Мұқағали Мақатаевтың сөзіне жазылған Тұрсынжан Шапайдың тамаша әні. Бұл өлең көпшілікке Мейрамбек Беспаевтың орындауында таныс болып үлгерген. Ал, осы әнді домбыраның сүйемелдеуінде естіп көрдіңіз бе?

Айта-айта тілімізге қотыр шыққан мәселе. Сол баяғы «реанимацияда» ес-түссіз, кірпігі ғана қозғалып жатқан қазақ тілі мәселесі ғой. Мәселе болғанда қазақ тіліндегі жарнамалар мәселесі. Алда- жалда Қарағанды қаласына келіп алтын бұйымдарыңызды жөндеткіңіз келсе, немесе алтыннан бұйым соқтырғыңыз келсе мархаббат, мына жерге бас сұғып кетіңіз!

Аса көрнекті ақын Қасым Олжастың Аманжоловтың 100 жылдық мерейтойына арналған «Жыр жазамын жүрегімнен» атты республикалық ән конкурсының шарттары.

Конкурс Қарағанды қаласында 2011 жылғы қыркүйек айының 8-9 күндері өтеді. Конкурсқа қатысу үшін облыстық, қалалық мәдениет басқармалары, оқу орындары, концерттік ұйымдар дирекциясы мен көркемдік кеңестің ұсыныстары болу қажет.

Конкурсты өткізудің тәртібі және шарттары
1) қатысушылар жасы 18-40 жас аралығы
2) әр облыстан 2 және Алматы, Астана қалаларынан 4 адамнан
3) Қарағанды облысынан алдын-ала іріктеу кезеңінен өткен орындаушылар қатысады

Әли Баба және қырық қарақшы (Рота командирі және жауынгерлері)

Солдат спит, служба идет
(Солдат бежит, служба идет
Солдат идет, служба идет
солдат спит, служба идет)

Ты уже отвечаешь, или я просто не слышу? (Командирға айтуға жауап таба алмағанда жиі қолданатын сөзі)


Боец должен отдавать честь каждому дереву, начиная с меня.(Өзіне әскери сәлем бермей кеткенде айтатын полковниктердің сөзі)

Кеше белгілі бір себептермен автобусқа мінбей таксимен қайтатын болдым үйге. Қолымдағы жүкпен автобусқа міну ыңғайсыздық тудырар еді жұрттарға. Содан таксиге қоңырау шалдым. БІзде шақыру арқылы келетін таксилер арзан, алматыдағыдай қол көтере салсаң тоқтайтындар жоқтың қасы. Майқұдықта тұратын болған соң Майқұдықтың таксилеріне звондадым(қаланың таксилеріне мінсең Майкенге дейін 1300 алады, аналар 800). «Астаналықтар» қалада бос жүрген машиналары бар екенін айтып, 5 минутта келетіндерін айтты.Содан он минут күттім жоқ. Қайта звондадым. Ар жақтан орыс келіншек «міне, міне кеп қалды»дейді. Дауысынан көңілді адам екені көрініп тұр. Жоқ. Қайта звондадым.Сізге баратын машина ауысты «Форд»серый" деді. Тағы бес минөт күттім. Шыдамадым қоңырау шалдым. Ойлы-қырлы орысшаммен (жазғанда да қатырмаймын) «Форд, серый с квадратными колесами да?» деп сұрадым. Анау «Да, да, что подехал» деді де күліп жатыр.Сәл шыдауымды өтінді.содан қайта қоңырау шалдым,«Я знаю почему Вас „Астаной“ называли» дедім, анау неге екенін сұрады «Потому что вы машину с Астаны отправляете» дегем күліп жатыр «Шыдаңыз енді» деп. Ана таксистте мен тұрған жерді таба алмай жүрсе керек.Не керек 30 минөттен артық тостырып келді ғой такси.Содан диспетчер келіншек звондады қайтадан.«Сізді көп күттіріп қойғандықтан айыбымызды жуу ретінде біздің офиске келіп шай ішіп кетіңіз.Сосын тегін апартамыз»дейді. Оған рахметімді айтып, асығыс екенімді білдіріп үйге бірақ тарттым.

Суретті мына жерден алдым

Баяғы бір заманда Қарахан атты хан болыпты. ағын ғана мемлекетті басқарып отырсада өз маңайындағы басқа елдерді шошытып, ара-тұра шабуылдар жасап ықтырып алады екен. күндердің күнінде бір патшаның қызы Қараханнан өз суретін беріп жіберуді өтініпті. Хан өз еліндегі суретші атаулының бәрін жинапты. Қарахан оң жақ қолы кеміс, бетінде ақтаңдақ дақтары бар жәнеде ақсақ адам екен(соғысып жүріп жаралады ма,әлде туайы солай ма білмеймін.Әйтеуір екінші топтағы мүгедек болған ғой). Кімде-кім суретін өзі ойлағандай салып берер болса соған ат басындай алтын беретінін жариялапты. Суретші біткен ханның суретін салуға кірісіпті. Жарқыратып, асқақтатып, айбынын асырып, кемдігін жасырып салған суретшілерді де, өз кейіпі қалай болса суретке де солай салған суретшілерді де жазалапты.Бірін асыпты, енді бірін ат құйрығына байлап сүйретіп өлтіртіпті. Ханың ауласы қан сасыпты. Не керек елде суретші қалмады-ау деген шақта «Мен салып беремін» деп он үш-он төрт жасар түбіт мұрт бозбала келіпті. Мұны естіген ел-жұрт "Өледі-ау байғұс бала"-дан басқа түк айтпапты. Содан бала суретін салуға кірісіпті. Бір сағат салды ма, бір күн салдыма,әлде бір апта ма нақты дерек жоқ (анығы ешқандай фотошоп пайдаланбағаны). «Суретіңіз дайын, хан ием!». Қарахан бала салған суретті қолына алып, бір бозарып, бір қызарып қарапты. Арғымаққа мінген ханның қыстың көзі қырауда аңға шыққаны бейнеленіпті. Оң қолының кемісін садақ тартып тұрғанымен білдірмей жіберіпті. Кемсітті деуге де келмес. Бетіндегі ақтаңдақтарды жапалақтап жауған қармен жасырыпты (қар бетке жабысады ғой енді). Атта отырғандықтан сол аяғының қысқалығы да білінбей кетіпті. еш әсірелеу де, кемсіту де жоқ. сөйтіп Қарахан өнерлі өренге ат басындай алтынын беріп шығарып салыпты. Қызын бермепті. Соған қарағанда үйленбей жүріп қалған ханға ұқсайды.

ПыСЫ: Аңыздың желісі ақын Жұматай Жақыпбаевтың «Хан суреті» атты өлеңінен алынды. Өлеңнің сөңында бұл аңызды оқысаң, басқаларға айта жүр делінген екен. Ақынның басқа өлеңдерін оқып жүргеніммен, мына өлеңін оқымаппын.

Кәпөн әскерден келген соң ауылда бір-екі ай ғана жүріп қалаға жұмыс іздеп кетті. Ауылдық жердегі жастар бригадасы құрығалы қашан? Обалы нешік бұл әскерден келгенде де, қалаға жұмысқа кеткенде де өзінен кішкентайла (щеголдары) жөн-жоралғысын жасап, «брат, Ақ жол!Қайда жүрсең де аман жүр! Ауылға келген кезде ысқырып қалсаң дайын тұрамыз( деп шығарып салды. Кәпөннің тамағына өксік тығылып, көзіне жас келді. Өңешіне келген өксікті щеголдарына көрсетпей арақпен қоса жұтып жіберді.
Кәпөн сол кеткеннен мол кетті.Не жұмыс істегенін бір Құдай одан кейін өзі білер. Бірақ араға 4 жыл салып ауылға ат басын бұрды. Киім киісі бәрі ептеп өзгерген. Жаңа болмаса да жарасымды етіп киіп алғаны көрініп тұр. Бала кезі өткен ауылға келіп тұрған соң ба, әлде кезінде өзін шығарып салған жастардың сөзі есіне түсті ме кеудесінде бір желік пайда болды. Ауылдың дүкенінің артында темекі шегіп тұрған 4 жеткіншек көзіне түсті.
»Әй, қыртымбайлар бері кеңдерш! Ағаларың қаладан кеп жатыр, бірдеңе құймайсыңдар ма?". Аналар бізге айтып тұрсың ба дегендей бұған сәл аңырайып қарап қалды. «Неге бағжиып тұрсыңдар, сендерге айтам!» «Сендей братты танымайды екенбіз, не дегенмен бізге өкпелеме» деп ана төртеуі бұны тепкінің астына ала жөнелді. Кәпөн бір қолымен бетін, екінші қолымен қарақұсын қорғаштап бүктетіліп жата берді. Бір уақытта аналар шаршады ма әлде осыда жетер деді ме екен әйтеуір бұны жайына тастап кете берді. Орнынан ауырсына тұрып, ағасының үйіне келе жатқан Кәпөннің құлағына баяғыда тарихтан беретін ағайдың айтқан «Менің вассалымның вассалы менің вассалым емес» деген сөздері қайта естіліп тұрды.

Ана бір қолымен бесікті тербетсе бір қолымен әлемді тербетеді.

Қанға -қан, жанға- жан

Адам ананың құрсағында суда жатқанымен суға жүзуді үйреніп тумайды екен. Бала кезім Қарасу деп аталатын жайлауда өтті. Түбі көрінбей қарайып жататындықтан солай атаған халық. Дегенмен бастауын бұлақтан алатын басқа бір өзенде бартын маңайда 1 шақырымдай жерде.Суы қыста да қатпайды(бұлақ қой). Жаздың ыстық күнінің өзінде суы салқын болып тұрады. Шөп шауып келген ағаларым сол өзенге түседі кешкілік.Кейде күннің ыстығына шыдамай күндіз де түсіп алады. Түн ішінде барып түссе де менің не шатағым бар. Қайткенмен де ағаларым мені өздерімен өзенге апаруға құмар. Менің жүзе алмайтынымды қызық көре ме, кезек-кезек суға лақтырады.Мен бір батып-бір шығып әлекпін. Ішке біраз суда кетеді.Қолдарынан сытылып шығып киімдерімді сонда қалдырып үйге қашып келген кездерімде болды.Бірақ әлекедей жалаңдаған 4 ағамнан қашып құтылудың сәті бірде түссе тоғызында түспеуші еді.Қанша лақтырсада, иегімнен ұстап тұрып жүзуді үйретсе де үйрене алмай қойдым. Содан өздігімнен жүзіп үйренуге бел будым. Малды сол өзен жаққа жайып, атымды шідерлеп қойып көлемі өзім шамалас ағашты кеудеме басып, аяғымды шалпылдатып жүріп он күннің жобасында жүзуді үйренгендей болдым. алғашқыда шет жақтарында жүздім. Кейін терең жерлеріне жүзіп барып көрдім. Күндердің күнінде ағаларыммен өзенге тағы келдім. Әшейінде шешінбей қоятын мен, машинадан түсе сала шешініп, суға күмп ете қалдым. Анандай жерден бірақ шығып ағаларымды бір таңқалдырып едім.

Ауыл мен ауданның арасы 25 шақырым. Таңертеңгі тоғызда ауылдан, кешкі алтыда ауданнан КАвЗ автобус жүреді. Жеңіл мәшинесі жоқтар осы автобуспен қатынайды екі ортаға. Сондай күннің бірінде автобусқа ақаңнан сілтеп алған бір жігіт мінді. Жаман жолда шоқаңдап келе жатқан автобустың жүрісіне дәп жүргізуші кінәлідей:
-Әй, гандон! ағаш тиеп келе жатқан жоқсың, жайырақ жүрсеңші-деді.
Жүргізушінің де жүйкесі дәретхана қағазындай жұқа екен. Жыртылды да кетті. Қолына «рукояткасын» ұстап салонға кіріп келіп:
-Жігітім, мынамен басыңды қақ айырам, түс!-деп кіжінді.Сол кезде бір әжеміз:
-Қарағым, Гандонжан бір ашуыңды маған бер" Үйімізге кеш түспей жетіп алайық-депті