Жадыра Сахиева – биші, продюсер, модельер. Оның сән үйінен елііздегі барлық жұлдзыдар киінеді десек артық айтпаймыз. Ол продюсер ретінде аз уақыт аралығында екі фильм түсірді. Жас өнерпаздарға продюсер болып, оларға концерт ұсымдастыру жұмыстарымен де айналысады. Ал, биші Жадо шәкірт те тәрбиелейді.

Қазір, өнер жұлдыздарының басым көпшілігінің қосымша кәсібі бар. Сіз өзіңізді кәсіпкер деп есептейсіз бе?
Жалпы бізде мынадай ұғым бар. Өнерлі әрістер, немесе кәсіпкер немесе бизнесмен әртістер. Ал, мен 50 пайыз кәсіпкермін, 50 пайыз өнерлі адаммын. Бір жағынан ол –қиын. Өйткені өнер мен кәсіпті қатар алып жүру керексің. Сондықтан да, ең алғаш бастағанда екі саланы бірдей алып жүру оңай болмады. Тіпті, екі саладан да қалып қоя жаздадым. Бірақ, ұжымымның арқасында шаруам ойдағыдай жүріп келеді.
Қазір, продюсер деп жатамыз ғой, музыкалық продюсер, бас продюсер- олардың барлығы да қарапайым тілмен айтқанда кәсіпкер. Жақында біздің орталық кино түсірді. Оның бас продюсері өзім болдым. Сонда қаражат табу, жұмысшылар табу мәселесімен мен айналыстым.
Жалпы қазақ «көз қорқақ, қол батыр» дейді. Басында барлығы да оңай болмайды, әрине. Сондықтан да, үйренісіп, кәсібіңді жақсы көріп, тек өзіңнің қалтаңды емес, халқыңды ойлап жатсаң, кәсіпте де жолың болады.
Өнер адамына кәсіпкер болу қаншалықты оңай немесе қиын?
Мен өзім кәсіпкер боламын деп ойлаған жоқпын. Өзім 10 жасымнан билей бастаған кезде, кішкентай бүлдіршіндердің ата-анаары келіп, бір би қойып беруді ұсынды. Мен сол биді қойып, оларға көйлектерін тігіп бердім. Менің қойған биім шағын байқаудан бірінші орын алыпты. Содан кейін, биші бүлдіршіндердің ата-аналары маған қайтадан келіп, «Жадыра біз саған ақша төлейік, сен біздің балаларымызға би үйрет», деп ұсыныс айтты. Осылайша, мен өзімнің би ансамблімді құрдым. Сөйтіп, 13 жасымда тапқан қаражатыммен әке-шешеме үй алып бердім. Өйткені, 90-жылдары бәріміз де үйсіз жүрдік. Содан кейін, тағы бір пәтер алып бердім. Сөйтіп, 15 жасымда өз-өзіме есеп берген сәтте, мен кәдімгідей кәсіпкер болғанымды түсіндім. Мен сол кезде «Жеке кәсіпкер» ретінде тіркеліп, 700 баланы биге баулып жүрдім. Сонымен бірге, эстрада-цирк колледжінде оқитынмын, «Гүлдер» ансамблінің құрамында билейтінмін және де Ішкі Істер Ансамблінде бас балетмейстер болдым. Сондықтан, бала кезімнен бірнеше істі қатар алып жүргендіктен де мен мұның барлығына үлгеретінмін. Біреулер осылай бірнеше салада жүрсе мен оған таңқалмаймын.
Бір жағынан, алғашқы уақытта істеп жүрген жұмысымды кәсіп немесе бизнес деп қараған жоқпын, мен оны хоббиім деп ойладым. Өнер Академиясын бітірдім, Заң мамандығын да алдым, Ішкі Істер кіші лейтенантымын, ондай да қызмет атқардым. Бірақ сол хоббиім менің мамандығыма айналды.
Содан кейін мен ателье аштым. Шымкенттен, Қарағандыдан тігіншілер алдырып, солармен жұмыс жасадым, қол астымда оралмандар да көптеп істеді. Осылайша, тағы бірнеше саланы қатар алып жүре бастадым.

Тайм-менеджментті мықты меңгерген болып тұрсыз ғой?
Мен қандай саланы болсын мықты меңгергенмін деп айта алмаймын, бірақ, меңгеруге тырысамын. Өйткені әр жыл сайын түрлі өзгерістер болып жатады. Өнер саласында, басқа салада болсын, біз соның бәрін біліп отырамыз және соны уақытында бірге жаңарып отырсақ, сол маңызды. Оқы, оқы және оқы дейді ғой. Үйрену, оқу — ол бітпейтін процесс.
Тайм-менеджмент бойынша, «маңызды әрі тез арада жүзеге асуы тиіс», «маңызсыз бірақ жедел орындалуы тиіс», «аса маңызды алайда, шұғыл орындалмаса да болатын» және «маңызды да, шұғыл да емес» істер болады, соның қайсысына баса мән бересіз?
Мен үшін, кездейсоқ болсын, кезекті болсын істердің барлығы да маңызды. Өйткені, маңызды не маңызсыз деп қарасақ ол жұмыс болмайды. Мен соны түсіндім. Әрине, жас кезімізде мынау күте тұрсыншы, мынаны бітіріп алайық дегендей дүниелер болып жататын, сонда сол мән бермеген шаруа аса маңызды болып шығатын еді. Сосын, біздің қазақтар ертеңге сілтеуді жақсы көреді ғой. Бірақ, менің түсінгенім ештеңені ертеңге қалдырмау керек.
Мен де осы қалпыммен келе салған жоқпын. Ресми түрде 18 жасымнан, ал негізінен 15 жасымнан кәсіппен айналысып келемін. Осы жиырма жылдай уақыттың ішінде менде де қиындық болды, құлап, қайта тұрып кеткен кездеріміз болды. Бірақ, сол сәтсіздіктердің барлығы да «Ей, ертең», «қазір бұл маңызды емес» деген еренсіздіктен салдарынан еді. Сондықтан қазір маған уақыт та, шаруа да, адам да маңызды. Өйткені, жаныңдағы серіктерің сенімді болғанда ғана барлық шаруаны бірдей атқарып үлгеруге болады. Соны түсіндім!
Қазіргі уақытта ел экономикасындағы дағдарыс, кәсіпкерлер үшін біршама қиындық туғызып жатқаны белгілі. Сіз дағдарысқа қалай төтеп беріп жатырсыз?
Менің ойымша, дағдарыс әр адамның миында. Әрине, мүмкін бар шығар, бірақ мен білмеймін. Неге? Өйткені біз жұмыс істейміз. Әрине қаражат жағынан кейде киімдерімізді тегін де беріп жатамыз. Сыйлыққа да беріп жатамыз. Бірақ, Алладан қайтады деп жатамыз. Алайда, Алладан қайтады деп те отыра берудің қажеті жоқ. Жұмыс істеу керек. Сондықтан да менің айтып отырғаным 24 сағат жұмыс істесеңіз, менің ойымша дағдарыс деген болмайды. Теледидар көріп, рахаттанып жүретін адамдар да ғой дағдарыс. Ал бізде бес-алты сала болғандықтан да, оны ойлауға да, кешіріңіз, уақыт жоқ.
Қаражатты қалай жұмсайсыз? Ақша жинайсыз ба?
Бізде ақша бар ма, жоқ па, айта алмаймын (күледі). Өйткені бізде қаржы келеді, кетеді. Сатылым болып жатса, қайтадан жаңа коллекция жасай бастаймыз. Тағы бір ақша келіп жатса, кино түсірейік. Демеушілер тарапынан көмек келіп жатса, жетімдер үйіне көмектесейік. Мүмкіндік туып жатса, аймақтарға концерт қойып қайтайық деп, мүмкіндік туып жатса, әйелдер қауымының басын қосып, шоу-рум жасап жіберейік деп, үнемі қаражат айналымда. Тіпті, кейбір күндері ақша болмай да қалатын кездер болады. Бірақ, адамның күні адаммен деген, достармен барып шәй ішіп, әңгімелесіп, жаңа бір жобаларды туралы сөйлесіп жатамыз. Ал, енді қаражат бар, жоқ деп айта алмаймын.
Өзіңізді дәулетті адаммын деп айта аласыз ба?
Жоқ, менің байлығым — менің Қазақстаным, менің халқым, менің ұжымым, менің бала-шағам, әке-шешем, туысқандарым. Кейбіреулері ертеңгі күнді ойламайсың ба, қаражат жинамайсың ба, деп жатады. Бірақ мен дүние жинамайды екем, тіпті үйімде де дүние жоқ. Бір жерге барсам бір чемоданға заттарымды алып жүре беремін.
Өйткені мен бұл нәрсеге жеңіл қараймын. Басында мен де бәрін ойлайтынмын, сол нәрседен депрессия болып ауырдым да. Кейін, депрессияның өзі өзіміз тауып алған ауру екенін түсіндім. Сондықтан, соңғы 5-6 жылда мен дүниеге, ақшаға жеңіл қарайтын болдым. Бар ма ақша-бар, жоқ па – жоқ. Бірақ, мен адамдар арасындағы достықты қадірлеймін. Егер, мен өмірдегі ең жақын досымды жоғалтып алар болсам – міне соған мен ренжіп, көңілім түсер еді. Өйткені достық өте маңызды. Ал, қалғаны ол қолдың кірі, бүгін бар, ертең жоқ. Өйткені біздің аяқ-қолымыз сау, сондықтан біз жұмысты қолдан келгенше жасаймыз.
Америкалық және батыстық бизнес-тренерлер адам ақша табуы үшін, табысты болуы тұлға ретінде дамуы тиіс дегендей теорияны алға тартады. Сіз бұған не дер едіңіз?
Мен осы уақытқа дейін, қаражатсыз дүние жасадым, жасап та келе жатырмын. Бізде демеуші деген жоқ, өзіміз қолдан келген мүмкіндікті пайдаланудамыз. Еріншек, оңай жолмен жүретін адамдар ғана тұлғаның дамуы немесе тағы басқа сондай теорияларға бас қатыратын шығар. Маған, демеуші болыңызшы, продюсер болыңызшы деп көптеген жастар келіп жатады. Сонда сенде не бар деп сұраймын? «Каспий достық теңізі» немесе «Махамбетті» режиссер-хореограф ретінде қойдым, сол кезде мен презентациямен баратынмын. Видео-ролик па, газет-журнал ма, мен тегін жасайын немесе мен жасап көрейін деп, яғни бірінші жұмысыңды көрсетуің керек.
Мен қазір Жадо болып тұрсам да кейбір кездері мен тегін жұмыс істеймін. Әрқашанда өзіңді дәлелдеп, елге көрсету керек, ол – ақшасыз. Дәлелдеу кезінде сенен ешкім ақша сұрамайды және ақша бермейді. Өзіңді бағалағаннан кейін барып, сенің мүмкіндігінің құны анықталады.
Мен осындай Жадо болам, жұлдыз болам деп ойлаған жоқпын. Мен ең бастысы бекер өмір сүрмейін, елге пайдалы қызмет етейін деп ойладым.
Мен ең алғаш сән үйін ашқан кезде, жолдасымнан көмек сұраған болатынмын. Сол кезде ол маған – алдымен ақшасыз жасап көр, сосын көреміз деді. Кейін, мен ақшасыз бәрін жасап шықтым, сонда ол кейін: көрдің бе, ақшасыз да бәрін жасауға болады деді.
Кейде бізге жаңа коллекция жасау керек болады. Білесіз ғой, коллекция өте қымбат тұрады. Бірақ біз қаражатсыз бірдеңе ғып жасап шығарамыз.
Қаражат бизнеске, кәсіпке мүлдем бағынбайды. Мен білетін әйгілі адамдар, белгілі сәнгерлердің барлығы да 0 ден бастаған.

Қазір қандай салаларды және қанша саланы бірге алып жүрсіз?
Сән үйіміз бар, сұлулық орталығын аштық, киноиндустриямен айналысып жатырмыз, музыкалық концерттер жасаймыз, би саласында оқушыларымыз бар дайындап жатқан. Одан да өзге көптеген шаруалар жасалып жатыр, бірақ оларды жасап жатырмыз деп айғайлап айтпаймыз. Болған кезде бірінші білетін боласыздар.
Мен қазір кинопродюсер ретінде де жұмыс жасап жүрмін. Естуіңіз бар шығар жақында «Запрещенные танцы» деп аталатын кино түсірдік. Халықтың сұранысы бойынша прокатта қайталап көрсету ойымызда бар, қазір ол мәселе туралы келіссөздер жүргізілуде. Содан кейін, «Кәусар» аталатын әлеуметтік кино түсірдік. Бұл кино қазіргі таңда өте өзекті болып тұрған тастанды балалар, жалғызбасты аналар, жасанды түсік проблемасына арналған. Маңғыстау жерінде түсірілген киноға 50 ден аса актер қатысты. Бірақ, сол кино 3-4 жыл болды жарыққа шықпай тұр. Өйткені ол коммерциялық кино емес. Әлеуметтік кино болғандықтан біз оны шығаратын уақытты күтіп жүрдік. Енді биыл осы киноны көрсететін уақыт келген сияқты. Алдағы жазда, бұйыртса, біз оны Республика бойынша барлық кинотеатрларда прокатқа шығарамыз.
Сіздің коллекцияларыңыз негізінен кімге арналған және олардың мақсаты не?
Негізінен жұлдыздардың барлығы дерлік менің көйлектерімді киеді. Бірақ, біз қарапайым халық үшін тігеміз. Кішкентай бүлдіршіндерімізден бастап, аталарымыз бен апаларымыз үшін. Бірақ, Құдайға шүкір деп айтам, біз киноиндурстриясы үшін де киім тігеміз. «Жау жүрек 1000 бала» фильміне киім тіктік. «Каспий – достық теңізі» аталатын бес мемлекеттің қатысыуымен өткен үлкен халықаралық фестивалдің ашылу салтанатына және Азия Ойындарының ашылуы салтанатына 3000 киім тігіп бердік. Сондықтан да, әртарапта жұмыс істейміз. Әрбір адам киінсе, сол біз үшін мақтаныш.
Қазіргі таңда қазақстандық сәнқой қыздарға қандай киім үлгісін ұсына аласыз?
Біздің дизайнерлер батысқа еліктейді ғой, еліктеп те жүр, еліктей береді де… сол кезде менің қарным ашатын. Бірақ, менің де тәжірибемде түрлі киім үлгілері болды. Батыстық та, өзге ұлттардың ұлттық киімі де. Бірақ, түсінгенім, өз ұлтымыздың әдемі ою-өрнектермен көмкерілген киімдеріне, сонау көне заманнан келе жатқан тарихи мәні бар, ұлттық киім үлгілеріне ештеңе жетпейді екен. Оның – құны, уақыты кетпейді екен, ешқашан. Сондықтан, ою өрнектелген, күміс әшекейлермен, терілермен сәнделген киім үлгілерді насихаттауды бастағанбыз. Әлі де насихаттап келеміз. Қазір, ұлттық нақыштағы киім үлгілерін өзгелер тігіп жатқанын көргенде, жымиып күліп қоям. Өйткені, бұл қазір үлкен бизнеске айналды. Қазақи ою-өрнектермен тігілген киімдерге сұраныс көп екен ғой деп, соны қолға алғандар бар.
Ал, біз осындай киімдермен көпшіліктің киінгенін қалаймыз. Теріден, түрлі-түсті матадан тігілген, қазақы нақышта тігілген киімдерімізді көпшіліктің кигенін сол арқылы насихаттағанын қалаймыз. Көпшілігі ойлайды, киім деген шүберек деп. Шын мәнінде олай емес. Мысалы мен әрбір матаның құндылығын білем. Күнделікті тұтынатын зат болса да, мата мәңгілік. Осыдан 15 жыл бұрын тіккен киімдеріміз бар. Олар әлі де жақсы жағдайда, жақсы көріністе тұр. Біз ойлаймыз ғой, адам киімді таңдайды деп. Бірақ, кей кездері, киімнің өз иесін күтіп тұратын кездері болады. Біздің коллекциямызда да бір-екі жыл тұрып қалатын киімдер болады.
Мен шетелдерге коллекцияларды көруге барғанда, қазіргі заманауи үлгілерге қарамаймын, мен міндетті түрде цехтарға барып, тігілгеніне 10-15 жылдан асып кеткен үлгілерді іздеймін. Өйткені, олардың өз тарихы болады, олардың матасы, әдібіне, тігісіне, конструкциясына қарап, мен оның қалай дүниеге келгенін, ол дизайнердің қандай қиындықтардан өткенін біліп отырамын. Өйткені сол киімдер дизайнер үшін өте құнды.
“Jado” сән үйі қазір дағдарысқа қарсы шоу-рум жасап, коллекциямда тұрып қалған кейбір киімдерді арнайы ұсыныспен сатып жатыр. Дегенмен, ол киімдердің құндылығы жоғары, мен үшін, біздің ұжым үшін аса бағалы киімдер және құны да түспейді. Өйткені біздің киімдер де – уақыт өткен сайын бағасы да құны да арта беретін картиналар сияқты.
Шетелді бағындыру ойыңызда бар шығар?
Жалпы, «Өзге елде ұлтан болғанша, өзеліңде сұлтан бол» дейді ғой. Яғни, ең алдымен өзіңнің халқың қандай маман екеніңді бағалап отырса, содан кейін ғана шет мемлекетке неге шықпасқа. Содан кейін шығу керек, өнеріңді көрсету керек дегендей… менің ойымша әрбір маман, әрбір өнерлі адам болсын, ол бірінші өзінің кәсібін үлкен деңгейге жеткізу керек. Содан кейін бәрі қолында болады.
Сұхбаттасқан, Риза Исаева

– Динара, бұған дейін бірде-бір басылымға немесе телеарнаға сұхбат беріп көрмепсіз. Мұның сыры, себебі неде?
– Сөзіңіздің жаны бар. Телеөндіріс саласындағы көп жылдық тәжірибемде бар болғаны екінші рет сұхбат беріп отырмын. Бұған дейін көпшілікпен жүздесуге дайындығыма күмәнді едім. Тарыдай дүниені іске асырып, тау-тау әңгіме қылу – мен үшін жат қылық. «Арық айтып, семіз шыққан» жөн деп санаймын. Ал дәл қазіргі уақытта мен және менің компаниямның атқарған қызмет арқасында айтар әңгімем де, бөлісер сырым да, жеткізер ойым да бар. Ел алдында еш ұялмай есеп бере аламын.
– Телевизия саласына келуіңіз неден басталды? Ірі компания ашуға дейінгі еңбек жолыңыз жөнінде айтып берсеңіз…
– Телевизия – бала күнгі арманым. 1997 жылы Алматы Мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірісімен осы салаға келдім. «Қазақстан» арнасындағы «Шапағат» деп аталатын таңғы бағдарламаға іс-тәжірибеден өтуші ретінде қабылдандым. Өз таңдауыма ғашық болғаным сондай, міндеттелген жұмыстың ірілі-ұсақтығына қарамай, жанымды сала атқарған екенмін. Махаббатымды өршіте түскен, құштарлығымды арттыра түскен телевизиядағы алғашқы ұстаздарым Тыныс Шындәулетұлы Өтебаев ағамыз бен Гүлнар Бораш апайымыз болатын. Олардың маған жасаған қамқорлығы үшін айтар алғысым шексіз.
Сапарым тар да, тайғақ та болды. Қай кезде де жолдан аудырмаған кәсібіме деген ынтық сезім деп білемін. «На шпильке», «Секретики», «Super Star» думанының екі маусымы, «Вторжение», «Тойбастар» сияқты жобалардан басталған соқпағым – үлкен болашағымның бастауы. 2006 – 2007 жылдар аралығында «ХитТВ» арнасының тізгінін қолға алдым. Мен жұмысқа кіріскен шақта ол арна жар шетінде тұрды деп айтсам артық болмас. Қазақстан шоу-бизнесі тұтастай қарсы тұрып, арнаны мойындамай, соның кесірінен отандық өнім өз көрерменін таба алмай тұралап қалған еді. Компания президенті Қуат Домбай екеуміз сәтті жүргізген ребрендинг жұмысының арқасында арна екі аяғын тең басты. Көрермені артты. Шоу-бизнес өкілдері назар аударды. «ХитТВ» отандық музыкалық өндірістің орталығына айналды. Әлі күнге дейін сол дәстүр жалғасын тауып, арна өзіміздің дүниені насихаттаушы болып келеді.
Одан кейінгі тірлігім өзімнің компанияммен ұштасты. 2008 жылы отандық телеөндіріс айдынына жеке шықтық. Содан бері үлкен-үлкен жобаларды дайындап, көрерменге ұсынып жатырмыз.
– Динара Адам дегенде көз алдымызға бірден «ADAM Media Group» келеді. Компанияның тарихы қандай және неге «Адам» деп аталады?
– Адам – менің ұлымның тегі. Оның атасы – қазақтың танымал жазушысы Адам Мекебаев. Балам өзінің шыққан тегі мен түбін мақтан етсін деген оймен компанияны осылай атаған болатынмын.
«ADAM Media Group» – бүгінгі таңда сапалы телеөнім жасап отырған бірегей орталық. Біздің қоржынымызда халықтық деп танылған «Екі жұлдыз» думанының 4 маусымы, «Қазақтың 100 әні» думаны, «Инновационный форсаж», «Елім менің» патриоттық интеллектуалдық думаны, «Әнжұмбақ» телеойыны, «Саған сенемін» отбасылық думаны, балаларға арналған бірнеше бағдарламалар, соңғы бес жылдағы жаңа жылдық думандар және т.б. концерттік бағдарламалар түсірілімі бар деп ауыз толтырып айта аламын.
«ADAM Media Group» – ең сапалы мамандар мен техника, көп жылдық тәжірибе. Қазіргі шығармашылық және техникалық құрамды жылдар бойы, бір-бірден, су астынан маржан тергендей жинадым. Мен үшін әрқайсының құны алтыннан артық. Олардың білімі, дарыны мен таланты, жұмысына деген адалдығы теңдесі жоқ байлық. Барлығын дерлік басқа компаниялар екі есе артық қаржымен қызықтырып өздеріне тартпақ та болды. Алайда менің кіршіксіз сенімім мен махаббатымды бір де бірі сатып кеткен жоқ. Сол сенімнің арқасында біз ештеңеге алаңдамай, таза шығармашылықпен айналысып, әр күнімізді жасампаздықпен өткіземіз.
– Биылғы телемаусымда компанияңыз бір емес, бірнеше жобаның тұсауын кесті. Соларға тоқтала кетсеңіз.
– Ең әуелі «Елім менің» интеллектуалдық думаны туралы айтайын. Мен үшін бұл жобаның орны тым ерекше. Осы жоба арқылы біз өз Отанымызға, халқымызға деген махаббатты жеткізуге тырыстық. Біздің қоғамда жалған отансүйгіштікті жамылып сөйлейтіндер көп. Соның арқасында күнін көріп, нанын тауып жейтіндер жетіп артылады. Халық елжандылық дегенді мінберлерден айтылып, жиындарда талқыланатын пафос түрінде ғана қабылдап жүр. Бұл үрдістің соңы – құрдым. Ал «Елім менің» думаны арқылы халық өзінің шын қаһармандарын танып, ерліктерін жыр қылып, жеңістерін мақтан ете алады. Мақсатымыз еш бояма, көпірмесіз нағыз елжандылыққа үндеу еді, көздегенімізге жеттік. Думанды дайындау барысында шығармашылық топтың ақтармаған энциклопедиясы, кеңеспеген ғалымы, қопармаған мұрағаты қалмаған шығар. Тарих, этнография, ғылым, өндіріс, саясат, спорт, өнер және т.б. салалар бойынша кешенді зерттеу жұмыстарын жүргізіп, халыққа ұсынды. Осы күні думан халықтың үлкен қолдауына ие болды. Алғыстарын айтып, баталарын беріп қоңырау шалған, хаттар жазған зиялы қауым өкілдері, ризашылықтарын білдіріп жатқан жанкүйерлер бар. Жақында ғана сонау Моңғолия жерінен көрермендер хабарласып, думанға қатысуға өз ниеттерін білдірді. Бұның барлығы бағдарлама жасаушылар үшін үлкен көрсеткіш. Екінші үлкен жобамыз – «Әнжұмбақ». Бұл телеойын да үлкен дайындық жұмысының арқасында жарық көрді. «Қазақтың 100 әні» думанын жасау кезінде шығармашылық топ қазақ әні туралы көп мәлімет жинаған болатын. Бізде өте үлкен ән және құнды мәліметтер қоры дайын тұрды. Барлығын «Әнжұмбаққа» барынша пайдаландық. Соның өзінде біраз қиындықтар кездесіп бақты. Әсіресе ән мәтіні тығырыққа тіреді. Көрермен тек тыңдап қана қоймай, ойыншылармен қосылып орындап, әннің ең дұрыс мәтінімен таныс болсын деген ниетпен караоке пайдаландық. Ал іс жүзінде әннің дұрыс мәтінін орындаушылар да, авторлар да шала білетін болып шықты. Не дегенмен барлық қиындықтарды жеңе білдік және көрерменге тың жоба ұсындық. Қазақтың халық әндерінен бастап, бүгінгі күннің үздік әндерін үлкен сүзгіден өткізіп, теңдессіз еңбек жасалды. Бұл жоба да зиялы қауымнан жоғары бағаға ие болды деп мақтанып айта аламын. Мұхтар Шаханов ағамыз думанның жүргізушісі Жұбаныш Жексенұлымен бір кездесуінде «Сен жүргізіп жүрген хабар қатты ұнады. Сапалы да мәнді. Сен де қатардағы әншілердей емес, ойлы әнші екенсің. Ойынның әсіресе үшінші айналымы сәтті шыққан» деп баға берген екен. Тапсырыс беруші «Қазақстан» Ұлттық арнасы да өз тарапынан көп көмек көрсетті. Осы орайда «Қазақстан» РТРК АҚ Басқарма төрайымының орынбасары Мәди Манатбек мырзаның еңбегін атап өткім келеді. Екі жобаны да сол кісінің тікелей қатысуымен, кеңестерімен іске асырдық десем артық емес. Ауыз толтыра айтатын үшінші жоба – «Астана» арнасына дайындалған «Саған сенемін. Мой лучший» думаны. Телеарна басшысы Ләззат Мұратқызы Танысбай қашанғы көрегендігімен көрермен тамырын дөп басты. Ләззат Мұратқызының жетекшілігімен жасалған көп дүние шынымен халықтық деп танылды ғой. Сондықтан «Саған сенемін. Мой лучший!» думаны – Қазақстан телеөндірісінде өзіндік орын алған жоба. Қазақ халқы үшін қашан да отбасы орны ерекше болған. Ерлі-зайыптының татулығы тұтас елдің бірлігі саналған. Сондықтан мақсатымыз отбасылық құндылықтарды дәріптеу, үлгілі жұптарды көрсету болатын. Мақсат орындалды, сенім ақталды. Қиын да қызықты тапсырмалар орындау арқылы азаматтар сенім артуға болатын нағыз ер екендерін дәлелдесе, сыңарлары қай сында да ерлерінің қолдаушысы болатындығын көрсетті.
– Қазір телеарналардың барлығы аутсорсингке жүгінеді. Бағдарламаны өздері шығармайды, продюсерлік орталықтардан дайын өнімді сатып алады. Бұл тенденция қашан, қалай қалыптасты? Аутсорсингтің болашағы қандай?
– Аутсорсинг – әлемдік тәжірибе. Барлық мемлекеттердің телевизиясы осылай дамуда. Бұл тәжірибе бәсекелестікті дамытып, сапаны өсірді. Тың мүмкіндіктер ашты. Сондықтан аутсорсингтің болашағы зор деп толық сеніммен айта аламын. Алайда дәл қазіргі уақытта шынымен сапалы дүние жасап жатқан аутсорсингтер саусақпен санарлық. Көп компаниялар бір камерамен жүріп жұмыс жасайды. Бұл өсу емес, өкіндіретін жайт. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) «Шын мұсылман – тілі мен қолынан ешкімге зияны тимейтін адам» деген хадисінде. Сондықтан қай салада қызмет атқарсақ та елге пайда әкелуді ойлауымыз керек. Бір камера, бір редактормен жүріп қалтаға салған көп қаржы халқыма жасалған қиянат деп ойласа абзал.
– Жекеменшік компаниялар шетелдік дайын өнімнің лицензиясын сатып алып, қазақшалап бізге ұсынады. Содан болар қазақ телеарналары «көшірме орталығына» айналды. Дайын өнімнің өңін айналдырып, қазаққа ұсыну – ұлттық құндылығымыздың жоғалуына сеп болмай ма? Шетелдік өнім көрген көрермен санасы қазақтікін емес, жаттан қабылдайды ғой. «Дайын асқа тік қасық болғанша» неге өзімізге ғана тән төл өнім шығармасқа?
– Біріншіден, франшиза қолдану да – әлемдік тәжірибе. Ең жақын көршіміздің өзін алайық. Ресей телевизиясының мүмкіндігі бізден екі есе артық. Алайда олардың өз өнімі деп саналатын үш қана жоба бар: КВН, «Что? Где? Когда?» және «Дом – 2». Ал біздің телевизия даму сатысында. Сондықтан «көшірме орталығы» деп дабыл қағуға болмас. Осы жолдан адаспасақ «Қазақстанда жасалған» айдарымен талай жоба жасаймыз. Тек уақыт керек. Екіншіден, кез келген франшиза – пішін, технология ғана. Үтір, нүктесімен көшіріп алмауға тырысу керек. Телеөнімнің борышы – халыққа қызмет етпек. Әрбір микроатомы туған елдің жоғын жоқтап, мұңын мұңдауы қажет. Біздің компания жасаған кез келген өнімді мысалға алыңыз. Барлығы ел тарихын танытуға, Отан үшін жұмыс жасап жатқан адамдардың еңбегін жария етуге, ұлттық құндылықтарды ұлықтауға арналған. Өйткені біздің компанияның басты ұраны Әйтеке бидің сөзі: «Бай болсаң, халыққа пайдаң тисін, Батыр болсаң, дұшпанға найзаң тисін. Бай болып пайдаң тимесе, Батыр болып найзаң тимесе, Жұрттан алабөтен үйің күйсін!». Үшіншіден, бізде барлығы телеөнім жасауды үйретуге құмар. Басылым беттерінде кірпіш құю, машина құрастыру жайында мақалалар неге жарияланбайды? Ол тірлік қиын кәсіп деп саналады. Ал телеөнім жасау жеңіл деп кім айтты? Бұл да кірпіш құю сияқты өз заңдылықтары мен тәсілдері бар өндіріс. Бұл да әркімнің қолынан келе бермейтін шаруа. Бұл да машина құрастыру сияқты маңызды жұмыс.
– Осыдан шамамен бір-екі жыл бұрын қазақстандық телеарналардан қазақтілді бағдарлама іздеп дал болатынбыз. Құдайға шүкір, бүгінде көш түзелді. Қазақтілді бағдарламалар саны артты. Әйтсе де көрермен әлі де ресейлік өнімді көруге құштар. Сіздіңше, қазақ телеарналарын өзге өнімнен, өзге тілден арылту үшін не істеу керек?
– Бұл сауал мені де қатты алаңдатады. Жұбаныш – біз қадам санап өсіп келеміз. Сеніңіз, жақын болашақта қазақстандық көрермен тек өз өнімін тамашалайтын болады. Ал біз өз көрерменіміз үшін еңбек етуді бір сәтке де тоқтатпау керекпіз. Сонда ғана қазақстандық телевизия әлемдік деңгейде бәсекеге қабілетті бола алады. Ол үшін жоғарыда айтылған франшиза мәселесін сауатты қолдануымыз керек. Жанры, аудиториясы қандай болса да, ең бастысы телевизия заңдарына толықтай жауап беріп, ұлттық мүддені қорғай алатын, қай қырынан қарастырсаң да төрт аяғын тең басқан дүниелер тудыру қазақстандық өнімнің беделін көтереді.
– Бірнеше жобалардың жетекшісісіз ғой. Сіз үшін продюсер ретінде, бағдарламаның жетістігі неде?
– Жобаның діттеген мақсатқа жеткен, жетпегенін тек қана рейтинг көрсетпейді. Бағдарламаның нағыз халықтық болғанын халық қана байқата алады. Осы уақытқа дейін жасаған барлық жобаларым көрермен жадында жақсы сақтаулы екеніне күмәнім жоқ. Елге не қажет екенін елден сұрау керек. Мен қарапайым халықты тыңдаймын. Жақында Түркістанға жолым түсті. Қала арасында алып жүрген жүргізуші «Елім менің» думаны туралы аузының суы құрып айтып, «келесі сандарында қолдануыңызға болады» деп қызықты әңгімелер айтып берді. Жоғарыда айттым, Моңғолиядан хабарласып, қызығушылық танытуда. Бізге жетіп жатқан көрермен хаты қанша десеңізші. Мұндай мысалдарды тізе берсең, жетіп артылады.
– Талай жыл отандық телеарналарда қызмет еттіңіз. Қазір бір компанияға жетекшісіз. Маман ретінде бүгінгі қазақ телевизиясына не жетіспейтінін айтыңызшы. Дәл қазіргі тұста қазақ көрерменіне қандай бағдарлама қажет?
– Біздің телевизияда жанр тапшылығы қатты байқалады. Әлем тәжірибесінен 2-3 пайыз ғана пайдаланып отырмыз. Арналарда ойын-сауықтық жанр көптеп кездеседі. Ал сапалы документалды фильм, интеллектуалдық ойын, әлеуметтік ток-шоу, спорттық хабарлар дамымаған. Соқа тимеген тың жердей болып жатыр.
Дәл осы мәселе отандық шоу бизнестің де кемшілігі деп айтар едім. Бізде жанр тапшы. Кілең қайта өңдеу мен сырттан көшіріп алушылар. Әлемде мыңдаған жанр бар. Ал қазақ тыңдарманы қырық жылда қадірі азайған дүниелер мен шетелдің шүлдірін тыңдауға мәжбүр. Өнерпаздарымызда мүмкіндік бар, парызын түсінуге түйсік жетпейді. Кезінде «Дос-Мұқасан» жасаған үлкен ерлікті қазақстандық әншілер әскері жасай алмай отыр. Өйткені ізденбейді, талпынбайды. Өткеннің не істеп кеткенін білмесең, айналамыз не істеп жатқанын көрмесең, жаңа дүние тудыра алар ма екенсің?
– «ADAM Media Group» компаниясы негізінен ойын-сауықтық форматтағы бағдарламалар шығарады. Болашақта байыпты, салмақты хабарлар шығару ойда жоқ па?
– Мен «Елім менің» думанын тек ойын-сауықтық демес едім. Ол – бар болмысымен салмақты жоба. Берері мол, көрсетері көп дүние. Ал біз сияқты аутсорсинг компаниялар түгел дерлік телеарна берген тапсырысты орындайды. Телеарна қаржы бөліп: «мынадай салмақты дүние жасаңдар» деп тапсырма берсе болғаны. Біз кез келген жанрды алып шыға алатын деңгейдеміз.
– Кезінде сіздің жобаңыз ретінде шығып, халықаралық дейгейде танылған әнші Қайрат Түнтеков соңғы кездері сахнадан көрінбейді. «Қайрат екеуіңіздің араларыңызда келісім-шарт бұзылды. Енді ол сахнаны мүлдем қойып кетті» деген сыбыстар да естіледі…
– Қайратпен продюсерлік жұмысымды тоқтаттым. Бір жыл бұрын Қайраттың өз еркі бойынша арамыздағы келісім-шарт күшін жойған болатын. Шын жүректен жақсы көріп, талантын сыйлайтын болғандықтан еркіндікке жібердім. Таңдауы сол болса, мен кедергі болғым келмеді. Мен үшін өмірімнің жазылмай қалған бір парағына айналды. Болашақта бір жерді жарып шығатынына күмәнім жоқ. Қайталанбас өнерпаз. Ол менің оған деген достық ниетімді біледі. Кез келген уақытта қол ұшын сұрай алады.
Қайраттан кейін басқа да жобаларды қолға алып көрдім. Алайда бірінің дайындығы, бірінің шеберлігі жетіңкіремеді. Біреулері өз таланттарына мені сендіре алмады, енді біреулеріне менің сенімім жетпеді. Сондықтан жұмыс істеуден бас тартуға тура келді.
Осы жылдың шілде айында тағы бір талантты өнерпазға кездейсоқ тап болдым. Караокеде ән салып тұрған жас жігіттің ерекше тембрі, дауыс бояуы, ән салу мәнері ұнады. Сөйлесе келе, оның музыкалық білімі бар, танымы терең екеніне көзім жетті. Қолға алып, көмектесіп көремін деген шешім қабылданды. Жарты жыл болды, жұмыс істеп жатырмыз. Жақында үлкен сахнаға шығарып, жұмысымыздың нәтижесін көрмек ой бар.
– Оқырманға қызықты болар, туылған жер, отбасыңыз, хоббиіңіз жайында айта кетсеңіз…
– Динара Абайқызы Адам. Солтүстік Қазақстан облысы Афанасьевка ауылында дүниеге келгенмін. Ұлым бар. 9 жаста. Менің хоббиім – бала күнімнен сүйіп, таңдаған мамандығым.