2013 жылғы блогқұрылтайға қатысып келген «Керекшілер» көрген-білгендеріңді жазуды қашан бастайсыңдар? Қызығы мен нәтижелерін күтіп отырмын…

Your text to link...

Бүгін мына жазбаны оқып, 2 жыл бұрынғы өз басымнан өткен жағдай еске түсті. Оқып көріңіздер. Бәрімізге келетін жағдай сынды.

Көше бойымен келе жатып, жолдың арғы бетінде ұзыннан сұлап жатқан жігітке көзім түсті. Басыма ең бірінші келгені – «мас шығар» деген сұқсыр ой болды. Кейін ұялдым.

Байыбына кеш барғаныма қысылдым да, өкіндім. Бәлкім оның жүрегі қысылып, не болмаса басқа бір жері ауырып қалған болса ше?.. Осы ой жанымды жегі құрттай жеп тоқтамай қойды. Тек мен ғана солай деген пікірде болсам бұлай қынжылмас едім-ау. Біраз ұзап артыма бұрылғанда жер жастанып жатқан жігітті орнынан тұрғызған бір адам көзге түспеді.

Иа, оның сырт келбеті ішімдікке салынған адамға ұқсайтыны анық. Міне, осы құртады бізді. Бар адамды тек киімі мен әлеуметтік жағдайымен бағамдайтынымыз заңдылыққа айналғандай. Ол кісінің жан дүниесінде не бар, ол бізді қызықтыра бермейді. Жол жиегінде сұлап жатқан апталдай азамат біреудің ардақты әкесі, енді біреудің жан жары, өзгенің сүйікті баласы екендігі де сөзсіз. Ал соны неге естен шығарамыз? Тіпті маскүнемнің өзіне көмек қолын созсақ, ол да жан иесі ғой. Бәз біреулердің төрдегі диванында шалқайып жатқан мысық құрлы болмағаны да біз үшін. Бұл – безбүйректік пе, әлде астамшылдық па? Не болса да қателік жасап, осы тізімге ілінгендердің бірі екенім рас. Егер өзім үйдегі киіміммен солай ауырып көшеде құлап қалсам деген суық ой мұздатты жанымды. Мұздатпағанда ше, мені де қаңғыбас деп ешкім мойын бұрмауы ғажап емес қой.

Досы көпті жау алмайды деген халық даналығы бар. 100 теңгең болғанша 100 досың болсын деп орыс мақалын да аударып алып қолданып жүрміз. Достың бары жақсы ғой әрине. Бірақ менде көп емес.
Бала күнімізде, шіркін, көп сияқты еді. Төбелесте жаныңда бірге болғанның бәрін дос көретінбіз. Есейе келе біртіндеп қатары сиреп кетті. Әркім өзінің ниеттесін табады екен ғой. Мектептегі достарымнан саусақпен санарлығы қалды қазір қасымда. Алыста болса да, солардың анда-санда қоңырау шалып жағдайымды сұрағаны бір серпілтіп тастайды. Күшікі кезімізде бірге таланған соң ба, олардың орны ерекше.
Ал бүгінгі таңда жақсылығымды асырып, жамандығымды жасырып жүрген мына суреттегі 5 досым. (Сол жақтан 2-і тұрып тұрған өзім). Студенттік өмірді бірге өткізіп, «бір кириешкиді 6-ға бөліп жедік» деп айтамыз өз арамызда. Расымен солай. Әрқайсысына жеке-жеке тоқтала кетсем.
1) Оң жақ шетте қара киімде отырған – Дәурен. Жаңақорғанның жігіті. Денесі қандай үлкен болса, пейілі де сондай кең. Мәрт жігіт. Достарымыздың біреуі үлкен сомадағы ақша іздегенін біліп қалса, өзі қарызданып тауып беруге тырысады. Қалада болмай қалып, жұмысың бітпей жатса Дәуренге тапсырсаң – ол өз шаруасын қоя салып сенікін бітіреді.
2) Одан кейін Айдар. Жаркенттің тумасы. Бірбеткей, тік мінезді жігіт. Артық уәде бермейді. Достарының барлық қуанышы мен қайғысының ортасында. Біздің кейбір қылықтарымыз бен жігерсіздігімізді көрсе бетімізге басып отыратын да сол. Сол тура айтқандығының арқасында өз ортамызда белгілі бір дәстүр қалыптасты. Бәрі бір ретпен өтеді.
3) Галстук таққан – Ержан. Біздің диспетчер. Ұйымдастырушы. Басымызды қосып, айлап болса да үлкендігін пайдаланып ағалығын жасап жүреді. Оның үйі Астанаға жақын болғандықтан үй-ішімен де етене араласып кеттік. Қазір ол кісілер бәріміздің екінші ата-анамыз сияқты. Ауылды сағынғанда сол кісілерге бір барып қайтамыз. Жақсы дос – туысыңнан артық.
4) Алмас. Өмірге көзқарасы қызық жігіт. Арамызда кей кездері темекі шегетін де сол ғана. Бірақ, достарына десе жаны бөлек. «Сыныптастың, группаластың бәрі дос емес» дегенді содан естідім.
5) Сол жақ шетте Бейбітжан. Дастархан жайылған отаудың иесі. Тұйық мінезді, көп сөзі жоқ жігіт. Бізді қиын жағдайда тастаған емес. Жігіттер кеңесі бастаған істерден тыс қалмайды.
Шешімі қиын түйіндерге кеңесетін қабырғам осылар. Менің қарабайыр тілім достықтың мәнін аша алмады білем. Мұқағали ақынның жазғанымен түсіндіріп көрейін.

Дос болам десең,
Досымды сыйла, қымбаттым!
Досыңа сонда,
Досыммен ғана қымбатпын
Дос болам десең,
Мендегі доспен достасқын,
Сендегі доспен дос болып сонда тұрмақпын
Достарың көп пе?
Апырау неткен жақсы едің?
Досым аз менің…
Досым-ау менің, тапшы емін?
Достарыңменен достастыр мені, асылым
Достастыр мені?
Болайын құлың нақ сенің!
Достыққа жүрмін,
Достыққа жүрмін құмартып!
Өлгелі жүрмін,
Өзіме-өзім мін артып…
Жауыздың барып, жанына уәзір болғаннан,
Достардың барып, ауласында өлген мың артық

Достық туралы айтарларыңыз болса…

Кесіртке деген бауырымен жорғалаушының өз құйрығын тастап кете алатынын білетін шығарсыз? Егер көрмеген болсаңыз қысқаша тоқтала кетейін.

Бала кезімізде қызық көріп кесірткені аулайтынбыз. Қызығы сол – құйрығынан ұстасаң болды, кесіртке құйрығын үзіп тастап өзі құтылып кетеді. Әрине бізге ермек болғанымен, бұл олар үшін басын аман сақтаудың амалы ғой. Мен мұны не үшін айтып отырмын. Бүгінгі таңда дәл осы кесіртке іспеттес адамдар көбейіп бара жатыр. Ашып айтсам, қара басын қорғау үшін қарамағындағыларды шыңырауға итере салатын басшылар жайлы.

Олай дейтінім, кейінгі кездері бір мекемеде былық шықса, көп жағдайда басшысы емес, қарапайым қызметкер бәлелі болатыны әдетке айналғандай. Қаражат жөнсіз жұмсалса есепші кінәлі, мемлекет қаржысы жымқырылса күзетші ұры атанады. Әйтеуір басшыдан басқасы айыпты. Тек жұлып тастайтын «құйрық» табылмаса ғана басекеңдер тұтылуға мәжбүр. Ықлым замандарда бастың қылмысы үшін мойын байғұс айбалтаға түсетін еді. Қалай дегенде де бас пен денені дұрыс жалғамағаны үшін осылай жазалау жөн шығар. Бірақ бүгінгінің «құйрық лақтыру» әдісі қай жағынан алсаң да ақылға сыйымсыз. Өйткені, құзыреті шектеулі жұмысшының биік секіре алмайтыны бесенеден белгілі. Жоғарыдан бұйрық келмесе бас изегіш бағыныштының мұндай қадамға бара қоюы екіталай. Тіпті, бұйрықсыз өз құлқынын толтырды десек те, басшы қайда қараған деген сұрақ қажайды-ау!

Бүгін қазақ контентін дүр сілкіндірген "ҚазПочта" менеджерінің қазақ тілін суахили тіліне теңеуі де осындай жағдай. Тек менеджер-құйрық үзіліп түсіп қалатын сыңайлы. Оны жұмысқа алған басшы қайда қарады екен.

Түйіні сол, Абылай ханның түсіндегідей, «жәндік ұрпағының» дәуірі келгені да. «Бастан құлақ садаға» деген заманда, мойын – салғырт, бас – миқұрт болған кезең келгендей ме, қалай?

Көктем қандай рахат!!! Таңның атқанын, күннің батқанын көруден артық ләззат бар ма екен? Жоқ шығар сірә. Ертемен жұмысқа келіп, күн қарая үйіне оралатын жандар қыс мезгілінде турасын айтқанда «күнді» сирек көретіні рас.
Менің үйдегі туған тәтем (әпке), солардың қатарында. Қыс түскенде еңсесі түсіп, жабырқаулы жүреді. Көше тазалаушылармен жағаласып жұмысқа кетіп, түрік сериалдары біткен уақытта үйге келсе өйтпегенде қайтсін. Демалысы үйдегі күйбеңмен өтіп кетеді оның үстіне. Әйтеуір бітпейтін бір тірлік.
Көктем басталды – бәрі өзгерді. Жадыраған күнмен – апам да жайдарылана түсті. Көңілі көтеріңкі. Үйдегі еккен гүлдеріне де жиі көңіл бөлетін болды. Сүйікті ермегіне қызығушылығы оянғанын көріп мен де мәзбін. Соның бәрі «күнді көргенінің» арқасы ма деймін. Міне, осынысы үшін көктемді жақсы көремін.
Адамдарға шаттық сыйлап жалғаса берсінші.

Дұрысын айтсам, контактілерімдегі кейбір таныстарыммен аразбын. 2-3 жігіт бар қашан қоңырау шалсам да «Бұл кім?» деп жауап береді. «Мен ғой, номерімді өшіріп тастағансың ба?» десең «Ой, телефонды жоғалтып алғанмын. Номерлер сонда кетті» деп құтылады. 1 рет жарайды, 2 рет – келістім. Осы күнге дейін аз дегенде 10 рет осылай істеген шығар.
Айтпағым бұл емес. Жалпы мұндайлар көп қой. Араласқысы келмесе ашығын айтса нетті. Мен де намыстанып олардың номерін өшіріп тастадым. Қоңырау шалса «Бұл кім?» дегім келген түрім ғой. Бірақ 1 айдан астам уақыт өтті, әлі хабар жоқ. Тағы «телефонын жоғалтып» алды ма екен, байғұс…

Бір жақын досым студент кезінде осындай тақырыпта ғылыми жұмыс қорғап еді. Орыс тілді, материалистер физикалық есептеулер жоқ деп күресінге тастады. Ойларын бағалап көріңіздер:
Жел тұрмаса шөптің басы қимылдамайды — Сырттан күш әсер етпесе зат орнынан қозғалмайды(Ньютонның әйтеуір бір заңы)
Екі қошқардың басы бір қазанға сыймайды — Аттас зарядтар бір-бірін тебеді,
Бөріні қанша асырасаң да орманға қарап ұлиды — Тартылыс заңы.

Тағы осылай кете береді негізі. Есімде қалғандары осы. Ғылымда 1 парагроф бойы түсіндіре алмайтын ұғымды, 1 тіркеске сыйдырған мақалдарды ортаға сала отырыңыздар…

Кейінгі кездері бірнеше рет осындай жағдайға тап болдым. Бұрын қалай байқамағанмын. Қияли бола бастадым ба деп елден сұраған ғой.

Босқа бергенше досқа бер. Жаңа заманға арналған мақал түрі. «Секс по дружбе» дегеннің баламасы екен. Біраз болыпты шыққанына. Артта қалып қойыппын. Артта қалу демекші, басқа жағынан да кеш келеді екенмін.
Алдымен, практикалық махаббат жайлы. Қазір осы сезім басым. Басым емес, бірыңғай осы болып барады. Олай дейтінім, бұрындары жігіт деген қыз соңынан жүгіріп, сөз айтатын еді. Сүйем, күйем, сен үшін жан берем деп сендігеннен кейін ғана алғашқы сүйісулер болатын (басқасы да болған шығар, кім білсін). Әйтеуір, бірінші теория кететін. Ал қазір, алдымен жатып алады. Содан соң жаным, балым, тәнім дейді. Екен. Өзім көрмеппін олай рас айтсам. Противогаз кисе ғана әдемі көрінетін түрмен практикаға бірден көшу қиындау.
Бұл әңгімені не үшін бастағаныма сәл ғана лирикалық шегініс. Ең жақын көретін бір қыз бар еді. Турасына келсек, Админнің сауалнамасындағыдай «Дос көрем» деген шүйкебас. Басқамен бірге болса да, сыртынан «жанкүйер» боп жүргем. Бүгін аяғы ауыр екенін естідім. Үйленбеген. 2 жыл жүрген жігіті 1 түннен аса алмапты. Енді тағы бір жалғызбасты ана баласын өзі өсірмекші.
Тойына дейін жақындасқан қызды кінәлаймыз ба, әлде ұрығын шашқан бұқанын қаралаймыз ба? (Құнажын көзге сүзбесе, бұқа бас жібін үзбейді деген мақал орала кетеді ғой осы кезде)

Лүпілдейсің, нені аңсайсың пәк жүрек?
Мен сүйгенмен ол сүймесе не керек?
Күндіз-түні ойлайтыным бір тілек –
Тұрса екен деп сол перизат еркелеп.

Сезесің бе бұл күйімді мендегі?
Алданышпен болды өмірім ертегі.
Мен ынтығып жүргеніммен сыртыңнан,
Сүйесің-ау өзге жанды сен тегі.

Тілеуің де, ойың дағы жырақта,
Білемін ғой, көз жұмамын бірақ та.
Ғашықтардың басындағы хәл бөлек,
Бірақ оны сүйген жаның сұрап па?

Жаның жұмбақ, санам жетпес–шыңырау,
Көрер көзің мені көрмес, тәңір-ау!
Тіл қатқанда елеңдейтін құлағың,
Жүрек үнін естімейтін «саңырау».

Қатыгезсің дей алмаймын, демеймін!
Хор қызына – перизатқа теңеймін.
Бақытты боп жүрсең болды қашан да,
Кірбің түспей қабағыңа, жемей мұң.

Б.Әлібай 24.03.2011ж