Қызылорданың бүйіріндегі Байқоңыр білмейтін адам кемде кем. Ғарыш айлағының аты әлемге әйгілі. 60 жыл бұрын жер кіндігінен ұшырылатын зымырандарды құрастыратын қызметкерлерге арналып қала салынды. Көпшілік үшін жұмбақ саналатын қаланың тыныс-тіршілігімен танысып қайттық.

Алғашында Заря кейін Ленинск аталып, 1995 жылдан бері қала Байқоңыр атауын алды.

«Жұлдызды» қалаға келген әрбір адам алдымен мұражайға бас сұғады. Біз де сол дәстүрден жаңылмадық. Мұнда төрт зал бар. Кеңес Одағы тұсындағы Байқоңырдың тарихы, сынақтан өткен зымырандар, этнографиялық дүниелер мен көрме залында тамсандыратын дүниелерге толы. Жалпы, мұражайда ғарышкерлердің киетін киімі мен ішетен тамақтарына дейін қойылған.





«Байқоңыр» ғарыш айлағынан осы уақытқа дейін 2500-ден астам ракета мен 1500-ге жуық ғарыштық аппараттар ұшырылған.

Әлемде ғарыш айлағы Жапония, Үндістан, Франция, АҚШ елдерінде бар. Соның ең үлкені осы «Байқоңыр» ғарыш айлағы саналады. Мұнда ұшырылатын ракеталардың көлемі де, салмағы да үлкен. Сондықтан болар мұнда зымыранның көкке көтерілгенін тамашалауға келетін туристер көп.




Жергілікті халық мына жерді «Мотовоз» деп атайды. Яғни ғарыш айлағына жұмысқа баратындар таңғы сағат 6-дан бастап осы жерге жиналып, пойызға отырады.


Бүгінде ғарышты қалада 74 382 адам тұрады. Оның 60-ы қазақстандық азаматтар. Жер көлемі 5498 га. 350 көпқабатты тұрғын үй бар.

Қалада 14 мектеп, 2 музыкалық мектеп, 3 университет, 3 арнаулы оқу орны, қалалық мәдениет үйі, 2 қалалық аурухана, 3 емхана бар.
Мектеп демекші, мұндағы 6 қазақ мектебі және 1 балабақша жаңа оқу жылынан бастап қазақстандық білім беру стандартына көшетін болады.

Ал Қазақстан Үкіметі салған перзентхананы ресейліктердің балансына беру жөнінде жұмыстар жалғасып жатыр.

Қалада демалыс орындары жетерлік. Шаһардың он жылдығына арналып салынған стадион бар. Сондай-ақ, бассейн, демалыс парктері жұмыс істеп тұр.




Қаладағы ең үлкен көше Абай атымен аталады. Қазақтың бас ақынының ескерткіші де орнатылған.



Қаладағы әр бір ескерткіштің өзіндік ерекшелігі мен тарихы бар. Мәселен, мынау Байқоңырда 1960 жылы континентаралық баллистикалық Р-16 зымыранның алғаш рет сынақ ретінде ұшыру кезінде орын алған апаттан қаза болған адамдардың құрметіне қойылған ескерткіш.


Ал мынау «галактика» деп аталады. Күнді айнала орналасқан планеталар белгіленген.


Жалпы, ғарышқа байланысты қалада ескерткіш, макеттер көп.












Мына ғимаратта бұрын «Буран» ракетасы құрастырылған. Қазір «ҚР Президентінің «Байқоңыр» кешеніндегі арнаулы өкілінің қызметін қамтамасыз ету басқармасы» мемлекеттік мекемесі жұмыс жасайды.

Бір ерекшелігі мұнда әр адам басына бір талдан келеді десек те болады. Қалада 75 мыңнан астам түп ағаш бар екен. Көшелер мұнтаздай, тап-таза.



Күннің қызуы қайтуымен тұрғындар серуендеуге көшеге шығады. Басым көпшілігінің баратын жері «Источник». Яғни, дария жағасына барып, салқындап қайтады. Көшедегі су бұрқақтардың жанында балаларын ойнатады.




«Байқоңыр» Ресейге ұзақ уақытқа жалға берілген қала. «Жұлдызды» қаланың тіршілігі осындай. Қаланы мұнан әрі көріктендіріп, әлеуметтік-экономикалық тұрғыда дамыту бағытында жобалар жетерлік. Екі емелекет арасында арнайы бағдарлама да қабылданып, алқашқы қадамдары жасалуда. Барлығы сәтімен жүзеге асса бренд саналатын Байқоңырдың болашағы кемелдене түсері анық.

2-5 мамыр аралығында Астана қаласында Азия даму банкінің басқару кеңесі өтеді. Бұл- жыл сайын банкке төраға болып табылатын елде өтетін АДБ ірі шарасы. Ағымдағы жылы банкке Қазақстан төрағалық етеді. Бұл не үшін қажет? Түсініп, талқылап көруге тырысайық.

АДБ Қазақстанға не үшін керек?

Алғашында АДБ ауыл шаруашылығы, білім беру, қаржы және т.б. секторларына көмек ету арқылы орталық жоспарлаудан нарықтық экономикаға өтуге қажетті қолдау көрсетті. Алайда, соңғы жылдары Қазақстандағы АДБ қызметі көлік жүйесі, шағын және орта бизнесті, білім беру бағдарламалары мен жеке секторларды қолдауды басты назарға алып отыр. Орталық-Азиялық Аймақтық Экономикалық Ынтымақтастық Бағдарламасы (ОААЭЫ) шегіндегі аймақтық ынтымақтастықта АДБ Қазақстандағы қызметі негізгі роль атқаруда. 1994 жылы Қазақстан АДБ құрамына кірген уақыттан бері ауыл шаруашылық, білім беру, қаржы, көлік, сумен жабдықтауға және т.б. тәуелді және тәуелсіз несие түрінде 3,2 млрд АҚШ долларын алды. 2012 жылы Қазақстан АДБ 5,49 млн. АҚШ долларын беріп, Азия даму қорының доноры болу арқылы АДБ-мен қатынасын нығайтты.

АДБ ауыл шаруашылығын дамыту бойынша төрт жобаға 180,2 млн доллар бөлді. Білім беру саласындағы үш жобаға 65 млн., 40 млн.доллар көлеміндегі екі жоба — энергетика саласында, қаржы саласының алты жобасы қаржыландырылды. Көлік саласы мен ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласына басқаларға қарағанда қаржы көптеу бөлінді. Бұл – 1788,3 млн долларды құрайды. Сонымен бірге, АДБ қаражатымен сумен жабдықтау жобасы жүзеге асырылды. Мұнан басқа, АДБ қаражатымен СМФ арналары бойынша ШОБ дамуын қолдаудың мемлекеттік секторын несиелендіру жалғасын табуда. Осылайша, ол қаржылық мекемелердің жойылуының өтімділігіне қолдауды қамтамасыз етіп отыр. Ұлттық валютадағы пайыздық мөлшерлемені тиянақтау арқылы несиелерді бекіту жолымен валюта бағамы мен пайыздық мөлшерлеме тәуекелдерін болдырмай отыр. Энергетика саласына келсек, бұл жерде АДБ әрекеті жылыту жүйелерін модернизациялау бойынша техникалық көмек көрсету энерготиімді, қауіпсіз, тұрақты және берік операцияларға бағытталған институционалдық әлеуетін дамыту жолымен энерготиімділікті арттыруға бағытталған. Білім беру саласындағы ынтымақтастық шегінде жоғары қызметтегі саясаткерлер арасында сындарлы диалогқа себепші болу және өзге қатысушы мемлекеттердің озық дүниежүзілік тәжірибелерін тарату, болашақ саясат пен даму стратегиясын жақсарту нұсқаларын білу мақсатында екі ірі зерттеу жүргізілді (білімге негізделген Қазақстанның өндірістік саясаты мен экономикасы).

ОААЭЫ-1 шегінде инвестициялық бағдарлама дайындалды. Осы бағдарламаны жүзеге асыру аясында Жамбыл облысындағы ұзындығы -375 км болатын Батыс Еуропа — Батыс Қытай халықаралық транзиттік кіреберіс жолын қайта жаңарту үшін 700 миллион доллар бөлінді. Бұл жобаның жүзеге асуы сыртқы сауда мен аймақтың экономикалық дамуының артуына жол ашады.

ОААЭЫ –2 қатысты Маңғыстау облысындағы көліктік кіреберісті дамытуға 800 миллион доллар бөлінді.
Жоба жүзеге асырылғаннан кейін 2016 жылы бұл күре жолмен жүру уақыты 3 есе азаятын болады яғни бұрынғыдай 12 сағаттың орнына тек қана 4 сағат жүру жоспарланып отыр.

АДБ басқару кеңесін неліктен Қазақстанда өткізу қажет?

Қазақстан үшін бұл — өзінің шетелдермен жоғары деңгейде ынтымақтастық қарым-қатынас орнатуға дайындығын көрсетудің негізгі мүмкіндігі. Жаңа инвесторларды тартудың осы және өзге де жаңа мүмкіндіктері туындайды. Себебі, отырысқа тек АДБ өзінің өкілдері емес, сонымен қатар, Toyota, Samsung, Microsoft, G.P., MORGAN секілді ірі компаниялар мен өзге де қаржы институтының өкілдері жиналады.

Бұдан басқа, 2012-2016 жж. Қазақстанмен серіктестік стратегиясы шегінде Қазақстанда жаңа инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру мүмкіндігі талқыланатын болады: АДБ жеке секторларды дамыту, біліктілік деңгей әлеуетін жетілдіру, экономиканы әртараптандыру үшін қаржылық қолдау мен техникалық көмек көрсету мәселелері бойынша келіссөздерді жалғастыратын болады. Мемлекеттік секторларды несиелендіру таңдаулы түрде жүріп, жеке секторларды несиелендіру қолжетімділік мүмкін болмай отырған облыстарға ғана шоғырланады. 2014-2016 жж. Қазақстанның мемлекеттік секторына бөлінетін несие шамамен 1 млрд. долларды құрайды және ол коммуналдық қызметтер инфрақұрылымын модернизациялау мен ШОБ қаржыландыруға қол жетімділікті арттыруға бағытталатын болады.

Қазақстаннан басқа тағы қандай мәселелер талқыланатын болады?

Бүгінге отырысқа 67 мемлекеттен 3 мыңнан аса өкілінің қатысуы жоспарланып отыр. Отырыс аясында ірі халықаралық қаржы ұйымдары, шағын және орта бизнес жетекшілері мен мемлекеттік және ҮЕҰ жетекші мамандарының қатысуымен әртүрлі 25 шара, қайталамалы сессия, пікірталас, семинарлар өткізілетін болады. Сессияның негізгі тақырыбы: кедейшілікті жою, өзекті әлеуметтік мәселелер, сонымен бірге Еуразия мыңжылдығын дамыту мақсаты, Азия экономикасы, аймақтық дамудағы үйлесімсіздікті азайту.

Қашан және қалай қатысуға болады?

Басқару кеңесі 2-5 мамыр аралығында Астана қаласында өтетін болады. Келесідей ілеспе шаралар өткізілуі қарастырылған: ұйымдастырушылармен онлайн-конференция, твиттер және шараның өзінен онлайн хабар тарату.
Жуырда Кеңес бағдарламасын нақты қарастырып, шараның жетекші спикерлері туралы айтатын боламыз.
Сұрақтарыңызды твиттер мен фейсбукте қойып, Кеңестің аккаунтына жазыла аласыздар.