерін жеті ішек таққан жетігендеріне қосып ән етіп шырқауға кірісті, енді бірі жеті қоңырау таққан сылдырмақтары мен сазсырнайларын құйылжыта әуендетуде.

Осылайша адамзаттың түнек дәуірін сәулесімен серпіген бас таң атты. Бұл күндіз бен түннің теңескен күні еді. Жер бетін Күн сәулесі басып, Күндіз бен Түнек теңесті.Бұл — таң атырушы құдырет Тәңір мен түнектің киесі Іңірдің күштерін үйлестірген мезеті болатын. Ғаламда үйлесім орнағасын, адамзат отыз күн ойын ойнап, қырық күн тойлауға көшті. Наурыз мерекесі осылай шығыпты. Ал, бас таңды қарсы алу кеші «Бастаңғы» аталды да кетті. Ол кеште қыздар жігіттерге «ұйқыашар» деген ас пісірсе, жігіттер ғашықтарына «селтеткізер» дейтін сыйлық арнайтын дәстүр бар, оны батыс елдері «сюрприз» атап кетті.

Қыдыр атаны әбден сағынған адамдар оның орнына Аяз ата, Санта Клаус секілді кейіпкерлерді ойлап тапты. Алайда көптеген адамдар оны жер бетін қыдыра жүріп, әр үйге бір жылдық несібе таратушы періште ретінде әлі күнге дейін дастархан жайып, күтетіні де бар. Бірақ Қыдыр жұрттың бәріне көрінбесе де, кейбір таңдаулы жандарға көрініп, біреулердің түсіне еніп, бас таң атар түні бата беріп кетеді екен.

Ескеретін тағы бір қаһарман бар, ол – Ұмай ананың ұлы Ертөс батыр. Ол жайында бүгінде ешкім ештеңе білмейді.Бірақ есте жоқ ескі заманда, Көк пен Жерді қосқан Жолтерек орнаған Ұлы даланың ұландарының жүрек жұтқан батыр болуына қарағанда, Ертөс батырдың рухы соларды желеп-жебейді деген сөздің түбінде шындық бар секілді.

Кім біледі, бұл хикая ертегі де, аңыз да болуы ықтимал. Бірақ мыңдаған жылдар бойы адамдардың осы әңгімедегідей жайттарды көздің қарашығындай сақтап, қадыр тұтуына, бүгінгі күнмен астастыруына қарағанда, бұл оқиғаның адамдар санасында жаңғырып, бүгінгі айғаққа айналуына сол бір шынайы жайт негіз болған деу бұлтартпастай ақиқат емес пе екен?! Оның бұл күндегі басты ескерткісі – Қазақ елі астанасының төрбелгісі болып тұрған Бәйтерек орнатпасы еді.


Авторы: Серік Ерғали. 2010ж.

Иллюстрация: Аңсаған Мұстафа (осы сурет басылған футболкалар мына жерде)
Әрі қарай

Павлодарда «Құстарды қыста қоректендір!» атты шарада 60 жемсалғыш дайындалды

Блог - asaubota: Павлодарда «Құстарды қыста қоректендір!» атты шарада 60 жемсалғыш дайындалды
Павлодар алюминий зауытының қызметкерлері құстарға арнап 60 жемсалғыш дайындап, оқушылармен бірге мектеп аумағына орналыстырды. «Құстарды қыста қоректендір!» атты шараны Еуразиялық Топ құрамына кіретін «Қазақстан алюминийі» АҚ қызметкерлері Павлодар экология және туризм балалар-жасөспірімдер орталығымен бірлесіп ұйымдастырды.

Міне, бес жыл бойы зауыт еңбеккерлері оқушылармен бірге қараторғай ұясын жасап келген, ал биыл балалар суық күндері қанатты достарына қамқорлық көрсете алуы үшін жемсалғыш дайындауды жөн санапты.

Құрылымның сызба нұсқасын жасаған кезде орталық экологтарының барлық ұсыныстарын ескеруге тырысқан. Табиғи материалдардан жасалған, берік жемсалғыштар бір жыл ғана қызмет етпейтіні белгілі. Олар әдемі дизайн мен бояулардан түбегейлі бас тартқан, әртүрлі формалар мен ашық түстер құстарды үркітеді дейді тәжірибелі мамандар.

— Құстарға қыстан аман шығуларына көмектесу қиын шаруа емес, тек ниет болса жеткілікті, — дейді №29 жалпы орта мектептің 9-сынып оқушысы Максим Тюрчев, — пластик бөтелкелерден жасалған жемсалғыштар құстарды көтермейді, өте нәзік, ал жемсалғыш жасағанда берік әрі сенімді болуына жіті назар аударған жөн.

Жем салуға ыңғайлы болуы үшін құстардың үйшігі адамның қолы жететін жерге орналыстырылды.

— Қыстың қаһары әлі қайтқан жоқ, күн суық, оның үстіне жердің бетін мұз жапқандықтан құстарға қорек табу өте қиын, — дейді өндірістік қауіпсіздік, экология және еңбекті қорғау департаменті бастығының орынбасары Ренат Сарлыбаев, — сондықтан біз балаларды табиғатты қорғауға, құстарға қамқор болуға қызықтыру үшін бүгін осы шараны өткізіп отырмыз.
Орнатылған жемсалғыштарға бірден сары шымшықтар қонып, жайлы, жаңа «асханалардағы» тағамнан дәм татып көрді.

Блог - asaubota: Павлодарда «Құстарды қыста қоректендір!» атты шарада 60 жемсалғыш дайындалды

Блог - asaubota: Павлодарда «Құстарды қыста қоректендір!» атты шарада 60 жемсалғыш дайындалды

Блог - asaubota: Павлодарда «Құстарды қыста қоректендір!» атты шарада 60 жемсалғыш дайындалды
Әрі қарай

Аршат Оразов: Танымал ақпараттық сайттардың жазатыны – өсек-аяң, масқара-сұмдық

Оның есімі ғаламтор пайдаланушылары арасында жақсы таныс. Ол — виртуалды әлемнің қыр-сырын меңгеріп, қазақтілді контенттің дамуына қомақты үлес қосып жүрген азамат. Ол еліміздегі бірнеше интернет жобалардың авторы, IT саласының маманы, блогер, фанат, спорт шолушысы, медиа-дәріскер, фрилансер, бүгінде жеке кәсіпкер. Ол –“Жігер. Абырой.Сана” қоғамдық қорының jas.kz жаңалықтар сайтының бас редакторы Аршат Оразов.

Блог - asaubota: Аршат Оразов: Танымал ақпараттық сайттардың жазатыны – өсек-аяң, масқара-сұмдық

Аршат, сізге телефон шалғанымызда, Алматыда тауда тренингке қатысып жүрмін дедіңіз. “Алатаудың басында” өтіп жатқан ол қандай тренинг? Бізге қызықты болып тұрғаны…
Жыл сайын ҚазҰУ-дың журналистика факультеті қыста және жазда студенттерге арналған медиа-тренингтер ұйымдастырып жүр. Негізгі тақырыптары: интернет журналистика, жаңа медиа, әлеуметтік желі, ақпараттық қауіпсіздік және жалпы журналистика саласы. Оған тек ҚазҰУ емес, еліміздің басқа өңірлерінен де студенттер қатысады. Осымен екінші рет медиа-дәріскер ретінде қатысып, ақпараттық қауіпсіздік тақырыбында сабақ бердім. Бір жағынан тренинг, бір жағынан демалыс. Жалпы осындай кабинеттен тыс, табиғат аясында өтетін тренингтер көп болса, жақсы болар еді деп ойлаймын.

Медиа дәріскер ретінде студенттерге сабақ беремін дедіңіз. Еліміздің ЖОО-ғы интернет журналистиканың оқытылуы қандай деңгейде? Кемшін тұстары бар ма? Семинар-тренингтер өз жемісін беруде ме? Ақтөбедегі интернет журналистиканың дамуына қандай баға берер едіңіз?
Шыны керек, интернет-журналистиканы толыққанды оқытып жатқан университеттер саны саусақпен санарлық. Жаңа медианы мойындап, жастарды соған қазірден дайындамаса болмайды. Интернет-журналистиканың бөлек кафедра болғанын қалар едім. Қазіргі танымал ақпараттық сайттарды қарап көріңізші. Не шығарып жатыр? Сары басылым жаңалықтары, өсек-аяң, масқара-сұмдық, инстаграмнан алынған шоу-бизнес жаңалықтары, тексерілмеген дезинформация. Жаңалық оқуға қорқатын болдық. Мультимедиа қолданатын редакциялар саны өте аз. Бірнеше жылдан кейін жағдай қандай болмақ? Қазірден бұл сала қолға алынбаса, нәтижесін болжау қорқынышты. Біз өткізетін семинар-тренингтер тек 1-2 күндік курс ғана. Бұл жетпейді. Тұрақты, жүйелі оқытылып, сонымен бірге практика да өткізіліп отырылуы тиіс. Интернет-журналистиканы оқытып жатқан және жеке инициативамен бөлек клуб құрып, айналысып жатқан ЖОО-лар бар. Мысалы, олар студенттерге арнап сайт ашып, үйреткен нәрселерін сол сайттарға жариялатуда. Басқаларға үлгі боларлық нәрсе — бұл. Ақтөбеде журналистика бұрыннан мықты. Бірақ интернет тұрғысында олай айта алмаймын. Өкінішке қарай, интернет-журналистика саласында Ақтөбе бойынша танымал автор жоқ.

Ақтөбеден Астанаға қызмет ауыстырып кеткеніңізге алты жыл болыпты. Ақтөбені сағынған жоқсыз ба?
Қолдан келгенше жылына бір рет келіп тұрамын. Барлық ағайын-туыс Ақтөбеде болса да, Астанада кішігірім “Ақтөбеміз” бар. Ақтөбеліктер болып жиі жиналып тұрамыз, “Ақтөбенің” Астана және жақын қалалардағы матчтарына да барамыз.

Мачт демекші, өзіңіз спорт шолушысы ретінде танымалсыз. Фанатсыз. Отандық футбол командаларының сайттары қаншалықты даму үстінде?
Тек қана “Ақтөбенің” фанатымын. Қазақстандық футбол командаларының сайттары өздерінің футболдағы деңгейлеріне пара-пар. Сайттардан гөрі желідегі топтарында ақпарат көбірек. Футболды дамыту күштерінің бірі – медиа. Сондықтан Еуропа деңгейіне жету үшін сайттарды да сол деңгейге көтеру керек. Мысалы, ойыншылар туралы толық мағлұмат болса: биографиясы, статистикасы, суреттері, видеолары. Болатын матчтарға алдын ала толық превью-шолулар жасалуы тиіс. Әлеуметтік желідегі аккаунтарының сүйемелдеуімен бірге клуб жаңалықтары жиі жарияланғаны дұрыс. Әр матчтан кейін сапалы фотолар мен видеолар салынып отыруы керек. Онлайн трансляцияның видеосымен қатар мәтіндік нұсқасы да керек. Жанкүйерлер үшін онлайн билет сатып алу және клуб атрибутикасы сатылатын онлайн фан-шоп та — маңызды нәрселердің бірі.

Кезінде Ресейдің “Мой мир”, “Одноклассники” сияқты әлеуметтік желілеріне ұқсатып, “Кездесу.кз” жобасын жүзеге асырғаныңызды білеміз.
Ол бұдан 8 жыл бұрын болған еді. Иә, ол кезде әлеуметтік желілер әлі дамымаған, саны да аз болатын. Сол кезде техникалық мүмкіндіктер аз болса да, қазақша әлеуметтік желі жасап көрдім. Кейін оны блог-платформаға айналдырдық. Осылайша бірнеше жыл тұрып қалған бұрынғы жобам “Керек Инфоны” қайтадан құрдық. Сіздің газетпен аттас болуын осы жерде айта кетейін. Газет ашылар кезде досым Жаңалық Ахаш жаңа газет үшін жабылып қалған бұрынғы сайтым “КерекИнфоның” атын сұрады. Сайт ол кезде жабық болғасын, қарсы болмадым. Бірақ бұрынғы қолданушылар сол жобаны жаңғыртуымды өтінген соң, жаңа концепциямен қайтадан аштым. Осылайша қазір Қазақстандағы ақпарат айдынында екі “КерекИнфо” бар.

Ол жобадан бөлек алғашында “Ақтөбе” газетінің сайтын, “БАҚ.кз” сияқты үлкен жобаны жасап шықтыңыз. Бүгінгі күнге дейін тағы қандай ірі жобалар іске асырдыңыз? Туризм мамандығын игерген студент қалай сайт жасаушысына айналды?
Иә, ол екеуінен басқа “Егемен Қазақстан” газетінің сайтын да жаңадан жасадым, оған түрлі қосымшалар қостық, латын және төте жазу нұсқалары да ашылды. Одан кейін “Нұр Медиа” холдингінің “Munara.kz”, “Kaharman.kz” жобаларын жасадым. Өзіме ұнайтын жобаларымның бірі — Қазақ хандығының 550 — жылдығына арналған “1465.kz” сайты. Жалпы мен жасаған сайттардың басым көпшілігі — ақпараттық сайттар. Мені интернетке қызықтырған журналист әрі нағашым — Қуат Ақмырзаұлы. Ол да Түркияда оқыған еді. Алғаш рет интернетпен таныстырып, қызықтырып жіберді. Кейін қолдануды үйреніп алғаннан кейін, мұның қазақшасын жасауға болмас па екен деп зерттеп, үйрене бастадым. 1998 жылдар болатын. Ол кезде әлі оқулықтар да аз. Форумдардан, түрікше, ағылшынша кітаптардан үйрендім. Басында қызығушылықпен басталған нәрсе кейін кәсібіме айналып кетті.

Алғашқы боп блог ашқандардың бірісіз. Қазақша блогосфераның кешесі мен бүгініне үңіліп, салыстырып көріңізші. Азаматтық журналистика деуге бола ма?
Қазақша блогосфера 2007-2008 жылдары жақсы дамыды. Сол кезде біраз блогтар ашылды. Кейін 2010 жылдары “КерекИнфо” сияқты қазақша блог-платформалар пайда бола бастады. Бірақ 2012-2013 жылдары “Facebook” танымал бола бастаған кезде блогосферадағы белсенділік азайып кетті. Қазір әлеуметтік желіден жалыққан жұрт қайтадан блогтарына орала бастады.Бұрынғыға қарағанда контент сапасы да анағұрлым өсті, әлбетте. Өйткені блогтарда қолданылатын мультимедиа құралдары көбейді. Жалаң мәтін емес, қазір түрлі мультимедиа элементтерін қолдану — тренд.

Блогерлердің жазбаларымен қоғам, мемлекет қаншалықты санасып отыр? Ақпараттық қауіпсіздік туралы да айтып өтсеңіз.
Қазір блогта айтылған нәрселерге көңіл бөлінеді. Түрлі қоғамдық мәселелер шешіліп те жатыр. Соған қарағанда, желі белсенділерінің ықпалы бар деп айтуға болады. Әлбетте тапсырыспен жазылатын посттар және жарнама сипатындағылар да бар. Жалпы халыққа дұрыс ақпарат жеткізіліп жатыр дей аламын. Ақпараттық қауіпсіздік тақырыбы да — блогерлер үшін маңызды тақырыптардың бірі. Ақпаратты дұрыс тексеру, негатив ақпаратпен күрес, желідегі лента тазалығы — негізгі ұстанымдарымыздың бірі.

Интернеттегі жаңа тренд деп айтуға болатын шығар. “Klout.com” туралы толығырақ айтып өтіңізші?
“Klout.com” — әлеуметтік желідегі ықпалдылықты 100 баллдық жүйемен есептейтін жүйе. Соңғы 90 күндегі қолданушының посттарына жиналған лайк, пікір, шейр саны және меншн (тегтеу) есепке алынады. Шетелде “Klout” ұпайына қарап түрлі компаниялар жеңілдіктер ұсынады, түрлі презентацияларға шақырту жібереді. Әлемде қазір бірінші орында 99 ұпаймен АҚШ президенті Барак Обаманың аккаунттары тұр. Ал, Қазақстанда көш басында 77 ұпаймен Есен Елеукен және Мұхамеджан Тазабек. Бұл рейтингке қарап жарнама берушілер желі белсенділерін түрлі акцияларға шақыра алады, жарнамалық посттарға тапсырыс береді.

Жалпы қазақ интернетінің дамуы қандай деңгейде? Көршілерге ілестік пе? Артта қалушылық бар ма? Қазақтілді сайттардың алдында тұрған қандай мәселелер бар?
Желідегі белсенділер арасында қоғам қайраткерлері, блогерлер, журналистер бар. Жалпы өз ойларын, жаңалықтарын желіде жиі бөлісетін адамдар. Сондай-ақ өзекті тақырыптарды, жаңалықтарды көпшіліктің талқысына ұсынатын адамдар. Сондықтан да басқаларға қарағанда ұпайлары жоғары болуы заңды. Қазақ интернеті өзінің деңгейінде деп есептеймін. Тек интернет емес, басқа салалардың да дамуына халық санының көп болуы өте маңызды. Ал, біз ондай көрсеткішпен мақтана алмаймыз. Көп нәрсе шыны керек, тұтынушы санына байланысты. Яғни, сұраныс көбейген сайын, сапа да жақсарады.

Сізді соңғы кездері интернетке, әлеуметтік желіге байланып қалған жастар алаңдата ма? Бұл қаншалықты қауіпті? Қалай арылуға болады?
Иә, қоғамдағы дерттердің бірі — онлайн өмірге тәуелділік. Оффлайн тірліктен оқшау қалу психологиялық және денсаулық мәселелерін тудырады. Түрлі ағым, ұстанымдарға еріп кететіндер де осындай топтардан шығады. Алдын алу үшін, нақты шешім айту қиын. Әркім өзінен, өз отбасынан бастағаны дұрыс деп ойлаймын.

Интернетке қызығып, болашақта сайт ашқысы келетін адамдарға қандай кеңес берер едіңіз?
Сайт жасау қиын емес, оны жүргізіп алып кету қиын. Қазіргі уақытта идея өте маңызды. Жақсы идея болса, табыс табуға да болады. Сондықтан бар нәрсені қайталамай, ерекше идея, тың ойлар табуға тырысу керек.

Біраз жерлерде жұмыс істеп үлгердіңіз. Бүгінде немен айналысып жүрсіз? Отбасыңыз туралы айта отырыңызшы?
Еркін фрилансер, жеке кәсіпкермін. “Жігер.Абырой.Сана” қоғамдық қорының jas.kz жаңалықтар сайтының бас редакторымын. Сайттарға техникалық қолдау көрсету, кеңес беру, жоба жүргізу, жарнамалау, тренинг өткізумен айналысамын. Үш ұлым бар. Үлкен ұлым қазір жеті жаста. Ол дизайнер болғысы келеді. Болашақтағы көмекшілерім – ұлдарым.

Өзекті өртеген өкінішіңіз бар ма? Жақсыдан бөлек қандай жаман қасиеттеріңіз бар?
Еш нәрсеге өкінбеймін. Қателікті келесіде қайталамас үшін, әр нәрседен қорытынды шығаруға тырысамын. Болған оқиғаны, өтіп кеткен уақытты кері қайтара алмасаң, жалпы өкінгеннен не пайда? Сондықтан ондай бос ойлардан аулақ болуға тырысамын. Жаман қасиетім ұмытшақтығым және ұнамаған, интеллектісі төмен адаммен сөйлескім келмей қалатыны шығар?! Жалпы аз сөйлеймін, телефонмен ұзақ сөйлесе алмайтыным үшін де ұяламын кейде.

Уақыт бөліп, сұқбат бергеніңізге рақмет!

Гүлсаян Ыбырай
Ақтөбе қаласы
Керек.info газеті
Әрі қарай

SMM-шінің негізгі міндеттері

Блог - asaubota: SMM-шінің негізгі міндеттері

Қазір сұранысқа ие мамандықтардың бірі — SMM менеджері. SMM бәріне керек, бірақ оның міндеттерін, SMM-шіге қойылатын талаптарды білеміз бе? Жұрт неге арзан SMM іздейді? Жұмыс нәтижесін қалай анықтайды? Кімдер SMM жүргізе алады? SMM деген тек әлеуметтік желілерде аккаунт ашып, сілтеме бөлісу ме? Осы сұрақтарға жауап іздеп көрейік.

SMM (Social Media Marketing) — Әлеуметтік желілердегі маркетинг. Яғни, желі қолданушыларын өз сайтыңа, жарнамалаушы өніміне тарту.

Жұмыс әлеуметтік желіде болғандықтан SMM маманы әр желінің мүмкіндіктері мен функционалын жақсы білуі тиіс. Аккаунт ашу, топ құру, парақша бастау, іс-шаралар ұйымдастыру — бұл жұмыстың басы ғана. SMM-ші лайк санын көбейтуді, дұрыс жарнамалауды, желіде жарнама алаңдарын сатып алуды білуі керек. Толығырақ міндеттеріне тоқталайық.

Стратегия
  • негізгі аудиторияны анықтау (жасы, жынысы, география және т.б санаттар бойынша)
  • оларды немен қызықтыруға болатынын білу
  • аудиторияның шоғырланған жерлерін анықтау
  • жұмыс жоспарын құру
  • күтілетін нәтижені болжау
  • жұмыс бойынша жаңа ұсыныстар дайындап отыру

Маркетинг
  • дұрыс имидж қалыптастыру (шыншыл ақпарат, модерация, боқтық сөздерді өшіру, сыпайы диалог)
  • желіде таргетинг арқылы жарнама жасау
  • жарнама шығындарын сараптау және болжау
  • конкурстар, ойындар өткізу
  • іс-шаралардың анонсын жасау және күнтізбелі парақшасын құру
  • аймақтық топтармен жұмыс істеу (жергілікті танымал топтармен байланыс құру)
  • лентада жоғары шығудың механизмдерін білу
  • әлеуметтік желінің барлық мүмкіндіктерін және қызметтерін қолдана алу

Диалог
  • жағымсыз қолданушыларды қара тізімге кіргізу
  • жанжал туғызатын пікірлерді және боқтық сөздерді өшіру
  • әңгімені дұрыс бағытқа бұру
  • қолданушыларды пікірталасты өрбітуге итермелеу
  • барлық сұрақтарға және хаттарға жауап беру
  • қолданушыларды басқа адамдарды шақыруларына түрткі болу, оларды сондай дәрежеге жеткізе алу
  • негатив пікірлерге және сұрақтарға сыпайы жауап беру

Постинг
  • сілтемелерді қолданушыларды қызықтыра алатындай тақырып және мәтінмен шығару
  • постқа дұрыс сурет таңдай білу
  • сауатты жазу
  • контентті әр желінің ерекшеліктеріне қарай әр түрлі етіп дайындау
  • жариялау уақытын дұрыс таңдау
  • постинг жиілігін реттеу

Шығармашылық
  • логотипті дұрыс фонда, дұрыс түстермен, дұрыс көлемде орналастыру
  • парақшаларда мұқаба суретін дұрыс таңдау
  • фон суретін дұрыс таңдау
  • промо-роликтер сценарийіне қатысу

Мониторинг
  • желі мониторингін жасайтын қызметтерді қолдана алу
  • статистиканы бақылау және нәтижелерін сараптау
  • жағымсыз пікір көздерін табу
  • өз жұмысын және бәсекелестердің SMM-ін сараптап, салыстыра алу
  • сауалнамалар және зерттеулер жүргізу

Менеджмент
  • қолданушыға ақпаратты дұрыс жеткізе алу
  • келіссөздер жүргізу
  • кей нәрселерді орындаушыларды табу және жұмыстарын қадағалау
  • провакацияларға берілмеу, ұстамды болу
  • жобаны басқару

Байқағаныңыздай SMM жүргізу оңай нәрсе емес. Сәйкесінше ақысы да жақсы болуы тиіс. Өйткені ол — әлеуметтік желідегі басты жарнама менеджері. Арзан, тәжірибесіз SMM-ші іздейтіндердің қателіктерін қайталамаңыз. SMM жұмысының нәтижесін бақылаудың ең жақсы жолы — Klout жүйесіндегі ұпайы. Қазақстандық рейтингті kaznet.me/rating/ сайтынан Үкімет, БАҚ, Мекеме санаттары бойынша қарай аласыз.

Блог - asaubota: SMM-шінің негізгі міндеттері
Әрі қарай

16 қыз - жаңа романтикалық комедия 03 наурызда!

Киностан: 16 қыз - жаңа романтикалық комедия 03 наурызда!

Нұржан мен Сәлиманың арманы — немерелі болу. Бірақ Бауыржан сүйген қызына үйленгісі келеді. Оның үстіне, ата-анасы «бел құда» салтымен айттырып қойған қалыңдығы Айжанның ұнатқан жігіті бар. Егер Күләш тәтейге тон қажет болмағанда бұл әрекеттен түкшықпас еді. Ару қыздар байқауы, үндістермен айқас, жол бойындағы шытырман – осынау әдемі тон үшін кейіпкерлеріміз қандай қиындықты бастан кешпейді дейсің!

Әрі қарай

Жаман жаңалықты таратпау үшін 3 себеп

Ақпараттық қауіпсіздік: Жаман жаңалықты таратпау үшін 3 себеп
Жаман жаңалықтар ТВ-да қаралымды, газет пен сайтта оқылымды, желімді өтімді болып тұрған заман. Рейтинг пен лайк үшін адамзаттың кей құндылықтары ұмытылып барады. Жаңалықты таратушы БАҚ редакторлары мен қарапайым қолданушылар журналистік және азаматтық жауапкершілікті сезінбеуде. Негатив ақпараттан туатын себеп пен салдарларға көз жұмылуда. Қоғамды дұрыстағымыз келсе алдымен өзімізден бастауымыз керек. Жаман жаңалықты не үшін таратпауымыз керек?

1-себеп: Депрессиялы қоғам
Үнемі жаман жаңалықтар еститін, оқитын адамдарда стресс көп болады. Ұйқысыздық пайда бола бастайды, қан айналымы нашарлайды. Мұндай адамдардың көптігі әлбетте қоғамға да әсер етеді. Нәтижесінде қоғамдық ортада, жұмыста, отбасыда кикілжің, айқай-шу, наразылық көбейеді. Бұл жалпы көңіл-күй атмосферасына үлкен әсер етеді.

2-себеп: Оқиғалар тізбегі
Бір нәрсе туралы жиі айтыла бастаған сайын сол нәрсе туралы ақпарат та көбейе береді. Ол ақпарат біреуге жаман болғанымен, біреу үшін жақсы ақпарат. Біреу үшін ол құнды инструкция, идея және өзі сияқтылардың бар екендігіне куәлік. Мысалы: зорлық, өзін өзі өлтіру, педофилдік сияқты түрлі маньяктықтар. БАҚ-та мұндай оқиғалар тәптіштеп жазылады. Бұны өз пайдасына қолданатындар бар. Жақында ғана бірінен соң бірі жалғасқан өзін өзі өртеу оқиғалары, нәрестелерді тастап кету әрекеттері осындай тізбектерден құралады.

3-себеп: Жануар түйсігінің оянуы
Жаман нәрсені қарай берген сайын адамның оған еті де үйрене бастайды, қалыпты нәрсе ретінде қабылдайды. Жалпы ғалымдардың айтуынша бір нәрсені 7 рет көргеннен кейін адам оған анормал нәрсе ретінде қарамайды екен. Сондай-ақ адамның ішінде жатқан кей түйсіктер оянады, оның қызығушылығы арта бастайды. Бірақ, мұны білдіргісі келмейтін жасырын маньяктар мұндай жаңалықтарды «Масқара, сұмдық!» бетпердесі арқылы тарата бастайды. Өзіне ұнаған нәрсені басқаларға да көрсеткісі келеді осылайша. Мұндай адамдарда психологиялық және жыныстық ауытқушылықтар бар деп айтуға болады.

Осы негізгі 3 себеп үшін жаман жаңалықтарды бөліспеңіз. Осылайша стрессіз қоғам құруға болады, жаман жаңалықтар тізбегін тоқтатуға болады, жасырын маньяктар санын азайтуға болады. Бар болғаны негатив ақпаратты бөліспеу ғана.

P.S жақында журналист Қанат Әуесбай желідегі парақшасында өзін өзі өлтіру тізбегі Вертер эффекті туралы жазды:

Америкалық социологтардың айтуынша, ақпарат құралдары суицидті жаппай жұртшылықтың қаперіне сала беріп, есіне түсіре берсе, бұл өзіне қол салу әрекеттерін одан сайын маздатып, өршітіп, ушықтырып алу қаупі жоғары. Өйткені, өмірімен қош айтысуға оқталып жүрген адам, теледидардан өзі сияқты суицид жасаған бейбақтарды көргенде өзін-өзі ақтай бастайды. Яғни, «мен ғана емес екем, мен сияқты өмірмен қоштасқысы келетін адамдар көп екен ғой» деген сияқты кереғар ойлармен өзін жұбата бастайды.

P.S.S Блогер Дінмұхамед Зиядин aka qisyq үлгілі желі қолданушысы туралы:

Ақпараттық қауіпсіздік: Жаман жаңалықты таратпау үшін 3 себеп
Әрі қарай

10 сұрақта Klout

  • KazNET
KazNET: 10 сұрақта Klout

1. Klout деген не?
Klout — 2008 жылы Сан Францискода құрылған әлеуметтік сараптама жасайтын компания. Әлеуметтік желі қолданушыларының белсенділік және ықпалдылық дәрежесін 1-100 арасындағы балл бойынша өлшейді. Жүйеге тіркелген қолданушы өзінің қаншалықты ықпалды екенін біле алады.

2. Klout-қа қалай тіркеледі?
klout.com сайтында қолданушы Twitter, Facebook аккаунты арқылы немесе жәй ғана email арқылы тіркеле алады. Бірақ, тәжірибеміз бойынша ұсынарымыз: Twitter арқылы тіркелу жеңілірек. Егер басқаша тіркеліп, кейін Twitter аккаунтыңызды қосқыңыз келсе мәселе туындауы мүмкін.

3. Кімдер тіркеле алады?
Жеке қолданушылардан бөлек компания, мекеме, ұйым немесе кез келген парақша тіркеле алады. Жүйеге Facebook парақшасын және өзге әлеуметтік желілердегі аккаунттарын қоса аласыз.

4. Ұпайлар қалай есептеледі?
Жүйеге тіркелгеннен кейін Facebook, Foursquare, Google+, Instagram, LinkedIn, Twitter, YouTube, Wikipedia аккаунттарын және парақшаларын қоса аласыз. Сондай-ақ Bing іздеу жүйесінде сіздің атыңыз жиі индекстелетін болса, ол да ұпай әкеледі. Тіркелгеннен кейін 72 сағат ішінде нақты ұпайыңыз шығады. Жүйе сіздің посттарыңызға деген басқалардың реакциясын есептейді. Яғни, посттарға лайк саны, бөлісім саны, пікір саны, оқырмандарыңыздың саны.

5. Неше күндік белсенділік есепке алынады?
Klout желідегі соңғы 90 күніңіздегі бөлісімдер бойынша мәлімет жинайды. Осы кезеңдегі ең төменгі және жоғары ұпайыңызды берілген график бойынша бақылап отыра аласыз.

6. Оларға бұдан не пайда?
Klout түрлі компаниялармен келісіп, өзінің қолданушыларына жеңілдіктер ұсынады. Қолданушылар ұпай сандары бойынша жаңа өнімдер, акцияларға қатысып, арзан бағамен сатып ала алады. Klout бұл компаниялардан комиссия алады.

7. Klout-тан маған не пайда?
Жоғарыда айтылған жеңілдіктерден пайдалана аласыз. Өзіңіздің желідегі перформансыңызды бағалай аласыз. Жұртқа сізден шығатын қандай контенттің қызығырақ екенін бағамдайсыз. Еліміздегі түрлі блогтур, акция, іс-шараларға шақыру аласыз.

8. Klout рейтингі не үшін керек?
Рейтинг көп жағдайда PR компанияларға, желідегі белсенділерді, блогерлерді қажетсінетін іс-шара ұйымдастырушылар үшін пайдалы. Өздеріне қажетті алаңдарда белсенділерді рейтинг арқылы қарап отырып, шақыра алады. Әр қолданушының Klout парақшасына кіріп, оның соңғы танымал бөлісімдерін қарауға болады. Осылайша кімнің қай желіде белсендірек екенін байқауға болады. Мысалы: бір жаңалықты тарату үшін Facebook белсенділері қажет болса, бір өнім немесе афиша тарату үшін Instagram белсенділері қажет. Ал, біреулер видеосын Youtube арқылы жарнамалатқысы келсе осы рейтингтен қажет адамдарын таба алады. Қазақстандық қолданушылар рейтингін kaznet.me/rating/personal сілтемесінен қарауға болады. Бұл жерде жеке қолданушылардан бөлек Компаниялар, БАҚ, Үкімет санаттары бойынша да рейтинг жасақталған. Ал, егер тек қазақша жазатын қолданушылар рейтингі керек болса: jas.kz/klout

9. SMM тұрғысынан қалай бағалауға болады?
SMM тұрғысынан өте пайдалы қызмет. Мықты SMM-ші рейтингтегі ұпайымен жұмыс берушісінің алдында мақтана алады, портфолиосына сенімді түрде қоса алады. Ал, жұмыс беруші жұмыстың қалай жүріп жатқанын қадағалай алады.

10. Ең үлкен ұпай кімдерде?
Барак Обаманың ұпайы 99. Нью-Йорк Таймс газетінікі де 99. Ал, Қазақстанда жоғары ұпайға Мұхамеджан Тазабек (77) пен Есен Елеукен (77) ие.

KazNET: 10 сұрақта Klout

Klout ұпайын көтеру бойынша кеңестер:
— өзіңіз жиі қолданатын барлық әлеуметтік желі аккаунттарыңызды қосыңыз;
— рейтинг басындағылармен, яғни күштілермен байланыста болыңыз. олардың репосттары, лайктары, коменттері маңызды;
— сапалы контент жасаңыз. пост санын көбейту нәтиже әкелмейді, сапалы контент ұпай көтереді;
— пікірталас құруға тырысыңыз. комент саны көбейген сайын ұпайыңыз да көбеймек.

P.S. Klout рейтингі үшін желідегі өміріңізді өзгертуге тырыспаңыз. Виртуал өмірдің мәні бұл ғана емес. Шынайы болуға тырысыңыз, сапалы контент жасаңыз. Рейтингі өздігінен келеді. Сәттілік!
Әрі қарай

Футболшылардың айлығы 1000$-дан аспауы тиіс

Футбол, тек қана футбол!: Футболшылардың айлығы 1000$-дан аспауы тиіс
Елімізде футбол спорттан гөрі үлкен бизнеске айналып кетті. Басшылар үшін ақша айналдыратын құрал, ал футболшылар үшін бұл — жақсы жұмыс. Футболшылардың айлықтары ірі компаниялардың топ-менеджерлерінен де көп. Ал, нәтиже жоқ. Футболға қанша ақша салынса да №1 спорттан пайда жоқ екенін бәріміз көріп отырмыз. Футболды өз деңгейіне және негізгі сипатына, яғни спорт деңгейіне түсірсек ше? Футболшылардың орташа айлығы АҚШ долларымен есептегенде 1000 доллар болатын болса қалай болар еді? Мұндай айлықты Қазақстанда барлық спорт шеберлері ала бермейді, оның ішіне әлем чемпиондары да кіреді. Бірақ, оларда нәтиже бар, футболшыларда жоқ. Әділ ме? Бағамдап көрейік.

Сонымен қазақстандық футбол командасындағы ортанқол футболшы 500 доллар алса, жақсылары 1000, үздіктеулері 2000 доллар алатын болса жағдай қалай болады?

Тазару кезеңі
Алдымен өзін жоғары санаттағы футболшымын деп санайтындар командадан кетеді. Шетелден дұрыс команда қарап көреді, болмағасын шетелдің төменгі лигаларынан іздейді. Тапқандар барады, таба алмағандар футболмен қош айтысады, бұрын жинаған қорларымен бизнес бастайды. Осылайша алдымен «жұлдыздардан» құтылады қазақ футболы. Айтпақшы, Еуропаның көп елінде біздегідей айлық жоқ. 3000-5000 долларға жұмыс табу да қиын. Біздің футболшылардың ешқайсысы шетелде ойнамауының бір себебі де осы: ол жақта жаттығу, тәртіп қиын, ал ақшасы Қазақстаннан да аз. Сондай-ақ шетелде ойнай алатындай адам да шықпады әлі. Ондай талант әлбетте бір жерді тесіп шығар еді. Яғни, шетелде қазақстандықтардың болмауы осы 2 себепке байланысты.

Жастарға мүмкіндік
Сонымен «жұлдыздарсыз» қалған қазақ командаларында жастарға, шынымен футбол ойнағысы келетіндерге орын ашыла бастайды. 1000 доллар (340 мың теңге) — провинцияларда өте жақсы айлық. Бұны кез келген жас түсінеді. Командаға кіруге тырысады. Мотивация жоқ емес, бар: жүлделі орынға ілініп, Еуропа сахнасына шығып көру, өзін көрсету, Ұлттық Құрамаға ілінуге тырысу. Шын футболшы болғысы келетіндер үшін жақсы мүмкіндік туады. Ақша жағынан да жаман емес.

Инфрақұрылым дамуы
Клубтар бұрынғыдай «сапалы» легионерлерден, отандық «жұлдыздардан» құтылғаннан кейін бұрынғыдай бюджеттің көбін айлықтарға құртпай, футбол академияларын сала бастайды, әр жас санаты бойынша командаларын дайындай бастайды. Осылайша балалар футболы дамиды. Өз базаларында өз футболшыларын өсіріп шығарады.

Ұлттық құрама күшейеді
Легионерлер Ұлттық құрамамыздан да кете бастап, өз футболшыларымыз ойнай бастайды. Чемпионат әлсіз болғанымен шын мықтылар іріктеліп Құраманың негізін қалай бастайды. Мысал ретінде қарасаңыз Армения, Беларус чемпионаттарының деңгейі біздің қазіргі чемпионаттан төмен болғанымен Құрамалары мықты. Ол құрамаларда шетелге кеткен талантты футболшылары және ішкі чемпионаттағы күшті ойыншылары ойнайды.

Басқа спорт түрлері де дамиды
Бұрын облыстық бюджеттің үлкен бөлігі футболға кетіп, басқа түрлерге мардымсыз ақша бөлінетін. Енді олардың да пайлары көбейіп, спортшылардың дайындықтары күшейеді. Нәтижесінде бірталай жаңа Әлем және Олимпиада чемпиондары пайда болады. Мысал ретінде Ақтөбе облысында соңғы 10 жылда Олимпиаданы қоя тұрсақ неше Әлем чемпионы шықты? Футболдан басқа қандай командалық ойын түрлері бар?

Жекешелендіру
Команда ұстау бұрынғыдай қымбат болмағандықтан жеке кәсіпкерлер өз командаларын құруы мүмкін. Бұл бір жағынан футболдағы бәсекелестікті күшейтеді және кәсіпкерге бизнес тұрғысында да пайда әкелетін болады. Ойыншы трансферлері, Еурокубоктардан түсетін сыйақылар кәсіпкерлерді де қызықтыруы ықтимал.

Лигалардың көбеюі
Футболдың қызығы қазір тек Премьер Лигада болса, бұдан кейін 1-лига да тартысты бола бастайды. Ал, одан төмен лигаларда аудандық, ауылдық командалар көбейе бастайды. Жас таланттардың шығуы үшін бұл да жақсы себеп болмақшы.

Қорыта келгенде айтарым — біздің футболды өз деңгейіне түсірмей футболымыз дамымайды. Қазір ақшаның көптігі көп нәрсеге кедергі болып тұр. Әр нәрсеге өзінің шын құнын төлесе ғана нәтиже болмақ.
Әрі қарай

КерекИнфо - Халықтың сүйіктісі!

Блог - asaubota: КерекИнфо - Халықтың сүйіктісі!

Қазақстан Блогерлер Ассоциациясының президенті Ғалым Байтоқтың ұйымдастыруымен биыл 5-рет өткен «Халықтың сүйіктісі» байқауында Kerekinfo.kz сайтымыз "Үздік сайт" номинациясын жеңіп алды. Финалға қалған 4 сайтқа оқырмандардың берген дауысы бойынша үздік деп танылды.

Бұл біздің бәріміздің жеңісіміз. Жеңіс құтты болсын, керекинфолықтар!
Әрі қарай

Астанада жаңа SVOY ресторан

Блог - asaubota: Астанада жаңа SVOY ресторан

Астанада жаңа ресторан ашылды — SVOY ресторан кешені. 3 қабатты зәулім, кең демалыс орны. Кірген кезде байқалатын ең басты ерекшелігі — кеңдігі. Ресторан залы шынымен өте үлкен. Шағын топқа да, үлкен кампанияға да орын табылады. Екі адамдық оңаша жұпқа да ыңғайлы орындары бар. Алдымен ресторанның ішін аралап шықтым. Интерьері, жиһаздары, жарық, үстелдердің орналасуы сәтті таңдалған. 1-ші және 2-ші қабаттар тамақтану орындары болса, 3-ші қабатты караокеге арнаған.
Әрі қарай