Қолыңдағы ұялы байланыстың адамдарға атқарып отырған қызыметі орасан зорғой. Біздер талғампаз болып барамыз. Ұялы байланыс ішінен армандарымызді іздейтіндей өзімізге ыңғайлысын қараймыз, шұқшиамыз сондай бағдарлама болса екен дейміз әйтеу. Бірақ “армандар” орындалып жатыр. Мен төмендегі Samsung Galaxy Note Edge есімді ұялы байланысқа байланыстымда қалдым. Қысқасы ұнады, бөлістім.
Сонымен…

Samsung Galaxy Note Edge

Бұл ұялы байланыстың экран бетінің оң жағы төмен түскен дегені болмаса, сырт пішіні Galaxy Note 4-ке ұқсас келеді. Экран бетінің орналасуы мен пішіні керемет ыңғайлы етіліп жасалынған.
Алдымен не бар, не жоқ екен көрейік.

Пішіні мен айырмашылықтары.

Аталмыш құралдың оң жақ тұсына қарай жіберген экранын сарқырама су (тірі суреттке келтіргенғой) і спеттес келтірілген. Мұнысы адамға бір жақсы көңіл күй сыйлайтындығында… Ал пішіні мен сапалық құрамдары Note 4 пен ұқсас материалдардан жасаған.

Алайда екеуінің өзара айырмашылығы Note Edge-інің экран көлемі 5,6 инч болса Note 4-тікі 5,7 инч. Сонымен қатар аралық айырмашылықтары Note 4-ден 2 грамм жеңіл, 2мм қысқа және 160 пикселмен артық дейді. Жұрттың бәрі ұнататын камера пикселі 16 МР болса, алдыңғы камеранның пикселі 3,7 МР.

Пайдалануы

Адамдар қолындағы ұялы байланысының ұстауға ыңғайлы болуын ойлайды. Тез әрі жылдам қызмет ететін құрылғыны бәріде қажетсінеді. Бастысы Note Edge-дің оң жақ қабырасына қарай түскен экраны бағдарламаларды тиімді әрі жылдам пайдалануына септігін тигізетіндігі. Себебі оң жақ бөлігі қосымша экран болып бөлінеді. Сіз кино немесе интернет бетінде отырсаңыз қосымша хабарлама жазып бірнеше бағдарламаларды пайдалана аласыз. Әдетте адамдар ұялы байланысты оң қолына ұстап пайдаланады. Оң жаққа қарай жіберілген экран сіздің екі саусағыңыздыда қимылдадып тез жұмыс жасауыңызға ыңғайлы.

Қажет еткен бағдарламаны қосымша экранға қоя аласыз. Егер менің әйелім тәрізді солақай адамдар мұны ұстаймын десе қолдана алмайды деп ойламаңыз.
Солақай қолдың басқару тетігін қосса сол жақ бөлігіне бағдарламалар ыңғайлы етіп орналаса қалады екен. Қысқасы ыңғайлы, тез әрі жылдам қолданатын жақсы құрал екен. Ұнатып қалып, несиеге болсын алам демеңізші.
Бағасы 199,990 теңге деп ренжітіп тұр.

Әлқисса бұл Самсунгінің жарнамасы емес. Менікі мақтауым өз көзқарасым…

Осы кездегі адамдар интернетсіз жүру мүмкін емес шығар. Сондықтанда  әр мекеме, әр отбасы жіпсіз модемдік таратылатын интернет жүйесін пайдаланады. Айтпағым Wi-fi Router-дің таралымын тиімді кедергісіз пайдалану жолдары. Wi-fi Router-дің бір кемшілігі өзінің шекткеулі  ортадағана интернет жүйеін таратып жұмыстайтынында.
Егер сіздің үйіңізде Wi-fi Router-дің тарату жүйесі әлсіз, жетпей жатса онда мына бірнеше тәсілдер көмектеседі.   Wi-fi Router-дің орны Router-дің орналасқан жері биігірек жан жағы ашық барлық бөлмеге ортақ жерде орналасқаны дұрыс.Сонда сізге сигнал қабылдау өте жақсы пайдасын тигізеді


. Көршілердің Wi-fi Routerінен қорғану Сізге ұқсас көршілерде Wi-fi Router-ді қолданса сіздің үйдегі интернет таралымына бөгет болады. Шешімі Wi-fi Router-дің таратылым сигналдарында көптеген арналар бар себепті Wi-fi Stumbler  немесе Wi-fi Analyzer ді пайдаланып сырттан таратылатын сигналдарға бөгет болуға болады.

Басқада тоқ артық жалғаулардың зияны Wi-fi Router-таралым сигналдарының нашарлауына теледидар, үйдегі жіпсіз телефон байланыстары, қысқа толқынды пеш т.б электр өнімдері әсер етеді. Мүмкін болса солардан алысырақ ұстаған жөн.

Өзіңіз одан басқада пайдаланып көруге болатын тәсілдер.
Жоғардағы тәсілдердің пайдасы тимей жатса өзіңіз Wi-fi Router-дің таралым шегін қолдан арттырып көруге болады. Ең тиімдісі пайдасын тигізген ол Windsurfer. Оны қолдан сусынның қабын қиып жасауға болады. Суретте көрсетілгендей  антенна орнына орналастырса сигнал таралымын арттырады.

Wi-fi Repeater DD-WRT программасын пайдаланып Wi-fi Repeater жасау. Бұл бұрыңғы router арқылы таралған Wi-fi дың жылдамдығы қатты артып кетпей үйіңізге толығымен сигналды таратып тұрады.

Негізі осылаай…

Білесіз бе? Мәліметтер бойынша АҚШ-тағы интернет тұтынушылардың 90% компьютердің пернетақтасындағы дайын тез жасалатын қызмет түрлерін білмейді екен дейді. Мысал ретінде: Тек көп жұрт Ctrl+C және Ctrl+V дайын дүниелерді көшірудіғана біледі. Көбіміз компьютерде кей бағдарламаларды орындау үшін тінтуірді ары сүйреп, бері сүйреп тінтуірдің оң сол жағын кезектеп басып уақыт аламыз. Сонымен өзге де тиімді тез қызмет ететін пернетақта құпиясын біліңіз. (Windows және Mac компьютерлері үшін)

1. Интернеттегі портал беттерінен іздеу бөліміне өту үшін

• Ctrl+ F (Windows)
• Command+ F (Mac)

2. Компьютердегі өшірілген ақпарат, файлдар бірден қоқ салғыш жәшігіне өтеді. Ал оны тағыда сол жәшікке өтіп өшіреміз. Олда біраз уақыт алады. Ал сіз жұмыс істеп отырып-ақ төмендегі пернетақталардың көмегімен тура өшіре аласыз.

• Shift+ Delete (Windows)
• Command+ Delete, Command+ Shift + Delete (Mac)

3. Браузердегі жабылып қалған соңғы беттерді тура ашу үшін

• Ctrl+ Shift+ T (Windows)
• Command+ Shift+ T (Mac)

4. Компьютерді тез арада құлыптау

• Win+ L (Windows)
• Ctrl+ Shift+ Eject [Power] (Mac)

5. Файл атын өзгерту

• F2 (Windows)
• Return (Mac)

6. Сақтау орындарын ауыстыру

• Alt+ Tab (Windows)
• Command+ Tab (Mac)

7. Excell бағдарламасынан кестені таңдау

• Shift+ Space (Windows and Mac)

8. И-мэйл жіберу

• Ctrl+ Enter (Windows)
• Command+ Enter (Mac)

9. Текстіні көшіріп paste жасау. Әдетте бәріміз ctrl+v жасаймыз. Бірақ ол кезде көшірген текстілеріміз бір қаріп түріне келмей жатады. Ал сіз төмендегідей жасаңыз. Тәртіп деген осы.

• Ctrl+ Shift+ V (Windows)
• Command+ Shift+ V (Mac)

10. Мониторды көру. Жұмыс жасап жатқанда жұмыс үстелін көргіміз келеді. Бетті жаппай-ақ төмендегідей істестеп көріңіз.

• Win+D (Windows)
• (Fn+) F11 (Mac)

11. Вэб беттеріне өту. Сіз Блогтайм сайтынан келесі сайтқа өту үшін тышқанды сүйреп апарып іздеу бөліміне өтесіз. Ал сіз тура төмендегі командамен-ақ жасай аласыз. Тез әрі тез...

• Ctrl+ L (Windows)
• Command+ L (Mac)

12. Жаңа қалташа (папка) ашу

• Ctrl + Shift + N
• Cmd + Shift + N

Жұмысыңыз тез бітсін… Суреттер онша емес боп тұр.

Міне кілең нар тұлға, сен тұр мен атайын деген алыптардың айқасы Әлем барысы аяқталды. Бүгін бір рух көтерілген күн болды. 35 мемелекеттен жиналған 34 палуан қатысты. Ақтық мәреге Қазақ елінің намысын қорғаған Айбек Кубалық палуаннан жеңілді. Иә мойындау керек. Таза әдіспен асыра лақтырды. Ал Айбекке күллі қазақ рахыметін жаудыруда…
Сонымен

1 — ОРЫН: КУБА

Оскар Рене Брайсон Видал

Бойы: 192 см
Салмағы: 160 кг
1985 ж.т., 29 жаста
Спорттағы жетістіктері: дзюдодан Олимпиада ойындарының қола жүлдегері (2008 ж.), Лондон Олимпиадасында V орынды иеленді (2012 ж.), Әлем чемпионатының күміс жүлдегері (2009 ж.), Панамерика ойындарының бірнеше дүркін жеңімпазы (2007, 2009, 2011 жж.).

ІІ — ОРЫН: ҚАЗАҚСТАН

Айбек Нұғымаров
Бойы: 189 см
Салмағы: 141 кг
1987 ж.т., 27 жаста
Спорттағы жетістіктері: қазақ күресінен екі дүркін Азия чемпионы (2011, 2014 жж.), екі дүркін Әлем чемпионы (2011, 2013 жж.), «Қазақстан Барысы» (2013 ж.).

ІІІ — ОРЫН: РЕСЕЙ

Максим Ширяев
Бойы: 189 см
Салмағы: 131 кг
1988 ж.т., 26 жаста
Спорттағы жетістіктері: самбодан Ресей чемпионы (2014 ж.), Еуропа чемпионатының қола жүлдегері (2012 ж.), Әлем Кубогының иегері (2012 ж.), жастар арасында Әлем Кубогының иегері (2010 ж.)



Ал Бейбіт Ыстыбаев 4-орын иеленсе, Асылы Барменов пен Руслан Әбдіразақов тұғырлы орындардан көріне алмады. Әлеуметтік желіллерде Бейбіт Ыстыбаев көрермен наразылығын тудырды.


Оның күресу шеберлігі тым сылбыр болды. Кей жұрт төрешілер Бейбітке болысты деп жатты. Жалпы бұл жолы Бейбіт жанкүйерлер көңілінен шыға алмады. Күресу мәнері тым әлсіз болды.
Алдыңғы ондыққа кірген палуандарға ақшалай марапатталды.

Ал жеңіске деген құштарлығы үшін деген арнайы сыйлықты мына дзюдоистге тапсырды. Бұл палуан дзюдодан әлем чемпионы екен.

Жанкүйерлер бұл палуанды Бейбітке жығып берді деп жатты…

Жалпы Қазақ күресінің ережелерін шет елдік палуандар толыққанды біле бермейтін тәрізді. Көбі самбо мен дзюдодан келген палуандар қазақ күресіне сай емес әдістер жасап жасап ескертулер алды. Жалпы бастама керемет. Қазақты әлем танып жатыр. Қазақты тек әлемге спортғана таныстыра алады. Қазақ алыптарының жауырыны жер иіскемесін.

Қазіргі таңда адамдар интернетсіз жүре алмайтыны анық. Онымен қоса әлеуметтік желілер тағы бар. Жұрттың көбі осы медиа желілерге қолдағы ұялы телефонмен кіреді. Бірақ осы байланыс құралымыз интернет пакеттерінсіз жұмыс жасамайды. Интернет пакет ол өз операторыңыздың сізге ұсынған тиімді интернетке шығу мүмкіндіктері. Олар айына мұнша сома салсаңыз интернетке бір ай бойыы мұнша 1GB,2 GB… береміз дейді, ал қосымша ақша салсаңыз мұның мүмкіндігін екі есеге арттыруға болады. Ал ұялы телефоныңыздағы бірлікке сай күнделікті 20MB тан бастап 150MB аралығында күн сайын интернет пакеттерін пайдалауығада болады. Жарайды мұны бәріміз білеміз. Әңгіме оса интернет пакеттерді қалай тиімді пайдалану жөнінде болмақ. Себебі осы интернет пакеттері жетпей телефондарымыздағы бірлік минусқа кіріп кетіп жатады. Олда айланып келгенде қалтаңызды қағатыны анық. Төмендегі кеңестерді ұсынып көрмекпін. Ұялы байланыс беті ағылшын тіліндегі Samsung Note 3 баптауларынан мысал келтірілген егер мұны жасаймын десеңіз телефоныңызды ағылшын тіліне аударып нұсқаулар бойынша жасасаңыз қиындық болмаас…
Сонымен
1. Алдымен сіз ұялы байланысыңыздың APN (Access Point Name) баптауын реттеңіз.
Мұны кей операторлар автоматты түрде қосып берседе кей ұялы байланысқа қосылмайды. Ол үшін 1. Settings (баптаулар арқылы)-Connections > More Networks > Mobile Networks > деп кіріп  Access Point Names немесе APN ге кіресіз. 2. Add New APN ді басып Name бөліміне Kcell (қай оператор тұтынушысыз сол оператор атын жазыңыз), APN бөліміне net деп жазыңыз. 3. Menu содан Savе басыңыз.
2. Интернет пакетін пайдалану

Сіз айына қанша MB,GB қолданасыз? Көп жұрт күнделікті берілетін шектеулі интернет пакеттерін қолданады екен. Ал ол жетпей тағы интернет пакетін аласыз сонда ай сайын бір ақ рет төлеп алатын көлемді нинтернет пакетінен күнделікті қолданатын интернет пакеттің құны 5 есе артық болады. Сонымен кеңес, сіз күнделікті интернет пакетінің ең тиімді маған осы жетеді ау дегенін таңдап алыңыз. Шамамен  100-150 MB аралығында. Ал ол почта қарап, әр уақыт жаңалық оқитын адам үшін жеткілікті. Егер сіз Youtubeтен немесе сапалы  контенттерден видео көріп интернетте, әлеуметтік желілерде көбірек отырсаңыз айына берілетін интернет пакеті 2GB-4GB жеткілікті. Мен өзім Tele 2-нің айына 2000 тг төлеп 5GB пакетін қолданам. Ол жеткілікті.
 3. Тек Wi-Fi-мен update (жаңарту) жасау


Телефоныңыздағы Ұялы деректер қосулы кезінде автоматты түрде update жасап қаншама көп мегебайт жұмсалып жатқанын қараңыз. Егер сіз  Wi-Fi-ға қосыла қалсаңыз осы Software upgrade апп update-ты жасап алыңыз. Бұл сізге үнемділік әкеледі. Ол үшін U store > баптауы ішінен “Wi-Fi байланысы қосылған жағдайды автоматты түрде тарту” баптаун қосыңыз. iOS тұтынушысы Settings > iTunes & App Store > Updates    
 4. Push notifications


Бұл сізге кім қайда жүр? Кім не жазды? Кім қандай суреттер жүктеді деген өзіңіз қаламаған мәліметтірді күшпен мәлімдейтін дүние. Оны тоқтату үшін Settings > Application manager бөлімінен тоқтатқыңыз келген апп-тың бетін басып Show Notifications баптауын тоқтатасыз. Бұлда интернет пакетінің аз жұмсалуына сеп.  
5. Data usage пайдалану (шектеп пайдалану)


Сіздің ұялы байланысыңызда интернет пакетін өз қалауыңызша есептеп, шектеп жұмсап беретін дүние бар. Онда Settings ішінен Data usage деген бөлімге кіріп бір күнде болмаса бір аптада қолданам деген мегабайт санын жазып беріңіз. Мысалы күніне  40MB жұмсаймын деп жазсаңыз ұялы байланысыңыз автоматты түрде осы 40MB-дан артық жұмсамайды.  
6. Кэште сақтау.


Компьютер мен андройдты ұялы байланыстар вэб беттерін кэште сақтап қалады. Бұл сізідің үнемі кіріп шығып жүрген вэб сайттарыңыздың бетіндігі текст, сурет меліметтерін сақтап кейін кіргенде кедергісіз жұмыстауына пайдалы. Адамдар мұндай кэштерді өшіріп тастайды. Себебі ұялы байланыстың жұмыстауына кедергі келтіреді деп ойлайды. Оны өшірудің қажеті жоқ. Сонымен қатар интернет пакетінде аз жұмсау үнемдеу жолы болып табылады. Ол үшін Google-дың Chrome арқылы пайдалану, Chrome вэб беттерін өз серверіне тартып алады. Тек Settings бөлімінен Bandwith таңдап Reduce Data Usage баптауын қоссаңыыз болғаны. Міне осыларды орындасаңыз экономикалық тиімділік болады.)))))

Бұрыңғы жылдары Apple компаниясы iPhone ұялы байланысын бәсекеге кішкентай шағын көлемде шығаратын. Енді міне Самсунг компаниясы тәрізді оларда көлемді құрылғыларды шығара бастады. Енді бүгіңгі таңдағы үздік байланыс құралдарының артық кемшілігін салыстырып көрсек. Олар әрине iPhone 6 Plus және Samsung Galaxy Note 4. Сонымен
1. Өлшемдері

iPhone 6 Plus Galaxy Note 4-тен 3% ұзын. Ал, жұқалығы Galaxy Note 4 iPhone 6-дан сәл артық. Салыстырмалы түрде Phone 6 Galaxy Note 4-тен 13% шағын (кіші).
2. Салмағы


iPhone 6 Plus Note 4-тен 2% жеңіл
3. Материал

Жасалған материалдар сапасында артық кемшілікте бір-бірімен бәсекелесе алмайды. iPhone 6 Plus-тің денесін жеңіл алюминймен қаптаса, Note 4-ті ұстауға оңтайлы тері тектес пластикпен қаптаған. Samsung бұрыңғы моделдерін айналасын метал тәрізді көріну үшін қара өңді пластикпен қаптаса, бұл жолғы Note 4-ті нағыз металмен қаптаған.
4. Түсі

5. Экран көлемі

6. Пикселдік экран көлемі

Мұнда Galaxy Note 4 HD экранды, сонымен қатар iPhone 6 Plus-дан 78% артық пикселді.
7. Экран түрі

8. Жазу түрі

Мұндағы екі ұялы байланыс өзара өзіндік сапалы болғанымен, аралық айырмашылығы Galaxy Note 4 S Pen деп аталатын қарындашпен жабдықталған.
9. Саусақ сезімталдығы


iPhone 6 Plus-тің экранын бетін саусағыңызбен жұмсақ еркін баса аласыз. Ал Samsung-ге келсек кей жағдайда саусағыңызды қатты басуға тура келеді.
10. NFC төлемі

11.Қуат көзі

Galaxy Note 4-тің бір артықшылығы 30 мин ішінде қуат көзін 0-50%-ға толтыра алады.
12. Камера

13. Жүрек соғысын анықтаушы

Note 4 Galaxy S5-пен ұқсас осы жүрек соғысының көрсете алады. Ал iPhone көмекші аппликейшнмен жүзеге асады.
14. Экранды бөлу

Apple үлкен экранды iPhone 6 Plus-ке экранды бөлу қосымшасын орнатпаған. Ал Samsung Note 4 экраны бірнеше бөлікке бөліне алады. Демек сіз бірнеше бағдарламаны экран бөлу арқылы жүзеге асыра аласыз.
15. Бір қолмен басқару

Үлкен бетті ұялы байланысты кей жағдайда бір қолмен басқара алмай қаласың. Бұл мәселені мына екі құрылғыда шешкен. iPhone негізгі батырманы екі рет басса экранның жоғарғы бөліктері төмен келеді, ал Note 4 барлық экран бетін кішірейтіп бір қолдың басқаруына көшіре алады.
16. Сыйымдылығы

17. MicroSD

18. Процессор

19. RAM

20. Инфрар

Бұл сіздің үйге теледидар басқарғыштың қажеті жоқ деген сөз.
21. Виртуалды шынайылық

Егер сіз Матрикске кіргіңіз келсе Note 4 көмектесе алады. Бұл Samsung-інің жалғыз жаңа Gear VR құлаққаппен сәйкес.
22. Қосымша ақылды сағатт


23. Бағдарлама жүйесі

Ескерту: Бұл жайғана артық кемшілікті салыстыру. Аталмыш ақпарат компания жарнамасы емес. Ұнағанын өзіңіз ала бересіз.

Интеренет-біздің әлеміміз. Ал өз әлеміңді біле жүруде артық болмайды. Кейбір интернеттегі біз қолданып жүрген дүниелердің шығу тегі мен атауларын біле бермейміз. Енді солардың біразымен танысып көріңіз.

1. Смайлктың (Smile) 30 жылдық тарихы бар.
Америкадағы компьютер маманы Скотт Фальман ең алғаш 1982 жылы интернетте осы смайлкты жіберіпті.

2. YouTube осындағы барлық бейне көріністі көру мүмкін емес.
Себебі әр минут сайын «YouTube» бетіне арт-артынан тоқтаусыз бейне көріністер қосыла береді. Егерде шынымен көргіңіз келсе 16 жылыңызды арнайсыз. Отырыңыз ал…

3. Ең алғаш жасалған сайт осы күнге дейін жұмыс жасап тұрғанын білесізбе?
Швейцарийн «CERN» сайты әлемдегі ең алғашқы сайт. Аталмыш бет бүгінге дейін өз қызметін атқарып тұр.

4. Эверест шыңынан интернет
Эверестийн шың үстінде LTE (telecommunication) интернет сервері жұмыс істейді. Сондықтан сіз еш қиындықсыз ғаламторды шарлай аласыз.

5. Кофенің көмегімен веб-камера пайда болған.
Ең алғаш осы веб-камераны 1991 жылы Кембриж университетінде кофе қайнатқыш үстіне орнатқан. Осының көмегімен қызметкерлер кофенің қайнағанын біле алған. 1993 жылы 128х128 пикселді камераны интернетке қолданысқа еңгізді. 8 жылдан кейін аталмыш кофе қайнатқышты шақыру саудамен 5200 долларға сатқан.

6. Әлемдегі адамдардың қанша пайызы интернетті қолдана алады?
Бүгінде әлем халқының 3 млрд адамы интернет қолданады.
Соның 2,4 млрды ұялы байланыс құралымен керектенеді екен.

7. Интернeт кілт
Әлемде жеті-ақ адам “Интернэт кілтін” сақтайтынын білесізбе? Бұл арнайы номерленген электрон карт. Егерде әлем бойынша байланыс құралдарына шабуыл жасалынса кілт иелері АҚШ-тағы интернет базасына жиналып, интернетті толықтай жаба алады.

8. Интернеттегі алғашқы жарнама.
AT&T деген компанияның жарнамасы 1994 жылы ең алғаш интернетте жарияланған.

9. Пайдалану саны
Интернеттің қолданысқа еңгелі жыл болды, сол уақыт аралығында 50 млн адам пайдаланды десек, Ұялы байланыстың қолданушылар санын осыншамаға арттыру үшін 75 жыл, радиоға 38 жыл, ал теледидарға 13 жыл кетсе, «Angry Birds» ойынына 35 күн кетеді екен.

10. Спамдар
Әлемде 4 млрдтай пайдаланылатын электронды адрес бар. Күн сайын осы беттерден 190 млрд хат келеді, кетеді. Ал соның 80% осы спамдар болуы мүмкін дейді. «Spam» дегеніміз өзін үнемі жарнамалайтын көпті мезі еткен ет өндірісінің аты екен.

Куала-Лумпурден Пекинге қарай ұшқан ұшақ бір аптаға жуық уақыттан бері ізім-қайым жоқ. Бүкіл дүние жүзі қазір іздеп, шулап жатыр. Малайзия әуежайынан көкке көтерілген Boeing-777-200 рейсінде алдын ала берілген мәлімет бойынша Қытайдың-154, Малайзияның-38,Үндіс¬танның-5, Индонезияның -7, Австралияның -7, АҚШ-тың -4, Францияның-3, Ресейдің-3, Канада, Украина және Жаңа Зеландияның екіден азаматтары болған. Сонымен бірге экипаждың 12 мүшесінен де хабар-ошар жоқ. Кейбір деректерге қарағанда, Пекинге қарай ұшқан Боинг-777 ұшағы Вьетнамның су жағалауының үстінде іс-түзсіз кеткен. Қазір әлемнің онға жуық елінің кемелері мен жоқ іздеген ұшақтары мұхит үстін шарлап жүр. Әзірге ешқандай дерек жоқ. Дүйсенбі күні Оңтүстік-Қытай теңізі суы¬ның бетінен май дақтарының табылғаны айтылды. Бірақ мұның жоғалған ұшаққа еш қатысы жоқ болып шықты. «Бұл ондаған шақырымға созылған су бетіндегі май мұнай таситын танкерлерден қалған болуы мүмкін» деген болжам айтылды. Кеше АҚШ Қарулы күштерінің басшысы жоғал¬ған ұшақты іздеуге өздерінің соңғы за¬манауи қарумен және құралмен жабдық¬талған екінші әскери кемесін аттандырды. Қалай айтқанда да, «Боингтің» із-түзсіз кетуі әлемдік авиация тарихында бұрын-соңды болмаған құпия оқиғаға айналып отыр. Сонда ұшақ қайда кетті? Болжамдар әртүрлі, бірі «техникалық ақаудан» десе, екіншісі «лаңкестік әрекеттің салдарынан ұшақ әуеде жарылып кетуі ықтимал» деген жорамалдар айтылуда. Радарға апат алдында болатын дабыл да түспеген, ұшқыштардан хабар да болмаған. Белгілісі – Boeing-777 ұшағы өзінің ұшу бағытын күрт өзгертіп, қайтадан өзі әуеге көтерілген бағытқа қарай кері бұрылған. Бір қызығы, басқа біреулер¬дің төлқұжатымен ұшқан екі адам туралы пікірлер айтылуда. Оның бірі–Луиджи Маралди деген итальяндық азамат, ол қазір Таиландта демалып жүрген көрінеді. Екін¬шісі Австрия азаматы –Кристиан Коцэл. Екеуі де осыдан бірер жылдан аса уақыт бұрын жеке төлқұжатын ұрлатып алған. Белгісіз екеу осы екі азаматтың құжатымен ұшып шыққан. «Олар лаңкестер болуы мүмкін». Бұл жорамал қаншалықты ақиқат?
Дерек пен дәйек
1995 жылдың 31 наурызы күні Бухарест әуежайында Брюссель бағытына енді көтерілген Румынияның Tarom компаниясының әуе лайнері жермен-жексен болып, экипаждың 11 мүшесі мен 48 жолаушысы қаза тапты.
1997 жылдың 26 қыркүйегінде Индонезияның Суматра қаласының маңында елдің Garuda авиакомпаниясының ұшағы апатқа ұшырап, 234 адам қайтыс болды.
1998 жылдың 16 ақпанында Тайвань авиакомпаниясының А-300 әуе лайнері қалың тұманның кесірінен әуежай маңындағы тұрғын үйге соғылды. Апаттың салдарынан 203 адам келмеске кетті.
1998 жылдың 11 желтоқсанында нөсерлеп жауған жаңбыр мен қалың тұманның салдарынан Таиландтың А-310-200 ұшағы экипажының 14 мүшесі мен 132 жолаушысы қайтыс болды. Тек 45 адам ғана құтқарылды.
2000 жылдың 31 қаңтарында Кения әуежайынан ұшып шыққан
А-310 әуе лайнері Гвинея бұғазына құлады, бұл 170 жолаушының соңғы сапары болса, 10 жолаушы аман қалды.
2000 жылдың 23 тамызында Бахрейннің әуе лайнері Парсы шығанағына құлап, әуе бортындағы 143 адам келмеске кетті.
2001 жылдың 12 қарашасында АҚШ-тың Кеннеди әуежайынан ұшып шыққан ұшақ Нью-Йорктің Квинс ауданына құлап түсіп, 260 жолаушы қаза тапты.
2006 жылдың 3 мамырында Арменияның «Армавиа» компаниясына қарасты А-320 аэробусы Қара теңізге құлап түсіп, тосын апат 113 адамның өмірін жалмады.
Интерполдың бас директоры Рональд Ноубл қазір әлемде азаматтардың 40 мил¬лиондай төлқұжаты жоғалғанын айтады. Қазір Оңтүстік –Қытай теңізінде Малайзия, Австралия, Қытай, Таиланд, Индонезия, Сингапур, Вьетнам, Филиппин мен АҚШ елдері іздестіру операциясын жалғастырып жатыр. Қалай айтқанда да, қазір ұшақпен ұшу ең қауіпті оқиғаның біріне айналып барады. Соңғы 100 жылдықты алып қарасаңыз, «әуе кемесінің» апаты жиілеп кеткенін байқай¬сыз.
Өткен жылы Рио-де Жанейродан мыңдаған шақырым ұшқаннан кейін бақылау радарынан көрінбей кеткен ұшақтың сынықтары мұхит айдынынан екі күннен кейін табылды. Қалай айтқанда да, 228 адамы бар 20 елдің азаматы әуе апатына ұшырады. Оның ішінде 12 ұшақ эки-пажынан басқа, 126 еркек, 82 әйел, 8 сәби болған. Бра¬зилия¬ның Ка¬бо-Вер¬де жа¬ға¬лауы¬ның үс¬¬тін¬де оқыс оқи¬ға¬дан шошынған жолаушы¬лар алыс¬¬тағы ту¬ған-туыс¬та¬рына ұялы телефон арқылы SMS жіберіп үлгергені тір¬келген: атап айтқанда, «мен қорқамын», «мен сені жақсы көремін», «ен¬ді не істейміз?» деген сарында жіберген ха¬барламалар соңғы рет қошта¬судың сипаты болып қалғанға ұқсайды. Апатқа ұшыраған ұшақта Бразилияның 58 азаматы, 26 неміс, тоғыз итальян, тоғыз қытай, алты швейцар¬лық, бес ливандық, бес британдық, төрт венгер, үш ирландық пен Норвегия азама¬ты, сондай-ақ Словения, АҚШ, Австрия, Ресей, Швеция, Түркия, Хор¬ватия, Эс¬то¬ния, Канада азаматтары болған. Екі күннен кейін Бразилияның қорғаныс министрі Нелсон Жабин Атлант мұхитынан Бразилия жағалауына мыңдаған шақырым жердегі айдын бетінен Aіr France авиа¬компаниясына тиесілі ұшақтың сынықтары табылғанын жария етті. Министр ұшақ сынықтары мұхит бетінде шамамен 5 шақырымға созы¬лып жатқанын айтты. Орын алған оқиғаға орай, Бразилияда үш күндік қаралы күн жарияланды.
2011 жылдың жылдың ақпан айында Вене¬суэлладан ұшып шыққан әуе лайнерінің де жолы болмады. Әуе кемесі таулы аймаққа келгенде, жартасқа со¬ғылып, оншақты эки¬паж мүшелері мен борттағы 45 жолаушы қаза тапты.
Бұл – әрине, төбеде, әуеде бол¬ған апат¬тар. Алайда қойнына құпиясын жасырып жатқан тылсым мұхит та жалпақ әлемге сы¬рын аша қойған жоқ. Жалпы, басқа айдын¬мен салыстырмалы түрде қарағанда, Атлант мұхитында апаттар жиі орын алады екен. «Мұның сыры неде» деген сұраққа маман¬дар әлі бас қатырып әлек. Соның ішінде ең алаңдатарлығы – Бермуд үштағаны. Соңғы бір ғасырдан бері жауабы табылмай келе жатқан бұл тосын құбылысқа әркім әртүрлі пікір айтса да, нақты көзқарас жоқ. Біреулер Бермуд жұмбағын оның астындағы орасан зор магнитті күштен іздесе, енді бірі мұхит қойнауында өзге затты жұтатын белгісіз бір күштің барынан іздейді. Енді ше, Бермуд үштағаны 100 жылға жуық уақыттың ішінде талайды жұтты. Қалай, қайтіп?.. Мұның бәрі осы күнге дейін жұмбақ. Десек те, осы аймақтан өтіп бара жатып, зым-зия болып кеткендер аз емес, адам емес-ау, алып кеме¬лер мен әуе лайнерлері жоғалып жатса не дерсің?!.. Әлемдік баспасөз осы аймақта 1945 жылдың 5 желтоқсанындағы болған ауыр оқиғаны әлі күнге дейін айтады. Нақ¬тылайтын болсақ, дәл осы күні ағылшынның 5 әскери ұшағын мұхит қойнауы жалмап қойды, сонымен қатар оларды іздеуші-құтқарушы ұшақ та жоқ болды. Ал 1945-1990 жылдар арасында Бермуд үштағанында 37 ұшақ, 1 аэростат пен үлкенді-кішілі 38 кеме тылсым дүниенің құрбаны болды. Тіпті 1 атом сүңгуір кемесі де аталған аймақта жоғалып кетті. Сондай-ақ оншақты қайық пен балық аулайтын катер табылса да, бір қызығы, олар толыққанды сақталған, бірақ өкініштісі, бірде-бір адам табылмаған күйі жоқ болып кеткен. Құпия әрекеттің алдында ұшқыштар да, кемедегілер де, тосын қауіптің төніп келе жатқаны жайлы дабыл қақпаған. Сонда бұл не тылсым күш? Тек бір-екі жағдайда ғана азаматтардың тосын әрекеттері естілген. Бермуд үштаға¬нына тап болған кемедегілердің ішінен бір үндіс қана өлім туралы ән айтқан, енді бір кемедегілер «біз түк түсінбей келе жатыр¬мыз, қай бағытта екеніміз белгісіз. Айна¬ламыз аппақ, ақ су» деген секілді хабар¬ламалар жіберген. Ал қалғандарының бәрінен жердегілер «жағдай бірқалыпты», «жуырда жетіп қаламыз» деген ақпараттар алған.
Айта берсек, апатқа қатысты әңгіме көп. «Құдай сақтанғанды сақтайды» дейміз-ау. Бірақ адамның аман-есен жүргеніне не жетсін?!
Ал Куала-Лумпурден Пекинге қарай ұшқан ұшаққа қатысты әлі нақты дерек жоқ. Кеше utro.ru ақпарат агенті итальяндық Луиджи Маралди мен Австрия азаматы –Кристиан Коцэлдің жоғалған төлқұжатымен екі ирандық азамат ұшаққа отырған, «әуе кемесінің іс-түзсіз кетуінде лаңкестік оқиға орын алуы мүмкін» деген ақпарат таратты.
Боинг-777 шығу тарихы құрылымы
Боинг-777 ұшағының бұлай ұзақ уақыт жоғалып кетуі тұңғыш рет байқалған құбылыс, 777 типіндегі ұшақтардың дүниеге келіп, 20 жылдан артық ұшу сапарындағы апатқа ұшырау саны тек бір ақ рет болып, әлемдегі ең қауыпсіз ұшақ деген атқа ие болған еді. Естеріңізде болса былтыр Кореялық әуе компаниясына тиесілі Боинг-777 ұшағы Сан-Францискода апатқа ұшыраған болатын, бұл осы пырақтың тұңғыш реткі сүрінуі еді, оның өзінде тексерудің қорытындысы апат себебін, ұшқыштың тәжірибесіздігінен деп шешім шығарған болатын, дәл осындай қауыпсіздік жағынан үздік ұшақ болғандықтан да, әуе компаниялары таласа сатып алатын. Ал осы жоғалып кеткен ұшақ қайда жасалған? қандай артықшылықтары мен кемшіліктері бар? осы сұрақтар төңірегінде ізденіп көрсек.

Америкалық Боинг компаниясы 1990 жылдан бастап осы 777 типтегі ұшақты зерттеп жасауға кіріскен болып, қосы моторлы алыстан басқарылатын ұшаққа 350 ден астам адам сияды, көкке көтерілген кезіндегі салмағы 340 тонна болып, қазіргі кездегі әлемдегі ең ауыр ұшақ есептеледі. 777 нің басқа да түрлері бар, олардың салмағы мен жолаушы сиымдылығы да ұқсамайды, Боинг-777 ER300, Боинг-777ER200, Боинг-777LR200 бұл типтердің қанатың ұзындығы, салмағы, жолаушы сиымдылығы әр түрлі болып келеді, ішіндегі ең ауыры Боинг-777 ER300 болып салмағы 350 тоннадан асады, ал малайзияда апатқа ұшырағаны Боинг — 777-200 типіндегісі болып бұлардың салмағы 240 тан 290 тоннаға дейін барады.
Боинг-777LR200 маркалы ұшағының, бір реткі жерге қонбай ұшу қашықтығы 17000 км ден асатын болып, рекордтық көрсеткіш есептеледі, ұшу жылдамдығы 0,8 махқа тең (бұл ұшақ жылдамдығында қолданылатын термин, ұшақтың әр километр үшін жұмсайтын жағармайы ең төмен болған кездегі ұшатын жылдамдық) бұл да жолаушылар ұшағы үшін өте жоғары көрсеткіш болып табылады. Осындай жоғары жылдамдықты қолға келтірген моторы да, көлемі жағынан жолаушылар ұшақтарының ішіндегі ең үлкені және ең асылы десек болады. Боиг-777LR200 дің ұшқыш бөлмесі де басқаларына қарағанда қарапайым жобаланған. Жоғары да айтып өткеніміздей Боинг-777 1990 жылдан бастап зерттеліп, 1994 жылы сынақ етіле бастаған, 1995 жылы ресми түрде қолданысқа енгізілген болатын, содан бергі 20 жылға жуық уақыттың ішінде, әуе тасымалы саласында бұл ұшақтың атағы кеңге жайылды, қауыпсіздік көрсеткіштері өте жоғары, 19 милион сағатта бір рет болып, өзінің туысқаны Боинг -747 нің 17 милион сағатта бір реттік көрсеткішінен асып кеткен еді, осындай көрсеткіштері болғандықтан да, әлемдегі танымал әуе компаниялары осы түрдегі ұшақтарды пайдаланады. Ұшақтың жалпы құрылымына қарайтын болсақ, ұшақ қауыпсіздігіндегі ең маңызды бөлігі саналатын қанатынің ұзындығы 60 м ден асады, ұшқыш бортында 6 үлкен экран орналасқан болып, бүкіл барыс компьютерде басқарылады, ұшақ ішіне 300 ден артық түрлі орындықтар орналастырылған, орындықтардың аралығы мен кеңдіктері де адамға ең жәйлы өлшеммен жасалған, жүк алғышында 32 дана жүк сандығы бар болып, жалпы көлемі 160 метр кубты құрайды. Ұшақ алдыңғы, орта және артқы 3 бөліктен тұрады, қанат бөлігіне алтын — алюмин қорытпасы істетіледі, оның қаттылық дәрежесі өте жоғары болып оңай опырылып кетпейді, ұшаққа негізінен тазалық дәрежесі өте жоғары металдар істетілген, бұдан сырт жасанды серік арқылы сымсыз байланыстарды қабылдай алады.Ұшаққа қатысты әр түрлі мәліметтер бар.Оңтүстік Қытай теңізі аумағында жоғалған ұшақта болған жолаушылардың бірінде ұялы телефоны қосулы тұр. Бұл туралы оның туысқандары мәлімдеді. Жақындары оған бірнеше мәрте қоңырау шалып, алайда ешкім жауап бермегенін айтқан. Енді олар ұшаққа иелік ететін әуе компаниясынан телефонның қуаты бітпей тұрғанда спутниктік технология арқылы оны дереу табуды сұрап отыр. Іздестіру амалдары әлі жалғасып жатыр. Ал АҚШ «ұшақ қалдықтары табылды» деген кешегі ақпаратты жоққа шығарды. Құқық қорғау органдары таратқан мәліметке қарағанда, MH370 рейсінің капитаны Захари Ахмад Шах ұшудан екі минут бұрын ғана белгісіз біреумен телефон арқылы хабарласқан. Белгілі болғандай, іздестіріліп жатқан әлгі әйел капитанмен сөйлесерде Куала-Лумпурдегі дүкендердің бірінен жалған құжаттар арқылы сатылып алынған SIM-картаны пайдаланған екен.Атап өтерлігі, Малайзияда SIM-картаны жеке куәлік немесе төлқұжатсыз сатып алуға рұқсат етілмейді. Бұл талапты Малайзия билігі 2001 жылы Нью-Йоркте орын алған лаңкестік әрекеттен кейін енгізген болатын.Айта кетейік, бүгінге дейін ұшақ капитанына ұшпай тұрып хабарласқан адамдардың барлығынан сұрау алынып үлгерілген. Белгілі болғандай, жоғалған ұшақ капитаны әйелінен де сұрау алынатын болып шешілген. Тергеушілер, екі апта ішінде әліптің артын бағып, кейбір мәліметті кейінірек хабарлауға уағдаласқан.Алайда АҚШ федералды тергеу бюросы (ФТБ) агенттерін малайлық әріптестерінің жайбасарлығы қанағаттандырмаса керек. Олар Шахтың әйелін сұрақтың астына алып, капитанның психологиялық жағынан денінің саулығы туралы ақпаратты тезірек алуды талап етуде. БАҚ мәліметінше ерлі-зайыптылар сәл бұрынырақта ажырасқанымен, соңғы уақыттарда бірге тұрып жатқаны және олардың үш баласы бар екені белгілі болған. Қалай болмасын әзірге жоғалған ұшақ құпиясы шешілерде табыларда емес.

Жер бетінде құпиясы ашылмаған тылсым аймақтың бірі — «Бермуд үштағаны». «Шайтан үштағаны» аталған бұл аймақ талай ұшақтар мен кемелерді жұтып жіберді, сонымен бірге мыңдаған адамдардың ажал құшуына себепкер болды. Адамның таңданысымен қоса, үрейін тудыратын мұндай аймақ тек Атлант мұхитында ғана емес, әлемнің басқа да аймақтарында көптеп кездеседі екен. Ендеше, осындай қауіпті әрі құпиялы аймақтардың «қара тізімін» назарларыңызға ұсына отырайық.Судан келетін қауіп«Шайтан көл», «Сайтан көпір» деп тізбектеле беретін жер-су аттарын естіген боларсыз. Бұл аймақтар өзінің қауіптілігімен, құпиялылығымен осындай атқа ие болған. Әлемнің бірнеше жерінде дәл осылайша жын-шайтандардың мекеніне айналған көлдер бар екен. Мұндай көлдің бірі — Африка жерінде орналасқан Ниос көлі. Камерунның солтүстік-батысында орналасқан көл өзінің әдемілігімен көз тартады. Иә, сұлу қыздың көзіндей мөлдіреген бұл айдын, бір-ақ түнде бір ауылды жер бетінен жоқ қылды. 1986 жылдың 21-тамызында Субума ауылының тұрғындары, мал-жаны, тіпті, ұсақ жәндіктеріне дейін қырылды. Бұл түнде ғайыптан тайып, бір адам ғана тірі қалған. Мұхаммед Мұса Аб­дуллах сол күні үйінде қонбай, түнін биік дөңнің үстінде орналасқан мектепте өткізген екен. Осылайша, оған ажалдың құрығы жете алмай, аман қалған көрінеді. Бұл түні ауылдың 1700 тұрғыны ұйқыда жатып, жан тапсырған. Дәл сол кездері ғалымдар бұл жайттың себебін түсіндіре алмаған болатын. Мәселенің мән-жайын кейін ұқты. Бұл ауылға бар бәле Ниос көлінен келген болып шықты. Ниос кезінде белсенділігін жойған жанартаудың орнында қалыптасқан екен. Бүкіл ауылды бір түнде тынысынан айырған осы көлдің түбіне жинақталған улы көмірқышқыл газ болып шықты. Күн артқан сайын терең судың астында тонналап жиналатын бұл у уақыты келгенде алапат күшпен суды жарып, ауаға шығады. 1986 жылы да дәл солай болған. Сол кездегі жарылыстан ауаға көтерілген газды судың биіктігі 80 метрге дейін көтерілген. Ал улы газдың таралу жылдамдығы сағатына 70 шақырымға дейін жеткен.Дәл Ниос секілді қауіпті көлдің бірі — сол маңнан 95 шақырым қашықтықта орналасқан Моноун айдыны. Бұл тұнықтың түбінде де адамды ажал құштыратын «мөлдір» газ жинақталуда.Кордильер сілемдерінде орналасқан Гаипо көлінің маңында да түрлі тылсым оқиғалар белең алуда. Бұл көлдің үс­тінде күндіз де, түнде де, яғни уақыт талғамай, қызыл түсті, көк түсті түрлі дөңгеленген сәулелер пайда болады екен. Сол жерді мекендейтін кечуа тайпасының адамдары біресе аспанға көтеріліп жоқ болып кететін, біресе керісінше құлдилап отырып көлдің түбіне түсіп кететін бұл сәулелерді жынның әрекеті деп түсіндіреді. Ал өзгелер болса, бұл тылсым құбылысқа жат планеталықтардың қатысы бар деп сендіреді.Солтүстік Каролина штатында Джон Д.Лонг көлі орналасқан. Бұл көлдің түбінен талай автокөліктің қаңқасы шыққан. Көліктерді өзіне магниттей тартатын бұл айлақ талай жүргізушіні ажал құштырды. Сол үшін де тұрғындар дуаланған Джон Д.Лонг айдынының маңына көп жуықтай бермейді.Тылсымның сырын ұғып көрЖұмбаққа толы мекен Қытайдың оңтүстігінде де бар екен. «Қара бам­бук» аталған алқапта құпиясы әлі күнге ашыла қоймаған құбылыстар болып тұрады. Бұл аймақ тура «Бермуд үштағанының» жердегі серігі іспетті. Мұнда да адамдар дәл мұхиттағыдай із-түзсіз жоғалып кетеді. «Қара бамбук» жылына бірнеше адамнан жұтып отырады. Тіпті, 1966 жылы бір топ зерттеушілер ізім-ғайым жоғалып кеткен. Дәл зерттеушілер секілді он жылдан соң, із-түзсіз орманшылар да жоғалған екен. Бірақ орманшылардың маңдайының бес елі бағы бар екен. Біраз уақыт өткен соң, үйлеріне оралған орманшылар өздерінің көзге түртсе көргісіз қалың тұманға тап болғанын, үнемі үрейді алатын дауыстарды ес­тігенін айтқан. Бұл жайт өз кезегінде биліктегілерді де бейжай қалдырмаған. Олар ғалымдардан тұратын арнайы экспедиция жасақтап, алқапты түбе­гейлі зерттеуді тапсырған. Алайда ға­лымдар зерттеу барысында ешқандай адамның денесін таба алмаған. Олар бұл алқапта жердің жарылғанын анық­таған. Содан бұл жерде орын алып жүрген тылсым оқиғаларға себепші болған осы жайт деп шешкен. Олардың пайымдауынша, жер астында түрлі өсімдіктердің тамырлары шіріп, сол осы жарық арқылы улы газ болып шығады. Нәтижесінде, бұл жазық тірі жан кесіп өте алмайтын ажал алқабына айналған. Десек те, бұл алқаптан жоғалған адамдардың қаңқасының табылмауы, таңқалдырмай қоймайды. Бұған, тіпті, зерттеушілердің өздері дұрыс жауап таба алмаған.Дәл осындай жырасы бар аймақ Невада штатында да кездеседі екен. Бұл жерді сол маңайдың адамдары «Шайтан шұңқыры» атап кеткен. Бұл жерде адамның бойын үрей билей­-ді. Сондықтан да жергілікті тұрғын­-дар бұл орды әзәзілдің мекені деп есептейді. Бірақ ғылымда бәріне де ғылыми тұрғыда дәлел келтіріледі. Ғалымдар бұл шұң­қыр плиталардың тектоникалық қозға­лысының нәтижесінде пайда болған деп топшылайды. Олар, тіпті, бұл те­рең ордың түбінен сирек кездесетін балықтар тіршілік ететін көлді де тап­қан. Бірақ әлі күнге дейін бұл шұңқырдың тереңдігі анықталған жоқ және толық зерттеу жұмыстары да жүргізілген емес.Камчатка мен Севостополь маңында да «Ажал алқабы» аталып кеткен жер­лер бар. Екі аймақтан да үнемі жануарлардың өлі денесі табылады. Сондықтан да онда адамдардың ба­руына тыйым салынған. Тіпті, Сево­стополь маңындағы жазықтан 1856 жылы бірталай адамның өлі денесі табылған. Ғалымдар бұл жерлерден де улы газдың шығатынын анықтапты.«Ажал алқабы» деп аталатын Аме­риканың шөлейтті жазығы да адамды тылсым құбылыстарымен таңғалдырады. Бұл аймақ жердің ең ыстық нүктесі саналады. Жаз айларында бұл жерде температураның көрсеткіші +57 градусқа дейін көте­ріледі. Бұл шөлейтті кесіп өте алмай, талай жолаушылар мерт болған. Сол үшін де жазыққа осындай есім берілген. «Ажал алқабы» атанса да, бұл жерде өздігінен қозғалатын «тірі» тастар бар. Бұл аймақтың алып тастары шөлді даланы ары да, бері де кезуде. Тастардың қозғалуын ар­тынан қалдырған ұзын сонар ізінен-ақ аңғаруға болады. Ғалымдар бұл құ­былыстың да шешімін тапқан емес.Ал Үндістан жерінде Джатинга алқабы бар. Бұл алқап неге екені белгісіз, көгінде ұшқан құс атаулыны қанатынан айырып, жерге құлата береді. Бұл жерден адам баласы еш­қандай өзгешелікті байқай алмайды. Кәдімгі алып таулары мен орман көлдері бар әсем дала. Бірақ сол далада адам түсініп болмайтын осындай біртүрлі оқиға қайталанып отырады. Бұл құпиялы аймақты Джи атты шай өсіруші тапқан. Өлкеде болатын тыл­сым оқиғаны да алғаш болып кітапқа түсірген де — сол.Джатинга аймағында бірнеше ауыл қоныстанған. Қоңсы қонған көршілес ауылдың тұрғындары жыл сайын дәстүрлі мерекесін тойлайды. Тамыз айының соңғы күндерінде бұл аймақтың тұрғындары түгелдей бас қосып, үлкен алаңда от жағады. Міне, дәл осы күні, басты алаңда алау тұтанған күні құстар қызық қылық таныта бастайды. Түннің дәл ортасында қайдан пайда болғаны белгісіз, құстар ұшып келіп, алаңда біраз айналып жүреді де, жерге топырлап құлай бастайды. Құстардың құлауы тек осы күні ғана емес, бұдан кейін де бірнеше күнге жалғасады. Ғалымдар бұл құбылыстың сырын әлі ашқан жоқ. Бірақ мамандар бұған геофизикалық факторлар әсер етуі мүмкін деп топшылайды…

Бір ауыз сөз…
Бір ауыз сөз аманның басы.Алайда сөз бастау қиынның қиыны. Сөздің төркіні сөйлемде жатыр, сөйлемің салмақты болса сенде өзіңнің қандай екеніңді көрсете аласың.Бүгіңгі таңда дауғада қалдыратын, мәртебеге де жеткізетін осы сөз… Ал ауыздан шықған бір сөзің дүйім жұртқа таралуы мүмкін.Мұнда айтылған сөз атылған оқ.Тауып айтсаң мереке қылады, таппай айтсаң келеке қылады өйткені аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.Қазақ тіліңнен табасың дейді.Міне ақылдың артында айтылған ақымақтың ақиқаты.Сөз сүйектен өтеді,өткізе сөйлей білсең бір ауыз сөз намысыңды оятып, жігеріңді қайрар.Ал арсыздың ұяттан кірерге тесік таппай жер шұқығаны сенің сөзіңнің мірдің оғындай болғаны.Сөз сені ұятқа қалдыруы мүмкін.Мұндайда үндемес жандар үндемеген үйдей пәледен құтылады дегенді жөн көреді.Жөн делік олар аузын баққан би болады дейтін шығар.Қара қылды қақ жаратын шыншылдар айтылмаса шындық сөздің атасы өледі дейді.Олар шыныменде солай өйткені бас кеспек болсада тіл кеспек жоқ деп сөздің атасы үшін жан пида еткендер.Қазақтан сөз қалдыма? Мақалдап мәтелдеп мақамдасаң ортаның ортасынан орын табасың.Бірақ көп сөзде көптің көңілін көншітпейді.Қазақ оны қырт дейді.Тоқсан ауыздың тобықтай түйінін түйе айтып,қысқада нұсқа жеткізгендердің асығы алшы.Сөздің тегі шындықта, шешендікте.Шындықты айтып шешіле сөйлей білейік.Қазақтың қалауы осы…