Мен қазақпын үлкенді сыйлап, алдына шықпаған, сөз қайтармай сыйлаған, құрметтеген. Бірақ, кейде сол норманы бұзуға тура келетін тұстары да болады екен. Жақында басымнан өткен оқиғамен бөліскім келіп отыр. Кімдікі дұрыс оқып өздеріңіз саралаңыздар.
Күнделікті дағдым бойынша сабақтан кейін қоғамдық көлікпен үйге бет алдым.Барар жолым алыс болғандықтан артқы жағындағы бос орынның біріне барып жайғастым. Адам өте көп емес, бірен-саран ғана түсіп — мініп жатқан адамдар. Бес-алты аялдама өткеннен кейін жасы шамамен қырықтан асқан, толықтау келген, аласа бойлы, қара торы тәте кірді. Арт жақтаң ең соңғы терезе тұсындағы орын ғана бос болатын. Отырғысы келмеді ме, әлде көрмеді ме әйтеуір бері қарай жақындамады. Артқы орынның алдындағы қатарда отырған тәте артқы жақа екі рет қарап алды да сөзін бастады. Сондағы нысанға іліккен бос орынның дәл қасында отырған мен. Тұрған тәтеге қарап:
-Барсаңызшы, анау бедірейіп отырған қыз жылжыйтын шығар, шешесі бар шығар оның да. Жоқ асппаннан солайынан салбырап түсіпті ма? Қайдам бірақ бедірейіп шешесіндей адам тұрып тұрғанына мыңқ деми отырғанына қарағанда шешесі тәрбие бермеген ау! Жастарда ұят жоқ,-деді. Анама тіл тигізгеніне шыдай алмағаныммен жай дауыспен:
-Бос орын бар ғой бері жақындаса жылжитын едім ғой тәте, келіңіз отырыңыз,-деп жылжып тұрған тәтеге қарадым. Ол кісі де соны күткендей келіп орынға жайғасты. Ал алдыңғы қатарда отырған тәте сонда да қояр емес.
-Осылай айтып орын алып алмасаңыз бұларда ұят жоқ, отыра береді наушниктерімен құлақтарын бітеп алып. Не әкеден, не шешеден тәрбие көрмеген тәрбиесіздер ғой,-деді маған қарап. Мен наушникпен отырғаным болмаса бәрін естіп отырғанмын. Естісін деп әтейі айтқанда шығар. Құлағымнан наушнигімді алып:
-Тәте, артық кетпеңіз, бос орын болғасын тұрмадым деп айттым ғой. Әке-шешемде неңіз бар, тәрбие көргем шүкір. Олай ол кісілер туралы жаман айтуға хақыңыз жоқ. Мәдинет сақтайық,-дедім.
-Бесіктен белің шықпай жатып маған мәдениетті сен үйретпе, мәдениетті болсаң маған солай сөз қайтарасың ба? Үй тексіз, отырып алып маған мінезін көрсетеді ғой. Сендилерді қандай ана табади,- деп ашуланып айхайлай жөнелді. Ең намысыма тиетіні ата-анам мен тегіме тисіп тексіз дитіндер еді, бағанағы сабырлықты сақтай алмадым:
-Сізге мен нестедім, үндемеген сайын аузыңызға келгеніңізді айттыңыз ғой. Сіз-ақ тәрбиелі болып балаңызды жақсы тәрбиелеп алыңыз.Менде шаруаңыз қанша?,-дедім да тұрып есік жақа жақындадым. Түсетін аялдамам болмаса да түсіп қалайыншы сөз таластырмай-ақ құрсын деп.
Өз баласына тискенім шамына тиді ма, тәтең автобуста айхай шығарды.
-Менің балаларым тәрбиелі шүкір. Қарашы мұны үндеми қоя салса болады ғой. Жоқ, жауап беріп беттен алуы керек...- тағысын тағы сөздер. Менің орныма алдында отырған үлкен апа жауап берді. Маған қарап:
— Қызым қайтесің жүйкесі жұқарған қатынды. Ей қой болды. Өзің ғана отырған жоқсын ғой. Басты ауыртып жібердің ғой тіпті. Байқұс қызды өзің түртпектедің ғой. Нең бар ода,-деді. Мен үндеми түсіп қалдым.
Түскен жерімнен үйге дейін жаяу бардым. Ойымда бір ой кімдікті дұрыс, бетінен алғаным қателік болды ма екен, үндемеуім керек пе еді, алде кешірім сұрай салуым керек пе еді. Жоқ менікі дұрыс па? Білерім бір нәрсе ашулымын. Неге көбі «жастар тәрбие көрмеген» деп жар салады да, өздері аузына келгенін айтып отырады. Жастар сол кісілерден үлгі алады емес па? Қоғамдық көлікте «ей орын берш» деп келетін кісілер сыймен келсе сыйлаған адам береді емес пе? Жассың деп басынатын адамдар менмендікпен емес кісілікпен жоғары тұрса кішілік танытатын едім. Кішілігім бар, кісілігіңіз қайда?