Қазақ интернеті қайтсе дамиды немесе қазақша әлеуметтік желі мен пошта ашуға не кедергі?


Арыға бармай-ақ қоялық, соңғы он шақты жылдың ішінде қазақ интернетін дамытуға қатысты азды-көпті дүниелер жасалды. Оны жоққа шығара алмаймыз. Сонау 2000 жылдары ғаламтор бетінде тұңғыш рет қазақ тілінде түрен салған «www.massagan.com» сайтынан бері талай дүние оқырманның сұранысын өтеп отырғаны даусыз. Рас болса, біреулер үшін «там-тұм» болса да қазақ контенті виртуалды ұлттық базасы қалыптасып үлгермеген қарашай, балқар, татар, башқұрт секілді аз ұлттарға да «азық» бола бастаған секілді. Яғни, тілі жақын болғандықтан туыстас халықтар қазақ тіліндегі ақпараттарды алып пайдаланып жататын көрінеді. Білген адамға осының өзі үлкен жетістік. Бірақ…

Шілденің 20-шы жұлдызында Алматыда ″Қазақстанның Интернет Қауымдастығы″ және “GSM Kazakhstan” ұйымдастырған ″Интернеттегі қазақ тілін дамыту жолдары″ туралы дөңгелек үстел өтті. Басты пікірталастар казақ тіліндегі контентті дамыту, сайттарды басқару жүйелерін қазақ тіліне аудару және веб-терминдер сөздіктерін құру төңірегінде өрбіді.

Дөңгелек үстел жұмысына ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Мұрат Әбенов жетекшілік етіп, спикер ретінде Жаржан Құлмырза, Руслан Минулин, Рауан Кенжеханұлы, Асхат Еркімбай, Рамазан Ерсұлтан, Владимир Төреханов қатысты. Ең бірінші айтылған мәселе интернеттегі қазақ тілді контентті көбейтуге мемлекеттің атсалысуы болды.

Мұрат Әбенов үкімет бөлген 500 млн теңге қаржының сәтсіз жұмсалғанын мәселе ретінде айшықтады. Осынша мөлшерде бөлінген ақша бар-жоғы 2 сайтты әзірлеуге жұмсалыпты. Бұдан басқа интернеттегі қазақ тілді контент дамуына кедергі болған жайт техникалық мүмкіншіліктер, бүкіл гаджеттердегі қазақ әріптерінің болмауына байланысты жоғары көтеріліп отырған латын әріптеріне көшу мәселелері күн тәртібінде тұрғаны айтылды. Алайда талқылау барысында осы кемшіліктерді жоюдың нақты жолдары да аталды. Олардың арасында контент басқару жүйесі арқылы сайттарды қазақ тіліне аудару жұмыстарына назар аударылды. Бұл тәжірибеге орай “Worldpress”, “Drupal” сайттары арқылы аударма жүзеге асты және жаңа “KazakhGlossary” атты веб-терминдер сөздігі жарық көрді. Бірақ бұл жаңалық жұрт назарына салынғаннан кейін ең бірінші болып “ 100% аударманың % үлесінде тиімділігі қаншалықты?” деп сұрақ қойылды. Бұған жауап ретінде бұл жұмыс әлі жүргізіліп жатқандығы, даму барысындағы процесс екенідігі айтылды.

Өз кезегінде, қазақ тілінің әлеуметтік желілерде дамуына үлес қосып жүрген Руслан Минуллин өзінің “ Let’s speak Қазақша ” жобасының мазмұнын ортаға қазақ тілінде салды. Осымен қатар талқылау үстіне ҚМЭБИ студентерінің Facebook әлеуметтік желісінде “Сөйле” атты қазақ тілі тобын құрғаны және олардың тек он-лайнда емес, сонымен қатар офф-лайнда да қазақ тілінде карым-қатынас жасайтыны айтылды. Қазақша Уикипедиа да өзіне көмек ретінде әр адамның өз қолымен сапалы мақала салып үлесін қосуға шақырды. Қазіргі кезде ағылшын тілінде Википедианың құрамы 3679000, орыс тілінде 738324 мақаладан тұрса, қазақ тіліндегі жас уикипедиадағы мақалалар саны 59776. Оның келешегі әр азаматқа байланысты дейді мамандар.

Асхат Еркімбай жұртшылық алдына көңіл аударарлық мәселені “билингвалды қоғам” деп танытты. Яғни сайттардың көбі орыс және қазақ тілінде болғанымен, жұртшылық сайттардың қазақ тілі бөліміне кіріп көріп, жұмысын орыс тілді бөлімінде жалғастыратынын айтты. Бұған дәлел болғаны “Air Astana” сайтының қазақ тілді бөліміне катысушылар үлесі жылына 5% құраса, бүгінде сайттың қазақ тіліндегі порталынан мүлдем билеттер сатылмайтыны. Бұған себеп халықтың қазақ тілді сайттарға сенімсіздік басым болғаны. Бұған себеп қазіргі кезге дейін қазақ тілді сайттардың жазылу форматында қате көп болғаны.

Жиналыс соңында Рамазан Ерсұлтан өзінің сапалы аударымдарға көмек беретін оқытушы скринкасттарымен көмекке келді. Бұл скринкасттардың қарапайымдылығын олардың 2-3 минуттан аспайтын видео екені дәлелдейді. Жаз мезгілінің аяғына дейін Қазақстан Интернет Қауымдастығы 70-ге жуық скринкаст шығаруды жоспарлап отыр.

Үш сағатқа созылған дөңгелек үстел барысында талқылаулар өте мазмұнды және сапалы өтті деп айтуға болады. Спикерлер бір-бірін сынау арқылы дұрыс жол таба білді деген сенімдеміз. Және интернетті қазақ тілді контенттің тағдыры оған бей-жай қарамайтын адамдардың қолында екеніне көзіміз жетті.

Құрметті керекинфо қауымы!

13 шілде күні өткізгелі отырған дөңгелек үстеліміз кейбір жағдайларға байланысты (техникалық ақаулар) сол айдың 20-сына ауыстырылды.

Сонымен, 20 шілде 2011 жылы Алматыда (Байтұрсынов көшесі 113, Сатпаев көшесінің қиылысында «Интеротель Астана» қонақ үйі, Құрылтай залы) ЗТБ "Қазақстан Интернет Ассоциациясы" Kcell қолдауымен: «Интернетте қазақ тілін дамыту жолдары» -тақырыбында дөңгелек үстел өткізеді.

Толығырақ алдыңғы постта жазылған: www.kerekinfo.kz/blog/3835.html

13 шілде 2011 жылы Алматыда (Байтұрсынов көшесі 113, Сатпаев көшесінің қиылысында «Интеротель Астана» қонақ үйі, Құрылтай залы) ЗТБ "Қазақстан Интернет Ассоциациясы" Kcell қолдауымен: «Интернетте қазақ тілін дамыту жолдары» -тақырыбында дөңгелек үстел өткізеді.



Талқылау барысында: әйгілі сайт басқару жүйелерін (CMS) аудару, қазақ тілді жас вебмастерлерге және программистерге жәрдемақылар құрастыру.

Қоғамдық бірлестіктер лидерлері, әйгілі интернет-ресурстардың өкілдері, байланыс операторлары және де ҚР парламентінің мәжіліс депутаттары дөңгелек үстел жұмысына қатысуда.