Қош көрдім!
Өзіндік ой, өзіндік көзқарас. Бүгінгі менің жазбағым да субъективті пікірім. Адам болған соң қоғамнан алшақ болу мүмкін емес. Қоғам тәрбиелейді. Иә, үйдегі ата-ана қалыптастырған іргетасты жоққа шығаруға болмас. Алайда, жастардың үнемі ата-ана қарауында, көз алдында бола бермейтінін ескерген жөн. Мектептен басталады, кейін жоғары оқу орнына түсуге басқа қалаға кетеді. Қазіргі SQ-да жастар арасындағы мәселелер шаш етектен. Өтпелі кезеңде жүріп өкінішке ұрынып қалып жатқандары қаншама?! Беймәлім дүниелерге елтіп бақытынан айырылып қалғандар ше? Күйзелістің құрбандарын қайтару мүмкін бе? Жоқ… Иісі қоғамға әбден сіңіп қалған дерттерден қалай арашалау керек? Мен өзім қатарлы жастардың атынан, жастар психологиясымен жазып отырмын. Көп сұрақтың жауабы жоқ. Бұрыс діни ағымдар, моральдық азғындау, намыстан жұрдай болу, тәнін сату, жанын сату деген секілді тізім кете береді. Енді міне, «Беги или умри» немесе «Синий кит» деген нәрселер шықты. Аз ғана уақыттың ішінде Ресейден бері асып біздің елімізге жығылды. Екінің бірінің аузында осы ойынның ережесі мен жапа шеккендер өмірі. Қоғам қорқыныш үстінде. Үлкен резонанс тудырған бұл жайт ендігі көрші Қырғыз еліне де жетіпті деп жатыр. Ойын шартын жазудың қажеті шамалы шығар — барлық желіде әбден таралып болды. (Атауына келсек, көк кит — суицид жасаушылардың символы-мыс). Халық бұл істің анық-қанығы туралы жоғарыдағы азаматтардан, IT-мамандарынан, психологтардан ресми байламдар күтері хақ. #f57 #f58 — дерден қашан құтыларымыз белгісіз болса да, белгілі жайттар бар. Бұл ойынсыз да суицидтің болып келгенін, болып жатқанын жасыра алмаспыз. Ал, тақи осы ойын өз-өзіне қол жұмсауды көбейтіп жатса, құтылу жолдарын айтып тыраштанып көрейін…
Бір ғана жолын көріп тұрғандаймын. Ол — адамның бір-біріне деген немқұрайлылығын жоғалту. Біздің қазақта мынадай сөздер көп: «Жаманмен жолдас болсаң, қаларсың ұятқа», «Жаман басыңды көрге сүйрейді» деген секілді. Менің түсінуімше, мұнда «жамандармен» дос болудан аластайды. Өкініштің алдын алады. Бірақ Абай айты емес пе, «Мен егер Закон қуаты қолымда бар кісі болсам, адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім» деп. Бәлкім, келіспейтіндер де бар шығар. Бірақ, ойланып қарайықшы, жаман адам деген болады ма? Жоға, адамда жаман мінез болады. Және ол мінезді өзгерту алдымен адамға, кейін қасындағы жолдасына, ортасына байланысты. Осы тұрғыда мен жоғарыда айтылып жүрген сөздерге қарсылығымды білдіргім келеді. Неге? Себебі, ол жаман екен деп шеттей берсек, қасымызға жуытпай, қатынаспай, араласпай қойсақ, ӘЛГІНДЕГІДЕЙ өз-өзін өлімге қиятындар саны көбеймей ме?! Статистика, суицидке баратынның көбісі жасөспірім жасындағылар дейді. Ал өтпелі кезеңде тинейджердің бойында түрлі психологиялық өзгерістердің болатыны ғылыми дәлелденген. Әр адам рухани мықты бола бермейді. Сезімтал, нәзіктер көп. Егер сіздің қолыңыздан келсе, оған қуат беріңіз, жақсы көріңіз. Оның виртуалдан реалға ауысуына көмектесіңіз. Сонда ғана әлгі көк киттіктердің күрмеуіне ілікпейтін боламыз.
Ендеше, «адамзаттың бәрін сүйейік бауырым деп»! Немқұрайлы болмайық! Мейірімділік танытайық дегім келеді!

Сәлеметсіз бе! Мойындаңызшы, биылғы жаз керемет өтті ғой! Кереметтілігі футбол фанаттары үшін Еуропа чемпионатында, ал жалпы спорт сүйер елге жазғы олимпиада ойындарында болды. Небір пікірталас тудырып, әлеуметтік желілерді, күллі ғаламторды жайлады. Шынында да, бір сәт негативтен ажырадық. Осындай додалар өсіп келе жатқан буынға зор мотивация боларына сенемін! (Әрине, әділ түрде өтсе...) Себебі, қатарластарымның аузынан бірнеше рет «болашақта баламды спортқа берем» дегенді естіп қалдым.
Еліміздің жүлдегерлерін (сәл кешіксем де) құттықтап қояйын деп едім!
Рио олимпиадасы туралы көп қарап шықтым. Қызықты ақпараттар мен фактілер де жазылыпты. Ағылшын сайттарын ақтарып отырып, португалдықтардың арасына түсіп кеттім. Сөйтіп, бір қызық нәрсені көзім шалды. Көзім шалды да, бөлісіп қояйыншы дедім…
Олимпиада ойындары үшін Рио де Жанейрода бұрыннан бар 18 кешен қолданылыпты (жөндеуден өткен). Ал арнайы «Рио-2016»-ға деп жаңадан, үнемі пайдалану үшін – 9, уақытша – 8 объект салынған екен. Бұл дегенің қыруар қаржы ғой! Өзіңіз қарап көріңізші.
1) Алғашқы суреттерде Олимпиада саябағының нобайлары. Бұл аумақта автотұрақтар, қонақтарға арналған террасалар салынған.


2) Кариока ареналары: 1, 2, 3
I. Сыйымдылығы: 16 000
Қызмет түрі: баскетбол, паралимпиадалық ойындар (баскетбол, регби)
II. Сыйымдылығы: 10 000
Қызмет түрі: дзюдо, күрес
III. Сыйымдылығы: 10 000
Қызмет түрі: семсерлесу, таэквондо, паралимпиадалық дюздо
Осы саябақ пен ареналарды салу үшін $1 млрд. 678 мың жұмсалған.


3. Теннис орталығы
Жалпы сыйымдылығы: 19,750
Орталық корт: 10000
1-корт: 5000
2-корт: 3000
Қосалқы: 250
Қызмет түрлері: теннис, футбол, паралимпиадалық теннис
Құны: $164 800 000


4. Болашақ аренасы – Олипиада ойындары үшін қолданылатын уақытша спорт кешені.
Сыйымдылығы: 12 000
Қызмет түрі: гандбол және голбол
Құны: $121 100 000


5. «Деодоро» стадионы
Сыйымдылығы: 15 000
Қызмет түрі: регби-7 және қазіргі бессайыс
Құны: $647 100 000



(Түпнұсқасы: infograficos.estadao.com.br/public/e/focasrio2016/hoje-e-amanha.html)
Енді сұрақ. Қалай ойлайсыз, қанат қаққан сайын қатая ма? Әлде ұшу үшін әл жинап алу керек пе?

Сіздерге ақысыз гид болмақпын бұл жазбада) Білмейтіндерге өзім туып-өскен аймақты таныстырып өткім келеді.
Мұнда жер бедері сан қилы. Бізге келсеңіз аласа тауларды да, қыратты-белесті даланы да, құмды алқаптарды да, тіпті сорды да көре аласыз. Климатымыз тым континентті. Табиғат-Анадан тиген үлесіміз қуаң, шөлейт белдем болғандықтан – амал жоқ, боранды, қытымыр қыс пен аңызақ, аптап жазға төзуге бейімделіп алғанбыз. Сол үшін көктемде ағын түзеп, арнасы толған өзен-көлдеріміз жазда кеуіп, тартылып қалатыны құпия емес. Күн мен желден энергия өндірер болса (ЭКСПО) біздің жақтың біраз индустриясы мен инновациясы көтеріліп қала ма деп қоям) Жануардан – қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, ақбөкендер мен жеңіл көлікпен жүрсеңіз жол бойында шоқиып тұрған сарышұнақтарды да көптеп кездестіруге болады. Көбінесе шөлді аймақтарға бейімделген өсімдіктер мен құс атаулысынан да кенде емеспіз.
Санаулы, негізгі көшелердің басқасымен түнделетіп жүрсеңіз Шалқарды қараңғы қала екен деп немесе асты төмен көлігіме обал болды деп көңіліңіз қалуы ықтимал. Яғни, қараңғыда жалғыз жүруге фобиясы бар адамдар үшін, тәжірибесіз жеңіл көлік жүргізушілері үшін сәл қиындау. Алайда, сеніңіз – біздің тұрғындар батыл әрі автомобильдің құлағында ойнайтын шумахерлер өңкей) Жаздың күндері келсеңіз қонақжай масаларымыз бар – адамды жасы мен жынысына, бойы мен келбетіне қарап бағаламайды, бәрін түгел жақсы көреді. Ыстықтадыңыз ба? Уайымдамаңыз, көліміз бар. «Жазда күнге күйген – қыста ауырмайды» дегенді басты қағида санаймыз. Сол үшін күнге еш кедергісіз күйіп, абсолютті нәтижеге жету үшін жағажайға ешбір көлеңке қоймаған ғой, шіркін! Бәрі табиғи. Кешке серуендегенді ұнатасыз ба? Әрине, болады! Бірақ үйге жақын болсын әрі босқа шаршамасын деп саябақтар салмаған. Есесіне әр үй өз алдымызға өзіндік үстел орнатып алғанбыз. Шағылған шемішке (пісте) қалдығын үзіліссіз есіп тұратын «самал» желіміз ертеңіне жоқ қылады. (қысқасы – бізде бәрі «чики, чики») Бәлкім, ауылдың қызығы да осында шығар… Енді мәдениет жағына ойысайық…
Кинотеатр бізде кеңес үкіметі кезінде болған. Үлкендердің сөзіне қарағанда, кіру тұрмақ, билет алудың өзі қиямет қайым болған екен. Бірақ оның орнында қазір сауда үйі. Ішінде кішігірім кинотеатрша ашылыпты. Бірақ, әлі шикі. Театр жоқ. Есесіне мәдениет үйі бар. Бұрын үздіксіз болып жататын концерттер қазір өз ізін жоғалтып алғандай…
Бірақ, кітапханасына ризамын. Менің сүйікті жерім. Оқимын дегенге мүмкіндіктер алаңы дерсің құдды. Біздің өлке 99% таза қазақтардан құралған. Басқа ұлт өкілдерін кездестіруге болады, ілуде біреу, алайда, олардың өзі қазақшаға судай. Сол себептен, тіл меңгеріп, деңгейін көтерем десеңіз бізге қонаққа келіңіз. Кеңпейілді, бауырмал тұрғындар келген қонағын құт көретін, «су сұрасаң, сүт пен айран беретін» ақкөңіл жандар.
Біздің өлкеден шыққан, елге сыйлы аға-апаларымызды мақтамаймын, ол кісілермен мақтанамын. Әріден бастар болсақ, өз заманында «ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сұңғыла би» — Мөңке, ұлы музыкант, күйші Қазанғап Тілепбергенұлы, әнші Жанар Айжанова, әнші-термеші Айгүл Елшібаева, қазақ әдебиетіне небір керемет туындылар сыйлаған Тахауи Ахтанов (Шетырғыз), қазақ әзілінің деңгейін көтеріп, «Жайдарманды» жарқыратып шығарған Есен аға Елеукен (Шетырғыз), қазіргі таңда халықтың сүйіктісіне айналған «Ұлы дала баласының» жұлдыз болып жарқырауына үлестерін қосқан Аян Сейітов пен Қайнар Алагөзов сынды жігіттер Шалқардан шыққан. Бұл қатар мұнымен шектелмек емес.
Қандай болса да, әркімнің өз туған жері – Мысыр шаһары ғой! Қазірде көк тіреген зәулім-зәулім ғимараттардың арасында жүрсем де, Шалқарымның көшелеріне жетпейді. Себебі, бұл аспан – менің балалық шағымның аспаны, бұл өлке – менің небір қуанышым мен қайғыма куә болған өлке. Осында менің бойым өсті, ойым өсті. Махаббат пен мейірімді, шынайылық пен қамқорлықты сезіндірген де осы жақтың адамдары. Шыны керек, кейде қаланың шуынан шаршағанда ауылыңның тыныштығын аңсайтының болады. Бір-екі күнге барып келсе ғой деп) Әттең, 2000 шақырым кедергі. (Оның үстіне екі поезбен қатынайтының тағы бар. Тура поезд болса деп жүрміз ғой… тағы да жанайқайға салып кеттім ба?)
Сонымен екі бөлім етіп жариялаған бұл постты бәріне болмаса да, біреуге ой салар деген ниетпен жаздым. Сонымен қатар, айтылған әңгіме мен естіген сөздерге сеніп, Шалқар турасында біржақты ой қалмаса екен деймін ғой… Бәріне бірдей топырақ шашуға болмайтыны дұрыс тұжырым екендігіне сүйенер болсақ. «Криминал» деп қалыптасып қалған стереотипті бұзайық) Уәде беремін, жақсы ниетпен келсеңіз, Шалқарды жақсы көріп кетесіз!..
Суреттер: Шалқар Береке Күнділданың көзімен