Әне-міне дегенше 10-шы қыркүйекте EXPO көрмесі жабылады. Жаз бойы оңтайлы сәтті күттім. Жаз өттіп күз келді. Үйдегілер менің қалауымнан хабардар. Күндер өтіп барады.
Тамыздың 28. Отбасылық кеңес. Сонда саяхаттың бюджеті және ұзақтылығы бекітілді. 29 тамызда Астанаға қарай жолға шықтым. Саяхатымды бастағанға күн сәтті болыпты. 31 тамызда қайтып оралдым. Шығарған шығын бар-жоғы 20 000 теңге! Соның ішінде позитивті көңіл-күйге шығынданыппын. Қысқа есеп осындай.
Осыдан 3 жыл бұрын көрме орны темір қаңылтырмен қоршалған алаң болған.
-Көрмені көрмей қалдым, кейіннен өкінетін шығармын, -деп шешім қабылдауға шарасыздық танытқандар қатарынан бөлініп шыққаныма қуандым!
-Туысқандар EXPO-ға барып келді. Солардан біліп отырмын. Астанада болдым, бірақ, «EXPO»-ға соқпай қайтып кеттім. Маған ұнамайтынын білдім, -дегенді көзі ашық қазақ ұлт иесінен естідім. Негізі ол кісі өзін патриот санайды. Бірақ патриотизм деген сөзде «П»-дан басқа әріптер барын ұмытқандай.
Әрине, көрмеге барып келгендер көрме туралы әр түрлі пікір білдіреді. Бірақ, «Нұр Әлемді» сыртынан, ішінен көргендер. Оған бір сәт болсын, қандайда бір ерекшелігіне тамсанбай кетпегенін көрген емеспін. Керсінше оның тамашалауға тұрарлық тұсын естіп көрмеге әдейлеп келгендерді көрдім.
«Не қызықтырары бар» десең ойланып көрші. Біріншіден диаметрі 80 метрлік шар пішіндегі әлем бойынша жалғыз ғимарат.
Оны сыртынан және ішінен тамашалауға тұрарлық. Басқа мемлекет астанасында мұндай архитектуралық керемет жоқ, оны естен шығарма.
Өткен жазбаларымда Минск қаласында болғанымды жазып кеткенмін. Мысалға, ондағы Ұлттық кітапхана орналасқан шыны кубтың суретін көрсеткенмін. Осы ғимарат беларусь халқының руханият діңгегінің символы десемде қателеспеймін. Егер, архитектура жағынан біздің үлкен шарымызды, дәлірірек сферамыз беларустардың куб пішінді ғимаратымен салыстырсақ оның одан әлдеқайда ілгері тұрғанына көзіңді жеткізесің.
Жай ғана ғимарат емес. Монумент дер едім. Өзінің аурасы бар -Мемлекетіміздің болашағын қалайтын азаматтарға күш-қуат беретіндей. Ұлттық рухтың қуаттандырғышы.
Жазғанымды пафосты деп санаңдар. Тіпті ғимаратымды қазақстандық архитектор жобаламады деп кінә тағындар.
-Иә, Бәйтерекпен қатар тұрарлық ғимаратты неміс архитекторы Альберт Шпеер (кенжесі) жобалады. Бірақ ғимарат неміс елін емес біздің елді ұлықтап тұр.
Сфера, яғни, геометриялық пішімі ұнатпауы мүмкін сізді.
-Неге сфера?
Сфера болса әлемдегі жер қойнауынан шыққан соңғы мұнай тамшысын бейнелейді. Бұл ойды жеткеншек балаға көрменің екінші тематикалық павильоны жақсы жеткізеді. Неге жеткіншек балаға? Қырыққа келген мен «әлемді өзгертемін» деп ойламаймын. Мен болсам:
-«Мұнай бағасы» қымбаттап өскенін қалап, доллардың теңге қатысты курсына күнде көз салып күйбең өмір кешкен жанмын.
Жеткеншек балаға арналған тематикалық павильондағы (2-ші тематикалық) шоу тамаша ойластырылған!

Жеткеншек балаға сұрақ қойылады:
-Жердің жүрегі мұнайсыз (табиғи газсыз, көмірсіз) қалай соғады?
Және сол сұраққа тамаша жауап беріледі.
Бұл болса -әдейлеп ойластырылған көрме элементтері. Сол үшін ғана көрмені бала-шағамен тамашалауға тұрарлық.
Қандайда бір кеңес берген өңбейтін іс. Жақпай қалуың мүмкін. Соған қарамастан жалғыз кеңес бергім келеді.
Жалпы көрмеге алғашқы рет бара жатып одан не күтетіңізді «алдын-ала шешіп алғаннан гөрі» оның босағасын аттай сала атмосферасын сезуге тырысыңыз.
Көрме аяқталғанға 7 күн қалды.

«EXPO дегеніміз не?» деген сұраққа көпшілігіміз тұтылып, лезде жауап қатуға жасқанамыз. Биыл Қазақстанда өткізілгелі жатқан дүниежүзілік көрменің тарихы терең, маңызы жоғары екенін білмедім дегенше, сауатсызбын десеңші. Осыған орай, ғылымға тікелей қатысы бар EXPO көрмесінің не екенін, қашан әм қайдан бастау алғаны жайлы аз-кем ақпар бере кеткеніміз орынды.

EXPO (ағыл. exposition) — индустрияландырудың нышаны және техникалық, технологиялық табыстарды көрсетуге арналған ашық алаң болып табылатын халықаралық көрме. 1844 жылы Парижден бастау алғанымен, алғаш рет EXPO деген атпен 1851 жылы со замандары Британ емпериясының ханзадасы болған Альберттің қолдауымен Лондонда өткізілді. Оның ұтымды, техникалық пайдасы ұшаң-теңіз екенін сезінгеннен кейін арасына 1-2 жыл салып Нью-Йорк, Париж, Порто сынды бақуатты қалалар іліп әкетті. Америка мен Еуропа құрылығынан аспаған көрме, 1970 жылы алғаш рет Азия құрлығына бет алып, жапониялық Осака қаласында өткізілгенін де біле жүріңіз. Азиядағы дамыған елдер Жапония, Қытай әм Оңтүстік Кореяда ғана өткен көрме төртінші болып Қазақстанға келгендігі де бір мақтаныш.

Әр ел, әр қала көрмеге арнап нышан ретінде ғимарат тұрғызу дәстүрге айналған. 1889 жылы Парижде өткен EXPO көрмесіне орай белді Эйфель мұнарасы, Лондонда хрустал сарайы тұрғызылған болатын. Сондай-ақ, EXPO тек қана ғылыми емес, саяси дәрежеге де ие. Британдықтардан бөлініп шығып өз бетінше дамуға бет алған АҚШ, тек 1893 жылы Чикагода EXPO көрмесін өткізіп, өзінің әлемдік деңгейге шыққандығын, экономикасының мықтылығын әм әлемде белді саяси рөлге ие болатындығын паш еткендігі бар.

Сонымен, биылғы Астанадағы EXPO көрмесінен күтеріміз көп. 115 ел қатысатын ірі көрмеде Нобель сыйлығының иегерлері экологиялық проблемаларды талқылап, жалпы бір ғана ел емес, күллі планетамыздың жағдайы нысанға алынары қуантпай қоймайды. Әйткенмен, біздің де өз көздеген мақсатымыз, көздеген жоспарларымыз бары да анық енді!

Бүгін Астана ЭКСПО мамандандырылған халықаралық көрмесінің ашылғанына 5 күн. Ресми ашылу салтанатынан бері сонда жүргеніммен, қолымның компьютерге жетіп жазуыма енді ғана мүмкіндік туды. Бұл жазбамда қосымша түрде ЭКСПО-ға алғашқылардың бірі болып барған адам ретінде кішігірім нұсқаулық ұсынбақпын ;)

EXPO-2017 билеттері туралы сұрақ көп. Ең бастыларына тоқтала кетейік.

1. Билеттер қаншадан?
3 түрлі билет түрі бар. Нақты күні көрсетілмеген демалыс күндеріне арналған, жұмыс күндеріне арналған және нақты бір күн белгіленіп алынатын билеттер. Демалыс күндерінің билеттері 8000 тг, жұмыс күндерінікі 6000 тг, нақты бір күндікі 4000 тг. Мысалы, алдын ала бір демалыс күні кіремін деп алып қойсаңыз, 8000-ға аласыз. Кез келген жұмыс күні барғыңыз келсе, 6000 тг төлеп алдын ала алып қоясыз. Ал егер ертең немесе нақты бір жұмыс күнін белгілеп алсаңыз, 4000 теңгелік билет аласыз.

2. Балаларға тегін бе?
6 жасқа дейінгі балаларға көрмеге кіру тегін. 6-дан 16 жасқа дейінгілерге 50% жеңілдік. 12 жастан асқан балалар мектептен анықтама әкелулері керек.

3. Бір билетпен күні бойы кіріп шығуға бола ма?
Бір билетпен Көрмеге тек 1 рет қана кіре алады. Көрме аймағынан шығып кетсе, қайта кіру үшін жаңа билет алуы қажет.

4. Билеттер қайда сатылады?
Билеттерді онлайн tickets.expo2017astana.com сайтынан және арнайы сату нүктелерінен алуға болады. Мына жерден қараңыз.

5. Студенттерге жеңілдік бар ма?
Студент билетімен 50% жеңілдікпен билет ала алады.

6. Билет кімдерге тегін?
— Ұлы Отан Соғысының қатысушылары мен мүгедектері және 1 алып жүруші;
— Жеңілдіктер мен кепілдіктер бойынша ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне теңестірілген адамдар;
— Барлық топтағы мүгедектер және 1 алып жүруші;
— Жетім балалар және 10 балаға дейін топқа 1 алып жүруші тегін.

Сондай-ақ зейнеткерлерге, көп балалы аналарға, 4 және одан артық бірге тұратын кәмелетке толмаған балалары бар көп балалы отбасыларға 50% жеңілдік.

7. Көрменің жұмыс режимі қандай?
Көрменің жұмыс уақыты сағаты 09.00 — 01.00 дейін. Келушілер көрмеге сағат 22:30 дейін кіре алады.

ҚР өңірлерінде еріктілерді іріктеу шарттары:

1. ЭКСПО-2017 басталған сәтте кандидат 18 жасқа толуы тиіс, бірақ 80 жастан үлкен емес;
2. Ағылшын тілі бойынша тестілеуден немесе лингвистпен сұхбаттасудан сәтті өту;
3. Қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеру;
4. Денсаулық жағдайы туралы медициналық анықтаманың болуы;
5. Сотты болмау;
6. Қазақстан тарихы мен салт-дәстүрін білу.


Условия отбора волонтеров в регионах РК:
1. Достижение кандидатом возраста 18-ти лет на момент начала ЭКСПО-2017, но не старше 80-ти лет;
2. Успешное прохождение тестирования на знание английского языка, либо интервью с лингвистом;
3. Знание казахского, русского и английского языка;
4. Наличие медицинской справки о состоянии здоровья;
5. Отсутсвие судимости;
6. Знание истории Казахстана и традиции казахского народа.


Ұйымдастырушылар:
Қарағанды облысының жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы;
Қарағанды облысының жастар ресурстық орталығы.

DEMOSCOPE қоғамдық пікірге жедел-мониторинг жүргізу бюросы Қазақстан азаматтары арасында «ЭКСПО көрмесі-2017» тақырыбында сауалнама жүргізді.
Оған Астана, Алматы қалалары мен 14 облыс орталығынан 1760 адам қатысты. Сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың 73%-ы әйел және 27%-ы ер азаматтар.
Сауалнама әдісі – телефон арқылы жүргізілген сұхбат және онлайн-сауалнама.
Зерттеу 2016 жылы 6-18 мамыр аралығында жүргізілді.
Іріктеу ықтималдығы 95%, сондықтан статистикалық көрсеткіш қателігінің максималды мөлшері 0,5%-дан аспайды.

Ел өміріндегі айтулы оқиға ЭКСПО халықаралық көрме жайлы қазақстандықтардың пікірі бір жақты. Жалпы, халықтың көзқарасы дұрыс. Бұл түйін зерттеу нәтижесінде белгілі болды.
Сауалнамаға қатысқан азаматтардың 64%-ы көрмені өткізу мүмкіндігіне ие болған ел үшін
ЭКСПО-ң пайдалы тұсы – елімізде және әлемде ғылыми-техникалық прогресс дамиды, еліміздің халықаралық аренадағы беделі артады, үлкен кірістер, әрі инвестиция тартуға мүмкіндік туады және өзге елдермен тиімді байланыс орнатамыз дейді.

Фейсбукта саяхаттарымен танымал қолданушы Жан Гаскин Антальяда өтіп жатқан EXPO туралы өзінің көргендерін фотоларымен бірге жариялаған екен.


ЭКСПО 23 сәуірден 30 қазанға дейін жұмыс істейді. Антальяға биыл 8 млн турист келеді деп күтілуде. Оның 2 миллионы тек ЭКСПО үшін, қалғаны демалуға келетін туристердің 50%-ынан құралады деп есептелген. Бұл аймақта 800-ден астам қонақүй бар екенін және Антальяның өзінде 1,5 млн адам тұратынын ескерсек бұл тым төмендетіп айтылған болжамдар.


Қауіпсіздік өте жоғары деңгейде. ЭКСПО аймағына кіру үшін 2 рет тексеруден өтесіз. Әр 30 метр сайын мөлдір, әйнек қоқыс жәшіктері тұр.


Дәл әуежайдағыдай тексерістен өтесіз. 40 шақты кіру есігі бар. Билеттер 60 лира, шамамен 20 доллар. 5 жасқа дейінгі балаларға тегін. Студенттер мен оқушыларға жарты ақысына. Бағалары өте қолайлы.


ЭКСПО территориясы 90 гектар. Үкімет бұл жерді Ауылшаруашылық институтының меншігіне берген. Барлық объектілерді тендерді ұтып алған 2 кәсіпкер өз қаражаттарына салып шыққан. Жоспар бойынша бұл ақша артығымен қайтады деп ойлайды. Тек 114 метрлік мұнараны қала әкімшілігі жасаған, қаланың символдарының біріне айналмақ.


Көрменің демеушілері көп. Түркияның ірі компаниялары павильондарын өздері салып шыққан. мысалы Turkish Airlines пен Turkcell-дің павильондары ерекше. Биылғы көрменің тақырыбы: Балалар және гүлдер. Слоганы: Гүлденген әлемді балаларымызға сақтап қалайық!


Балалар әлеміне келгеніңізді бірден түсінесіз.


Диснейленд пен аквапарктың қосындысы деуге болады.


Балаларға — қауіпсіз экстрим.


«Жасыл энергиямен» фильтрленетін ауыз су.


Балалар ойында, ата-аналары көгалда демалуда. Әлбетте wifi тегін.


Балалар мына жерде электрокар айдап, жол жүру ережелерін үйрене алады. Ақысыз. Кіру билетіне кіреді бұл да.


Балаларды топтарға жинап, тәжірибелі биолог ағайлармен қыдыртуға болады. Бәрін түсіндіріп айтып береді.


Жаяу жүрістен шаршасаңыз — мынадай машиналарға мініп алуға болады. Тегін бұл да.


Әр 300-400 метр сайын шәйханалар, кафелер бар.


Қарапайым трансформатор станциясын да әдемілеп көмкеріп қойыпты.


Түркияның 7 түрлі аймағының асханасы ресторандар көшесінде орналасқан.


Тамақ бағалары өте арзан. Бұл дұрыс та бір жағынан. ЭКСПО-ның кіру билетіне қарамастан адамдар осында тамақ ішу үшін де келеді.


Жасыл мүсіндер көп.


Истанбул қаласының павильоны.


Қытай.


Жапония.


Шетелдіктер қазір де көп. Түріктер тасымалдаушы компаниялардың салығына 20% жеңілдік жасаған, сәйкесінше олар да билет бағаларын түсірген. Демалысқа келіп кетіп жатқандар көп.


Ересектерге арналған демалыс орны. Кальян, нарды, ұйқы.

Толығырақ мына жерде:

Жалпы «жылаңқы» посттардан хош көрмеймін өзім. Бірақ…
EXPO — 2017-ні барынша жарнамалап жатыр. Жан-жақты. Логотипін жасап, оны халыққа таңдатып жатыр. Құптарлық-ақ дүние. Бірақ ресми сайтында қате көп секілді. Жалпы техникалық қателерінен (кері санақ ағылшынша, мәзір арқылы мына бетке өтсең автоматты түрде орыс тіліне ауысып кетеді т.б.) басқа жазу, әріп қателері көп секілді…