2 болу, жұп болу – нағыз ер адамдар үшін берілген үлкен жауапкершілік, әрі тосын сый…
© Мырзахан



2 саны қазақ халқының өмірінде үлкен рөлге ие. Жұп болу – жаңа өмірдің бастауы, жаңа отбасының құрылуы, екі бақыттың бір араға келуі секілді мағыналарға саятын болса, қос аққудың адал махаббаты – 2 жасқа арналған қазыналы бата ретінде айтылады. Наурыз мейрамындағы күн мен түннің теңелуі осы 2 санының тепе-теңдік түсінігін ашып отырса керек. Кішкене сөздікке көңіл бөлсек, 2 – тепе-теңдіктің белгісі. Оған күн мен түн, ақ пен қара секілді ұғымдар жатады. Қарама-қарсы түсініктерді позитивті және негативті энергиямен қуаттандыра отырып, таразыда тұрғандай теңдігін көрсетеді. (Қайнар: ongeo.ru/mag2/)
Ал, аналарымыздың жүкті болып, бір адамда 2 жанның өмір сүре білуі өз алдына бір әңгіме.

Сандар жайлы қызықты жайттар!

1. 10-жүйе тарихы
Біз қолданып жүрген сандар жүйесінің тарихы сонау үнді еліне, олардың ғалымдарына барып тірелсе керек. Б. з. 1 ғасырында ғалымдары антикалық математика негізінде жаңа есеп жүйесін жасады. (10 цифрадан тұрды. Өзгеріске айтарлықтай ұшарамады.)

2. Қағазда жазу мүмкін емес сан
10-ның гугол дәрежесін жазу үшін біздің планетамызда жер жетпейді екен.

3. Азия елдерінің қорқынышы – 4
Көптеген азия елдерінде «4» саны бақытсыздықты білдіреді. Себебі, ақиқаттан да қызық. Кейбір елдердің (жапон, кантон, путунхуа және корей) тілінде (shi, sei, si, sa) сөздері төртпен бірге өлім деген мағына береді екен.

4. Қағазды қанша рет бүктеуге болады?
Бір қағаз бетін 9-дан артық бүктей алмайсыз. Байқап көріңіз!

5. Назарыңызға!
Ойын кубиктерінің (нарды, үстел ойындарында қолданылады) қарама-қарсы беттерінің қосындысы 7-ге тең. Тексеріп көріңіз.

Қайнар: www.datacube.tv/2015/01/nauchnue-factu-o-chislah.html

Жұп болу немесе ағам үйленді

Адамзатты жалғыз жаратпағандықтан, өмірде екінші бір бөлігіңді іздеу – қалыпты жағдай. Жастардың арасында белең алған бұл сезім, қызықты жағдайлармен қуантып, қайғыртуда. Махаббат сезімі 79 жасар Индиядағы апамыздың дүниеге қыз алып келуіне себепкер болып жатса, белі бесіктен шықпаған іні-қарындастарымызға тез отау құрып, тез ажырасуына негіз болып отыр. Менің ойымша, мәселе түбі махаббат проблемасында емес, жастық шақта жалындап тұрған кезінде жұп болудың маңыздылығы, мәні әрі жауапкершілігі түсіндірілмегендіктен.

Теория өзі айта береді. Мен тәжірбиеден мысал берейін. Осы жаз маған үлкен қуаныш сыйлады. Томск қаласында оқып жүрген (мақтап қояйын) Алмас ағам отау құрды. Жаратушым оған жақсы ұрпақ пен ниеттенген ісінде жеңілдік берсін! Өзі миллионер ағамнан сұхбат алмайын ба? Оның үстіне «Жұбахан стефания» журналының кіріспесінде кеңес те берілген болатын. Сонымен, жұп болу туралы ағам былай деді:

«Мен көп созбай, тек өмірдегі ұстанатын философиямды айтып өтейін. Сонау мектеп кезінде маған ағалық еткен тәрбиешім жақсы сөз айтқан болатын. Сол кейіннен менің өмірлік ұстанымым болып кететінін мен де ойламағанмын. Ой төрі былай болатын:

— Егер, таза жар қаласаң — таза бол!
Адал сүйіктің болсын десең — адал бол!
Тазалыққа құмар жан болсын десең — таза жүр!
Ата-анаңды сыйласын десең, жұмақтың кілті қайда екенін білесің…
Есіңде болсын! "Қуған жетпейді, бұйырған кетпейді"..»

— дейтін. Сол-ақ екен, «жүрекке әмір жүрмейді» — деп, аяқ-асты ғашық болсам да, адам мінезін танымай, ойланбай, түсініспей, тіпті, бір-бірімен сөйлесіп көрмей үйленген жоқпын. Әр қадамды орнымен жасап, жеңешеңе ұсынысты тосын сый ретінде ұсындым. Сондықтан, айтарым: ойыңның барлығы есепке толмай, алғаннан кейінгі үлкен жауапкершілікті сезіне отырып отау құрған дұрыс. Адам арасын тек махаббат, түсіністік және мейірімділік ұстайды. Ал, қалғанның барлығы бос әңгіме.»

«2 қошқардың басы бір қазанға сыймайды» немесе аққулық махаббат

Ағам үйленгеннен кейін, менің де ойым кетті. Араға уақыт тастап, ағамды Томскке жіберіп, қара шаңыраққа ие болсам деген ниетім бар. Дегенмен, «екі қошқардың басы бір қазанға сыймайды» деп қазақ атамыз босқа айтпаса керек. Сол ниет ішімде өсіп келе жатқандықтан ба, әлде ғашық болғым кеп жүрмін бе, білмеймін… Өзім де есепке алып, жоспар құра бастадым. Білімімді арттырып, әртүрлі мақалаларға көзім түсіп жүр. Соның ішінде, жүрегімді бірден дір еткізген — «аққулардың адалдығы».

Жануарлардың мінезі, олардың психологиялық қызметі күрделілігімен және кейде бірегей көріністерімен ерекшеленеді. Олардың әлеуметтік және репродуктивтік мінез-құлықтары ерекше қызығушылық танытады. Жануарлардың кейбірі тек төлдеу мақсатында ғана қосылса, басқалары бұл кезеңді өмір бойы сақтау үшін қосылады. Және де, ең таңғажайып болып табылатын жайт: отбасы арасында күшті сезімдер мен отбасылық дұрыстығын үлгі ретінде қалыптастыратын адамдарға тән үйлесімділік құстарда ғана байқалады. Олардың отбасы өмірі — дос болу, қамқорлық жасау, жақсы көру секілді құбылыстармен безендіріледі. Ең мықты жұптар аққуларда кездеседі. Олардың арасындағы махаббатты тек өлім ғана айырады екен. Сондай «аққу махаббатымен» өмір сүретін құстар қатарына қаздар мен кейбір үйректерді де жатқызуға болады.
Қайнар: www.vinograd.su/education/detail.php?id=43191

Менің ойым: Сания татар тілінен аударғанда «екінші» деген мағына береді. Көптеген мұсылман елдерде танымал болғандықтан «отбасындағы екінші бала» деген мағынаға да саяды. Екінші болу — бірінші болу жолында күшті мотивация болады. Оны өзімнің тәжірбиемнен айта аламын. Сания қарындасымажетістіктер тілеймін. (қайнар: www.astromeridian.ru/imya/sanija.html)

P.S.

Жұп болу — мәңгілікке.

«Менің атым Кхан» атты болливудтың кинофильмін көрген боларсыздар. Сондағы бір сюжетте, Кхан есімді жігіт жолдан өтіп бара жатып, сары түс жанғанда немесе такси автокөліктері өткенде, жынданып, тәлтіректеп, айқайлап кететін эпизод бар…

Өзіме кезек берсем, сары түске тақырып таба алмай жүргенде осы бір ой сап ете қалды. Неге сары түстің аутист адамдарға әсерін жазбасқа? Жоғарыда айтылған киноны көргенде, мен де «сары түс аутисттерді қоздыратын түс екен» деген пікірде қалған болатынмын. Ал, ендеше, шындығына көз жеткізейік…
Интернет жалпы жақсы нәрсе ғой, үйден шықпай көп іс тындыруға болады. Сол секілді мен де deti-indigo74.ru/ сайтына сұрақ қою арқылы материал таптым. Сұрақ мынадай(орысша жаздым): Посмотрел фильм «Меня зовут Кхан», фильм про одного аутиста, там есть такой момент, что он не любит жёлтый цвет. Почему именно жёлтый? Или они просто могут не любить какой-то определённый цвет?


Мағынасы түсінікті болар, қазақшаға аудармадым.
Көп күтпей-ақ жауап та келді. Негізі жауап қысқаша болды. Тағы бір екі сұрақ қою арқылы қанағаттанарлық жауап алдым. Айта кетерлік, сұраққа белгілі маман-психолог, аутизммен ауыратын балалармен 10 жылдай жұмыс жасап келе жатқан кісі жауап берген болатын. Сондықтан, «ешқандай пікірталас тумас» деген ойдамын. Жауап ,әрине, орыс тілінде келді, мағынасы сай аударуға тырысып бақтым.
Шыдамдарыңызға тимей жауабын жазайын: "Аутизм — бұл дегенің қоғаммен, адамдармен қарым-қатынастан қорқудан туатын салдар. «Адам тек өзімен шектеліп қалады» деп те айтуға болады. Барлық аутисттерде тағамға, түске, дыбысқа өзіндік әуесшілдіктері немесе антипатиялары(ұнатпаушылық) бар. Бұлар жеке индивидтік жағдайлар. Барлығында бірдей аты аталмыш қасиеттер байқалмайды. Мен сізге бір аутист бала туралы айтып берейін. Ол сары түсті өте жақсы көреді. Алғашында, сары түсті бояуларды тамақ ретінде жеп қоятын. Кейіннен оған «бояу» жеу үшін емес, сурет салу үшін арналғанын түсіндірдік. Ал сары түске анық антипатия болғанын жолықтырмаппын.

«Сары түс» туралы «аңыз» өтірік болып шықты.
Аутисттердің кейбірінде, белгілі бір затқа қатты жек көрініштілік болу қасиеті бар екенін ескерттік. Мысалы, бір аутист киімнің түймелерін жақтырмайды екен, біреу ойыншықтарды ұнатпайды, ал енді біреуі сандарды көрсе қашады екен. Демек, ол кез-келген зат, құбылыс болуы мүмкін. «Сары түс» де болу мүмкін деп ойларсыздар, ия, әрине, бұл таңдауды да қаперден алып тастай алмаймыз. Алайда, тақырыпта айтқандай, «барлық аутизммен ауыратындар сары түсті көрсе қашады екен» деген пікірде қалу — теріс пікір екен.

Міне, биыл соғыстың аяқталуына 70 жыл толып жатса да, біздің мақтанышымыз Рақымжан Қошқарбаевты әлі де мойындамайтындар көп. Тек Отандық бұқара ақпарат құралдарында ғана батыр атамызды еске алып жазады, ал мысалы өзге ТМД мемлекеттерінің газет-журналдарында, интернет-сайттарында қазақты мүлде жоққа шығарған. Анығына көзімді жеткізу үшін қазіргі жазып жатқан ақпараттарды толықтай дерлік қарап шықтым…


Айта кетерлік жәйт, лейтенант Берест деген кісіні естулеріңіз бар ма? Біздің тарих кітабымызда тек Г. Булатов пен Р. Қошқарбаев деп жазылған(ол тек біздің кітаптарда). Кей кісілер соғысты көрген, ту тіккенде қастарында болған қандас достарынан алған мәлімет бойынша, мүлде елеусіз қалған Берест жайлы көп жазған.


Бір мәлімет бойынша, рейхстагқа Жеңіс Туын «сержант Михаил Егоров пен кіші сержант Мелитон Кантария тіккен» деседі. Бірақ бұл топты лейтенант Алексей Бересттің өзі басқарған екен.
Жоғарғы Әскери Басшылық Жеңіс Туына қатты көңіл бөлгендіктен, ең сенімді деген материалдан тігіп, рейстахқа келе жатқан дивизияларға үлестіріп берілген. Жалпы Тудың саны 9 болған. Сондықтан, рейстахқа тек бір Ту тігілген жоқ…


Отандастардың айтуынша, рейхстахтың негізгі кірер үйіне ең алғаш боп Қызыл Туды қазақстандық Р.Қошқарбаев пен россиялық Г.Булатов тіккенін алға тартады.
"Әр елдің салта басқа" демекші, әркім өз жағын тартқанымен, біздің білуімізше, алдыда аталған совет әскерлері де және де біздің Рахымжанға да атақты Қызыл Туды тігу оңай соққан жоқ. Сондықтан, тарихшылар бұл ерлікке қатысқан солдаттарының бәрінің есімін қалдырмай жазғаны дұрыс болар…

Бесік- көшпелі ата-бабамыздан қалған мұра.
Бесік қайдан пайда болды?

Аңызға сүйенсек, ең алғашқы бесік Жетісу мен Алтайдың бойын мекен еткен Айдархан бидің кезінде пайда болған. Айдархан бидің әкесі, төңірекке белгілі Мизам баба, қазақ даласына ағаш отырғызумен, орманды көбейтумен айналысса керек. Елге сыйлы Мизам баба 150 жыл өмір сүріпті. Өзі сүрген ғұмырында еккен көшет-талдардан үлкен бау-бақшалар өсіп шығыпты.
Мизам бабаның о дүниеге сапар шеккенінен хабардар қытайлар, бақилық бабаның еңбегін көреалмаушылықпен өртеп жіберіпті. Сол уақытта Мизам бабаның баласы, Айдархан би, алыс ауылға сапар шегіп кеткен екен. Би түсінде әкесін көреді, лезде бір сұмдықтың болғанын сезген ол, үйге қарай аттың басын бұрады. Ауылға асығыс жетіп, ну орманның орнында шөл далаға айналған ауылын көріп қатты қапаланады…
Бірақ жылдар өте береді… Айдархан би үйленіп, ең тұңғышы туылады. Бірақ туыла сап, сәби тоқтамай жылай береді. Оған шартарапқа аты шыққан емшілер де көмектесе алмайды. Бір күні бала жылауын тоқтатады. Әкесі қуанып кетіп, жүгіріп үйге кірсе, оны ақ шапан киген бір қария өрттен аман қалған сынық бұтақтарға жатқызып, сәбиді тербетіп отырады. Айдархан би жақын келгенде, ақсақал ғайып болады. Оның орнында қалған ағаш бұтағымен Айдархан, қазіргі «бесік» деп айтылып жүрген бұйымды жасайды.
Осылайша, «бесік» көшпелі қазақ халқының ажырамастай мұрасына айналады.

Бесіктің сәби денсаулығына пайдасы
Бесіктің құрылымы алып жүруге жеңіл, ықшам және берік. Ол баланың таза жатуына көмектеседі, өйткені арнайы қойылатын түбек пен шүмек баланың кіші дәретін жаймай, таза және ұзақ ұйықтауына септігін тигізеді. Бұл үй шаруашылығымен айналысып жүретін анаға қалай қолайлы болса, көшіп-қонып жүргенде, баланың өзінің де денінің сау болып өсуіне де тиімді.

Бесіктің жабдықтары – түбек, шүмек, құс төсек, жастық, жөргек, қолбау, тізебау, тізе жастық, екі тартпасы.

Бесіктің тал бесіктен басқа «аспалы бесік» деп аталатын түрі де болған. Жалпы ата-бабамыз бесікті қасиетті, құтты мүлік деп есептеген. Мұны бабамыз Төле бидің мына бір әңгімесінен байқауға болады: Жоңғарлар шапқыншылығынан тоз-тоз болған ел таулы жаққа қарай босып, көшіп келе жатқанда, екіқабат жас келіншек бос бесікті арқалап бара жатқан көрінеді. Сонда Төле бимен қатар келе жатқан кісі: «Мына бейшараның көрпе-жастығын тастап, бос бесікті арқалап келе жатқаны-ай», — дегенде, Төле би: «Баланың бесігі – кең дүниенің есігі ғой», — деген екен.

Бесікке бөлеу
Бесік туралы айтқанда, баланы бесікке салу ырымы жайлы айтып кетуіміз керек. Өйткені ата-бабамызда қалған қайсыбір дәстүрді алып қарасаң да, белгілі бір маңызы әрі пайдасы бар. Бесікке салу рәсіміне ауыл-үйдің әйелдері шақырылады, олар өздерінің шашуға деген заттарын ала келеді. Ал бесікке салу жолы ауылдағы ұлын ұяға, қызын қияға қондырған, өнегелі әжелерге, әйелдерге тапсырылады. Бір-екі келіншек бесікті жақсылап жабдықтаған соң, алдымен, бесікті отпен аластап алады, сосын «тыштырма» жасайды (бесіктің түбек салынатын тесігінен балаларға тәтті үлестіріп беру осылай аталады). Бұдан соң нәрестені айнала отырып, бесікке бөлеп, оның үстіне, баланы әруақтар қорғап жүрсін деп, ата-бабадан қалған сырт киім, ел тізгінін ұстар азамат болсын деп, аттың тізгінін, ел арасында айбынды болсын деп, қамшы қояды.