#QazzaqDepression. Гектор Мағауин. "Сарорыс"
Көктем шықты дегенмен, жер бірде кеберсіп құрғап, бірде шылқып тұратын итжығыс күндердің бірінде Санников аралының аспанында темір құс көрініп, төменге қарай құлдилады. Ішіндегі екі қаззақ пен бір орысты иманды адамдар деуге келмейтін, ендеше ұшақтың — жерді тұмсығымен сүзуге аз қалғанда кенет оталып, бойын тіктей қойғанын құдайы себеп деуге болмайтын шығар.
Ұшақтағы үшеу ептібайымайд-шешесстің түрлі порымы мен пошымын айтып, қарғанып-сіленіп болғаннан кейін, жан-жағына қаранды. Анадай жерде жеркепе тұр екен. Салып отырып жетіп барды.
Бос екен. Жер мен жарға қабан терілері төселіпті. Анадай жердегі сөреде астан гөрі, шірік ағашқа ұқсайтын нанның қалдығы мен Мейхуаның сары сатпақ қағаздағы көмескі фотосы тұр екен. Қырағы, адамның жасырғаны мен тыққанын тіпті мұрнымен де сезіп қалатын үшеу бұлардан басқа мардымды ештеңе көрмеді.
— Қабан терісі! Заготовкаға тапсырылмаған! Мұны тексерту керек! — деді қаззақтардың үлкені.
— Арыйне, дурыс айтасыз! Ылай калдыруга болмайды! — деп қоштады қаззгүрт(мәңгүрттің керісіншесі) орыс. Кісіден асқан өнері, қытай сүйер қылығы болмаса да, қаззақша шүлдірлеп-былдырлап, біраз мансаптың биігін шалған нағыз сатқын сволочьтің өзі еді ол.
Екінші қаззақ үндемеді. Оны бұл аралда қалып оймаудың қ амы мазалап тұр еді.
Жеркепенің қожасы болмаса да, әдетінше әкесінің үйіндей аралап-тінтуге жүрексінді. Бұл не қылған қызық сезім деп, үшеуі де ойға батып тұр еді. Тыныштықты арттарынан шыққан мылтықтың білтесін қайырған дыбыс бұзды.
Еңгезердей, ұзынтұра орыс екен. Күн қақпаған беті, сірі, тарам-тарам болған қолдары, ырсимағанмен, бедері көрініп тұрған қабыртқалары, қақшиып тұрған әшәуі бұл кісінің өркениетпен қош айтысып кеткеніне кемінде жиырма жыл, әйтпесе қырық жыл екенінен хабар берді.
— Алдыма түсіңдер! — деді ұзынтұра орыс.
— Өлгім келмейді! — деп зар илеп қоя берді қаззгүрт орыс.
Көңілсіз үшеуді алдына салып алған көңілді орыс алдымен мылтықпен итермелеп, сосын көттен теуіп, аралдың шетіне қарай әкеле жатты.
— Сен немене, тоңбайсың ба? — өзі деді сақа қаззақ, арт жағына ұрлана қарап.
— Тоңғанда қалай! Бірақ сендер — өкімет деген хайуандар — сыпырып ала бергесін, оған да үйренеді екен адам — деді орыс.
Сөйтіп, аралдың шетіне жеткесін, орыс үшеуін біртіндеп атып тастады. Ішінде ұзақтау өмір сүргені қаззгүрт орыс деуге болады. Оны соңынан атты. Қанына тартқасын емес сірә. Үрейден аузы жабылмаған қаззгүрт бір кезде: «Жиырма жыл аял көрмегеннен солмай, керісінше қақшиып тұратыны қызық екен» деді. Еркектің болса да, отыз бес жыл бойы мұндай жылы сөз естімеген сарорыс — қаззгүрттің мына сөзіне балқып, ақыры оны басжіверді. Сосын барып атты…
Заманның түзу, Сатыбалдының көзі оң кезінде бірде маған жанашырлықпен, бәлкім астарында кемсітушілік жатты ма білмеймін, әйтеуір: "әже дініңе қайт" дегені бартұғын. Сол кезде ептеп ойланып қалған едім. Сөйтіп қайтпайтындығымды мәлім еткім келеді. Себебі, реті келгенде Муха (өзі кешірсін) пәтуасын шығарып қойған екен. Соған қарағанда ол кісіге де кезінде "әже дініңе қайт" дегендер болса керек. Зер салып, енді байқаған жайым бар.
Жә, тақырыпты көріп жерден жеті қоян тапты екен деп ойлап қалмаңыз. Аздап қатысы бар алайда. Астанаға келгелі алғаш рет уикэндте ешқайда шықпай үйде жатып кітап оқыдым. Бары осы. Әуелі Эдгар Поның «Алтын қоңызын» қайтара бір оқып шығуды мақсат еттім. Бұрын да оқыған кітабым ғой. Зырылдатып отырғанмын. Тек, бір тұсқа келгенде аздап күмілжіп қалдым. Осыдан бірнеше жыл бұрын Мағауиннің «Жармағын» оқып шыққан едім. Сол кезде оқиға желісі сондай таныс көрінді. Әңгіменің ортасына жетпей жатып-ақ, соңында екеуі бір адам болатынын сездім. Алайда, неге екенін, қалай оны білгенімді түсіне алмай қойдым. Дежа-вью. Поны оқып отырғанда тура осындай сезімде болым. Себебі, оның 