Город в горной чаше
Загрязнение атмосферного воздуха на сегодняшний день является одной из актуальных проблем крупных и промышленных городов республики. Среди них лидирующее место по концентрации вредных веществ занимает город Алматы. Это обусловлено природными, климатическими, техногенными условиями: расположение у подножия Заилийских гор, где воздушные потоки циркулируют слабее, что способствует накоплению в воздухе вредных примесей. Их основными источниками в Алматы являются автотранспорт, частный жилой сектор с отоплением на твердом топливе, тепловые электрические станции, а также — по мнению специалистов по архитектуре и строительству – возведение высотных зданий, задерж
Индекс загрязнения атмосферы Алматы ивающих воздушный поток, рост населения и сокращение площадей зеленых насаждений. Все эти причины характерны так же для самых грязных городов мира.

В автомобильном плену

Индекс загрязнения атмосферы Алматы обычно равен 11 — 12 единицам, тогда как опасным для жизни считается показатель свыше 14.

2007 году уровень вредных выбросов 237 000 тонн. По данным, которые сообщил прокурор специализированной природоохраной прокуратуры Алматы Адильжан Сейткаримов 2016 году количество вредных выбросов в атмосферу составил более 239 000 тонн. Из этого объёма порядка 80 % выбросов приходится на автотранспорт. В городе сейчас около 600 000 автомобилей плюс более 200 000 ежедневно въезжают в город из пригорода.

Пересядем на велосипеды?

Загрязнение воздуха привело к росту заболеваний – аллергией, хроническим бронхитом и астмой. Как решить проблему? В стадии подтверждение находится проект по улучшению экологической ситуации в Алматы по нескольким направлениям:
1 Перевод транспорта на газ
2 Увеличение количество автобусов на газе
3 Стимулирование частного жилого сектора к переходу на газовое отопление
4 Строительство парковок на въезде в город
5 Пересаживание с автомобиля на велосипед

Многие понимают, что решению проблемы может способствовать каждый: для этого просто надо пересесть на экологичный и экономичный вид транспорта: велосипед. Менеджер туристической компании Аскар Тулеев является сторонником езды на велосипеде, а его супруга противником. У каждого свои аргументы.


Асель Тулеева не одинока в своих сомнениях:

Так есть ли перспективы у велосипеда как транспорта в Алматы? Вот как считает президент общественного фонда velocity.kz Алмагуль Касымова


Итак, велосипед — экологичный, эргономичный, экономичный вид траспорта. Дело за малым — включить строительство велодорожек в приоритетный план города.

Еліміздегі тіл саясатының және үштілділік бағдарламасының кешеден бүгінге дейінгі хронологиясы.

Осыдан 2-3 күн бұрын біз білім алатын оқу орынының хабарландырулар ілетін тақтасынан төмендегідей шақыртуды байқаған болатынмын.

"Әр түрлі мәдениеттер ұсынған шайлардың дәмін тату үшін «Халықаралық шай фестиваліне» шақырамыз" деген жазуды оқып қызығушылығым арта түсті. Алдыңғы репортаждардағы құрбым бар еді ғой, содан фотоаппарат алып, бұл жолы жақсылап тұрып фоторепортаж дайындайыншы деп университетіміздің бас ғимаратына қарай асықтым. Келсем көрермендер енді жиналып жатыр екен.

Фестиваль уақытынан бұрын басталып кеткен секілді. Қаумалаған жұрт суретке түсіп әлек.

Қарашаның суығында адамдарды хош иісті шайымен жылытпақ ниетпен, халықтар арасындағы ынтымақтың келбетін көрсету мақсатымен, қала тұрғындары мен университет студенттерін шай әзірлеу және ішу мәдениетімен таныстыру үшін тұңғыш рет Астанамызда «Халықаралық шай фестивалі» ашылды. Бұл фестиваль Түркия,Үндістан, Корея Республикасы елшіліктерінің мәдени орталықтары және ЕҰУ-дағы Конфуций институтының ұйымдастыруымен өткізілді.





4 түрлі мәдениеттер тоғысындағы «шай фестивалі» ректор аппаратының басшысы Дәурен Айтмағамбетовтің сөзімен басталды:

Бүгінгі өткізіліп отырған шара тек қана сусын шай туралы десек қателесеміз, себебі қазіргі заманда шай жай ғана пайдалы әрі дәмді сусын ғана емес, сонымен бірге достықтың, бірліктің символына айналды.

— деп атап көрсетті.
Дәурен мырза осы шараға мұрындық болған айтулы азамататрды құттықтап, дипломдармен марапаттады.

Келесі кезекте әр елдің шайы туралы презентациялар беріліп, сол елдің мәдениеті мен өнерінен, салт-дәстүрінен хабар беретін әндер қойылып, би биленді.

Шараға келген қонақтар шай ішу дәстүрімен ғана емес, сол елдің ішкі туризімі мен мәдениетінен хабардар болды.








Алғашқы «шай фестиваліне» келген қонақтар 4 түрлі шайдың дәмін көріп қана қоймай, оларды қалай демдейтіні, қалай құю керектігімен де таныс болды.

Әлемде шайдың 2 миллионға жуық түрі болса, кәріс халқында 100-ден астам шай түрі бар екен. Ал бұл фестивалге кәріс елшілігі күнделікті тұтынатын шай өнімдерін ғана емес, сонымен қатар денсаулыққа пайдалы, емдік қасиеті бар шай түрлерін де әкеліпті.




Үндістан мәдениеті орталығы біз тұтынып жүрген шай түрлерімен қоса, біз білмейтін ерекше шай түрлерімен де таныстырды. Үнді мәдениетінің лебі айналада есіп тұрды. Бұған келесі суреттер дәлел болмақ:








Үнді мәдениет орталығының директоры шай ішуде


Қытай шайын әзірлеушілер іс-қимылдарымен қонақтарды тәнті етті. Кішкене ғана кесемен шай ішуіңіз үшін, қайнаған су мен шай жапырағын араластырып, оны қайта-қайта демдеп, басқаларды білмеймін өз басым әзірлеу жолын түсінбедім.










Қытай шайын мынадай кіп-кішкентай ыдыспен ішеді екен, қытай шайының кереметін сезініп көрдік.



Түрік мәдени орталығы қонақтардың есінде дәмді «пиде» атты нан не болмаса бәлішімен есте қалғаны анық. Түрік сериалдарындағы шынаяқ ыдыспен шай ішуді біз де байқап көрдік.






Менің есімде түрік шайынан бұрын, «Сүлейман сүлтан» сериалындағы Хюррем образындағы мына түрік бикеші қалды. Фотоаппарат объективіне көп ілініпті.




«Халықаралық шай фестиваліне» келген қонақтар легі көп болды. Университет атриумында 4 түрлі мәдениет келбеті көрініс тауып, жұртшылықты қуанышқа бөледі.















Бұл фестиваль Елордалықтардың есінде көпке дейін ұмытылмайтыны анық. Тек қана шай туралы ақпарат миссиясын орындаудан шектелмеген мәдениет орталықтары өкілдері, бірліктің, жасампаз ынтымақтың, жарасымды ұрпақ жалғасындағы достықтың ерен үлгісін көрсете білді. Келесі халықаралық шай фестивалін астана жұрты асыға күтетін болады. Соңғы нүктені бірлігі жарасқан халықтардың белгісі — туларының суретімен аяқтағым келеді.

«Кәсіп түбі — нәсіп». Бұл қанатты сөзді өмірлік қағидасы санайтын адамдардың бірі – Айша Рахимбекова апамыз. Ол бүгінде талай жылдық еңбегінің зейнетін көріп отырған аяулы ана, отбасы ұйытқысы. Сонымен қатар бір зейнетақымен шектеліп қана қоймай, шағын кәсіппен айналысуда. Айша ханым осыдан бір жарым жыл бұрын шағын кәсібінің негізін қалаған болатын. Бұл кәсіпті бастауға үлкен қаражаттың да, оффистің де, уақыттың да керегі болған жоқ. Себебі, Айша ханым ас үйінде отырып-ақ қала тұрғындарынан тапсырыс алып, зейнеткер болса да құр отырмай, қолынан келетін өнері – аспаздық, яғни дәмді тағамдар, торт, бәліш және т.б әзірлеуді кәсібіне айналдырған.
Қарағандыға кенеттен жолым түсіп, құрбымның үйінде қонақта болдым. Қазақтың салтымен жайылған мол дастарханнан дәмі тіл үйіретін торттан ауыз тидім. Құрбым бұл тортты арнайы тапсырыс беріп алдыртыпты. Сол кезде ойыма «шағын кәсіп» орала кетті. «Неге үйде отырып, өз нәсібін қолынан келетін өнерімен көріп отырған адамдар туралы жазбасқа?» деп ойладым. Құрбымнан тапсырыс алушы адамның номерін алып, сұхбат беруге келісімін сұрап, С.Мұқанов көшесі 32 мекенжайына жол тарттық.
Есікті күлімдеп 50-ден асқан апа ашты. Құшақ жая қарсы алған Айша апамызбен таныстық осы жерден басталып кетті. Әңгіме барысында зейнетке қай уақытта шыққанын, бұрын қандай кәсіппен айналысқанын, қазіргі уақытта неліктен кондитерлік өнімдер әзірлеумен айналысатынын сұрадым. 25 жылдық өтілі бар балалар дәрігері, ал қазіргі уақытта шағын кәсібін жалғастырып жатқан Айша ханымға біз бара салысымен тапсырыс келіп түсті.

Үй телефонына хабарласқан адам тортқа тапсырыс берді. Дәл осы сәтті пайдаланып, мен де әңгіме иесінің жұмысына қызығып, бақыладым.
Алдымен керек заттарды дайындап алды.Сосын оларды араластырып, ыдысқа құйды. 2 түрлі қамыр дайындап алды. Олар піскен соң, кремін жасауға кірісті. Соңында біріктіріп, арасына крем жағып, шоколад және арнайы ұнтақпен безендірді. Мінекей, соңында төмендегідей тамаша торт шыға келді. Айша ханымға 1 тортты әзірлеу үшін 1 ғана сағаттық уақыт жеткілікті болды.

















2 түрлі қамыр дайындап алды. Олар піскен соң, кремін жасауға кірісті. Соңында біріктіріп, арасына крем жағып, шоколад және арнайы ұнтақпен безендірді. Мінекей, соңында төмендегідей тамаша торт шыға келді. Айша ханымға 1 тортты әзірлеу үшін 1 ғана сағаттық уақыт жеткілікті болды. Ең соңында тортты қорабына салып, тапсырыс иесіне ұсынды.

Торттың бағасы 2000 теңге. Ал кеткен шығын мың - мың екі жүз теңге шамасында болды

Айша Рахимбекова: Мен зейнеткерлікке шықсам да, бос отырмас үшін шағын кәсібімді аштым. Демалыс күндері тапсырыс көптеп түседі, ал жұмыс күндері кемінде 2-3 тапсырыстан болады. Маған керек азық-түліктерді жұбайым әкеліп береді.Қазір ғаламтор деген бар ғой, сол жерде де адамдар тапсырыс беріп жатады.

Айша апа бізге өзі әзірлеген тәтті-дәмділерімен шәй берді. Аз сөйлеп, көп іс тындыратын бүгінгі кейіпкеріміз көпке үлгі болары сөзсіз. Уақыт тығыз болғандықтан, кәсіптің нәсібін көріп отырған апамызға зор денсаулық тілей отырып, қоштастық.
Ия, біздің арамызда жұмысқа қабілетсіз адамдардан гөрі қабілетті адамдар мыңдап артығырақ. Ал Айша апамыз жасы ұлғайса да әлі тың. Себебі адам кез келген уақытта жұмыс жасай алуы тиіс дейді. Сөз соңында айта кетейік, қазіргі кезде қолдан жасалған бұйымдарға, өнімдерге, тағамдарға сұраныс артуда. Сіз де, мүмкін, сіз де өз үйіңізде шағын бизнес ашуды ойлап жүрген шығарсыз? Ендеше артқа қарамай, тек алға ұмтылып, кішкенеден үлкенге жетуге тырысыңыз! Кәсіпкер атану үшін сіздің кез келген жұмысқа деген ынтаңыз жетіп артылады. Ынта-шынтаңызбен істеген әрбір ісіңіз жемісін бермей қоймайды.

Қоғам деп тұтас адамдардың бірлестігін, жиынтығын, бір-бірімен байланысын айтамыз.Қоғамда ең басты рөлде адам тұратыны даусыз.Адамдардың әр түрлі болуы, мысалы:
1)Жынысына байланысты — ер мен әйел
2)Жас өлшеміне байланысты — балалар, жастар, егде адамдар,қарттар
3)Материалдық игіліктерге байланысты-жоғары тап, орта тап, төменгі тап болып бөлінуі;
4)Біліміне байланысты — орта біліммен шектелген не жоғары білімі бар,ғылым жолына бағыт алғандар;
5)Қызметіне байланысты — жұмыссыздар мен жұмысшылар;
6)Мүмкіндігіне байланысты — дені сау, он екі мүшесі түгел жандар мен мүмкіндігі шектеулі жандар
және осылай бөлініп кете береді.
Ал мен бүгін қоғамдағы өз орны бар және мемлекет пен қоғамның қолдауын аса қатты қажет ететін мүмкіндігі шектеулі жандардың, соның ішінде қос жанарынан айырылған зағип жандар тұрмысын қозғамақпын.Себебі 13 қараша " Халықаралық зағип жандар" күні болып бекітілген, бұл жыл сайын атап өтіледі.Сол себепті Астана қаласынан зағип жандар барып тұратын қоғамдық орындарды іздедім.Астанада зағип жандарға, яғни зағип және көзі нашар көретін жандарға арналған мамандандырылған кітапхана жұмыс істейді екен, мекен-жайын алып, сабақ біте салысымен құрбым екеуміз жаяулатып Таха Хусейн көшесі 2/1 мекен-жайына жол тарттық.
Жол-жөнекей адамдардан сұрастырып, кітапхананың қайда орналасқанын білмек болып едік, кездескен адамдардың барлығы жақын маңда кітапхананың жоқтығын, тіпті біз айтқан мекен-жайдың барын білмей шықты.Адасып жүріп үйлердің арасынан әзер дегенде кітапхананы тауып алдық.Біз күткендей биік ғимаратта орналасқан, жаңа кітапхана болып шықпады.

Жұмыс кестесі - дүйсенбі-жұма таңғы 9-дан 17:00-ге дейін жұмыс жасаса,сенбі,жексенбі күндері демалыс

.
Кітапхана ішіне кірдік, бізді осында жұмыс атқарып келе жатқанына 4-5 ай шамасы болған кітапханашы — Ғалым Нұрланов деген кітапханашы қарсы алды.Біз өзіміздің не себепті келгенімізді түсіндіре кетіп, кітапханашыдан кітапхана тынысымен таныстыруды сұрадық.

Кітапханада 29 000-нан аса материалдар бар.Бұл материалдарға арнайы «брайль» жүйесі бойынша жазылған кітаптар, аудиокітаптар, дискілер және газет-журналдар жатады.Кітапхана бір оқу залынан, және екі бөлмелі абонементтен тұрады.Мұндағы кітаптардың көп бөлігі «Брайль» жазу жүйесімен жазылған кітаптар болғанымен, көпшілігі орыс тіліндегі кітаптар.Ғалым мырзадан қазақ оқырмандары мен орыс оқырмандарының айырмашылығын сұрағанымызда, екеуі де бірдейкітапханаға келетіндігін айтты.Алайда біздің аңғарғанымыз,«Брайль » жазу жүйесінде қазақтың төл әріптерінің жоқтығы еді.Сіз өз Отаныңызды жазу үшін "Қазақстан" емес «Казакстын» немесе «кітапхана» емес «китапхана» деуіңізге тура келеді.




Ғалым мырза бізді кітаптармен қатар арнайы аппараттармен де таныстырды.Мұнда арнайы
шетелден кітап қаріпін үлкейтіп көрсететін аппараттың барын, оның қалай жұмыс жасайтынын көрсетті.Сонымен бірге арнайы лупалар, жазу құралдары, сонымен бірге А4 форматындағы қағазға кәдімгі әріппен көрсетілген мәтіндерді оқитын аппаратпен таныстырды.Кітапханада оқырмандарға арналған екі компьютер жұмыс істейді, интернет желісіне қосылған, дегенмен біз тексеріп көргендей интернет желісі нашар жұмыс істейді екен.Зағип және көзі нашар көретін адамдарға арналған кітапханада арнайы қысымдарын өлшеуге арналған құралдармен қамтамасыз етілгендігін атап өткім келеді.Және кітапханаға келген оқырмандарға шахмат ойынын ойнауға да мүмкіндіктер қарастырылған.










Кітапхана қызметкерлерінің жалпы саны 7-8, олар келген оқырмандарға қызмет етумен қатар, тыңдағысы келген кітаптарын оқып береді, мұндағы оқырмандарды тыңдайды емес, оқиды деп айту керек екен.Сонымен қатар арнайы бір бөлме зағип жандардың шығармашылықпен айналысуына арналған екен.Бірақ та заманауи техника мен жаңа жиһаздардан құр қалған бұл кітапхана шырайына көлеңке түсіріп тұрған секілді көрінді.

(Төмендегі фотолар кітапхана мұрағатынан алынды)
Кітапханаға студент жастарда келіп тұрады, мысалы 12 қараша күні колледж студенттері келіп, зағип жандардың қалай кітапты оқитындығымен,қандай аппараттардың барын және қалай жұмыс жасайтындығымен танысып кеткен болатын.




Біз барған күні оқырмандарды көре алмадық, оның себебін Ғалым мырза былай деп түсіндірді:
— Қыс мезгілінде оқырмандар сирек келе бастайды, себебі оларға мұнда келу оңайға соқпайды.Бірақ бізде сол жандардың үйіне арнайы кітап апарып беру немесе оқып беру қызметі қарастырылған.Және де зағип жандарға арнайы көлік те қарастырылған,-деді.
Шағын ғана кітапхана оқырмандары 1000-ға жуық екен.Бірақ та мамандандырылған кітапхана жағдайы көңілімізден шықпады.Себебі:
1)Кітапхана тым ескі, жөндеуді соңғы рет қашан көргені белгісіз
2)Тым тар, мүмкін жаңа ғимаратқа көшу керек те шығар
3)Есіктері де кішкентай, мұнда арбамен келетін жандар да бар
4)Пандустың жоқтығы, бұл үлкен проблема
5) «Брайль» жүйесінде қазақ қаріпінің болмауы


Бұл қоғамдық орынның бақылау көрмегені көзге ұрып тұр.Жихаздары да, аппараттары да ескі.Кітапхана аумағы тар, орналасқан жері де ыңғайсыз.Зағип жандардың бәрібір көзі көрмейді ғой деген сияқты, бұл кітапханаға жоғарғы орындардан ат басын бұрып, тіршілігін көріп жатқандар жоқтың қасы секілді.Кәдімгі көзі көретін, дені сау адамдар егер де осындай олқылықтардың барын көрсе, дер кезінде басшылыққа шағымданатын еді.Бұған кітапхана қызметкерлерін кіналаудан аулақпыз, себебі олардың қолдарынан өз қызметтерін жасаудан басқа ештеңе келмейді.Жаңа аппараттар сатып алуға үлкен қаражат керек,ғимарат орнын ауыстыру мәселесі де бар.Біз мүмкіндігіміз бар бола тұрып, мүмкіндігі шектеулі жандарды қолдаудан тыс қалып жатамыз.Олар қоғам көмегіне зәру, сол себепті осы кітапхананы басшылар өз көзімен көріп, көмек көрсетсе деймін.Өйткені зағип жандар демалатын қоғамдық орындардың санаулы екені, соның бірі осы кітапхана екенін айтқым келеді.

Көштен қалмайын деп мен де мини блогиадаға қатыспақпын.Әрине, соңғы минуттарда адам ойына не келуші еді?Қарашаның 3-і мен 9-ы аралығында «Салауатты өмір салты» тақырыбына репортаж жасау керек болатын.Бірақ та бұл жазбам репортаж деуге келмес, сонда да бір жарыстың бастамасы ретінде қабыл алуларыңызды сұраймын.
Салауатты өмір салты дегеніміз не? Немесе «саламат» пен «салауат» сөзін дұрыс қолданып жүрміз бе?«Салауат» деген сөз қайдан шыға келгенін қайдам,құллағымыз бұл сөзге тез үйреніп кете барды

.«Егемен Қазақстан» газетіне 2007 жылы «Ақсақалдар айтпады деп жүрмесін» атты материалында журналист Бекболат Әдетовтың «саламат» пен «салауат» сөзінін қалай қолданып жүргендігіміз жайлы былай деп көрсеткен:Салауаттылық. Салауатты өмір салты… Осы сөз, осындай тіркес ғайыптан түскен­дей сап ете қалып, санамызға орныққалы да біршама уақыт болыпты-ау.
Жақында КТК телеарнасынан “салауат­ты шаш” деген кереметті де естідік...
“Салауатты өмір салты” дейтінге біз неге бір дегеннен құлдық ұрып, айрандай ұйи кеттік осы? “Здоровый образ жизни” деген орысшаны осылай бір аударып алып, соған тісті бақадай жабыс­тық та қалдық. Тегі, сол әубаста “салауат” емес, “саламат” деп аударылған болар дейтін ой келеді маған. Саламатты өмір салты. Әуелі солай аударылып, бір білгіш үстінен “жөндеп” жіберген болар деймін ғой баяғы. Әйтпесе “Саламатсыз ба?” деп амандасамыз, “сау-саламат болыңыз” дейміз. Саламат Хайдаров дейтін жақсы ағамыз, белгілі журналисіміз бар. “Саламат” сөзі деніміздің саулығын, тәніміздің (керек десеңіз, жанымыздың да) кіршіксіз тазалығын білдіретіні әмбеге аян. “Сағынып қалдым саламат өмір кешуді”,- дегенде Мұқағали ағамыз да көбінесе осы жағын – жан тазалығы мен тән тазалығын айтқаны екібастан белгілі. Ретті-ретсіз “са­лауатқа” барып ат байлаудың ешбір жөні жоқ.

Ислам дінінде, пайғамбарға салауат деген сөз бар.Ал бұл діни «салауат» сөзімен саламат сөзін алмастырудың не қажеті бар? Біз жарыса жаза кеткен «салауатты өмір салтымызды» «саламатты өмір салтына» алмастыру жөн секілді.Себебі Елбасымыздың өзі қабылдаған «Саламатты Қазақстан» атты Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасында «салауатты» емес «саламатты» сөзін қолданғандығы осының айғағы.

Менің түсінігімдегі «саламатты өмір салтының» нағыз үлгісі білім алатын жоғарғы оқу орным ЕҰУ-нің айналасы.Себебі біздің универ «кіші Венецияда» орналасқан.Олай айтуымның себебі де жоқ емес, бұған «Ақбұлақ» каналы айғақ. «Ақбұлақ» каналы айналасында ЕҰУ мен бірге екі спорт кешені орналасқан.Бірі- "Қазақстан" спорт кешені, екіншісі- «Алатау» спорт кешені. Және күн жылы кезде мұнда байдарка, каноэ есу спортымен айналысатын адамдарды кездестіресің, ал қыс мезгілінде «Ақбұлақ» каналы аппақ мұз айдынға айналып,қала тұрғындары мен ЕҰУ студенттерінің ермегіне айналады.Шанамен сырғанап, коньки тебеді.Студенттердің көпшілігі кешкі уақыттарды осы «Ақбұлақ» жағасында жүгіріп, жаттығу жасап, денелерін шынықтырады.Саламатты өмір салтын қалыптастыруға біздің «кіші Венециямыз» өз үлесін қосып жатыр.Сөз соңында, алыстан арбаламай-ақ университет айналасында спортпен толыққанды шұғылдануға барлық жағдай жасалғандығын айтқым келеді.