Түк зияны жоқ, қай жағынан болса да тек пайдалы азық-түлік болмайды.

Деннің саулығын ойлайтын қаqсыбір жан болмасын, мұны білгені жөн. Жер бетінде ешбір зияны болмайтын, тек пайдалы ғана жағы бар азық-түлік болмайды. Бүгін осы жайында ақпарат беріп өткен артық болмас.

Көк шай
Көк шай – ең пайдасы мол азық-түлік қатарына кіреді. Жер бетінде адамзат пайда болғалы және шайдың қасиетін білгелі бұл көк шай әлем елдерінде пайдалы жағынан танымал. Ас қорытуды жақсартады, ыстық мезгілде құтқарушы, микроэлементтерге бай. Соынмен қатар, дәрумендер мен антиоксиданттар да құрамында көп. Бірақ, кемшілігі де жоқ емес. Яғни, зияны да бар. Көк шайдың құрамындағы К про-дәрумені ағзада артып кетсе, көктамырларда тромбоздың асқынуына апарып соғады.

Кімдерге ішуге болмайды?
Варикозы бар жандар көк шайды мөлшермен ғана тұтынуы керек. Ал көктамырда тромбозы бар жандарға мүлде ішуге болмайды.
ҚАН ҚЫСЫМЫ: қандай кезде адам АЖАЛ құшуы мүмкін?

Сарымсақ пен пияз
Иә, сарымсақ пен пияз өте пайдалы. Суықтауда керемет көмекші, жүрек ауруларында да пайдасы орасан. Тіпті, қатерлі ісіктің кейбір түрлерін емдеуде де өзіндік қосар үлесі бар. Айта берсек, ұзыннан-ұзақ мақала шығады.

Кімдерге жеуге болмайды?
Сарымсақ пен пияз бүйрек ауруларында, өткір және созылмалы гастритте, асқазан жарасы мен он екі елі ішек ауруларында қарсы көрсетілімі бар. Сонымен қатар, антикоагулянттарды қабылдап жүргенде сарымсақ пен пиязды жеуге мүлде болмайды. Себебі, ол қанды сұйылтады.

Теңіз балығы
Дәрігерлердің өзі теңіз балығын аптасына 1 реттен артық жемеуге ұсыныс жасап отырған көрінеді. Себебі сол – бойында минералды заттар мен дәрумендердің, сондай-ақ, жартылай қаныққан май қышқылының көптігі.
Дегенмен, теңіз балығының құрамында болатын қауіпті зат туралы өте аз айтылады.
Ол – сынап.
Иә, соңғы кездегі теңіз бен мұхиттың ластануы артып бара жатқандықтан теңіз балығы да адам денсаулығына қауіп тудырып отыр. Десек те, қолдан, арнайы хауыздарда өсірілген балықтар бұл кемшіліктен таза деуге болады.

Теңіз қырыққабаты
Йодтың көзі болып табылатын теңіз қырыққабаты да денсаулық үшін аса қажетті тағам. Бірақ, теңіз қырыққабатынан келетін қауіп те бар. Ол өзінің бойына ауыр металдарды жинайды.
Бүгінде теңіз қырыққабатының «тазасы» — қолдан, арнайы таза суларда өсірілгендері ғана болып отыр. Ендеше, теңіз қырыққабатын сатып алғанда абай болған жөн.

Бал
Балдың пайдасы жөнінде жазылған трактаттар жетерлік. Иммунитетті күшейтетіні, құрамы пайдалы заттарға аса бай екені де рас. Күніне бір қасық бал жеген адамның көптеген аурулардың алдын алатыны да шындық. Бірақ оны зиянды етіп алатын өзіміз екен. Сондықтан да оның пайдасынан зияны басым болып кететін көрінеді.
Егер балды 42 градустан жоғары қыздыратын болса, ол барлық пайдалы қасиетінен ажырап, өте зиянды азық-түлікке айналады. Себебі, құрамында оксиметилфурфурол түзіледі. Бұл зат адам ағзасында жинала келіп, бас ауруы, бастың айналуы, жүрек айну мен құсу сияқты белгілерге апарып соқтырады.
Ендеше, балды пісірмелер мен ыстық сусындарға қосарла бір сәтке ойланып алғаныңыз жөн.

Қорыта келгенде…
«Пайдалы екен» деп барлығын қатарынан бетіне қарамай жеп, қолдана беруге болмайды. Кез келген пайдалының арқасында зияны да бар екенін есте сақтаңыз. Азық-түлік қатары өте көп. Арасынан таңдау жасағанда және дайындағанда барлық ережелерді есте ұстауға тиіссіз. Сіздің денсаулығыңыз – тек Сіздің ғана қолыңызда!

Дайындаған: Ә.Уалиханқызы,ERNUR.KZ

Келін түскен кезде жасалатын дәстүр дұрыс орындалып жүр ме?

«Сүйінші! Өмірге кестетігер келді! Дүниеге ханшайым келді!» — деп ел-жұртты шаттандырып, әулетті мақтаныш сезімі билеп, әкесі мен анасына қуаныш сыйлаған сүйінші хабар қыз баланың туылғанын білдіреді. Әрине, қыз – өрісің, қонағың, байлығың, қамқоршың, көмекшің, жанашырың. Барлық мейіріміңді төгіп мәпелеп, алақаныңда аялап өсірген қызың талай күндерді артқа тастап, бойжеткенде басқа елдің келіні болады. Барған елі мен өз елінің алтын көпірі атанады. Жаратылысы қандай нәзік болса, иығына артылған жүк сондай ауыр болмақ. Бауыржан Момышұлы атамыздың өзі қызды жер бетіндегі ең батыр адамға теңеген.

Елді жаудан қорғаған батыл жүрек Бауыржан атамыз: — Жер бетіндегі ең батыр адам – қыз, деген. Оның мәнісін сұрағандарға былай деп жауап беріпті: — Мен қанша батыр болсам да, бөтен, танымайтын елде бір сағат та тұрғым келмей қашамын. Ал, қыз болса, барған жерінде жалғыз өзі өмірінде көрмеген, танымайтын адамдармен тіл табысып, сол елді біріктіріп ел де қыла алады, сыйлата да алады, алыса да алады, қаймықпастан ұрпағын да көбейтіп, сол елді жеңіп, мәңгі билейді, — деген екен.

Иә, өзге елдің ұрпағын көбейтіп, абыройын асқақтату мақсатында бөтен босағаны аттаған жаңа келінге әр өңірде әртүрлі дәстүр қолданылады. Солардың бірнешеуін ғаламтор беттерінен іздеп көрген едік.

Қыз ұзату дәстүрін қаншалықты жақсы білесіз? (ТЕСТ)

Қазақстанның оңтүстік өңірінде
Шаңыраққа жаңадан келін түскенде алдымен шымылдыққа кіргізеді. Беташар тойы жасалмайынша басындағы орамалды шешпей, жүзін төмен қаратып, ізеттілік танытып отырады. Айналасына кішкентай қайынсіңлілері жайғасады. Келін көруге келгендерге орнынан тұрып ілтипат танытады. Келін түсірген отбасы көп ұзатпай беташар тойын жасайды. Бұл тойға келіннің төркіні шақырылмайды, ал үйленген жігіттің туысқан, ағайын, нағашылары түгел жиналады. Бет ашуға арнайы асаба шақырылады. Жас келіннің бетін ақ орамалмен жауып, екі жағынан екі абысыны сүйеп ортаға әкеледі. Жас келін екі қолын айқастырып, иіліп сәлем жасайды. Келіннің басындағы ақ орамалдың бір ұшына оқтау байланып, оны күйеуінің кіші інісі ұстайды. Оқтау сол әулеттің келіндеріне мирас болып енеден келінген өтетін құрал. Оқтау жас келінге отбасының шаруасын қолға алып, оқтау мен тақтайға ие бол дегенді меңзесе керек. Беті ашылған келіннің маңдайынан енесі сүйіп, ақ батасын береді. Беташар тойында палау беріледі. Келген қонақтар дәмнен ауыз тиіп, жастарға бақыт тілеп, тарқасады. Беташардан соң келін басына орамалын орап, үй тірлігіне кіріседі. Оңтүстіктегі енелердің көпшілігі жаңа келіндеріне көздің жауын алатын ашық түсті киімдерді кигізеді. Бұл да келінге көз тимесін деген ырым. Сонан соң келін ерте тұрып, дастарқан жазады. Қайын атасы мен енесінен бастап, қайынаға-қайыніні, қайынәпке-қайынсіңлілердің бәріне иіліп сәлем жасайды. Күйеуінен кішілердің бәріне әдемі атау береді. Мұны қазақта «Ат тергеу» деп айтады.

Ат тергеу дәстүрін дұрыс қолданып жүрміз бе?

Қазақстанның батыс өңірінде
Босаға аттаған жас келін оң тізесін сәл бүгіп, оң қолын оң тізесінің үстіне қояды. Алақанын аздап ашып сәл ғана иіледі. Бұл — келін сәлемі. Батыстың келіндері оңтүстіктегідей халат пен шалбар кимейді. Мүмкіндігінше, ұлттық нақыштағы көйлек, нымша киеді. Бастарына үлкен орамал орайды. Жас келінді көруге келгендер міндетті түрде сыйлық алып келеді. Айта кететін бір ерекшелігі — жас келін қонаққа келген төркініне шәй құймайды. Бұл міндетті енесі атқарады. Ал басқа қонақтарға тек қана келін шәй құяды. Дәм желініп, дастарханға бата берілген соң келін тағы да сәлем салып, дастарханды жинап алады. Қазақстанның солтүстігінде Бұл аймақта беташар мен үлкен той бірге жасалса да сын емес. Сол кезде келін күйеуінің барлық тума-туысқандарына сәлем салады. Тойдан кейін сәлем де салынбайды, барған отбасының тәртібіне қарай орамал да тағылмайды. Бір қызығы қалың мал қатты сақталмаған. Бірақ міндетті түрде келіннің анасына «сүтақы» беріледі. Оны ақшалай да, бағалы бұйым ретінде де, тіпті алтын-гауһар сырға не жүзік тағылады. Құдалыққа келгендердің бәріне де алтын әшекейлер сыйға беріледі.

Қазақстанның шығысында
Болашақ келінге «сырға салу» дәстүрі құдалықпен қоса атқарылады. Қыз жақ белгіленген күні құдалық күтеді, сол кезде қызға сырға салып, ата-анасына сыйлықтар жасалынады. Бұл өңірде де «сәлем салу» салты қатаң түрде қарастырылмаған. Бірақ күйеулерінің амандығы үшін, жолдары әрдайым ашық болуы үшін деген сеніммен орамал шешпейді.

Руласына сәлем салса, сүйегі сырқырайды

Ал Алматы аймағында… Бұрынғы кезде көз астына алып қойған қызға сырғаның орнына үкі таққан. Бұл дәстүр Алматы тұрғындарының кейбірінде сақталған. Үкі таққан қыздың атастырылып қойғанын, біреудің аманаты екенін бірден білуге болады. Қалың мал мен сүтақы салты да қалтқысыз орындалады. Тіпті, бақуатты отбасылар қыздың әкесіне де ерекше сый жасап, көлік мінгізіп жатқанын естіп жүрсіздер. Ал қыздың жеңгелері «күйеу қоржыннан» салмақты сыйлықты дәметеді. Қоржын жасамаған күйеу сараң, шығайбай деген атқа қалады. Қоржын тәттілермен, зергерлік бұйымдармен толтырылады. Той кезінде қазақтың түрлі ойындары ойналып, қонақтарды шат-шадыман күйге бөлейді.

Міне, келін түсірген кезде жасалатын дәстүр түрлерімен де танысып алдық. Келген келіннің аяғы құт болып, әрбір шаңыраққа шаттық орнасын! Жаңадан босаға аттаған келіндеріміз алтын асықтай ұлдардың, қызғалдақтай қыздардың асыл АНАсы болсын!

Ләззат АХМЕТОВА, ERNUR.KZ.

Ғалымдардың зерттеу нәтижесі: жұмыртқаны көп жеу – қандағы холестеринді көбейтпейді, кофені көп ішетін адам қатерлі ісікке шалдықпайтын көрінеді.

Әрбір жанды мазалайтын ең танымал сұрақтарға ғалымдардың жауабы күткеннен мүлде басқа. Денсаулыққа келгенде бұл сұрақтар әрбірімізді мазалайтыны жасырын емес… Айтыла беретін жаттанды сауалдардың жауабына ғалымдар осылайша нүкте қойған тәрізді. Әрине, ғылымда жаңалықтар ашылып жатыр және әлі де ашыла береді. Бұл күні бүгінге дейінгі денсаулық мәселесінде туындайтын ең кең тараған сауалдарға ғалымдардың берген жауабы.

Қант – жоғары белсенділіктің себебі ме?
Жауап: ЖОҚ.

Тағамдағы бояғыш заттар мен қоспалардың әсері бар, бірақ олар зейін жетіспеушілігі мен гипербелсенділік синдромын туындатпайды. Бұл туралы миф 1970 жылдары Америка педиатрия академиясына бір дәрігердің хабарлауы нәтижесінде пайда болған. Ол өзінің бақылауында қанттың гипербелсенділікті арттыратынын кездескенін айтқан. Бірақ зерттеу керісінше нәтиже көрсетті: 1995 жылы қантқа мета-анализ зерттеуін жасағанда, балалардың әрекеті мен конгинивті қабілетіне әсер етпейтіні анықталған. Жөтелге қарсы шәрбат әсер ете ме?
Жауап: ЖОҚ.

Бұл жауаппен көптеген дәрігерлер де келіседі. 2014 жылы австралиялық зерттеушілер шәрбаттардың құрамында кодеин мен антигистаминді дәрі-дәрмектердің өте аз мөлшері бар әрі ол балалар үшін қауіпті болуы мүмкін екендігін жариялады. Нәрестенің арқасындағы «ТІКЕНЕК»: Ол не? Қалай білінеді? Қалай алуға болады? Зәйтүн майы жүрек ауруларына қарсы тұра ала ма?
Жауап: ИӘ.

Ғалымдар зәйтүн майын тұтыну мен жүректің ишемиялық ауруларының асқынуы төмендеуі арасында байланыс барын анықтады. Газдалған тәтті сусын диабеттің себебі бола ала ма?
Жауап: ИӘ.

Тәтті сусындарды ішу қант диабетінің екінші дәрежесінің асқынуымен байланысты. Сәйкесінше, зерттеу қорытындысы осылай дейді. Газдалған тәтті сусынның күніне екі үлесін ішкендер айына бір үлеске кем ішкендерге қарағанда қант диабетінің екінші типіне шалдығу тәуекелі 26%-ға артық екені белгілі болған. Күннен қорғайтын кремдердің SPF 30-дан артық әсері бар түрі қажет пе?
Жауап: ЖОҚ.

Күннен қорғайтын SPF 15, 30 немесе 50 әсері бар кремдердің айырмашылығы анау айтқандай емес. SPF 15 әсері 95% ультракүлгін сәлелерден қорғаса, SPF 30 — 97%, ал SPF 50-дің әсері 98%-ке дейін ғана. Натрий глутаматы басты ауырта ма?
Жауап: ЖОҚ.

Натрий глутаматы – тәтті тағамдық қоспа емес. Кейбір тұтынушылар оның басты ауыртатын және ұлпалардың ұюы әсерін тудыратынын айтады. Бірақ ғылымда оның мұндай әсер беретіні анықталмаған. Жаңғақты көп жеу семірте ме?
Жауап: ЖОҚ.

Бадам жаңғағын күніне килограмдап жесеңіз де артық салмақ қостырмайды. Бір кесе бадам жаңғағында 3,4 г ғана қаныққан май бар. Одан басқа құрамы нашар холестеринді төмендететін басқа да пайдалы заттарға бай. Сондай-ақ, жүрекке пайдалы омега-3 май қышқылы, ақуыз бен жасұнық мол. Осылайша жаңғақтың семіртпейтіні, бірақ құрамына байланысты оны аздан жеу керектігі белгілі болған. Жаяу жүру жаттығу залындағы нәтижені бере ме?
Жауап: ИӘ.

Қандай нәтиже керектігі әркімнің өзіне байланысты. Егер адамға сау жүрек қажет болса, онда айырмашылығы жоқ. Артық салмақтан арылу үшін артық энергия жұмсайтын жаттығулар керек, әрине. Жеміс шырынын ішу жемісті жегенмен бірдей пайдалы ма?
Жауап: ЖОҚ.

Шырынды таңдасаңыз, жемістің қабығы мен жұмсақ етінде болатын талшықтарды қабылдамайсыз. Ал олардың қажеттілігі шырыннан да жоғары. Кофе қатерлі ісікті тудыра ма?
Жауап: ЖОҚ.

2016 жылдың маусым айында Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының қатерлі ісікті зерттеудің Халықаралық агенттігі кофенің канцерогенді әсерін дәлелдейтін ешбір дәйек таппады. Тек ыстық сусынның ғана өңеш қатерлі ісігін тудыруы мүмкін екенін анықтаған. Аурудың бұл түрі көп кездесе бермейді. Одан бөлек, аталған агенттік кофенің бауыр қатерлі ісігі мен жатыр эндометриясына шалдығу тәуекелін азайтатындығын анықтады. Жұмыртқаны көп жеу қандағы холестеринді көбейте ме?
Жауап: ЖОҚ.

Жұмыртқа қосылған тағамдарды жақсы көретіндердің қуануына болады: бұл тағам қандағы холестериннің артуына мүлде әсер етпейді. Жұмыртқаның өзінде холестерин мол болғанымен жеген соң қанның құрамына әсер ете алмайды екен. Артық ішілген судың зияны бар ма?
Жауап: ИӘ.

Егер суды қажеттіден артық ішсеңіз, бүйрегіңіз оны өңдеп үлгере алмайды. Бұл судың құрамындағы минералдардың қан құрамына араласуына әкеп соғады. Содан барып натрий мөлшері тым төмендеп, осынау жағдай гипонатриемия дегенге ұласады. КӨК ШАЙДЫ варикозы бар жандарға ІШУГЕ БОЛМАЙДЫ Йогурт ас қорытуды жеңілдете ме?
Жауап: ИӘ.

Пайдалы бактерияларға бай йогуртты жеу – өте жақсы. Біздің ішектерімізге микроағзалар өте қажет. Асқорыту мүшелерінде болатын бактериялар астың сіңірілуінде жоғары рөл ойнайды. Олардың санын йогуртта болатын бактериялармен арттысаңыз, ішек бұрынғыдан жа жақсы жұмыс істейтін болады. Бірақ дүкенде сатылатын йогурттардың басым бөлігінде пайдалы бактериялардың өте аз болатынын да ұмытпаған жөн. Ағартатын тіс пастасы кәдімгі пастадан қарағанда тісті жарқырата ма?
Жауап: ЖОҚ.

Тіс пастасындағы затбелгінің барлығы атауына сәйкес келе бермейді. Тісті тереңнен тазартып, ағарту үшін стоматолог қажет. Одан өзге, ағартатын пасталардың құрамында токсинді заттардың болатынын ұмытпаған жөн. Микротолқынды пеште пластик ыдыспен ас жылыту қауіпсіз бе?
Жауап: ИӘ.

Бірақ, әрине, ыдыс микротолқынды пеште қолдануға лайықты жасалған болса. 2014 жылғы зерттеу нәтижесі пластик ыдыстардың құрамында болатын фталаттар (ыдысты майысқақ ететін) канцерогенді болуы мүмкін екенін көрсеткен. Микротолқынды пеш үшін қолданатын ыдыс құрамында мұндай заттар болмауы тиіс. Теледидар көздің көруін нашарлата ма? Жауап: ЖОҚ.

Америкалық офтальмология акакдемиясының мәліметінше, сұйықкристалды экрандардың көздің көру қабілетіне әсер етпейтін көрінеді. Бұл миф 1960 жылдары теледидарлардың дұрыс жасалмағандығынан пайда болған (анықталған сәтте ондай теледидарлар өндірістен алынып тасталған). Егер теледидар немесе басқа да экранға қарағанда көзіңіз ауырса, демек, тынығу керек деген сөз. Бөтелкедегі су құбырдағыға қарағанда пайдалы ма?
Жауап: Жоқ.

Егер сіз ауызсуы ішуге жарамсыз деп табылған аймақта тұратын болсаңыз, онда әңгіме басқа. Керісінше жағдайда бөтелкедегі су мен құбырдағы судың айырмасы жоқ.

Дереккөз: fb.ru Дайындаған: Қ.Сауран, ERNUR.KZ