Егер, ұл-қызыңызбен арада түсініспеушілік болса, ол сізді тыңдамай жатса, бұл оның жан территориясына күшпен енгеніңізді білдіреді. Ал, перзентіңіздің жан территориясы деген не?

Психологтардың айтуынша, әр адам жеке мемлекет сияқты. Бір мемлекеттің шекарасына келесі мемлекет күшпен еніп, оның белгілі бір бөлігін иемденбек болса не болады? Әрине, соғыс болатыны белгілі. Дәл сол сияқты кез келген адамды жеке тұлға, жеке мемлекет деп қарап, оның жан территориясының шекарасынан аспағанда ғана тыныш, бейбіт, келісімді өмір сүре аласыз.

МЫСАЛ: Сәуле – жасы 45-тегі ана. Ал оның анасы қазір 70 жастан асты. Сәуле отбасының тұңғышы. Одан кейін төрт інісі бар. Оның анасы да әке-шешесінің жалғыз қызы болған.
Кеңес Одағы кезеңінде астана – Мәскеу еді. Сәуленің сол Мәскеудегі аты дардай жоғары оқу орнында білім алған. Алайда, анасы тағдырдың бұйрығымен ауылдың жігітіне тұрмысқа шыққан.
Сәуленің күйеуі де жоғары білімді адам. Ол балаларының болашағын қалада қалауды армандаған. Бірақ та, ол үйінің кенжесі болғандықтан, қарт ата-анасының «Қара шаңырақта кенже ұл отыруы керек» деген сөзін жерге тастай алмай, ауылға оралған. Анасы кішкентайынан Сәуленің санасына «Менің армандарым орындалмай қалды. Енді сен сол армандарды орындауың керек» дегенді сіңіріп отырды. Қысқаша айтқанда анасы Сәуленің – өмірлік бағдаршамы болды. «Жүр» десе жүрді, «тоқта» десе тоқтай қалды.
Қазір Сәуле де ана. Екі қызы бар. Бірақ, Сәуленің қыздары анасының айтқанын өзі секілді бұлжытпай орындамайды. Айтылған ақыл мен ескертпені сүзгіден өткізіп, өздері дұрыс деп тапқанын ғана алып, орындайды. Мысалы, үлкен қызы 2018 жылы мамыр айында мектеп бітірді. Сәуле оны күштеп мединститутқа түсірмек болды. Ал қызы «Мен 7-9 жыл оқығым келмейді. Ұзақ оқуға шыдамым жетпейді. Одан да әсемдік салондарындағы 2-3 айлық курсты оқып аламын да, қас, тырнақ, шаш сәндеумен айналысамын» дегенінен қайтпады. Сәуле «Тым болмаса медициналық колледжге түс» деп қызын қалауынан айныту үшін ұзақ уақыт онымен алысты. Ақыры қызын көндірді, алайда қызы бәрібір сабағынан тыс уақытта тырнақ сәндеудің курсын оқып алды. Бұны Сәуле білгенде қатты ашуланды. Олардың арасында тағы да ұрыс-керіс, келіспеушілік орын алды.

СӘУЛЕНІҢ ҚАТЕЛІГІ
Бірінші қателігі – қыздарын өзінің оқушы, студенттік кезіндегімен салыстыруы.
Екінші қателігі – өз анасының тәрбиесіндегі шаблондарды түгелдей көшірме жасап, оны тәрбие құралы ретінде қатаң пайдалануы.
Үшінші қателігі – анасының қателіктерін қайталауы.
Ең басты қателігі – үшінші қателігі.

СӘУЛЕНІҢ АНАСЫНЫҢ ҚАТЕЛІГІ
Оның анасы бала кезінен дәрігер болуды армандаған, бірақ ата-анасы оны өнер саласына оқуға берген. Бірақ, ауылға тұрмысқа шыққан ана мектепте ән-күй сабағының мұғалімі боп қызмет етеді. Өз арманы орындалмаған ана жан-дүниесіндегі бір шеті кертіліп тұрған қалауын қанағаттандыру үшін жалғыз қызы – Сәулені мединститутқа түсіреді.
Сәуле оқу бітірер жылы жанына жақын «өз адамын» жолықтырса да ол басқаға тұрмысқа шықты. Өйткені, біріншісі шалғай ауылдардың бірінде тұрады, екіншісі ұнамаса да ол қаланың жігіті. Сәуле қаланың жігітімен бас қосты. Бұл да анасының арманы, қалауы.

ПСИХОЛОГ КЕҢЕСІ
Барлық медициналық мекемелерде арнайы психолог кадрлары бар екені белгілі. Сәуле жұмыс істейтін перзентханада да психолог бар. Орайын тауып Сәуле мәселесін айтты. Психолог ешкімді ешкіммен салыстыруға болмайтынын, әр адамның, тіпті кішкентай баланың да өз территориясы болатынын түсіндірді.
«Арман, қалау, жалпы айтқанда әр адам жанының өзіне ғана тиісті территориясы болады. Бір мемлекеттің шекарасына келесі мемлекет рұқсатсыз немесе күшпен еніп, оның белгілі бір бөлігін иемденбек болса не болады? Әрине, соғыс болатыны белгілі жайт. Дәл сл сияқты кез келген адамды жеке тұлға, жеке мемлекет деп қарап, оның жан территориясының шекарасынан аспағанда ғана тыныш, бейбіт өмір сүре аласыз.
Ал жан территориясы деген не?
Бұны былай түсіндірейін. Оның ұнамаған ісін айтыңыз. Екінші рет бұндай жағымсыз қылық көрсетпеуін сұраныңыз, талап етіңіз. Одан не күтетіңізді, нені қалайтыныңызды жеткізіңіз. Өз көзқарасыңызды айтып, өз нұсқаңызды ұсыныңыз. Осы жетеді. Болды, шекара осы жерден бітеді. Ал, мәжбүрлеу, сіз сызып қойған шеңберден шығармай қадағалау, күштеу – оның шекарасына кіру боп саналады».
Сосын психолог Сәуледен «Сіз қыздарыңыздың басты армандарын білесіз бе?» деп сұрады. Төтесінен қойылған сауал Сәулені кәдімгідей ойландырып қойды. Жауап беруге дайын емес екенін ұққан психолог «Мейлі. Ал сіз мектеп бітірерде, бойжеткен шағыңызда нені армандадыңыз? Еске түсіріңізші» деді. Сәуле тағы да абырап қалды, жауап берпе алмады. Өйткені, шындығында Сәуле өзінің емес, анасының армандарымен өмір сүрген еді.

НӘТИЖЕ
Содан кейін Сәуле бір-екі айдай балдәурен және жастық шағына ойша саяхаттады. Ол осы күнге дейін тек анасының армандарын орындап келгенін, ал анасы өз шешесінің армандарымен өмір сүргенін ұқты.
Психолог апайдың «Еске түсіріңізші, сіз нені армандағансыз?» деген сөзінен кейін көп ойланғандықтан ба, әлде жас кезінде ішінде тұншығып шыға алмай қалған қалауларының бетін аршыды ма екен, ол өзіме не керек екенін енді түсіне бастады. Ол мектеп қабырғасында жүргенінде анасы секілді мұғалім болғанды армандаған екен. Бұны желтоқсан айында перзентханада жүкті әйелдерге өткізілген семинар-сабақта түсінді. Бірінші рет ол болашақ аналарға арнап дәрігерлік кеңес сабағын өткізіп, баяндама оқыды. Осы баяндаманы дайындау кезінде көп ізденді, жұмыс тәжірибесінде болған оқиғаларды еске түсіріп жазды. Болашақ аналарға сабақ боларлық, ой саларлық жайттардан мысал келтіре отырып, өткен семинар-сабағы қатысушыларға ұнады. Ең бірінші өзіне ұнады, ортаға шығып көпшілік алдында сөйлегеннен, білетінімен бөліскеннен ұзақ жылдан бері ішінде торға қамаулы тұрған жаны бостандыққа шыққандай күй кешті. Жаны рахат тапты. Осы кезде ғана әр адам өзінің жан жүрегімен қалағаны орындалғанда шын бақытқа бөленетінін түсінді.
Ол анасы да орындалмаған арманын қызы іске асырғанда толыққанды бақытты болған шығар деп ойлады. Сәуле анасын кінәламады, бірақ, оның қателігін қайталамауға өзіне-өзі сөз берді. Енді бұдан былай қыздарының да, өзгенің де армандар шекарасына өтіп кетпеудің дұрыс екенін жөн көрді. Тіпті, жас мамандар ақыл-кеңес сұрай қалса да қазір бұрынғыдай «Жоқ олай етпе. Сен одан да бүйт, сөйт» деп ақыл айтпайтын болған. Майра апай айтпақшы, тек өз көзқарасын, ұнамаған тұстарын және өз ұсынысын ғана айтады. Ары қарай шешім қабылдау, қандай қадамға бару, қайсысын дұрыс, қайсысын бұрыс санау – әркімнің өз еншісіне қалдыру керектігін біледі. Сәуле осы ұстанымды ұстанғалы қазір үлкен қызымен де, оқушы жастағы кішкентай қызымен де тез келісімге келетін болған. Олар да сырларын, армандарын, сабақтан соң қайда барғандарын, не істегендерін жасырмай анасына айтатын болды.

ӨЗІН-ӨЗІ ІЗДЕП ТАПТЫ
Отбасындағы мәселесі шешімін тапқаннан кейін Сәуле соңғы кезде бұрын орындалмай қалған өз арманымды жүзеге асыруды ойлап жүр. Нақтырақ айтсам, қосымша бір-екі сағат болса да перзентханадағы жұмысынан бос уақытта қаладағы медколледждің студенттеріне дәріс оқуды жоспарлауда. Өйткені, Оның орындалмай қалған арманы – мұғалімдік, оқытушылық. Сәуле бала кездегі арманын іздеп тапты.
Адам өзіне не керек екенін білгенде ғана басқаларға да не қажет екенін түсінеді. Ал, түсінген адам қателіктерге жол бермейді. Қателіктерге жол бермеу – отбасылық, басқа да мәселелерден аулақ етеді.

Жазира СМАҒҰЛОВА, ERNUR.KZ

Ақкөңіл, жақсы, мейірімді адамдардың өмірі неге соншалықты қиын болатынын білгіңіз келе ме? Бұның екі себебі бар!

Орыс халқында «Чем добрее душа, тем сложнее судьба» деген нақыл сөз бар. Бұл мақалды барлық ұлт өкілінің аузынан естіп жүрген боларсыз. Иә, өзіңіз де бұл сөзді жиі айтасыз ба?
Онда сіз де ақ көңіл, қайтарымын күтпей-ақ кез келген адамға жақсылық жасауға дайын тұратын адамдардың тізіміндесіз. Ал, бұл тізімде бар адамдар мынаны білгені жөн.

1-ші СЕБЕП: «Әр нәрсенің шегі бар» екенін білмеу...
Алтын жүректі, кең пейілді болған жақсы. Бірақ та адамның өмір жасы өлшеулі сияқты, әр нәрсенің өз шегі бар. Шектен асқан жамандық та, жақсылық та – зиянды. Таразы басын тең ұстау керек.

МЫСАЛ: Түбекке гүл отырғызыңыз да оған су құйып, күтім жасап баптаңыз. Баптау деген не? Су құю, күн көзіне шығару, шаңын сүрту, топырағын қопсыту…
Егер, сіз гүлге күнде су құясаңыз не болады? Гүл шіриді.
Егер, гүлдің топырағын күнде қопсытсаңыз не болады? Гүл тамырын зақымдап алуыңыз мүмкін.
Егер, гүлді күні бойы күн астында қалдырсаңыз не болады? Өледі!

2-ші СЕБЕП: Жан дүниенің есігін үнемі ашық қалдыру…
Жантану мамандары көбінесе адамды үйге теңейді. Иә, сіздің жан-дүниеңіз – үйіңіз! Есігі ашық үйге кім болса сол кіріп ақтарып, шашып, ластап, тіпті тонап та кетеді!

МЫСАЛ: Бір жас әйел данышпан қарттың үйіне келеді. Жылап отырып, басындағы жағдайды баяндайды.
– Қалай өмір сүрерімді соңғы кезде білмей қиналып жүрмін. Барлық адамға шамам келгенше тек жақсылық жасап едім. Ақ, адал, шыншыл болдым. Қайтарымын күтпей-ақ танымайтын адамдарға да жақсылық істедім, қиналғанға көмектестім. Алайда олар жақсылығымды жамандықпен қайтарды. Өзімді кінәлады. Бұл әділетсіздік емес пе? Мен сонда не істеуім керек, маған ақыл айтыңызшы!
Данышпан қарт:
– Киіміңізді түгел шешіп жалаңаштанып көшеге шығыңыз, — дейді.
– Не айтып отырсыз? Ұялмайсыз ба, әлде мені күлдіру үшін әзілдеп жатырсыз ба? Киімсіз көшеге шықсам, бәрі күлмей ме?! — дейді әйел.
Данышпан қарт:
– Тыр жалаңаш көшеге шығудан қорқып отырсыз. Ал, жаныңызды жалаңаштаудан ұялмадыңыз ғой, оның есігінен танитынды да, танымайтынды да кіргізуден қалайша қорықпадыңыз? — деп күрсінеді.
– Мен ешкімді үйге кіргізген жоқпын, — деген әйелге данышпан:
– Жаныңыз – үйіңіз. Жаныңызды есігі айқара ашық жатыр. Кез келген адам кіріп-шығып жүр. Біреуі бұл «үйіңіздің» төріне аяқ киімін шешпей-ақ шықты, бірі жалғыз өзі кірмей басқаларды да ерте келді. Сөредегі кітабыңызды жыртты, ыдысыңызды сындырды. Бірақ, оларға кіруге өзіңіз рұқсат бердіңіз ғой. Сондықтан олардың өзіне айта аламй, іштей ренжіп ашуланасыз.
– Сонда мен не істеуім керек? – Бері жүр, — деп данышпан әйелді бақшасына ертіп келеді. – Мынау жайқалған гүлдерді көрдің бе? Гүл егіп жатқандар көп, бірақ барлығының еккені гүл ашып жайқала бермейді. Ерекше күтім жасап, су құйып, қамқор болғанда ғана өсімдік гүл ашады. Дәл сол сияқты сен де саған қамқор болған адамға ғана жан-дүниеңнің есігін аш. Ал, жапырақтарыңды жұлып, аяққа таптайтын, солдыратын адамдарға жан жүрегіңнің есігі жабық болсын.
Қарашы, бақшадағы гүлдер кешқұрымда күлтеше жапырақтарын жинап жабылады, ертеңіне күн жылуы артқанда қайта ашады. Үнемі күлтеше жапырағы ашық тұрған гүлді көрдің бе? Жалпы, қандай да бір қиындыққа тап болып не істеріңді білмегенде Табиғатқа қара. Табиғаттан қалай дұрыс өмір сүрудің де, басқа да сұрақтарыңның жауабын таба аласың, — дейді.

ЕСТЕ САҚТА: Басынан сипаған адамыңыз басыңызға шығып алмас үшін, «жақсылығымды түсінбеді» деп ӨЗГЕГЕ, ал «жақсылығым неге жамандық боп қайтты?» деп ӨМІРГЕ ренжігіңіз келмесе, екі-ақ ережені ұстаныңыз.
Сонымен,
Бірінші ереже: АДАМ=ГҮЛ. Шамадан артық су құймаңыз!
Екінші ереже: АДАМ=ҮЙ: Үйіңізге кез келгенді кіргізе бермеңіз!

Жазира СМАҒҰЛОВА, ERNUR.KZ