Автоны қолдан алғанда неге көңіл бөлу қажет? Қолданыста болған автоны алуға турарлық па? Жаңасын алса қалай болады?

Автоның техникалық жағдайын жақсартуға жұмсалатын қаражат

Қолдан сатылсада жеңіл авто бағасы ылғида арзан болмайды.
Кейде авто қандай нарық сегментінде шығарылғанын анықтау қиын. Сыртының типтік өлшемі бойынша «С» категориясында техникалық жабдықталуы болса нашар. Сыртына қарап «С» категориясына жатқызады. Өйткені автоның классификаттануының негізінде сыртқы типтік өлшемдер жатыр.
Сырты «В» категориясының автосы болғанмен нарықтағы бағасы «С» категориясындағы автодай. Автоның сырты шағын болғанмен техникалық жабдықталуы жоғары, сол себепті нарықтағы бағасыда жоғары.

Қолданыста болған автолар нарығының басты критерийінің бірі -баға

Автоны пайдаланған сайын оның бөлшектері тоза түседі. Бұл жайтпен келіспейтін жан жоқ шығар. Үш жыл пайданылған автоның құны бастапқы бағасының 75% құрайды десек төрт, бес, алты, жеті жылдан соң құны нешеге тең болады? Меніңше жеті жыл пайдаланылған авто бағасы -бастапқы бағаның жартысынан аз болуы тиіс.


Суретте Пежо автосы. Бізде кең тарамаған, белоруссияда жиі кездесетін автобренд.

Сатуға қойылған авто бағасы өзінің бастапқы бағасының 75%. арзан тұрса оны сатып алуға тұрарлық па?

Сұраққа бірден жауап беру қиын. Сондықтан мысалдармен жауап берейін.

а) Toyota Corolla автосының тежегішінің тозуын қарастырсақ.

Көбінде тежеу жүйесінің жұмыс беттерінің тозуы 1 мм көп болса оны ауыстыру қажет. Toyota Corolla-ның артқы тежегіші дискілі немесе барабанды болуы мүмкін. Номинальді өлшемі және тозуға дейінгі негізгі өлшемі қалыңдығы және диаметірін алайық. Номинальді, яғни бастапқы өлшемі 10 мм, екі жағынан 1 мм-ге желінсе қалыңдығы 8 мм жетіп тозығы жетті деп табылады.
Барабанды болса номинальді диаметрі 230 мм, тозығы жеткенде диаметірі 231 мм үлкейеді. Дискілі тежегіш дискінің тозуын анықтау ең оңай. Тозығын анықтау үшін дөңгелекті шешіп жіберіп қалыңдығын өлшейміз, диагностиканың ең қарапайым түрі.
Тежегіштің тозуы автоның пайдалануымен пара-пар. Үш жылда 45 мың емес 100 мыңнан артық километр жүру әбден мүмкін. Одометрге сенуге, сенбеуге болады. Сондықтан автоның сатушысына тауарын, яғни автосының тежегіш жүйесін стендтік сынақтан өткізуді талап етуі тиіс. Сынақ кезінде өзі қатысуы қажет. Стендтік сынақты кез-келген автокөлікті техникалық байқаудан өткізетін орталыққа атқарылады. Сынақтың бағасы қымбат емес.
Егер тежегіш барабанын, дискісін, тежегіш сұйықтығының шлангті жалғасын, тежеу табандарын ауыстырсақ және тұраққа қойтын тежегіштің реттеу жұмысының бағасын қоссақ төменгі бағадағы «В» сегментіндегі жаңа автоның 1/10, 2/10 дейін қаражатын тежегіш жүйесін қалпына келтіруге жұмсаймыз.

ә) Өкпенің денсаулығы. Жаздың ыстығындағы авто ішіндегі комфорт.

Өкпеге суық кондиционер қолдануынан тиеді деген пікір бар. Ондай пікірдің ақиқат шығар, бірақта кондиционер авто ішіндегі ауаны тек сырттан емес іштен алып рециркулярлық жағдайда жұмыс істеу мүмкіншілігі барын ескерсек және ауа өтетін құбырларда және салон фильтірінде шаң-тозаңнан басқа ылғал, конденсат жиналатынын мойындасақ су тамшыларындағы микроорганизимдер денсаулыққа қауіп төндіретіні кімді болсын мазаламалау мүмкін емес. Осы жайтқа білместіктен көңіл аудармайды. Қолдан алынған автоның салонына ауа жеткізетін құбырларды заласыздандыру қажет.
Залалсыздандыру сервистік орталықта немесе авто иесінің өз күшімен атқарылады.
Кондиционерлік жүйеде ақауда болуы мүмкін. Кондиционер көп уақыт бойы, яғни ай бойы іске қоспаса істен шығуы мүмкін.
Қыс айларында автоның кондиционерін іске қосу көптің ойына келмейді, қыста автоның ішін суыту қажет пе?
Бұл сұраққа кондиционердің конструкциялық ерешелігі жауап береді. Кейде қыс айында екі аптаның бірінде қысқа уақытқа жылы бокста кондиционерді іске қосып отыру қажет.
Жаздың ыстығында авто ішінде комфортты жағдай болуы үшін кондиционерлің жұмыс істегені жақсы-ақ. Сондықтан кондиционерді жөндеуден өткізіледі.
Жөндеуге кеткен қосымша шығынды қоссақ автоның бастапқы бағасының 1/10 бөлігі қалтаңыздан шықты деп есептеңіз.
Осындай шығындардан кейін автоны иеленуден күтілген қозғалыс қауіпсіздігін және комфортын аласыз.

Жалпы, автоның техникалық күйін жақсарту үшін 1-3 мыңға дейін шартты бірлік жұмсалынады.

Жаңа және ескі автокөлік бағасын салыстырып келесі қорытындыға келдім. Бастапқы бағасы 10-12 мың шартты бірлікке дейінгі 3 жыл тебілген автоны 75% бағасынан түсіріп сатып алу қымбат. «С» және одан жоғарғы класты автоны сатып алуға тұрарлық, ондай жаңа автоның бағасы 20 мыңнан жоғары.

Қолдан алынған автоның техникалық күйі тез арада нашарлауы мүмкін

Кейбір жағдайда авто ішіндегі сұйықтық өзіне жүктелген қызметті атқармауы мүмкін. Соның салдарынан автоның техникалық күйіде нашарлауы мүмкін.

Сонымен автоға қандай сұйықтық құйылды?

Сканер көмегімен іске асырылатын компьютерлік диагностика әмбебап құрылғы болғанмен автодағы сұйықтықты ажыратпайды.
Автода қандай сұйықтықтар қолданады? Оның сапасы қалайша нашарлау мүмкін, қандай жағдайда сұйықтық өз қызметін атқармайтынын еске алайық:

а) Тежегіш сұйықтығы ылғалданады, жай тілмен айтқанда су аралас болуы мүмкін. Оны тексеру қажет.

ә) Қозғалтқышты суытуға арналған сұйықтық. Авто иесі қысқы немесе жазғы деп ауыстыра бермейді. Кейбір жағдайда, мысалы, қозғалтқышты жөндеткенде жаз айы болса тазартылған суды құйып жүріп кетеді. Бес-алты литр суыту сұйықтығы арзан тұрсада оның бағасына үнемдеуі әбден мүмкін. Сондықтан сирек жағдайда қозғалтқыш ішіндегі сұйықтық дұрыс болмауы мүмкін.

б) Алдыңғы және артқы шыныларды сыртынан бүркіп шайып жууға арналған сұйықтықтарға да көңіл аударған жөн. Жаз айында көбісі (оның ішінде өзімде бар) терезені шайып-жуатын сұйық ретінде суды қолданамын. Қыстың, көктемнің басында суықта қатпайтын сұйықтықты қолданамын. Күзде қолдан автоны сатып алып жатсаңыз бірден терезелерді шайып-жууға арналған сұйықтықты ауыстырған жөн. Бірінші аязды күні сұйықтықты ауыстырған кеш болуы әбден мүмкін.

Автоәуесқой атаңған кезде автоңыздың техникалық күйі жақсы болсын!
Сатушығада және автоны сатып алушыға «саудаларыңыз сәтті болсын» деп тилеймін.

Ойдың соңы

Ұнаған автоның салонына отырғанда рульдегі «би-би» сигнал беру батырмасын басқанды ұмытпаңыз. Сирек болсада «дауыспен сигнал беретіні» (бип-бибі) істемейтін авто кездеседі. Оның себебі қарапайым электр жүргізгіштердің түйісу жеріндегі тотығуынан электр ағымының жүрмеуінен бастап рульде орналасқан эластикалық шлейф үзілсінен және батырманың, реленің істен шығуы секілді ақаулармен жалғасуы әбден мүмкін.
Автоның шанағын, транмиссиясын, отын беру жүйесін байқап көріңіз.

Қорытынды

Қолдан авто алып жатсаңыз ең бірінші техникалық күйіне сосын бағасына көңіл бөліңіз. Автоның жақсы техникалық күйі жолда қозғалу қауіпсіздігін арттырады және жөндеу жұмыстарын арзандатады.

P.S.: Жазба «жаңа авто» сататын салондардың ықпалысыз жазылды. Превьюға сурет алынды rio.ua/files/images/items/1028/1028193b60b121c5.jpg

-Әрине, қозғалтқыштан! Мотордан (неміс. аудар. –қозғалту).
Қуат -қозғалтқыштың негізгі техникалық көрсеткіштерінің бірі. Механиктерге қозғалтқыш және қуат сөздері тұрақты сөз тіркес.
Бу қозғалтқыштың өндіретін қуатын ат күші арқылы бағалауды 1789 жылдың төңірегінде Джеймс Уатт ұсынған. Кейіннен оның есімімен өзі енгізген ат күші ұғымын ығыстырған қуат бірлігі Ватт аталды.
Өз ұсынысын жасамас бұрын Джеймс Уатт инноватор ретінде, жылуды механикалық қозғалысқа айналдыратын бу машинасының жұмысын жетілдіріп танылды.
Таңқаларлығы! Техника тарихында бу машинасын жетілдіріп, бу қозғалтқышына айналдыру үшін біршама уақыт өткенінде.
Мұның себебі! Бу машинасының жұмыс принципі түсінікті, қарапайым, жетілгені соншалықты оның жұмысын түсінуге басқаша көзқарасты қажет етпейді деген үйренішікті ұғымның болуында, ғалымдар да осындай ұғымға сүйеніп бірінің ізін бірі басып жүре бергенінде болып тұр.
Уаттақа дейін ешқайсы ол түсінгендей бу машинасының жұмысын түсінбеген. Уатт болса бу машинасына бетбұрыс жасап, бу машинасын жетілдіріп, жаңа үлгідегі бу қозғалтқышын жасады. Қозғалтқышты!

Суретте Ньюкманның бу машинасы (wikipedia.org)
Оның қозғалтқышының негізінде алғаш кәсіптік мақсатта қолданылған Ньюкманның бу машинасы жатыр. Ньюкманның машинасы шахтадан суды шығаратын мамандырылған қондырғының ажырамас бөлігі ретінде қабылданды. Уаттың бу қозғалтқышы болса кең қолданысқа ие болған алғашқы қозғалтқыш. Сондықтан Уаттың бу қозғалтқышын сөз еткенде универсал сөзін қосамыз.
Осылайша жылуды механикалық қозғалысқа айналдыратын жылу қозғалтқыш ғасыры темір және өзен жолдарында оттың жылуымен жүретін көліктерді де адамзат қолданысына сыйлады.
Ғасырлар бойы жұмыс жасауға бейімдеген тірі жануарларды, соның ішінде атты, бу қозғалтқышы алмастырды.
Уатт жылу қозғалқыштарында қолданатын көптеген техникалық шешімдердің түпнұсқасын ойластырып жасады. Қазір мұнай өнімдерін отын ретінде пайдаланатын автомобиль қозғалтқыштарында кең тараған негізгі механизм -иінді білік және бұлғақ жұбы Уаттың оригинальді техникалық шешімі себепші болған десек қателеспейміз.
Өлшеуіш құрал шеберінің қол-көмекшісі бағындарған шың!
1975 жылы Джеймс Уатт және Мэтью Болтон (Баултон) кәсіпкерлік серіктестік құрады. Бу қозғалтқышын құрастырып жинайтын өнеркәсіп ашады. Екеуі серіктес болған жиырма бес жылда көптеген бу қозғалтқыштарын жасап шығарады.
Он сегіз жасында өлшеуіш құрал шеберінің қол-көмекшісі қызметін атқарып еңбек жолын бастады. Сонау заманда, транспортир тектес өлшеуіш құралды жасайтын шеберде қажет етті-ау!
Сексен үш жаста әл-қуатты, өнеркәсіптік қозғалтқыш жасау саласының пионері, танымал кәсіпкер, ғалым, көптеген техникалық жаңалықтың түпнұсқасын жасаушы дүние салды.
Қазіргі бензин, дизель қозғалтқыштарын бір-бірімен салыстырсақ ең бірінші оның қуат көрсеткішіне көңіл аударатынымыз.
Жүз, жүз елу, екі жүз аттың күші бар қозғалтқыштар бар.
Ең басты сұрағымызға жауап берейік.
-Сонымен, неліктен қозғалтқыш күші ат немесе Джеймис Уаттың есімімен аталған Ватт өлшем бірлігімен бағалынады?
Механикалық жұмысты атқаруға жұмсалған қуатты анықтауды көрсететін формулаға көңіл аударайық:

N=F*V мұнда N –қуат Вт, F –күш Н, V –жылдамдық м/сек.

Энциклопедиядағы деректерге сүйенсек Джеймс Уатт бір ат күшін келесідей анықтағаны белгілі.
Сегіз сағаттық жұмыс аусымында немесе күнінде бір ат шахтадан жүкпен толтырылған бөшкені тік тартып шығарғанға жұмсаған күшін анықтап көрген.
Шахтадан көмірді, суды, жұмысшыларды жер бетіне шығару үшін сыйымдылығы 1 баррель, яғни сыйымдылық көлемі 140.9 -190.9 литр бөшкелерді қолданылған. Әдеткі бөшке салмағы 400 фунт, яғни салмағы 163.8 кг есептелінетін.
Бір аттың күші жүкке толы бөшкені тартып шығаруға шамасы жоқ, сондықтан екі аттың күші қолданатын.
Уатт бір аттың күші ½ баррельді сегіз сағат бойы 28.8 км-ге 3.6 км/сағ жылдамдықпен тартуға шамасы жетеді деп есептеп шығарды.
Яғни, 3.6 км/сағ дегеніміз 1 м/сек, яғни 1 сек. ішінде ат 73.71 кг күш өндіреді.
Уатт өмір сүрген Викторияндық заманда қолданылған ағылшын өлшем бірлігіне көшсек, яғни метр-фут, кг-фунтқа.
Бір секундта 1 футқа жылжып, 550 фунт жүкті тартады. Бір минут бойы 550 фунтты алпыс футқа тартып ат 33 000 фут-фунттың жұмысын істейді деп Уатт шешкен.
Уаттың есептеулерінің мағынасын қайтадан ой елегінен өткізіп не ұсынғанын түсінеңіз, келесі пікірге қосыласыз:
-Қозғалту үшін өндірілген күш және оны тұрақты өндіру уақыты жаңа өлшем бірлігі, жаңа түсінікті береді, -депген ойды өздігінен тудыратына көз жеткізесіз.
Қазіргі қозғалтқыштарды тірі ат күшімен салыстырып, бағалауға болмайды. Ат күші қосымша бірлік. Қозғалтқыш қуатын ат күшімен көрсету коммерциялық мақсатта қолданылады. Қозғалтқыштағы ат күші нақты шама.
Мысалы:
Қозғалтқыш қуаты 67 кВт =67 000 Вт. Бір ат күшінде 735 Вт тең деп қабылданғанын ескерсек, яғни қозғалтқышта 91 аттың күші бар.
Джеймс Уатт және Мэтью Болтон заманнан бері қозғалтқыштың цилиндрінің ішіндегі қысымдар едәуір артты. Қозғалтқыштың ат күшін есептегенде поршень диаметрі және цилиндрдегі поршень жүрісін ескеру жеткіліксіз. Газдар қысымы жасаған жұмысты ескеру үшін индикаторлық қысым ұғымы енгізілді, келесідей қозғалтқыш қуатын есептейін формула жасалынды:

Жалпы Ni қозғалтқыштың индикаторлы қуаты, Nэ қозғалтқыштың эффективті қуаты деп бөлінеді. Соңғысы бірінші көрсеткіштен 15-20% аз, өйткені қозғалтқыштың қуатының бір бөлігі қозғалқыштың ішкі кедергісін жену үшін жұмсалатынын ескереді.
Қозғалтқыштың қуатынан басқа иінді біліктегі айналдыру моменті деген ұғым бар. Оның көрсеткішіде қуатпен байланысты, айналдыру моменті автомобиль дөңгелегінде табамыз, бірақ-та бұл да маңызды, автомобильге жаңа әңгіменің басы.
Он сегізінші ғасыр соңы Ұлыбританияда сауданың, текстиль, көмір өндірудің саласын және протекционизмнің дамуы өндірістік төңкеріске себепші болды. Бүгінгіде жас мемлекетімізде де протекционизм көрінісі орын алды. Отандық өндірушілерді қорғап, дамуына жағдай жасау бүгінгі күннің тәртібі.
Джеймс Уатты, тарихта ең алғашқы кең қолданыс тапқан бу қозғалтқышының түпнұсқасын жасаушы және құрастырушы ретінде еске аламыз.

Реплика:
-Барлық күш көрсеткіштерді тізбей бірден Bugatti Veyron бар емеспе демейсің бе? Оның қуатты қозғалтқышы аталған автомобиль моделін ең жылдам сериялық өндірілген супер автомобильге айналдырғанын айтпайсың ба! Қозғалтқышта 1000 аттың күші бар! Соңғы 10 жылда әлемде ең жылдам автомобиль орынын сақтады, бірақ-та (2015) қазір ең жылдам автомобиль LaFerrari дейді-мыс.
Репликаға жауап:
Өмірден түйіп білгенімізге сүйене:
-Неғұрлым автомобиль қозғалтқышында аттың күші мол -соғұрлым автомобиль жүйрік, -деген пікірді қағида деп қабылдаймыз. Аталған пікір орынды. Механиктерде де осы қағиданы ұстанады.
Қазіргі өмір техникаға бағынышты. Сондықтан оқытын –оқтын, үзік –үзік түскен ақпарат техниканың мүмкіншілігі туралы интуитивті білімізді қалыптастырады. Интуитивтік білім мектеп, колледж, институт, университет қабырғасынан тыс қалыптасқандықтан:
-Білім ошақтарында өмірге керектіге оқытпайды, -деген, пікір бар.
Интуитивті білім кейде өзіне артқан міндетін атқармайды.Соған көңіл аудартқым келеді.
Жауап соңын түсінбей, пікірін білдіртпекші болған оқырманға (аңқау) оқырманға:
Білім ошақтарында өмірге керектіге оқытпайды деген пікір барына көңіл аудартып тұрмын, керісінше, жүйелі білімді білім ошақтарынан алатынымызға көңіл аудартқым келеді, осы мақсатта жазбамды жаздым.

Телевидениеде істегесін видео, кино, жарнама деген нәрселерге әрдайым құлағым түрік. Қай-қайсысының да өзгеге ұқсамайтын, ерекше талғаммен жасалғандарын қайта-қайта қарап, тамсанамын да жүремін. Бірақ, бүгінгі әңгіме жай ғана жарнама емес, нағыз өнер турасында болмақ.

Автомобиль – сән емес, көлік қана. Енді, былай, тұжырым жалпы дұрыс қой. Бірақ, астындағы көлігінің жұтынып тұрғанына ешкім қарсы болмас. Кариншуранс деген америкалық сайт ұсықынсыз автомобильдердің тізімін жасапты. Әдістемесіне тоқталып, көпәріп жазуға тәбет тартпай тұр. Сондықтан, бірден рейтингті қабыл алыңыз.