Бұл постты оқып отырғандарыңыздың көпшілігі өзге елдердің тағамдарын қаладағы кафе, ресторандардан немесе фастфудтар арқылы таныдыңыз десем қателеспейтін шығармын. Бүгінгі күні әлемнің кез-келген елінің асханасының тағамдарын қарапайым фасфутарда да қолжетімді бағамен дәмін татып көруге болады.

Пицца, спагетти десе бірден ойымызға Италия, суши десе Жапония, грек салаты десе Грекия, ал дөнер десе Түркияны ойлаймыз. Ал шындығында қалай?

---

---

---

---

АҚШ
Сосa-Cola, хот-дог, гамбургер десе бірден Америка құрама штаттары ойымызға келеді. Бұл тағамдар бізге АҚШ-тан келген деген стереотип қалыптасқан. Ал шындығында хот-дог – Францияда, картошка-фри Бельгияда, гамбургер – Германияда дүниеге келген.

---

---

ҮНДІСТАН
Үнділердің тағамы түрлі қызылды-жасыл көптеген дәмдеуіштермен жасалады деген стереотип бар. Ал шындығында ол олай емес екен. Үндістандықтар белгілі бір дәмдеуішті тек бір тағамға ғана арнап қолданады. Бізде біртүрлі үнді тағамын жеп қалсаңыз ол үнді асханасының жамандығы емес.

---

---

---

---

ИТАЛИЯ
Италиялық спагетти мен фрикадельки бұл елдің өзіне қарағанда Америкада танымалдырақ. Италия асханасына тамыры терең сіңген пицца Италияда дүниеге келген деген стереотипке қарамастан, оның дүниеге келген жері Греция болып табылады. Ал танымал италиялық неке сорпасы – Испанияда ойлап табылған.

---

---

ГРЕКИЯ
Аты танымал «Грек салаты» әлем бойынша түрлі құрамда дайындалғанымен, оны гректердің асханасынан таба алмайсыз. Сонымен қатар, грек жаңғағын біз Грекиядан деп ойлаймыз. Өйткені ол өзге елдерге Византия арқылы тарай бастаған. Алайда оның Отаны Азия саналады. Ежелгі грекиялық ғалым Теофраст оны парсы жаңғағы деп атаған.

---

---

---

---

ТАИЛАНД
Таи тағамдары көбіне батыстықтарға икемделіп дайындалады. Ал шындығында ол тағамдар өз Отанында үндістандық тағамдарға қарағанда да ащы болады.

---

---

ТҮРКИЯ
Дөнер десе ең алдымен түрік елі еске түседі. Алайда оның дүниеге келген жері Берлин. Дөнерді ең алғаш рет 1971 жылы Берлинде тұратын Махмұт Айгүн есімді түрік азаматы жасаған.

---

---

---

---

ЖАПОНИЯ
Бүгінгі күні әлем бойныша Жапонияның ең танымал ұлттық тағамы ретінде танымал сушидің дүниеге келген жері Қытай. Б.з.д 4 ғасырда қытайлықтар балықты ұзақ сақтау үшін оны тазалап, күрішке салып қояды екен. Алайда балықты жейтін кезде сыртындағы күрішті алып тастайтын болған. Дәл осы тәсілден дүниеге суши келген.

---

---

Ал сіз тағамдарға байланысты қандай стереотиптерді білесіз? :)

Фото сурет: Jonathan Icher

P.S. Стереотиптерді бұзу тақырыбында тағамдар туралы жазуыма жарты әлемді аралап келген құрбым Гүлмираның әңгімесі арқау болды.

Осыған дейін арықтау үшін диета мен фитнестің қайсысы маңызды деген тақырыпқа тоқталған едім. Ол постты бастан-аяқ оқуға ерінсеңіз, тұжырымымды қысқаша айта кетейін. Мен үшін екеуі мәреге жетуге көмектесетін құралдар. Демек, бір-бірін толықтырып отыруы керек. Алайда, ең басты проблема адамның басында. Арықтағысы келген жанға кедергі болатын мифтер мен стереотиптер әртүрлі мамандар мен шарлатандар жасаған арықтау бағдарламаларынан да көп. Ендеше, бірінші кезекте миды тазартып алайық.

Бұзылған нәрсенің бәрі жарамсыз емес. Блогиаданың осы кезеңіндегі 6-туры «Бұзу» деп аталғанын көзі -18 бен +23 арасындағы оқырман жақсы білетін шығар.
Түһ, тағы көп әріп боп кетті. Жарайды, оқыңдар, һәм посттың жартысын суреттер ап тұрғанын ұғыңыздар.

«И сразу о главном...» дейтін жаңалықтар дикторлары секілді. Әуелі мұңды нәжіс болмаса да, көңіл көншітпейтін жайттар хақында.
Абзал Сариевқа ұйымдастырушылар атынан алғыс айтқаннан өзге амалы жоқ. Онсыз да қазақы саналы беймарал блогерлердің арқасында бірнеше сатыдан өтіп кеткен бұл азамат осы межеден жарысты тәмамдады. Ақаулар кесірінен бірнеше сағат кеш жариялаған блогерге ұйымдастырушылардың қатаң болғаны да заңды. Жарыс ол жарыс, ереже ол ереже. Алайда, алғашқы үштікке (қой онымен, бестікке де) таласуға лағынеті де, қабілеті де жете бермейтін жігітті қинамай-ақ, өздері де тыныш көңілмен өтінішін қабыл алған щығар. Абзал, еркексің! Блогиададағы жолың үшін рақмет!

Жандос та уақыт тапшылығын көре отыра, үлгермей қалды. Мен үміт күткен айдаһарлардың бірі еді, екі тур қатар жазбасыз қалды. Сәйкесінше, төрттіктен сырғыды. Ресми өтініш жайлы дерек жоқ, дегенмен… Бәрібір рақмет, сегіздіктегі семіз орның құтты болсын, Жандос! Сенің Асқар туралы туындың менің жүре… жарайды, енді, оттамай-ақ қояйын, архивімде мәңгілік қалмақ.

Егер де сіз сенетін барлық рухани субстанциялар жар болып, келесі блогиада боп жатса, соңғы сегіздік қатарынан мұндай жолмен жарыстан кететіндер болмауы тиіс де санаймын. Иә, өмір, иә, тіршілік. Алайда, «осадок-то остался».

Сонымен…
Ернар Бекенов. «Блогиада #20. Менің стереотиптерім қалай бұзылды?». Маған өз басынан өткен жазбалар ұнайды. Бір жылылық, сенімділік, объективтілік (парадокс!) бар секілді.
Алайда, өз басының стеротиптері жайлы айтқанда, Ерлан Оспан есімді азамат айтпақшы, «Стереотип комплекспен шатасып кетіпті». Жо-жоқ, бұлар да стереотип. тек бір адамның өз жеке басына қатысты болғандықтан, масштабы сондай тар көрінеді. Жеке бастың күйі әркез комплекстермен іргелес. Қысқасы, жалпы мағынасында стереотип ұғымы көп адаммен байланысты болуы тиіс. «Принциптер мен стереотиптер талай өзгереді екен. Осыдан бірнеше жыл бұрын өміріңде осындай оқиғалар болады десе сенбес едім.» Міне, міне, бұл принциптар болса керек.
Сөзсіз, жазбаның басым тұстарына — тартымдылығы, жылылығы жатады. Өйткені, онда сіз барсыз. Суреттеріңіз — «и-и, джәні». Базарбайдың сіз жайлы жазбаған тұстарын мына посттан білдік. Техника шебер. Сонсоң, аталған кемшіліктері бола тұра, осынау идеяны, постты осылай жазу бастамасын тамаша дегім келеді. Ерекше.


Маралбек Сағынғанов. «Арықтау амалдары: Стереотиптермен күрес».
Жазба тілі жатық. Демотиваторлар (факт жүзінде — мотвиаторлар) — өрт! Иә, бәлкім, көбі орысша дайын демдердің аудармасы шығар. Бірақ ол кімнің шаруасы? Нәтиже біреу — қазақша қағытпа, тамаша материалдар шықты.
Енді, жалпы, тақырып таңдау. Білетін тақырып болғасын, жиі бой ұруға кет әрі еместігіңіз көрініп*-ақ тұр. Өйткені тура бір ай бұрынғы постыңыз да «Арықтау амалдары: Диета әлде фитнес» деп аталып еді ғой. Ой, балдызыңды, сөздеріне дейін бірдей-ақ екен. «Алдыңғы бір постты өңін айналдырып қайта жазып шыққан сияқтя екен» (цитата қаз-қалпында) деген Қожабекова ханым да мұны байқапты.
Сонсоң, стереотиптерді айтып-айтып тастап, олай емес екенін ұқтырғаннан соң, сәл-сәл басқа не істеу керек екенін кеңестеген ләзім бе деп қалам. Мысалы, «Кешкі алтыдан кейін нәр татпа» — стеротип-миф екенін паш еткен соң, онда сол кеште қалай, не, қанша жеген жөн екенін де айта кетсең, қатып кетер ме еді? Білмеймін, «аяқталмай қалудың тұщымды дәмі».
Жалпы, ана айтылғанның бәрі стереотиптер деген тұспал үшін ғана, ақпараттық салмағы үшін ғана тағы да бір сауатты пост дер едім. Дей тұрғанмен, дәлелдеу жүгі онша орындалмаған секілді.
Иә, тағы бір рет айтайыншы, демотиваторлар — өрт!

Әйгерім Кеулімжай. «Шетелде білім алу туралы 7 миф».
Пост тілі — қарапайым, түсінікті. Еңбек көзге ұрып тұр. Тамаша пост!
Бірден: «Біздерде мынадай бар, мынадай бар» (С.Т.) дейтұғын тұжырымдардан гөрі, мынадайлардың бар екенін оқырманның өзіне дәлелдей көрсете отырғаның — жақсы жүріс. «Статистиканы қара, еу, маубас!» деп шұқып көрсету — қалай болғанда да әккілік (әкулік?  ) Дегенмен, бірінші мифтегідей көрнекі статистканы басқаларға да көрсетуге болар еді. Мәселен, оқу ақысы туралы пунктте. Дәніктіріп жібердің жай.
«2. «Шетелге оқуға түсу және шетелде оқу тым қиын»» — сауалнама қорытындысы бойынша, халықта бұндай стереотип жоқ екен, шынымен де солай деген сияқты нақты қорытынды жасай кетсең, біз секілді ноқалай ноқаттарға тәуір еді. Әйтпесе, тақырып стереотип бұзу болғасын, біз жарым-жартылай оқып, сондай стереотип бар деп ойлап қалармыз. Егер терең үңілсең, логикалық шырмалуға ұшырап қаласың. Жалпы ботқа, бірақ ол сенің постыңа байланысты болмауы мүмкін. Менің басыма байланысты болуы да ықтимал.
«Ал сіз осыған байланысты қандай мифтерді білесіз? Айта қойыңыз, қарсы тұжырым табылып қалар.» Поһ, не деген паңдық, не деген сенімділік! «Бүге-шігесіне дейін білем, келіңдер нақ!» дейсің бе?
бы.зы. Шетелде оқитын таныстарың көп екен. Жазба — құнтты, алда жаңа жетістіктер тілеймін!


Асқар Базарбай. "ҮЗДІК 10 «ЖЕГЕН ЖӘРДЕМ». Өліп болмайтын өтірік амалдар хит-парады". Көрейік.
Стиль, тіл — орынды. Жоқ, материал суперрррро! Мысалы:
"Әрине, ондай кезде әрбір «шәкәрімтанушы» табан астында медицина ғылымының докторы боп кетеді."
«Ақтөбе облыстық жедел дәрігерлік көмек көрсету ауруханасының оташысы — Арыстан Базарбай» — Сыбайлас қамқорлық?
Бірақ, мен «кажется, сапсем ақуел». Мынаны қарашы. "Ұшық, яғни герпес суық тию арқылы емес, вирус әрекеті нәтижесінде пайда болады" дегеніңе сене отыра, оны дәлелдейтін дәйек іздеп отырмын. «Асқар айтты ғо» — негізі, аргумент, дей тұрғанмен… Тағы бірдеңе қоссаң, қарабайыр ажалды ғалымдар сөзі, статистика, меднұсқаулық үзіндісі. Жай, қалау.
Жоооқ, мына «подачаны» қарашы! Түууу!
«Сондықтан, тағы да қайталаймын, білмесең — түртпеші бейшараны.»
«Сатпаев пен Гагарин көшелерінің қиылысын меңзеп, ұлы тұлғаларды масқаралау үшін тұрған жоқ.» — Құрманғазы?
Болдым. Цитаталап отырам ба енді осылай?
Жалпы, пост — күшті-күшті. Маған өзіме көп кеңес түйгізді. Менің қара жұмысымда, айналамда талай «ауыштар» жүргенде пайдалы ма деп қалдым. «Келесі жазбаңызға автоматты түрде 10 ұпай қоямын деп отырмын. Тіпті далбаса жазсаң да.» (Ерлан Оспан) — неннадда так.  Бірақ мен де осылай жеткізер ем эмоциямды. Назгүл 9 қойды, хехе!
Асеке, шаба бер!


Эльвира Ерғалина. «Көлік тізгініндегі әйел — граната ұстаған маймыл? Ха!»
Пост танымдық ақпараттарға толы. Стиль — аралас, алайда, бұл жерде — бұл артықшылық.
«Астанада әр бесінші көлікті әйелдер жүргізеді екен. Жол ережесін бұзған 30 көлік тоқтатылса, оның ішіндегі бір жүргізуші ғана әйел жынысты болып шығатын көрінеді… Демек, әйелдер тірлікке ғана емес, автоға да өте ұқыпты қарайды». Суыртпақтаған тұжырым ғой, феминистка! Қой, қауіпсіздік қызметкерлері кейде жай әйел екенін көріп, тоқтатпай қоя салады.
Жалпы, өте сапалы пост. Жарып жіберетін ештеңе болмағанымен, әр бөлшегі орнында секілді. Есіңізде ме (не сұрақ мынау? сіздің есіңізде болмағанда, кімнің есінде болад?), «Көктем — кей бизнестің басы, кей бизнестің аяғы» атты жазбаңызда жезөкшенің пікірмен аяқтап едіңіз ғой. Сол секілді қою нүкте болса деймін де. Мысалы, қатты айдайтын (мәшинені) қатынның видеосы. Жай, өз толғанысым. Рақмет, сізді лав екенімді айтып па ем өткенде?


Айнұр Ракишева. «Танымал тағамдар: стереотиптер мен шындық».
Классикалық әйелдерский жұмыс. Ізденіс бар. Безендіру — зор!
Ал жұмыс орташа. Сіздің сегіздікке сай пост жазбауыңызға себептердің ішінде -" пост жаза салсам болды" дегендей пиғыл байқалатындай ма… Турнирлік жағдайға орай, таныс алқаш Бәжөн айтатындай, "Өмір сүру — зайпал, өлу — западло" деген ұстаным ойға келеді. Сонда да, соңына дейін жазып жатқаныңызға ризамын.


Тоқетері: көрдік, шолдық. Қазақтілді контентті ұлғайтып жатқандарыңызға рақмет! Назгүл Қожабекованың осы аптадағы қазылығына ерекше алғыс айта отыра, бір ауыз (бір тіл, 29 тіс) сөз:
Маралбекте тың идеялар, парасат ауқымы кең еді, осы турдағы жазғаны блоги стильдік тұрғыда сапалы болғанымен, төрттікке кіргендегі немқұрайлылықтың белгісіндей болды. Мәке! Жиналыңызшы! Жарайды, Асқар, қияр с ним, бірақ ана екі пері қызды тур шеңберінде шайнап алатын қабілетіңіз бар ғой!
Ернар мен Айнұрға айырып-айырып алатын, блогиадағы құлыпсыз есікті әдемі тарс жабатын сәт келді. Әдемі пост күтеміз. Айнұр, сіздің талғамыңызбен көсілетін кезіңіз осы тур екенін өзіңіз де сезетін шығарсыз?
Асқар — өз бабында. Маньяк!
Және… Әзірге рейтингтегі әзірге екінші орынға тамаша тартыс боп жатқанын айтқым келеді. Ох, Эльвира, ох, Әйгерім! Ох, кербездер! Бірінен-бірі өтіп сілтеген арулар осынау турнирлік жағдайда шын шеберлік көрсетіп жатыр. "Өмірде жақын құрбылар, блогиадада кім бұлар"? Өз артықшылықтарына ие қасқыр қарсыластар, менің пікірімше… Бір-біріңмен алыссаң да, бір-біріңді қамшылай отырып, Базарбайды тақтан құлататын мүмкіндіктің мүңк еткен исін сеземіз әлі…
P.s. Өткенде біреулеріңіз мәймөңкелеп, «бұ гім болды, қай танысым тыраштанды?» деген шығарсыздар?
Біле жүріңіздер, керекинфоға тіркелмей оқитындар тіркелгендерден көбірек. Халық санасында оқып алып, ештеңе жазбай, тіпті пікір білдірмей кете беру — қалыпты секілді көрінеді. Арамтамақтық сана. Мен де 3 жылдан бері жай оқыдым, тіркеліп жазғандағым осы болды. Енді жұрттан қағып кеткен стильдер, тіркестер болды, әрине. Сонда да өзімнің журналистік «началым» тегін емес, қабілетім болуынан деп санаймын.
Мен — Бөрібаймын. Және маған сендердің артық пайымдарыңыз емес, осындай шолудағы фотогерлік, безендіру мәселесіндегі кеңестеріңіз қажет.
Бейбітшілік, достық, блог!

Келесі кезекте… Вуа -ля! Математика! Фотореп!

Суреттерді ықыласпен ұсынған Медет Жансановқа алғыс айтамын.

Өмірімнің өткен бөлігіне шолу жасасам, өз басымда да стереотиптердің сынғаны деп айта алатын оқиғалар жеткілікті екен. Бұл жерде нақты айту қиын — олар жалпыға ортақ стереотиптер ме, әлде жеке басымда қалыптасып, бұзылмас деп есептеген принцептер ме. Дегенмен, солардың бірнешеуімен бөлісіп көрейін.

Миф #1. Атырауда тудым, Атырауда тұрамын, Атырауда өлемін

Қалада тусам да, ауылда өскен мен секілді мәмбеттің болашағы белгілі еді. Өзімнің пайымым бойынша: «Ауылдың орта мектебін бітірген, грантта оқуға шамасы жоқ, әдеби кітаптарды сүйіп оқиды, романтик. Демек, Атыраудағы бір газеттің ортаңқол редакторы болып күнін кешеді. Әйелі көрші ауылдан, немесе университетте танысқан өзі секілді бір малшының, не балықшының қарапайым қызы болады. Екі-үш баласы болады, жасы қырыққа жақындағанда әупірімдеп баспанаға қол жеткізеді. Сөйтіп жүріп елеусіз өмірден өтеді де кетеді. Мүмкін артында 1-2 кітабы қалатын шығар».
Мен бұдан артығын күткен де емеспін, қалаған да жоқпын. Біреу тіпті маған Атыраудағы өмірің 1,5 жылмен шектеледі десе, қарқылдап бетіне күліп кетер едім. Не болды, ал? Бір күні заттарымды бір рюкзакқа тықтым да, қалтамдағы 30 мың теңгемен Алматыға тайып тұрдым. Барлығы әп-сәтте болғаны сонша, есімді қалтамдағы ақша таусылғанда ғана жидым. Атырауға оралуға намысым жібермеді. Алматыда 1-2 жыл жүре тұрайын деп шештім. Ол 2007 жылдың жазы болатын.

Миф #2. Мен танымал болмаймын

— Саламатсыздар ма! Эфирде жаңалықтар, микрофон алдында Ернар Бекенов.
Түсінесіздер ме — мен ауылдан бірнеше ай бұрын ғана келген баламын, бойымда мәмбеттігім әлі бар. Маған біреу 1-ші курстың соңында радио-диктор боласың десе, бетіне күле қарап тұрып, жерге «харқ» еткізіп бір түкіріп тастап, бұрылып кетіп қалар едім. Радиоға қайдан тап болдым? Білмеймін, әйтеуір басында өндірістік практика дедім, одан кейін стажировка дедім, тағы бір ай — мен штаттағы радиожүргізушімін.
— Сіз Ернар Бекеновсыз ғой жаңалықтар оқитын?!
Олар мені қайдан таниды? Қызық екен, қалалық «Тандем» радиосының өз фан-клубы бар екен және олар радиодағы барлық өзгерістерді бақылап отырады. Уау! Менің де фанаттарым бар!

Миф #3. Басшылық лауазым маған бұйырмаған

Сіз 19 жасар бас редакторды танисыз ба? Ол мен. Радиодағы 1 жылдық өмірімде бас редакторлыққа дейін көтерілдім. Екінші курста оқып жүрген кезім еді.
Әлгі газеттің ортаңқол редакторы туралы ойларым миф болып қалды. Бас редактор қайда, қарапайым газетші қайда?

Миф #4. Менің әйелім нағыз қазақ болады

Мен тілімді сүйемін, мен ұлтымды сүйемін! Орыс тілділермен ешқашан, естисіз бе — ешқашан дос болмаймын. Астраханның бір ауыз қазақша білмейтін қызы? Ха-ха! Ондайлардан алыс жүр, сенің әйелің нағыз қазақ болуы керек.
2010 жыл 8-9 қазан. Атыраулық Ернар мен астрахандық Светаның үйлену тойларына қош келдіңіздер.
Кейде менен әйелім әзілдеп сұрайды:
— Бір ауыз орысша білмейтін, ұлтшыл, ашушаң, жағымды бір қылығы жоқ ауылбайды қалай сүйіп қалдым?
— Білмеймін, өзім де осы сұраққа жауап таба алмай талай таңды атырдым, — деп шын жауап беремін.

Миф #5. Қайын жұрт — жауың

Өзімді бөтен адамдармен жарасып кетуі қиын адам ретінде білемін. Оның үстіне қайын жұртпен жақын араласу күшік күйеулікке алып келеді деген сенімде едім. Мүмкін тәрбиеден шығар, әкем мысалы өз қайын жұртымен әлі күнге дейін жақын араласпайды. Әкем менің болашақ әйелімнің ауылына танысу үшін, келінге сырға салып, құда түсу үшін алғаш барып келгенде ашуланып келді:
— Құда қызық адам екен, әлі көрмеген болашақ күйеуді балам деп отыр!
Мен үшін де бұл біртүрлі қылық көрінді. Кейін таныса келе көп нәрсеге көзқарасым өзгерді. Жыл сайын жазда Ресейге қайын жұртқа барамыз. Атам құшақ жая қарсы алып, мен үшін алып қойған сыбағасын береді, сырасын құяды (ол жақта сыра ішімдік болып есептелмейді). Енем де «Балам, қарның ашпады ма?» деп күні бойы құрақ ұшып жүреді. Өмірімде бұндай құрмет көрмеген мен үшін бұл тосын көрінсе де, кейін үйреніп кеттім. Бажам марқұм тіпті бар жұмысын тастап, шекарадан келіп күтіп алатын. Сосын қайтқанша думанды демалыс басталады.

Қарап отырсам, өзгерістердің көпшілігі қазіргі әйеліме қатысты болыпты. Бірақ жеке мен үшін ғана, көпшілігіміз үшін қалыпты емес болып есептелетін тағы бір стереотипті бұзыппын: Ешқашан күйеуі әйелінен кіші болмайды. Иә, әйелім өзімнен 3 жас үлкен.

«Ешқашан ешқашан деме», — дейді ғой орыс халқы. Принциптер мен стереотиптер талай өзгереді екен. Осыдан бірнеше жыл бұрын өміріңде осындай оқиғалар болады десе сенбес едім. Әлі де талай нәрсе өзгерер, тек ең бастысы өзіңді жоғалтып алмау.