Әр жексенбіде 20:30-да шығатын бұл авторлық бағдарламаның екінші маусымында, телекөрермендердің сұрауы бойынша аздаған өзгерістер еңгіздік. Сан қилы тағдыр иелерінің оқиғаларын, актерлардың көмегімен, деректі фильм қылып түсіруді жөн көрдік. Түсірілім тобы әр тақырыпқа зерттеулер жүргізіп, жобаны жаңа эксперементтер мен қызықты жәйттарға толы етуге тырысты.



“Кейбіреулеріңіз бұл бағдарламаны көрген де боларсыздар. Біздің түсіру тобымыз осы бағдарламаны дайындау барысында талай қызықты әрі қилы жағдайларды басынан өткерді. Ұжымға талай қызметкерлер келді, екі күн өтпей жатып, жұмыстан бас тартып кетіп жатты. Кейде тіпті қоқыс жәшігін ақтарған кездеріміз де болды. Бірде режиссеріміз реквизитті байқамай қоқыс екен деп тастай салыпты. Екі сағаттан кейін есімізге түсіп, барып қоқыс жәшігін ақтарып жатқанымызда, жұрт таңқала қарады. Ондай қызықтар жиі болып тұрады. Себебі телеарнада уақыт, шығармашылық, тапқырлық пен табандылық сияқты қасиеттер сыналады. Таңмен таласа тұрып жұмысқа жанталасамыз, сұхбат алатын кейіпкерлермен хабарласып, әр мекемеге хат жолдап, түсірілім алаңын белгілеу, қажетті көрнекілдер дайындаудың өзі біздің жұмыстың негізгі бөлігі. Журналисттік зерттеу жасап, оны корытындылау да ұзақ уақыт талап етеді. Бағдарламаны ойнақы әрі түсінікті етіп жасау үшін біздің продюссерлер мен тілшілер біраз сынақтан өтті. Сан қилы тағдыр иелерімен жолықтық.



Бағдарламамыздың бір санында, «Ене мен келін» тақырыбына тоқталдық. Олардың арасындағы келіспеушілік, нендей қиындықтарға әкеп соқтыратынын, осындай түсініспеушіліктің құрбаны болған кейіпкерлеріміз арқылы көрсеттік.
Ежелден қазақ халқы келіндеріне қызындай қараған. Себебі, өз қызы күндердің бір күнінде теңін тауып кетеді, ал оның орнына басқа біреудің мәпелеп өсірген баласы келін болып түседі. Ол ұрпақ сабақтастығын жалғастырып, әулетінің ұл-қызын тәрбиелеп өсіреді. Сондықтан да бабаларымыз оларға ерекше құрметпен қарап келді. Келін – бүр жарған гүл әрі отбасының ұйытқысы. Алайда, бүгінгілердің бәрі осыны бір кісідей түсінсе ғой.
Оңтүсік Қазақстан облысындағы бұл сорақы жағдайдың болғанына көп уақыт өте қойған жоқ. Жас ана сәбиін дүниеге әкелген соң қайтыс болады. Күйеуінің отбасы дер кезінде жедел жәрдем шақыртпақ түгілі, оны бірден жұмысқа жегіп қояды.
Келесі оқиға. 2014 жылы қазақстандықтар Ақтаулық Бекнұр есімді балақайдың тағдырын естіп, жағаларын ұстаған болатын. Бесікке таңылған бала күннің ыстығында да, сол күйі далада жата берген. Дәрігерлер онан асқынған гипотрофия, яғни ұдайы дұрыс тамақтанбағанын және басындағы қан тамырларындағы ісікті байқады. Ең сорақысы нәрестенің жамбасы құрттап, шіри бастапты. Бұл оның жөргөгінің мүлде ауыстырылмағанының, қолға алынбағанының айғағы еді. Жадыра (Бекнұрдың анасы) жағдайдың бұлай ұшығуына әлі күнге дейін енесін кінәлайды. Және бұл оқиғаның қалай басталып, немен аяқталғанын айтып берді.



«Кім білген» бағдарламысының бір санында тағы бір қозғаған тақырыбымыз, «Бала беру дәстүрі». Қазақ халқында сан ғасырлардан бері, ең құнды дүние болып есептеліп келе жатқан ол – отбасы. Оның берекелі болуы мен беріктігі. Ал әрбір шаңырақтың басты қазынасы – бұл әрине, сәбилер.
Бала сүйе алмай жүрген жанұяларға айналасындағылар қашанда аяушылықпен қарап, қамқорлық жасағылары кеп тұрады. Осындайдан ба екен, әйтеуір перзент сүйе алмағандарға көпбалалы отбасылардың баласын беріп, бауырына басқызу дәстүрі пайда болған. Күйеуі тарапынан 10-15 баласы бар жанұя әйтеуір іздесе, табылатын еді. Осыншама баланы асырап, бағудың оңай емес екені түсінікті. Сондықтан, баланы бар жағдайын жасай алатын адамдарға беру – дұрыс шешім деп саналып келді. Бүгінде мұндай көпбалалы жанұялар жоқтың қасы, оның үстіне балалар үйлері бар. Сонымен қатар репродуктив мәселелері де қарқынды дамып келеді. Осындай жағдайлардан кейін жұртшылық сәби сүйе алмай жүргендерге бала беру дәстүрін тозығы жеткен салт деп есептей бастады. Себебі мұндай жағдай баланың да, анасының да психикасына ауыр. Алайда, Қазақстанның кейбір аймақтарында бұл әлі күнге дейін сақталған.



Жуырда Оңтүстік Қазақстан облысында жаға ұстатарлық жағдай тіркелді. Бала көтере алмаған жас келіншек өз-өзіне қол салмақ болды. Бұл оқиғаның немен аяқталғанын «Кім білген» бағдарламысының, «Бала беру дәстүрі» деген санынан көре аласыздар.
Сан қилы тағдыр иелерінің осындай оқиғаларын, «Кім білгеннің» түсірілім тобы, актерлардың көмегімен деректі фильм ретінде түсіріп көрсетті.
Жүз рет естігеннен, бір рет көрген артық дейді ғой, олай болса аптаның әр жексенбісі күні кешкі сағат сегіз жарымда «7 арнаны» қосуды ұмытпаңыздар. Эфирге жол тартқан тележобамыздың екінші маусымы көңіліңізден шығады деген үміттеміз.

7 арна ұжымы 7 қыркүйек күні Астана мен Алматы қаласының тұрғындарына 7 сағаттық керемет концерт ұйымдастырып жатыр. Алматы қаласында өтетін «Аналар күні» шарасы аясында ең көп мөлшерде бауырсақ пісіруден рекорд жасалады. Рекорд орнату рәсімі енелер мен келіндер арасындағы аспаздық жарыс түрінде өтеді. Нұртас Адамбаев келіндер тобына болысса, Аша Матай енелер тобына жанкүйер болады. «Аналар күні» мейрамын бірге тойлайық, отбасыңызды ерте келіңіз!

---

Ақсәуле Әлжан, 7 арна журналисті, жаңалықтар жүргізушісі

— Ақсәуле, қызметіңіз сол, күнделікті 7 арнаның жаңалықтарын халыққа жеткізіп отыру керексіз. Бала мен қызметті қалай ұштастырасыз, қалай үлгересіз?

— Мен бұрынғының аналарына таң қалам, Эльвира. Біздің әжелерімізге. Мысалға, менің туған әжем, Мырзағұлова Жәми Мырзағұлқызы мен нағашы әжем Басығарина Маржан Бозайқызы екеуі де дүниеге он-оннан бала әкелген, соларды бағып-қаққан, балаларын білімді, тәрбиелі азамат қылып өсіріп, орын-орнына қондырған алтын құрсақ аналар. Солар сияқты баланы да туып, жұмысты да жасап, шалын да бағып-қағып үлгерген аналарым тұрғанда, 1 баламен жұмысқа да үлгеріп, үйді де игеріп жатырмын деп мақтанғаным дұрыс болмас

— Қыз баласы үшін қай жаста ана атанған қолайлы деп ойлайсыз? Өзіңіз неше жасыңызда ана болдыңыз?

— Мен кішкентайымнан еркелеу, еркекшоралау болып өстім. Үйдегілерге де, қасымдағы құрбы-құрдастарыма да «мен ешқашан тұрмыс құрмаймын, біреудің киімін жуып отырамын ба» дейтінмін. Өсе келе, әрине, оның әбестік екенін, отау құру, ана болу – әйел адамның негізгі «жұмысы» екенін түсіндім. Өзім 26 жасымда тұрмыс құрып, 27 жасымда ана атандым. Тұңғышымыздың аты – Әлиасқар, жасы қазір 3-те. Балалы болғаннан кейін барып, баланың қызығы не екенін түсіне бастағандай болдым. Баланың басты қызығы – оның өсіп-өнгеніне куә болып, оның баласын қызықтау. Былайша айтқанда, әже болуға асығып жүрмін  Сол тұрғыдан алғанда, мүмкіндік болса, қыздарға тұрмысқа ертерек шығып, ертерек ана атануға кеңес берем. Өйткені, сонда немереңнің ғана емес, шөбереңнің де қызығын көру бұйыруы мүмкін.

— Баланы дүниеге әкелгенде анада түрлі сезім болады дейді ғой: бірі алғашында баласын жатырқайды, бірі, керісінше, елжіреп тұрады. Сізде қандай сезім болды?

— Эльвира, сұрақтарың тереңнен кетіп жатыр ғой. Бұл әр адамның жеке, жақын адамына ғана ашатын сыры ғой, сондықтан бұл сұрақты жауапсыз қалдырайын. Бір ғана сөз айта алам: Ұлымның анасы болғаныма БАҚЫТТЫМЫН.

— Түн ұйқыңызды бөліп, бөбек ауырып қалып, оны жұбата алмаған сияқты қиындықтардан қалай өттіңіз?

— Ия, баланы дүниеге әкелу – одан кейінгі қиындықтардың ең оңайы сияқты көрінеді маған. «Сенің табаныңа қадалған тікен менің маңдайыма қадалсын» деген мәтел осы жағдайды жақсы сипаттайды. Әр ана үшін солай деп айта аламын. Әсіресе, бала дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 3 ай аса қиын болады, меніңше. Сол уақытта да, содан кейінгі уақытта да маған көмектесіп жүрген енем мен анама үлкен алғысымды айтам, сол кісілердің көмегінсіз қиын болар еді.

— «Балаға қанша тәрбие берсең де, өзіңе ұқсайтын болады. Одан да өзіңді тәрбиеле,» деген бар. Сіз балаңызға қандай тәрбие беріп жатырмын деп ойлайсыз?

— Ол да дұрыс. Бала бізге қарап бой түзейді. Бірақ ауызша айтқан ақылдың да артықтығы болмайды. Кішкентайымыздан «үлкенге сәлем бер», «қартқа ізет жаса», «кішіге қамқор бол» деп, үлкендер құлағымызға құйып отыратын, солардың ақылын алғаннан кем болғанымыз жоқ. Қазақтың тәрбие беру дәстүрі баланы имандылыққа, сыпайылыққа, әдептіліккке баулиды. Осы қасиеттермен қатар үлымыздың бойына өжеттілік, ердің мінезін, өз шешімін негіздеп, өз таңдауын өзі жасай алу сияқты қасиеттерді бергіміз келеді жолдасым екеуміз.

— Баланы қол көтеріп, қорқытып, ұрысып өсірген дұрыс па, сіздіңше?

Еркелеу болдым деп айтып кеттім жоғарыда, шыны керек, анамнан таяқ жеген күндерім болды. Әкем марқұм бізге, қыздарға да, інімізге де қол көтермек түгілі даусын көтеріп көрмеген адам еді. Өте сирек жағдайда, егер шынымен, еркелік бастан асып жатса, «Ш» дәруменімен «укол» жасап жіберуге қарсы емеспін  Бірақ, негізгі тәрбие, күнделікті бағыт-бағдар баламен түсіністік, сенімділік, махаббат жағдайында өту керек. Қатты қорқытқан, көп ұрысқан бала жасық болып өсуі мүмкін, оның несі жақсы?

— Әке балаға қатал болу керек пе?

— Өзге отбасыларды білмеймін, өз әкем балаға өте жұмсақ, өте мейірімді адам еді. Қазір де Әлиасқар үшін мамасы мен папасын салыстырса, «хороший коп» папасы да, «плохой коп» — мен. Өзіміз сөйтіп бөліп алғанбыз рөлімізді. Сондықтан, егер балаға «әй» деп отыратын адам болса, әкенің қатты қаталдығы керек те емес сияқты.

Қазіртанымалтұлғалардыңқайсысыналмасақ та, бәрікөпбалалы. Сіздіңжоспарда алтын, күмісалқағаталпынужоқ па?))
Алла берсе, бәрі де болады.

— Балаңыз үшін әлденеден бас тартқан, құрбан қылған жаңдай болды ма?

— Жоқ, керісінше. Балам дүниеге келмей тұрып, декреттік демалыстан бастап өз-өзімді жетілдіруге, түрлі кітаптар оқуға ұмтылдым. Қазір де ұлымның мақтанышына айналайыншы деп, өзімді жан-жақты дамытуға тырысып жүрем. Сондықтан, балам үшін ештеңені құрбан қылмағаным былай тұрсын, ол маған, керісінше, орасан зор, үлкен «сыйлықтар» жасады.

— Балаңыздың күтушісі бар ма? Ол балаңызға ойдағыдай тәрбие береді деп сенесіз бе?

— Астанада қазір жақсы күтушіге сұраныск өп. Менің құрбыларымның бәрінде дерлік күтуші бар, күнде күтуші іздеп, аласұрып жатқан бір келіншек хабарласады  Соған қарағанда, жақсы күтуші табу – қиынның қиыны секілді. Сондықтан, егер, мүмкіндік болса, анаңыз немесе енеңіз келіссе, әжелерден асқан «күтуші» жоқ-ау өмірде. Құдайға шүкір, әзірге күтуші көмегіне жүгініп көрген емеспіз.

— Баласының болашағына алаңдамайтын ана жоқ. Ұлыңыздың болашақтағы таңдауы қандай болмасын қолдаймын деп ойлайсыз ба? Әлде өзіңіздің көздегеніңізді осы бастан үйретіп жатырсыз ба?

— «Қарға баласын аппағым дейді». Мен үшін де ұлымыз – асқан ақылды, талантты бала болып өсіп келе жатқан секілді, осы үмітімізді Алла бере көрсін. Болашақта немен айналысам десе де, өз еркі болады. Қазір байқасаңыз, бастауыш сыныптардағы балалар 3 тілде еркін сөйлейді, компьютер, техниканың құлағында ойнайды, спортта, өнерде жан-жақты дамыған бүлдіршіндер. Жыл өткен сайын Қазақстанда «сапалы» балалар саны көбейіп келеді. Сондай балаларға біз не ақыл айта алармыз дейсіз? Аман болсын, әйтеуір

— Сұхбаттасқаныңызға рахмет!

---

Алматы қаласы Горький атындағы Мәдениет және демалыс паркінде, ал, Астана қаласын Мега ОСО-да өтетін аналар күніне арналған концертке келіңіздер! Концертке Турал, Altygirls триосы, Роза Мұқатаева, Турал Рахимберлин және басқа да әншілер қатысады. Сіздерді сағат 10:00-17:00 аралығында күтеміз!