Star Wars-қа барып келдім. Жетінші эпизод қой. Жабық көрсетілім деген аты болмаса, сол баяғыдай қытыр-қытыр поп-корн жеп, телефонға шұқшиған, бірі кіріп, бірі шығып, сеңдей соғылысқан жұрт. Кино көруге қашан келеді екен жұрт?!

Арнайы "Үздік кино сыншысы" конкурсы үшін

Соғыс гүлдері / The flowers of War фильміне рецензия

Өз басым соғыс туралы фильмдерді ұнатпаймын. Ұнатпағанда эмоцианалды тұрғыдан ондай жанрдағы фильмдерді қарау мен үшін сондай ауыр. Сол себепті менен соғыс туралы қандай фильм көрдің деп сұрасаңыз эээ… ммм… деп қалуым ықтимал. Дегенмен, мына бір соғыс туралы фильмнен теріс айнала алмай кеттім. Негізі фильмді, сөздің шыны керек, соғыс туралы деп ойламадым. Сенесіз бе, тіпті, жеңіл комедиялы фильм деп те ойладым. Фильмнің сюжетін оқымаған едім, постеріне де назар салып қарамағанмын. Тек актерлік құрамына ғана көз жүгіртіппін.
Сонда басты рөлде қолында қос оскары бар, красавчег Кристиан Бейл ойнайтынын білдім. Фильм қандай болғанда да, жаман болмау керек деп шештім де, жүктеп алып, жайғасып қарадым. Әсерленгенім соншалық, уақыт тоқтап, 1937 жылдың 13 желтоқсанында болған Қытай-жапон соғысына тап болғандай болдым.
Фильм маған өте ұнады, әсерлендірді,әйтеуір биылдыққа бұдан артық әлі әсерлі дүниені қарамадым. Дей тұра, супер, қызықты деп те айтуға аузың бармайды екен. Соғыс көріністері, жапон солдаттарының хайуандығы, адам мүрделері, жарылыс, қан − мұндайды көре тұра «мәәә, қандай қызық!" дей алмасың анық.



Фильмнің сюжеті қытай-жапон соғысы кезінде болған шынайы оқиға желісімен түсірілген. Басты кейіпкер, америкалық табытшы Джон, қайтыс болған дін қызметшісін көму үшін, шіркеуге келеді. Сонда ол жасырынған шіркеу қыздары мен көрші көшенің жезөкшелерін көреді. Қыздарды жапондардың хайуандығынан құтқару мақсатында, ол өзін дін қызметішісі етіп көрседі.
Қысқа да нұсқа сюжеті осындай.
Сипаттамасына қарасаң, сондай бір барлық Голливуд киноларына сай банальды сюжет сияқты, иә? Сондай банальды сюжеттен фильмді кереметтей әсерлі еткен, ол – актерлер. Енді Кристиан Бейл оскарларды бекерге алып жатқан жоқ қой, оның талантына шүбә келтірмейміз. Ал қыздар ше? Қыздар жағына келсек, басты рөлдегі актриса Ни Ни үшін (оның өзіммен жасты екенін білгенімде, аздап шок болдым) бұл кино әлеміндегі алқашқы дебюті екен. Ом мане! Түріне, ойынына қарап, Қытай кинематографиясына еңбек сіңірген әртісі дерсің. Қалған қыздар да рөлдерін өте сәтті ойнап шыққан, бәрі орнымен, еш артық немесе кем нәрсе байқамадым.


Аа иә, айтпақшы, мен қалай фильм режиссері туралы айтпай отырмын? Ол деген Чжан Имоу ғой! Одан құсық туынды күтіп көр! Ол кім еді десеңіз, бұл кісі «Герой», «Дом летающих кинжалов» сынды әлемдік кинематографияның алтын қорына енген шедеврлердің режиссері. Байқап отқаныңыздай, бұл кісі фильмдерінде зұлымдық пен бірге сұлулық да қатар алып жүреді.

Қорытынды: Фильм соғыс драмасы. Мұнда соғыс атмосферасы өте жақсы берілген, қарап отырып, денең түршігеді. Фильм − ауыр, салмақты, қыздардың іс-әрекеттері ойландырады, әсерлендіреді, жігерлендіреді. Сондай режиссерімен, актерлік құрамымен, орнымен әрленген әуендерімен өте жоғары деңгейдегі жасалған фильм деп ойлаймын. Барлығына қарауға ұсынамын (әсіре қыз балдарға))).

10/10

Марапаттары:
Фильм 2012 жылы шет тіліндегі ең үздік фильм номинациясы бойынша «Алтын глобусты» жеңіп алды.
Актриса Ни Ни Азия киноакадемиясының «алғашқы дебют» номинациясын жеңіп алды.

Білесіз бе,
Фильм Гэлин Яньнның «Нанкиннен шыққан 13 гүл» атты романы бойынша түсірілді.
Басты рөлге Кристиан Бейлді Стивен Спилбергтің өзі ұсынған екен.
Қытай тарапынан «шет тіліндегі ең үздік фильм» номинациясы бойынша 2012 жылы Оскарға ұсынылды.

«Арнайы „Үздік кино сыншысы“ байқауы үшін»

1+1 (фр.Intouchables) 2011 жылы прокатқа шыққан, сценарий желісі шынайы өмірден алынған оқиғалардан тұрады.
Фильмнің қысқаша мазмұны.Филипп- парапланмен ұшу кезінде, қайғылы жағдайға ұшыраған, арбаға таңылған науқас. Филипп-ақсүйек, өнерді, кітапты жақсы көреді және классикалық музыканы сүйіп тыңдайды.Жас кезінде әйелінен айырылған.Филиппке қарайтын күтушілер ,әдетте, көп уақытқа шыдамайтын.Кезекті арнайы күтушілерді таңдау кезінде, Филипптің таңдауы Дрисске түседі. Дрисс- түбі сенегалдық, криманалды оқиғаларға қатысы бар, тіпті түрмеге де отырып шыққан, нашаға әуес дөрекі көше жігіті.Бірақ осындай оқиғаларға қарамастан, Филипп пен Дрисс арасында достық пайда болып, қызықты оқиғаларды бастан кешеді.

Кейіпкерлерді талдау.

Филипп пен Дрисс әлеуметтік-тұрмыстық, мәдениеті, білімі жағынан бір-біріне қарама-қайшы кейіпкерлер.Филипп-жалғыздықтан жапа шеккен, ішкі дүниесі алай-дүлей арпалысқа толы кейіпкер.Өмірдегі бар қуанышы өнер мен мәдениет.
Қарғыс атқан мүгедек қайда © Дрисс
Неге Филиптің таңдауы Дрисске түсті?
Арнайы күтушіге үміткерлер арасында психологтар, өз ісіне жауапты, білімді, тіпті алғашқы медицина курсын бітіргендер де болды.Бірақ таңдау қара жігітке түсті.Сұрақтың жауабын іздеп көрейік: Дрисс Филиппке аяушылық танытпауы.Мүгедек ретінде мүсіркемеді.Әрине мүгедек науқасқа аяушылық сезімі болмау мүмкін емес.Бұл жерде Дрисс аяушылық сезімін жасыра білді.
Тіпті фильмдегі мына үзінді дәлел:
-Бұл жігітте аяушылық сезімінің бір тамшысы жоқ, күтуші ғып бекер алғансыз.
— Ал мені аяудың кажеті жоқ, адамдардың мүсіркеуінен шаршадым, түсіне аласың ба?


Мені таңқалдырғаны, Дрисстің үй қызметкерлерінен бастап, хатшы қызға дейін, тіпті асыранды байдың ерке қызына дейін, тіл табысып кетуі, сырт көзге дөрекі, бұзақы болып көрінгенімен, жүрегінде бір мейірім бар екені көрініп тұрады.

Актерлік шеберлік

Франсуа Клюзенің актерлік шеберлігіне күмен келтіре алмаймыз.Кейіпкердің образын жақсы аша білді, эмоциясын ішкі дүниесін көременге жеткізе білді.Түсірілім алдында актер өмірдегі кейіпкер Филипп Поццо Ди Барго бірнеше рет кездесіпті.Бірнеше уақыт ішінде актер кейіпкердің қозғалу, сөйлеу тыныс алу мәнерін байқап, дайындалыпты.Омар Си да жас болғанына қарамастан, тәжірбиелі әріптесінің көлеңкесінде қалған жоқ.Тіпті салыстырмалы түрде айтсақ кейбір эпизодтарда мысы басым түсті. Дуэт ретінде Франсуа Клюзе мен Омар Си тамаша жұмыс жасады.Бұл актерлер болмағанда, бәлкім фильм сәтті болмас па еді…

Режиссерлік жұмыс және сценарий

Оливье Накаш және Эрик Толедано драманы комедияға айналдыра білді.Режиссерлер көрермендерге тек қана күлкі сыйлаған жоқ, адамға ой салатын әдемі афоризмдерді ұтымды пайдалана білді.Бұл жердегі әзілдер Голливудтың анайы, дөрекі немесе өтірік шытырманға толы комедияларынан мың есе артық.

Саундтрек және музыка

Фильм басталғаннан адамның көңілін баурап алатын әуен ойналады.Классикалық музыкамен заманауи музыка бірін-бірі толтырып әдемі байланысқа түсті.Бірде көңілін құлазып, бірде алға жетелейді.Композитор Людовик Эйнауди шеберлігімен таныла білді және Fly,Una Mattina әуендері көрермендер көңілінен шықты.

Фильмнің көрерменге берері:

Бұлтты күннен кейін шуақты күн бар.Фильм бізге оптимистік ойлар сыйлайды, ерекше күш береді.Өмірде жақын адамдардың тым қымбат екенін түсінесін. Бір өзгеше сезімге бөленесің өмірдің қымбат екенін түсінесін.Кейде қаншама досың немесе көрікті жұбың болса да жалғыздықты сезінеміз.Жалғыздықтан қорқамыз. Атақ, байлық, махаббат қуған мына заманда достық кейде, екінші планда қалып койып жатады.Кейде достықты бір мүдде үшін пайдаланып жатамыз.Ең жақын деген досымызға сырымызды бөлісе алмаймыз. Фильмде адал достықтың барын көрсетті, бізге бір жақсы ой салды.Бейтаныс жанның да бізге жақын адам болуы мүмкінін көрсетті.Абдель Селла мен Филипп Поццо Ди Баргоның өмірін бізге қандай болғанын көрсетті.Фильм жоғары бағаға лайық.

Психоанализ мектебінің қысқы сабақтарында курсымыздың бірер сағаты топтасып кино талқылауға арналған болатын.
Мен көрген процесс маған барынша қарапайым көрінді:

1. Кино қараймыз.
2. Топ ішінде өзара әсерімізбен бөлісеміз.
3. Маман (психоаналитик) қорытады.

Міне, осыны психологтар синемалогия немесе кинотерапия деп атайды. Тек оны кинотанумен шатастырып алмаңыз. Кинотану кино өнерін, кинематографтың тарихын, түсіру барысы мен техникалық егжей-тегжейін зерттейді.
Синемалогия термині Италиядан келген. Оған алғаш анықтама берген Антонио Менегетти — психолог, философ, суретші және тағы жеті кәсіптің иесі. Бұл амигоның кітабында синемалогия психотерапия тәсілі ретінде қарастырылады.
Стоп. Стоп.
Бәрі жақсы делік, ал психоанализ, психотерапияға қатысы жоқ адамға синемалогияның қандай пайдасы болуы мүмкін?

Танысып қойыңыз, екеуі де мен. Киносүйгіштігім Ернардан, футболсүйгіштігім Аршаттан кем шығар, бірақ екеуімен де көсіле отырып әңгіме-дүкен құруға қауқарым жетеді ғой деп ойлаймын. Ал, мәселе футбол туралы кино жөнінде болса, онда… онда, алдымен, попкорныңызды дайындап алыңыз.

«Осындай талантты студенттер кімде бар екен?» деп масаттанып қоямын кейде.

Иә, иә, мен бүгін тағы кураторлық тобымның кезекті дарыны туралы сөз қозғағалы отырмын. Олар туралы мен айтпасам кім айтады? Өткенде «ән» тақырыбында «Ақпараттық қауіпсіздік жүйелері» мамандығының 1-курс студенті Нұржан Оразалинмен таныс болсаңыздар, бұл аптадағы «кино» тақырыбының кейіпкері – Абылайхан Қайыржанов.

Абылайхан – менің топтағы ең белсенді көмекшім. Мен ұйымдастыратын тәрбиелік шаралардың фото түсірілімі соның мойнында. Ал оның операторлық қабілетіне екеуміз кафедра бейнеролигін жасаған кезде біржола көзім жетті. Жә, тақырыптан ауытқымайын.

Абылайхан сабақтан тыс уақытта қосымша «Studio24 Media Production» компаниясында операторлық қызмет атқарады. Ол масштабты жарнамалық роликтер, музыкалық клиптер түсіреді. Дегенмен оның басты арманы — киноиндустрия.

---

Ал осы мақсатқа жетудегі алғашқы қадамын ол өткен жылы «Infomatrix» байқауында жасап көрген екен. Және ол қадам жетістіксіз болмады.

Infomatrix — Румынияда 2003 жылдан бері мектеп оқушылары мен студенттер арасында өткізілетін халықаралық IT-олимпиада. «IT-олимпиадасы несі?» деп таң қалмаңыздар, байқауда «программалау», «аппараттық басқару», «робототехника», «компьютерлік графикадан» бөлек "қысқаметражды фильм" категориясы бар. Байқау туралы толығырақ мына жерден біле аласыз.

Абылайхан байқауға осы қысқаметражды фильмдер категориясы бойынша қатысты. Фильм сценарийін Якудин атты досымен бірігіп жазып, өзі әрі режиссер, әрі оператор міндетін атқарды. Тіпті керек десеңіз монтажын да өзі жасады. Ал рольдерді кластас достары сомдады. Нәтижесінде Якудин екеуі Қаскелеңдегі іріктеуде бас жүлдені алып, Румынияда өткен финалда күміс медальге ие болды.

---

Debutfilms командасы байқауға ұсынған «Мүмкіндік» (Chance) қысқаметражды фильмі мектеп қабырғасындағы оқушының ең басты міндеті – білім алу екендігін үндеп, жасөспірімдерді балаң сезімге бой алдырмауға шақырады.

«Фильм бозбаланы кездестірген күннен бастап өзгеріп сала берген үлгілі оқушы қыз туралы. Сабақты жайына қалдырып, бар уақытын арнап жүргенде жігіті оның жүрегін жаралап, көңілін қалдырды. Дегенмен соңында қызға тағы бір мүмкіндік беріледі.
Білім – біздің өміріміздегі ең басты нәрсе. Білімсіз мансап пен жетістікке жету мүмкін емес, ал кейбіреулер оны кеш түсінеді. Сондықтан мүмкіндік барда оқыңыздар және дұрыс таңдау жасаңыздар!» дейді фильм авторлары.



— «Chance»-ты түсіру барысында қандай қиындықтар болды?
— Басында актерларды таңдау қиын болды, бірақ кейін бәрі өз орнына келді. Қатты қиындық көрген жоқпын.

— Өзің оператор, өзің режиссер болыпсың, екі бірдей міндетті қалай атқардың?
— Мен ең алдымен актерлерге «раскадровканы» көрсетем, кейін оларға жалпы сюжетті түсіндірем. Содан соң барып түсіру процесін бастаймын.


— Жаныңа фестивальдік кино жақын ба, әлде бұқаралық па?
— Бұқаралық кино жақын. Себебі оны көпшілік көреді.

— Қазақ жастары түсіріп жүрген туындыларды ешкім біле бермейді, неге соларды танытатын алаң ашпасқа, мысалы киноклуб, кинобағдарлама немесе қандай да бір сайт ашып деген сияқты?
— Ол туралы ештеңе айта алмайды екенмін. Жалпы өз-өзіммен жүрген адаммын. Дегенмен ойланып көретін зат екен.



— Өзіңдей кино түсіруге қызығатын жастарға қандай кеңес берер едің?
— Оларға айтарым: қазіргі XXI ғасырда бәрін де ғаламтордан тауып алуға болады, ізденіп көп нәрсе үйренуге болады. Айтпақшы, МЕГА-да 14 жасқа дейінгі балаларға арналған кино мектебі бар, онда балаларға кино түсірудің негіздерін үйретеді. Ең бастысы – өздеріңе ұнаған тақырыпты ғана түсіріңдер!

Сүйікті студентіме сәттілік тілеп қойдым. Тек биіктерден көріне берсін!

Суреттер Абылайханның жеке мұрағатынан алынды

Жалпылай алғанда аса бір киноман емеспін.
Ақшаны оңды-солды шаша да бермеймін.
Алайда, аптаның күніне қарамай, алдын ала ниеттеніп ап, достарыммен жақсы кино көруден бас тартқан емеспін.

Үйіңіздегі көк жәшіктен аптасына неше рет кино көресіз? Әйтеуір отандық телеарналардың біреуіндегі ұнағанын қарайсыз ғой. Сол фильмдердің дубляжы көңіліңізден шыға ма? Жалпы дубляжы, дыбысталуы туралы білетініңіз бар ма?

Телеарналар өздері көрсететін фильмнің түпнұсқасын сатып алып, қазақ, не орыс тіліне аударады. Арнайы дистрибьюторлық компанияларға алдын ала тапсырыс беріледі де, салыстырмалы түрде рейтингі жоғары, халыққа қызық болады-ау деген киноларды таңдайды. Мысалы, аптасына 2 фильм көрсетілу керек болса, шамамен, жылына 104 фильм сатып алады. Ол фильмдерді жыл бойына 2-ақ рет көрсетуге рұқсат бар. Тіпті, Хоббит сияқты жаңа, эксклюзив фильмдерді алғаш боп қай канал сатып алады, 2 жыл ішінде сол арнадан ғана көрсетіледі. Бұл — көрсетілімге эксклюзивті құқық деп аталады.
«Ал, өзіміздің… Қазақфильмнің...» деп күбірлегелі жатырсыз ғой, иә? Қазақфильмде эксклюзивті құқық деген жоқ екен, яғни бір фильмді бірнеше арна бір мезетте көрсете алады. Бұл шартына бағасы да сай келмейтін ұқсайды. Бейресми дерек көздерінің көрсетуінше, шетелдік фильмдер 2 000-20 000$ арасында алынса, отандық өнімдердің ескісі 100 мыңнан, 2000 жылдан бергісі 150 мың мен миллион теңгенің арасында сатылады. Ескі фильмдеріміздің қайта-қайта көрсетілетін себебі де осында шығар: жүз мың теңгенің бетіне қарамай, ала беретін болып тұр ғой  Негізі шетелдік фильмдердің орташа құны 6000-6500$ құрайды-мыс.


Сатып алынған киноның қай тілге аударылатынын арнаның бас директоры бекітіп, оны дубляждауға жібереді. Қазақша дубляждалған фильмдерге қарағанда қазақша телебағдарламалардың рейтингі жоғары болғандықтан көбіне фильмдерді орыс тіліне аударады. Сондықтан қазақша аз, оған сұраныс та аз. Рас қой, қазақша дубляждалған фильм көргенше, қазақша бағдарлама көрген қызығырақ сияқты. Әлі қазақша аудармаларға сенбегендіктен бе, білмеймін…

---

Фильм сатып алынды. Енді ол қалай дубляждалады? Көрерменге ұсынылғанша қандай еңбектер атқарылады?
7 арнаның дубляждау бөліміне келіп, бәрін тәптіштеп сұрап алуға тырыстым. Дубляж жасау бөліміне келіп түскен фильм алдымен аудармашыларға бөліп беріледі. Бұл жерде он шақты аудармашы қызмет етеді. Мәтіннің күрделілігіне қарай аударманың қиындығы да арта түседі. Бір аудармаға орташа үш күн беріледі.



Аударылған мәтінді редактор бір күндей тексереді. Сөздерді ауыз қимылына келтіріп, емеурінін жөндеп, көркемдік стилистика жағынан түзеп, дыбыс режиссеріне тапсырады. Дыбыс режиссері фильмнің дұрыс дыбысталуын, қимылдан сөздің қалып кетпеуін қадағалайды. 7 арнада осы саламен екі жас қыз айналысады. Әйнектің мына бетінде бәрін бақылап отырады.


Мынау — дауыс жазылатын кабинет. Барлық рөлді дұрыс дыбыстап болмайынша актерлар осы кабинеттен шықпайды. Қолынан мүлде ештеңе келмей жатқан актерлар басқасымен алмастырылады.



Актер мәтінді үйіне алып кетеді, киноны көреді, мәтінді оқиды, кейіпкердің мінезін сіңіреді, әбден дайындалады. Мұнда 1 фильмді дыбыстауға 2-3, көп дегенде 4 актер ғана қатысады. Баяғы «мұрнын кір қыстырғышпен қысып алып» сөйлейтін ағай жоқ сіздерге  



Әрине, дубляждалып жатқан фильм актерлардың көз алдында тұру қажет.


Міне, бізге бір фильмді көрсету үшін осынша еңбек етеді. Ал, біз өзімізше телеарнадан кино көрмейміз. Солай ғой, мойындаңызшы?

---

Кенжемұрат Көшеров, дубляж бөлімінің көркемдік жетекшісі
— Бес жылдан бері жұмыс істеп келеміз, мыңнан аса фильмді қазақ тіліне аудардық. Аудармамыз сапалы деп айта аламыз. Сөздің тігісін жатқызып, қисынын келтіруге тырысамыз. Орыстар боқтап сөйлейді екен деп, солай аудара салуға болмайды. Бірақ, уытты сөзді қажет етіп тұратын жерде қолданамыз, рөлді ашу керек. Стилистикасы да баса назар аударуды қажет етеді: жас жігіттің аузына шалдың сөзін салып қоя алмайсың, көрермен қабылдай алмайды.
Басқа арналардың аудармаларын міндетті түрде көріп, мониторинг жасап отырамын. Ол маңызды. Негізі барлық арнада бірдей аударма дегенмен, кем-кетіктер боп жатады. Кейбір сөздерді тура мағынасында аударып жіберіп жатады. Мысалы, «Жаужүрек мың бала» фильмінде«Сайтан алғыр» деген сөз жүр. Қазақта ондай сөз ешқашан болмаған, ол — орыстың «черт побери»-інің аудармасы. Актерлар да театрдағы пафостан түсе алмай, тым әсірелеп дыбыстайды, көрерменнің құлағына түрпідей тиеді. Қарапайым тұрмыстағы әңгімені көркемсөзге айналдырып жібермесе екен. Қазір қазақи сөз саптауды меңгерген мамандар аз, бірақ, бәрі түзелетініне сенем.

---

Елшібаева Саида, аудармашы
— Мен ағылшын тіліндегі фильмдерді қазақ тіліне аударамын. Қытай тіліндегі фильмдерде міндетті түрде ағылшынша титр болады, оны аудару да қиын емес.
Бізде аудармашылар штатан тыс жұмыс істейтіндіктен еңбекақымызды аударманың көлеміне қарай аламыз. Ол фильмнің хронометражына тікелей байланысты. Мысалы, 40 минуттық фильмді аудару бағасы — 20 мың теңге. 40 минуттан асып жатса, бағасы да 50-60 мыңға дейін баруы мүмкін.
Сөзбе сөз аудармай, мағынасын беруге тырысамыз. Өйткені, ағылшын тілінен аударатын фильмді алайықшы, олардың сөйлесу мәдениеті басқа, менталитеті басқа, тіпті, мақал-мәтел, тұрақты тіркестері басқа. Сондықтан сөзбе-сөз аудару мүмкін емес.
Боқтайтын жерлерінде «сұмырай», «жексұрын», сүмелек" дегеннен артық сөздер қолданылмайды. Өйткені, дубляждың көркемдік жетекшісі сондай талап қояды.
Фильмді аударғанда түпнұсқадағы мағынаның 30 пайызы өзгереді. Онымен барлық аудармашы келіседі деп ойлаймын.

---

Кино дубляждалып, халыққа ұсынылады. «Оны халық қалай қабылдайды екен» деген оймен көрермендер арасында кішігірім сауалнама жүргізіп көрдім.
Телеарналардағы қазақ тіліне дубляждалған фильмдердің аудармасы ұнай ма?

Қуат: — Шынымды айтсам, өзіміздің телеканалдардан кино көрмеймін.

Бота: — Сауатты аудармалар бар. Бірақ, ең сорақысы — әйелдің дауысын еркек оқитын аудармалар.

Әлімбек: — Отандық телеарналарда фильмдерді қазақша дыбыстауды орташа деңгейде деп айтуға болатын шығар. Кемшілігі — бірнеше кейіпкерді бір ғана актердің дыбыстауы.

Самат: — Әдепке сай емес, боқтайтын жерлерін аудармай, өткізіп жібереді. Ол қызық емес.

Жаннетта: — Бір арнаның дубляж бөлімінде 3 жыл жұмыс істедім. Сол ұжым ең креатив деп ойлаймын.

Қазына: — Аударманың болғаны жақсы. Бірақ, жасанды емес, кейіпкердің түр-сипатына сай дауыстармен аударса екен. Шетелдік 1-1,5 сағаттық фильмді қазақ тілінде көрген қызық емес.

Гүлнұр: — «Аударма жақсы. Бірақ, біздікілер тым әсірелеп, әдебилендіріп жібереді, ол сөздерді халық есітпеген болуы да мүмкін. Тұрмыстық қарапайым сөздермен аударса, бәрі көретін еді ол фильмдерді.

Ал, сіз ше? Телеарналардағы қазақша дубляждалған фильмдерді көресіз бе?

Сіз өзіңізше алдағы аптаңызға немесе демалыс күніңізге тамаша жоспар құрдыңыз делік. Сол жоспарыңызды әкеңіз « Төрт күннен соң жолға шығамыз. Дайындал.» деп, сізбен келіспестен сыртыңыздан шешім шығарып бұзса не істер едіңіз? Әрине, бұлқан-талқан болып ашуланарыңыз кәдік. Қанша жерден ер-тоқымыңызды бауырыңызға алып тулағанмен әкеңіздің сөзі сіз үшін заң. Түптің-түбі келісесіз. Әкеңізбен сапарға аттанасыз. Бірақ, жолдың біраз бөлігінде томаға-тұйық отырып, әкеңізге қыр көрсетуіңіз де мүмкін. Бәлкім ол әрекетіңіз заңды да болар?
Міне, біздің кейіпкеріміз дәл осындай оқиғаға тап болады. Бірақ, ол жоспарын тек ойнап-күлуге ғана емес, оқуға құжат тапсырып, емтихан тапсыратын күнін күтіп жүрген болатын. Лицейді аяқтап, енді одан әрі білім алсам деген ниетпен оқуға бір мәрте түсе алмай қалған 20 жасар жас жігіт, өзінің емтихан тапсырып, оқуға түскен сәтін талай мәрте ойша қиялдаған да болар? Ұлының осындай ұлы арманын күл-парша еткен қандай әке, ол неткен сапар деп отырған боларсыз? Бұл ұлы сапар әкенің де о бастағы арманы болса ше? Бұл өтініш әлде бұйрық бір аяғы жерде, бір аяғы төрде тұрған қарт әкенің соңғы тілегі, өзін алдыға жетелеген арманына деген соңғы ұмтылыс болса ше? Онда, көрер қызығы алда деп саналатын жас жігіттің өз арманын әкесінің арманынан жоғары қоюға қақысы бар ма?
Реданың басына түскен сәтсіздіктің барлығы ағасының ішіп алып көлік айдау куәлігінен айрылып қалуынан басталғандай ма қалай өзі? Әйтпесе, әкесі баласының буынсыз жеріне пышақ салмауы тиіс еді. Енді міне, Францияның оңтүстігіндегі шағын қалашықта өмір сүріп жатқан Реда әкесін Меккеге ағасының ескі «Пежосымен» апаруы керек. Түскелі тұрған оқуын, сүйген қызын тастап Реда байғұс қыңыр шалдың айдауымен кетеді. Өз айтқанын орындататын осынау тік мінезді шал маған қазақ шалдарының, далалықтардың әкелік образының жиынтығы болып көрінді.
Француздар мен Мароккалықтар 2004 жылы түсірген осынау «Ұлы сапар» («Үлкен саяхат» деп аударғым келмеді. Фильмнің орысша аудармасы «Большое путешествие») фильмі адамды өзіне баурап алады. Бір қарағанда, тым қарапайым, шұбалаңқы көрінген сюжетті фильмен керемет әсер аламын деп ойламайсыз. Көбіміз жарқыл-жұрқылды оқиғалар, шартпа-шұрт төбелесті, қым-қиғаш тірліктер көрсетілген жеңіл фильмдерді жиі көреміз. Адамды ойға жетелейтін, айтары бар кино көргіңіз келсе осы туындыны тамашалаңыз.
Әр мұсылманның асыл арманы Меккеге бару, сол жаққа қажылық сапарға аттану әрине ұлы сапар болып есептеледі. Бірақ, бұл фильмнен одан бөлек екі заман адамының, екі буын өкілінің бір-бірініңі әлеміне, ішкі жан-дүниесіне сапарды аңғаруға болады. Ұзақ сапар баланың әкені ұғуына, оның өмір салтын түсінуіне, өзінің қателіктерінен сабақ алуға үйретеді. Өзін бір адамдай білгішпін деген жас жігіт хат танымайтын әкесінің сұңғылалығына бара-бара тәнті бола бастайды. Өмір атты ұлы сапарда ақ пен қараның қатар жүретініне, жақсы ададар мен жаман адамдардың барлық ұлтқа тән екеніне осы кино арқылы тағы бір көз жеткізтуге болады.
1962 жылы дүниеге келген, сценарист, режиссер Исмаил (Исмаэль) Феррухидің шығармашылығымен мүлдем таныс емес екенмін. Мен, жалпы «Ана режиссер жаңа туынды шығарыпты» деп шарқ ұрып, іздеп жүріп сол киноны көретін жандардан емеспін. Омарбраттың жолымен торрентке шыққанын, онлайнға іліккенін көріп жүре беретін жанмын. Бірақ, осынау киноны мен осыдан екі-үш жыл бұрын еліміздің бір телеарналарынан көріп қалған болатынмын. Көрілген соң ұмытылып қалатын фильм бұл емес. Бірақ, дәл сол кезде мен бұл фильмнің режиссеріне мән бермеген едім. Блогиада аясындағы осынау тақырып бұл киноны тағы бір шолып өтуіме мұрындық болды. Сондай-ақ, режиссердің қолынан шыққан басқа да дүниелер көруге тұрарлық секілді. Секілді деймін-ау, уақыт тауып, көретініме бек сенімдімін.
Айтпақшы, керемет кинотуынды түсіріп шығу үшін көп дүние қажет емес секілді. Жақсы сценарий, рөлдерді сомдайтын екі-үш адам, бір оператор камерасымен және 1990-91 жылғы универсал «Пежо» не болмасса «Пассат» та жарай береді.

Санжар Сұлтанов — Канадалық қазақ режиссері, сценарийші, продюсер, актер. 1988 жылы Жамбыл облысының Қордай ауданында дүниеге келген. 9 жасында Англияға оқуға кетті. Кейін білімін Канадада жалғастырды. 2009 жылы ағасы Саидпен бірге Reverson Entertainment кинокомпаниясын құрып, киножобалар өндірумен айналысады.